Ο συνθέτης που έβαλε τις περισσότερες νότες πάνω στα λόγια του Πυθαγόρα, μάλλον ήταν ο Γιώργος Κατσαρός. Σε μια από τις πρώτες τους συνεργασίες, συνθέτης και στιχουργός, κατάφεραν να γράψουν ένα τραγούδι, σήμα κατατεθέν, τόσο για εκείνους, όσο και για το ντουέτο Πάνος Γαβαλάς-Ρία Κούρτη που το τραγούδησε. Αναφέρομαι βεβαίως στο «Κάθε λιμάνι και καημός», που ηχογραφήθηκε στις 12 Ιουλίου 1963 και ακούστηκε στην ταινία «Το κάθαρμα» σε σενάριο Νίκου Φώσκολου και σκηνοθεσία Κώστα Ανδρίτσου. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών His master’s voice, έχοντας στην άλλη πλευρά το «Σ’αυτό το δρόμο» των ίδιων δημιουργών, με τη Μάρω Κοντού, από την ίδια ταινία. Μπουζούκι στο "Λιμάνι" παίζει ο Γιάννης Καραμπεσίνης.
Η ιστορία του τραγουδιού είναι λίγο, πολύ, γνωστή. Ήταν παραγγελία του σκηνοθέτη, ο οποίος ζήτησε από τον συνθέτη ένα κομμάτι για τη θάλασσα και γράφτηκε αρχικά στο ρυθμό του ζεϊμπέκικου. Ο Κατσαρός πρότεινε για ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που, σύμφωνα με μαρτυρία του συνθέτη, ζήτησε το υπέρογκο ποσό των 15.000 δραχμών. Η εταιρεία αρνήθηκε και αμέσως προτάθηκε από τον παραγωγό της Columbia Νίκανδρο Μηλιόπουλο, ο Πάνος Γαβαλάς.
Συζητώντας με τον Γιώργο Τσάμπρα, ο γιος του Πάνου Γαβαλά, Γιάννης θυμάται: …Του φέρανε το τραγούδι για να το δει, για να γραφτεί για κάποια ταινία. Πυθαγόρας, στίχοι, Κατσαρός, μουσική. Το τραγούδι ήταν γραμμένο 9/8, δηλαδή ζεϊμπέκικο. Ο Γαβαλάς μόλις το άκουσε, τους είπε ότι «ωραίο το τραγούδι, αλλά εγώ δεν σας το λέω ζεϊμπέκικο, να πάτε να σας το πει ο Μπιθικώτσης. Εγώ το φαντάζομαι αλλιώς το τραγούδι». Του έκαναν το χατίρι, το άλλαξε το τραγούδι, το έκανε χασάπικο, άλλαξε και τη μουσική ρομάντζα μπροστά, άλλαξε και λίγο τους στίχους, κατά τα λεγόμενά του. Κι έτσι έγινε το τραγούδι που ξέρουμε όλοι. Και ήταν τυχερός πρώτα ο πατέρας μου, που έγινε το τραγούδι μεγάλη επιτυχία, και μετέπειτα ο Κατσαρός. Γιατί άμα δεν γινότανε μεγάλο σουξέ, ενδεχομένως να είχε πρόβλημα και ο πατέρας μου από τους δημιουργούς, ότι τους άλλαξε το τραγούδι τους. (1)
Το τραγούδι έγινε τεράστια επιτυχία, τέτοια, που το 1964 κλήθηκε να εκπροσωπήσει τη χώρα στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Βαρσοβίας, κερδίζοντας μάλιστα το δεύτερο βραβείο, ερμηνευμένο όμως από μια τραγουδίστρια του «ελαφρού» τραγουδιού, τη Νίκη Καμπά. Σε συνέντευξή του στον Τάσο Κουτσοθανάση, στις 15 Αυγούστου 1969, η οποία εκδόθηκε σε cd από το περιοδικό «Όασις» το Γενάρη του 2009, ο Πάνος Γαβαλάς εξέφρασε το δικαιολογημένο παράπονό του σχετικά με την εκπροσώπηση της χώρας στο Φεστιβάλ: Αν υπήρχε αναγνώριση με το «Λιμάνι» έπρεπε να πάω εγώ στη Βαρσοβία, όχι η Καμπά. Γιατί εγώ το έκανα κι έγινε «Λιμάνι». Εγώ ο Πάνος Γαβαλάς. Αυτό να το γράψεις διάπλατα. Για να μην πω περισσότερα πράγματα δηλαδή και δεν θέλω να εκθέσω.
