Αριστούχος απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών με δάσκαλο τον Ροντήρη, ο Πυθαγόρας ασχολήθηκε από νωρίς με τον ελληνικό κινηματογράφο και το θέατρο ως ηθοποιός, στιχουργός, σεναριογράφος και επιθεωρησιογράφος. Σε βάθος χρόνου, όμως, η ιδιότητα του στιχουργού ήταν αυτή που τελικά τον κέρδισε. Μ’ έναν μεγάλο αριθμό στίχων, όπου η λαϊκή θυμοσοφία είναι διάχυτη, ο Πυθαγόρας παραμένει μέχρι σήμερα - σαράντα χρόνια μετά το φευγιό του - ένας από τους πιο πολυτραγουδισμένους στιχουργούς του ελληνικού τραγουδιού.
Συνεργάστηκε στενά και αποδοτικά με πλήθος συνθετών, όπως ο Γιώργος Κατσαρός, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Απόστολος Καλδάρας, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Γιάννης Σπανός, ο Λυκούργος Μαρκέας, ο Βασίλης Βασιλειάδης κ.ά., και λιγότερο τακτικά με συνθέτες όπως ο Μάνος Λοΐζος, ο Δήμος Μούτσης, ο Μίμης Πλέσσας και ο Κώστας Καπνίσης. Τραγούδια του ερμήνευσε η «αφρόκρεμα» του ελληνικού τραγουδιού, από τον Καζαντζίδη, τον Μπιθικώτση, το Γαβαλά, τη Μοσχολιού και τη Μαρινέλλα μέχρι την Αλεξίου, τη Γαλάνη, το Νταλάρα, τον Καλατζή και τον Πάριο. Αν και πολλά τραγούδια του ήταν ερωτικά ή χιουμοριστικά, αρκετά είχαν μέσα κοινωνικές, ιστορικές και ηθογραφικές αναφορές, στοιχεία που έδιναν στο έργο του μια πιο ουσιαστική υπόσταση. Μερικά από αυτά παρουσιάζονται στην ακόλουθη λίστα όπου έχουν μαζευτεί 14 μεγάλες στιγμές του στο ελληνικό τραγούδι.
1. Κάθε λιμάνι και καημός
Συνεργάστηκε στενά και αποδοτικά με πλήθος συνθετών, όπως ο Γιώργος Κατσαρός, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Απόστολος Καλδάρας, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Γιάννης Σπανός, ο Λυκούργος Μαρκέας, ο Βασίλης Βασιλειάδης κ.ά., και λιγότερο τακτικά με συνθέτες όπως ο Μάνος Λοΐζος, ο Δήμος Μούτσης, ο Μίμης Πλέσσας και ο Κώστας Καπνίσης. Τραγούδια του ερμήνευσε η «αφρόκρεμα» του ελληνικού τραγουδιού, από τον Καζαντζίδη, τον Μπιθικώτση, το Γαβαλά, τη Μοσχολιού και τη Μαρινέλλα μέχρι την Αλεξίου, τη Γαλάνη, το Νταλάρα, τον Καλατζή και τον Πάριο. Αν και πολλά τραγούδια του ήταν ερωτικά ή χιουμοριστικά, αρκετά είχαν μέσα κοινωνικές, ιστορικές και ηθογραφικές αναφορές, στοιχεία που έδιναν στο έργο του μια πιο ουσιαστική υπόσταση. Μερικά από αυτά παρουσιάζονται στην ακόλουθη λίστα όπου έχουν μαζευτεί 14 μεγάλες στιγμές του στο ελληνικό τραγούδι.
1. Κάθε λιμάνι και καημός
Μια συνεργασία ζωής για τον Πυθαγόρα ήταν αναμφίβολα εκείνη με τον συνθέτη και κουμπάρο του, Γιώργο Κατσαρό, η οποία κράτησε μέχρι και το θάνατό του και άφησε πίσω μεγάλη παρακαταθήκη. Το «Κάθε λιμάνι και καημός» του 1963 με τον Πάνο Γαβαλά και τη Ρία Κούρτη ήταν ίσως ο σημαντικότερος καρπός αυτής της συνεργασίας.
2. Σε πέντε ώρες ξημερώνει Κυριακή
Ο Πυθαγόρας ήταν ένας από τους λίγους στιχουργούς που είχαν την τύχη να μελοποιηθούν από τον Μάνο Λοΐζο. Αν και η συνεργασία τους μετράει τρία μόνο τραγούδια για το δίσκο «Τα τραγούδια της Χαρούλας» («Τι να πω», «Τέλι τέλι τέλι» και «Σε πέντε ώρες ξημερώνει Κυριακή»), και τα τρία έχουν θέση ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του.
3. Όταν πίνει μια γυναίκα
Ένα τραγούδι του Πυθαγόρα με τον σημαντικό λαϊκό συνθέτη Βασίλη Βασιλειάδη. Πρόκειται για το πρώτο τραγούδι που ηχογράφησε η Χάρις Αλεξίου για τη δισκογραφία (1970). Με το Βασιλειάδη ο Πυθαγόρας έγραψε πολλές ακόμα επιτυχίες όπως «Ο σαραντάρης» με τον Πάριο ή «Στου Χαροκόπου και στην Καλλιθέα» με τον Ευσταθίου, ένα τραγούδι του που ξεχώριζε πάντοτε και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος.
4. Γιορτή ζεϊμπέκηδων
Σημαντικότερο ολοκληρωμένο έργο του Πυθαγόρα θεωρείται η «Μικρά Ασία» που μελοποίησε περίτεχνα ο μεγάλος Απόστολος Καλδάρας το 1972, πενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι διηγήσεις των γονιών του Πυθαγόρα, που έζησαν από κοντά την καταστροφή, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να εμπνευστεί τους στίχους για ένα τέτοιο έργο. Ένα από τα τραγούδια του δίσκου που ακολουθεί ανελλιπώς από τότε το Γιώργο Νταλάρα στις ζωντανές του εμφανίσεις είναι και η «Γιορτή ζεϊμπέκηδων».
5. Δυο παλικάρια απ’ τ’ Αϊβαλί
Η «Μικρά Ασία» ήταν ο δίσκος που καθιέρωσε οριστικά την Χαρούλα Αλεξίου το 1972 με τρία τραγούδια που αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ: «Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς», «Πήρε φωτιά το Κορδελιό» και «Δυο παλικάρια απ’ τ’ Αϊβαλί».
6. Το αγριολούλουδο
Ίσως η δεύτερη στενότερη συνεργασία του Πυθαγόρα με συνθέτη να είναι εκείνη με το Χρήστο Νικολόπουλο. Σημαντικότερη ολοκληρωμένη στιγμή της συνεργασίας τους ο δίσκος «Υπάρχω», με το Στέλιο Καζαντζίδη και τραγούδια όπως το ομώνυμο και το «Κάτω απ’ το πουκάμισό μου». Εξίσου σπουδαία ήταν και άλλα σκόρπια τραγούδια που έγραψαν μαζί όπως «Την Παρασκευή το βράδυ», «Πάει κι αυτός» και «Το αγριολούλουδο».
7. Πάμε για ύπνο Κατερίνα
Ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του Πυθαγόρα με τον Κατσαρό ήταν το «Πάμε για ύπνο Κατερίνα», που τραγούδησαν έξοχα τόσο ο Γιάννης Πουλόπουλος όσο και ο Γιάννης Πάριος αργότερα. Ανάλογης αξίας συνδημιουργίες τους ήταν και τραγούδια όπως: «Δρόμος δίχως σύνορα» και «Να φύγω, να φύγω» (Καζαντζίδης-Μαρινέλλα), «Τον αγαπώ - τον αγαπώ» (Μοσχολιού), «Έσβησε το κερί Μαρία» (Μπιθικώτσης), «Τι κρίμα» και «Δεν ξεχνιέσαι» (Πάριος), «Οι άντρες δεν κλαίνε» (Μαρινέλλα), «Θα υπάρχω θες δε θες» (Γαλάνη) και «Ο αυγερινός» (Κλωναρίδης).
8. Και σε μένα κρίμα
Ένα αψεγάδιαστο τραγούδι του Πυθαγόρα σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου με τη φωνή της Χαρούλας Αλεξίου. Αν και η Αλεξίου δεν το υποστήριξε πάρα πολύ, είναι ένα από τα τραγούδια του στιχουργού που ξεχωρίζει.
9. Εγώ είμ’ εγώ
Άλλη μια ευλογημένη στιγμή για τον Πυθαγόρα ήταν και η συνεργασία του με το συνθέτη Δήμο Μούτση, ένα «προξενιό» για το οποίο ευθύνεται ο τότε παραγωγός της Polygram Φίλιππος Παπαθεοδώρου. Ένα από τα τρία τραγούδια που έγραψε με το Μούτση για το δίσκο «Στροφές» (1973) ήταν το «Εγώ είμ’ εγώ», με ερμηνεύτρια τη Βίκυ Μοσχολιού.