Οι στίχοι του τραγουδιού έδωσαν τον τίτλο σε δυο ελληνικές ταινίες, «Κάθε λιμάνι και καημός» και «Κάθε καημός και δάκρυ». Αυτό που είναι σχεδόν άγνωστο, είναι πως το «Λιμάνι» ξαναηχογραφήθηκε την ίδια χρονιά, με την ίδια ορχήστρα, αλλά με διαφορές τόσο στα φωνητικά και την ενορχήστρωση, όσο και στα μέρη που έπαιζε το μπουζούκι. Εντάχθηκε πολλά χρόνια αργότερα, το 1989, στη διπλή συλλογή της ΕΜΙ «Πάνος Γαβαλάς-Κάθε λιμάνι και καημός», που εκδόθηκε λίγο μετά το θάνατο του τραγουδιστή το Δεκέμβρη του 1988. Εκείνη την εποχή συνέβαινε συχνά να ηχογραφούσαν ένα τραγούδι την ίδια μέρα, με την ίδια ορχήστρα, για παραπάνω από μία φορές… Συχνά κυκλοφορούσε στην αγορά με δυο μορφές. Με τον ίδιο κωδικό δίσκου όμως. Άλλες φορές έβγαινε η μια ηχογράφηση και η άλλη έμενε στα αρχεία της εταιρείας και έμπαινε σε δίσκο ή cd πολλά χρόνια μετά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στους καταλόγους δισκογραφιών που έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί, το τραγούδι να υπάρχει καταγεγραμμένο μόνο μια φορά. Κάτι τέτοιο έγινε λοιπόν και με το «Κάθε λιμάνι και καημός».
Πηγή: 1) «1961-1965, Τα χρόνια της Columbia» Κείμενο του Γιώργου Τσάμπρα στο βιβλίο «Λαϊκό τραγούδι - Η αυθεντική ιστορία. Τόμος 16, Πάνος Γαβαλάς». (Έκδοση National Geographic 2010).
Η ιστορία του τραγουδιού είναι λίγο, πολύ, γνωστή. Ήταν παραγγελία του σκηνοθέτη, ο οποίος ζήτησε από τον συνθέτη ένα κομμάτι για τη θάλασσα και γράφτηκε αρχικά στο ρυθμό του ζεϊμπέκικου. Ο Κατσαρός πρότεινε για ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που, σύμφωνα με μαρτυρία του συνθέτη, ζήτησε το υπέρογκο ποσό των 15.000 δραχμών. Η εταιρεία αρνήθηκε και αμέσως προτάθηκε από τον παραγωγό της Columbia Νίκανδρο Μηλιόπουλο, ο Πάνος Γαβαλάς.