10. Θα σε θυμάμαι
Πολλούς καρπούς άφησε πίσω της και η συνεργασία του Πυθαγόρα με τον αείμνηστο Γιάννη Σπανό. «Θα με θυμηθείς», «Ήρθε ένας φίλος», «Φταίμε κι οι δυο», «Να ‘σαι καλά» αλλά και το «Θα σε θυμάμαι», από τον τρίτο προσωπικό δίσκο του Γιάννη Πάριου, ήταν μερικές από τις ωραιότερες στιγμές της κοινής τους δημιουργίας.
11. Γράμμα από το μέτωπο
Η «Αλβανία», που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1973, ήταν ο πρώτος και ο σημαντικότερος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών που έγραψε ο Πυθαγόρας με το Γιώργο Κατσαρό. Ίσως το πιο συγκινητικό τραγούδι του δίσκου, ο οποίος έχει ως κεντρικό άξονα τον πόλεμο του ’40, να είναι το «Γράμμα από το μέτωπο», που απαγγέλει και σιγοτραγουδάει με λυγμούς η Μαρινέλλα. Την «Αλβανία» ακολούθησε άλλη μια ολοκληρωμένη δουλειά των δύο δημιουργών με συγκεκριμένη θεματολογία, «Ο κάμπος» με τη Δήμητρα Γαλάνη, που ωστόσο δεν είχε την ίδια δύναμη και απήχηση.
12. Ο θάνατος του ποιητή
Ένα ακόμα τραγούδι του Πυθαγόρα με τον Απόστολο Καλδάρα που κυκλοφόρησε πριν από τη «Μικρά Ασία» με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα. Πρόκειται για ένα τραγούδι μνήμης αφιερωμένο στον μεγάλο ποιητή και συγγραφέα Federico García Lorca που δολοφονήθηκε το 1936 κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Το θέμα του τραγουδιού είναι απόλυτα εναρμονισμένο με την ατμόσφαιρα ισπανικού φλαμένκο που δημιουργούν τόσο η μουσική του Καλδάρα όσο και η ερμηνεία του Νταλάρα.
13. Σουρουπώματα
Παρόλο που η συνάντηση του Πυθαγόρα με τον Γιώργο Ζαμπέτα δεν άφησε πίσω πολλές μεγάλες επιτυχίες, είναι αναμφίβολα από τους σταθμούς στην καριέρα του στιχουργού. «Ποιος είν’ αυτός», «Έρχομαι, έρχομαι» και «Η κουλτούρα» είναι ίσως οι πιο γνωστές τους συνδημιουργίες, ωστόσο τα καλύτερα τραγούδια που έγραψαν μαζί - κατά τη γνώμη μου - είναι το «Βάλε πιοτό» με τη Μαρινέλλα και τα «Σουρουπώματα» με την Αλεξίου.
14. Ο μπάρμπα-Γιάννης
Ο θάνατος του μεγάλου συνθέτη Γιάννη Παπαϊωάννου το 1972 ενέπνευσε τον Πυθαγόρα να γράψει ένα στίχο για το Στέλιο Καζαντζίδη με τίτλο «Ο μπάρμπα-Γιάννης», που μελοποίησε ο Χρήστος Νικολόπουλος. Οι στίχοι του τραγουδιού θα μπορούσαν σήμερα να αφιερωθούν και στον ίδιο τον Πυθαγόρα…
«Ένα γράμμα να μου στείλεις απ’ τον Άδη
αν το φως είν’ πιο καλό απ’ το σκοτάδι
φως υπάρχει εδώ πάνω
μπάρμπα-Γιάννη μου, που λες
μα το φως τι να το κάνω
που ‘ναι μαύρες οι καρδιές…»
Πηγές
2. Σε πέντε ώρες ξημερώνει Κυριακή
Ο Πυθαγόρας ήταν ένας από τους λίγους στιχουργούς που είχαν την τύχη να μελοποιηθούν από τον Μάνο Λοΐζο. Αν και η συνεργασία τους μετράει τρία μόνο τραγούδια για το δίσκο «Τα τραγούδια της Χαρούλας» («Τι να πω», «Τέλι τέλι τέλι» και «Σε πέντε ώρες ξημερώνει Κυριακή»), και τα τρία έχουν θέση ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του.