Συζητώντας με τον Γιώργο Τσάμπρα, ο γιος του Πάνου Γαβαλά, Γιάννης θυμάται: …Του φέρανε το τραγούδι για να το δει, για να γραφτεί για κάποια ταινία. Πυθαγόρας, στίχοι, Κατσαρός, μουσική. Το τραγούδι ήταν γραμμένο 9/8, δηλαδή ζεϊμπέκικο. Ο Γαβαλάς μόλις το άκουσε, τους είπε ότι «ωραίο το τραγούδι, αλλά εγώ δεν σας το λέω ζεϊμπέκικο, να πάτε να σας το πει ο Μπιθικώτσης. Εγώ το φαντάζομαι αλλιώς το τραγούδι». Του έκαναν το χατίρι, το άλλαξε το τραγούδι, το έκανε χασάπικο, άλλαξε και τη μουσική ρομάντζα μπροστά, άλλαξε και λίγο τους στίχους, κατά τα λεγόμενά του. Κι έτσι έγινε το τραγούδι που ξέρουμε όλοι. Και ήταν τυχερός πρώτα ο πατέρας μου, που έγινε το τραγούδι μεγάλη επιτυχία, και μετέπειτα ο Κατσαρός. Γιατί άμα δεν γινότανε μεγάλο σουξέ, ενδεχομένως να είχε πρόβλημα και ο πατέρας μου από τους δημιουργούς, ότι τους άλλαξε το τραγούδι τους. (1)
Το τραγούδι έγινε τεράστια επιτυχία, τέτοια, που το 1964 κλήθηκε να εκπροσωπήσει τη χώρα στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Βαρσοβίας, κερδίζοντας μάλιστα το δεύτερο βραβείο, ερμηνευμένο όμως από μια τραγουδίστρια του «ελαφρού» τραγουδιού, τη Νίκη Καμπά. Σε συνέντευξή του στον Τάσο Κουτσοθανάση, στις 15 Αυγούστου 1969, η οποία εκδόθηκε σε cd από το περιοδικό «Όασις» το Γενάρη του 2009, ο Πάνος Γαβαλάς εξέφρασε το δικαιολογημένο παράπονό του σχετικά με την εκπροσώπηση της χώρας στο Φεστιβάλ: Αν υπήρχε αναγνώριση με το «Λιμάνι» έπρεπε να πάω εγώ στη Βαρσοβία, όχι η Καμπά. Γιατί εγώ το έκανα κι έγινε «Λιμάνι». Εγώ ο Πάνος Γαβαλάς. Αυτό να το γράψεις διάπλατα. Για να μην πω περισσότερα πράγματα δηλαδή και δεν θέλω να εκθέσω.
Οι στίχοι του τραγουδιού έδωσαν τον τίτλο σε δυο ελληνικές ταινίες, «Κάθε λιμάνι και καημός» και «Κάθε καημός και δάκρυ». Αυτό που είναι σχεδόν άγνωστο, είναι πως το «Λιμάνι» ξαναηχογραφήθηκε την ίδια χρονιά, με την ίδια ορχήστρα, αλλά με διαφορές τόσο στα φωνητικά και την ενορχήστρωση, όσο και στα μέρη που έπαιζε το μπουζούκι. Εντάχθηκε πολλά χρόνια αργότερα, το 1989, στη διπλή συλλογή της ΕΜΙ «Πάνος Γαβαλάς-Κάθε λιμάνι και καημός», που εκδόθηκε λίγο μετά το θάνατο του τραγουδιστή το Δεκέμβρη του 1988. Εκείνη την εποχή συνέβαινε συχνά να ηχογραφούσαν ένα τραγούδι την ίδια μέρα, με την ίδια ορχήστρα, για παραπάνω από μία φορές… Συχνά κυκλοφορούσε στην αγορά με δυο μορφές. Με τον ίδιο κωδικό δίσκου όμως. Άλλες φορές έβγαινε η μια ηχογράφηση και η άλλη έμενε στα αρχεία της εταιρείας και έμπαινε σε δίσκο ή cd πολλά χρόνια μετά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στους καταλόγους δισκογραφιών που έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί, το τραγούδι να υπάρχει καταγεγραμμένο μόνο μια φορά. Κάτι τέτοιο έγινε λοιπόν και με το «Κάθε λιμάνι και καημός».
Πηγή: 1) «1961-1965, Τα χρόνια της Columbia» Κείμενο του Γιώργου Τσάμπρα στο βιβλίο «Λαϊκό τραγούδι - Η αυθεντική ιστορία. Τόμος 16, Πάνος Γαβαλάς». (Έκδοση National Geographic 2010).