3. Όταν πίνει μια γυναίκα
Ένα τραγούδι του Πυθαγόρα με τον σημαντικό λαϊκό συνθέτη Βασίλη Βασιλειάδη. Πρόκειται για το πρώτο τραγούδι που ηχογράφησε η Χάρις Αλεξίου για τη δισκογραφία (1970). Με το Βασιλειάδη ο Πυθαγόρας έγραψε πολλές ακόμα επιτυχίες όπως «Ο σαραντάρης» με τον Πάριο ή «Στου Χαροκόπου και στην Καλλιθέα» με τον Ευσταθίου, ένα τραγούδι του που ξεχώριζε πάντοτε και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος.
4. Γιορτή ζεϊμπέκηδων
Σημαντικότερο ολοκληρωμένο έργο του Πυθαγόρα θεωρείται η «Μικρά Ασία» που μελοποίησε περίτεχνα ο μεγάλος Απόστολος Καλδάρας το 1972, πενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι διηγήσεις των γονιών του Πυθαγόρα, που έζησαν από κοντά την καταστροφή, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να εμπνευστεί τους στίχους για ένα τέτοιο έργο. Ένα από τα τραγούδια του δίσκου που ακολουθεί ανελλιπώς από τότε το Γιώργο Νταλάρα στις ζωντανές του εμφανίσεις είναι και η «Γιορτή ζεϊμπέκηδων».
5. Δυο παλικάρια απ’ τ’ Αϊβαλί
Η «Μικρά Ασία» ήταν ο δίσκος που καθιέρωσε οριστικά την Χαρούλα Αλεξίου το 1972 με τρία τραγούδια που αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ: «Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς», «Πήρε φωτιά το Κορδελιό» και «Δυο παλικάρια απ’ τ’ Αϊβαλί».
6. Το αγριολούλουδο
Ίσως η δεύτερη στενότερη συνεργασία του Πυθαγόρα με συνθέτη να είναι εκείνη με το Χρήστο Νικολόπουλο. Σημαντικότερη ολοκληρωμένη στιγμή της συνεργασίας τους ο δίσκος «Υπάρχω», με το Στέλιο Καζαντζίδη και τραγούδια όπως το ομώνυμο και το «Κάτω απ’ το πουκάμισό μου». Εξίσου σπουδαία ήταν και άλλα σκόρπια τραγούδια που έγραψαν μαζί όπως «Την Παρασκευή το βράδυ», «Πάει κι αυτός» και «Το αγριολούλουδο».
7. Πάμε για ύπνο Κατερίνα
Ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του Πυθαγόρα με τον Κατσαρό ήταν το «Πάμε για ύπνο Κατερίνα», που τραγούδησαν έξοχα τόσο ο Γιάννης Πουλόπουλος όσο και ο Γιάννης Πάριος αργότερα. Ανάλογης αξίας συνδημιουργίες τους ήταν και τραγούδια όπως: «Δρόμος δίχως σύνορα» και «Να φύγω, να φύγω» (Καζαντζίδης-Μαρινέλλα), «Τον αγαπώ - τον αγαπώ» (Μοσχολιού), «Έσβησε το κερί Μαρία» (Μπιθικώτσης), «Τι κρίμα» και «Δεν ξεχνιέσαι» (Πάριος), «Οι άντρες δεν κλαίνε» (Μαρινέλλα), «Θα υπάρχω θες δε θες» (Γαλάνη) και «Ο αυγερινός» (Κλωναρίδης).
8. Και σε μένα κρίμα
Ένα αψεγάδιαστο τραγούδι του Πυθαγόρα σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου με τη φωνή της Χαρούλας Αλεξίου. Αν και η Αλεξίου δεν το υποστήριξε πάρα πολύ, είναι ένα από τα τραγούδια του στιχουργού που ξεχωρίζει.
9. Εγώ είμ’ εγώ
Άλλη μια ευλογημένη στιγμή για τον Πυθαγόρα ήταν και η συνεργασία του με το συνθέτη Δήμο Μούτση, ένα «προξενιό» για το οποίο ευθύνεται ο τότε παραγωγός της Polygram Φίλιππος Παπαθεοδώρου. Ένα από τα τρία τραγούδια που έγραψε με το Μούτση για το δίσκο «Στροφές» (1973) ήταν το «Εγώ είμ’ εγώ», με ερμηνεύτρια τη Βίκυ Μοσχολιού.
10. Θα σε θυμάμαι
Πολλούς καρπούς άφησε πίσω της και η συνεργασία του Πυθαγόρα με τον αείμνηστο Γιάννη Σπανό. «Θα με θυμηθείς», «Ήρθε ένας φίλος», «Φταίμε κι οι δυο», «Να ‘σαι καλά» αλλά και το «Θα σε θυμάμαι», από τον τρίτο προσωπικό δίσκο του Γιάννη Πάριου, ήταν μερικές από τις ωραιότερες στιγμές της κοινής τους δημιουργίας.
11. Γράμμα από το μέτωπο
Η «Αλβανία», που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1973, ήταν ο πρώτος και ο σημαντικότερος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών που έγραψε ο Πυθαγόρας με το Γιώργο Κατσαρό. Ίσως το πιο συγκινητικό τραγούδι του δίσκου, ο οποίος έχει ως κεντρικό άξονα τον πόλεμο του ’40, να είναι το «Γράμμα από το μέτωπο», που απαγγέλει και σιγοτραγουδάει με λυγμούς η Μαρινέλλα. Την «Αλβανία» ακολούθησε άλλη μια ολοκληρωμένη δουλειά των δύο δημιουργών με συγκεκριμένη θεματολογία, «Ο κάμπος» με τη Δήμητρα Γαλάνη, που ωστόσο δεν είχε την ίδια δύναμη και απήχηση.
12. Ο θάνατος του ποιητή
Ένα ακόμα τραγούδι του Πυθαγόρα με τον Απόστολο Καλδάρα που κυκλοφόρησε πριν από τη «Μικρά Ασία» με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα. Πρόκειται για ένα τραγούδι μνήμης αφιερωμένο στον μεγάλο ποιητή και συγγραφέα Federico García Lorca που δολοφονήθηκε το 1936 κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Το θέμα του τραγουδιού είναι απόλυτα εναρμονισμένο με την ατμόσφαιρα ισπανικού φλαμένκο που δημιουργούν τόσο η μουσική του Καλδάρα όσο και η ερμηνεία του Νταλάρα.
13. Σουρουπώματα
Παρόλο που η συνάντηση του Πυθαγόρα με τον Γιώργο Ζαμπέτα δεν άφησε πίσω πολλές μεγάλες επιτυχίες, είναι αναμφίβολα από τους σταθμούς στην καριέρα του στιχουργού. «Ποιος είν’ αυτός», «Έρχομαι, έρχομαι» και «Η κουλτούρα» είναι ίσως οι πιο γνωστές τους συνδημιουργίες, ωστόσο τα καλύτερα τραγούδια που έγραψαν μαζί - κατά τη γνώμη μου - είναι το «Βάλε πιοτό» με τη Μαρινέλλα και τα «Σουρουπώματα» με την Αλεξίου.
14. Ο μπάρμπα-Γιάννης
Ο θάνατος του μεγάλου συνθέτη Γιάννη Παπαϊωάννου το 1972 ενέπνευσε τον Πυθαγόρα να γράψει ένα στίχο για το Στέλιο Καζαντζίδη με τίτλο «Ο μπάρμπα-Γιάννης», που μελοποίησε ο Χρήστος Νικολόπουλος. Οι στίχοι του τραγουδιού θα μπορούσαν σήμερα να αφιερωθούν και στον ίδιο τον Πυθαγόρα…
«Ένα γράμμα να μου στείλεις απ’ τον Άδη
αν το φως είν’ πιο καλό απ’ το σκοτάδι
φως υπάρχει εδώ πάνω
μπάρμπα-Γιάννη μου, που λες
μα το φως τι να το κάνω
που ‘ναι μαύρες οι καρδιές…»
Πηγές
1. Τηλεοπτική εκπομπή «Απόντες». Παρουσίαση: Λευτέρης Παπαδόπουλος, Νίκος Μωραΐτης. Σκηνοθεσία: Βασίλης Θωμόπουλος. Προβολή: 25 Μαρτίου 2011 (Αρχείο ΕΡΤ)
2. Τηλεοπτική εκπομπή «Ιχνηλάτες». Έρευνα, παρουσίαση: Δαυίδ Ναχμίας. Υπεύθυνη εκπομπής: Δήμητρα Γκουντούνα. Προβολή: 2003. (Αρχείο ΕΡΤ)
2. Τηλεοπτική εκπομπή «Ιχνηλάτες». Έρευνα, παρουσίαση: Δαυίδ Ναχμίας. Υπεύθυνη εκπομπής: Δήμητρα Γκουντούνα. Προβολή: 2003. (Αρχείο ΕΡΤ)
