Η «Ανάσταση Ονείρων» του προικισμένου συνθέτη της «Καταχνιάς» Χρήστου Λεοντή και του ταλαντούχου στιχουργού της «Άπονης Ζωής» Λευτέρη Παπαδόπουλου, είναι ένας κύκλος επτά τραγουδιών, με κοινό στόχο: τον άνθρωπο που βασανίστηκε, υπέφερε, πόνεσε, τον τυρρανισμένο, με μια λέξη, άνθρωπο του καιρού μας, που προσδοκά μια καλύτερη μέρα- τη μέρα που θ’ αναστηθούν τα όνειρά του. Τα τέσσερα απ’ αυτά τα τραγούδια παρουσιάσθηκαν για πρώτη φορά στις συναυλίες Μίκη Θεοδωράκη - Χρήστου Λεοντή, που δόθηκαν με καταπληκτική επιτυχία την άνοιξη, του 1966, στο «Κεντρικό» και στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς. Τα ερμήνευσε ο Μπάμπης Τσετίνης. Ο κύκλος συμπληρώθηκε με τρία ακόμη τραγούδια που γράφτηκαν ειδικά για την Μαρινέλλα (για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν από την ίδια με τόση επιτυχία στις αρχές του φθινοπώρου στο Λυκαβηττό) και τον νέο τραγουδιστή Γιώργο Γαλάνη. Σε τούτο το δίσκο, αληθινά πολύτιμο απόκτημα, μπορείτε να βρείτε τρεις ακόμη συνθέσεις του Χρήστου Λεοντή για ορχήστρα. Εκτός από τη Μαρινέλλα, τον Μπάμπη Τσετίνη και τον Γαλάνη, στον δίσκο τραγουδάει ο άφθαστος Βαγγέλης Περπινιάδης, δύο από τα ωραιότερα τραγούδια του Χρήστου Λεοντή σε στίχους Μιχάλη Παπανικολάου και Γιάννη Κακουλίδη «Πού να χωρέσει τ’ όνειρο» και το «Θα ‘ρθει το βράδυ βροχερό». Τραγούδια που έχουν πραγματικά το γνώρισμα της υψηλής ερμηνείας.
(Σημείωμα από το οπισθόφυλλο του δίσκου «Ανάσταση Ονείρων»)
Διαβάζοντας στο «Μουσικό Ημερολόγιο» του Κώστα Μπαλαχούτη τα γεγονότα αυτών των ημερών, διαπιστώνω πως στις 11 Μαΐου του 1940 γεννήθηκε ο Χρήστος Λεοντής, ενώ στις 12 Μαΐου του 2003 έφυγε από τη ζωή ο Βαγγέλης Περπινιάδης. Ένας συνθέτης κι ένας τραγουδιστής που παρόλο το ετερόκλητο της συνεργασίας τους, έγραψαν μερικά πολύ σημαντικά λαϊκά τραγούδια, με κορυφαίο το «Πού να χωρέσει τ’ όνειρο» με στίχους του Μιχάλη Παπανικολάου. Το τραγούδι συμπεριλήφθηκε σε ένα δίσκο που θα μπορούσα να τον χαρακτηρίσω συγχρόνως κλασσικό, αλλά και ξεχασμένο. Αναφέρομαι στην «Ανάσταση Ονείρων» με επτά τραγούδια σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ένα του Μιχάλη Παπανικολάου, ένα του Γιάννη Κακουλίδη και τρία ορχηστρικά. Κυκλοφόρησε το 1966 από την Odeon-Parlophone και πολύ αργότερα, με την επιβολή του ψηφιακού ήχου, επανεκδόθηκε σε cd. Τραγουδούσαν ο Μπάμπης Τσετίνης με τη Λίτσα Διαμάντη, η Μαρινέλλα, ο Βαγγέλης Περπινιάδης με τη Ρία Νόρμα κι ένας άγνωστος τραγουδιστής ο Γιώργος Γαλάνης.
1) Έχει ο Θεός - Μπάμπης Τσετίνης - Λίτσα Διαμάντη
2) Σούρουπο στην Αθήνα - Ορχήστρα
3) Άργησες - Μαρινέλλα
4) Είναι σκληρός ο Ουρανός - Γιώργος Γαλάνης
5) Που να χωρέσει τ' όνειρο (στίχοι Μιχάλη Παπανικολάου) Βαγγέλης Περπινιάδης - Ρία Νόρμα
6) Κρητικός χορός - Ορχήστρα
7) Πάρε τα μάτια μου - Μαρινέλλα
8) Πέντε λεβέντες - Μπάμπης Τσετίνης - Λίτσα Διαμάντη
9) Όσοι προδόθηκαν - Μπάμπης Τσετίνης - Λίτσα Διαμάντη
10) Χαραυγή - Ορχήστρα
11) Θα 'ρθει το βράδυ βροχερό (στίχοι Γιάννη Κακουλίδη) Βαγγέλης Περπινιάδης - Ρία Νόρμα
12) Χαμοζωή - Μπάμπης Τσετίνης
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση της ορχήστρας είναι του Χρήστου Λεοντή.
Μετά την «Καταχνιά» ο Λεοντής δίνει άλλον ένα δίσκο που πατά με το ένα πόδι στο παλιό λαϊκό τραγούδι και με το άλλο στο έντεχνο. Το «πάντρεμα» είναι μοναδικό. Όσον αφορά την αποδοχή των τραγουδιών, αυτό που ακούστηκε περισσότερο, γνώρισε δισκογραφικές επανεκτελέσεις από την Αλέκα Μαβίλη ως το Γεράσιμο Ανδρεάτο και συχνά επανέρχεται σε διάφορα ζωντανά προγράμματα μέχρι σήμερα, είναι το «Πού να χωρέσει τ’ όνειρο» με τον Βαγγέλη Περπινιάδη. Εξαιρετικό επίσης το ζεϊμπέκικο που ερμηνεύει ο Γιώργος Γαλάνης, το όνομα του οποίου δεν εντόπισα πουθενά αλλού στη δισκογραφία. Υπάρχει ακόμη το «Άργησες» με τη Μαρινέλλα, το οποίο ηχογραφήθηκε τότε με την ίδια τραγουδίστρια και μάλιστα σε δυο εκτελέσεις, αλλά δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε δίσκο, με τίτλο «Η ομορφιά του ναύτη» και με διαφορετικά λόγια του Λαμψίδη, ο οποίος είναι μάλλον ο Πάνος Λαμψίδης (1).
Όσον αφορά το «Έχει ο Θεός» από τις αφηγήσεις του Λευτέρη Παπαδόπουλου πληροφορούμαστε πως: “Είναι το κύριο τραγούδι της συναυλίας του Λεοντή στο «Κεντρικόν». Παρών και ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου. Στην ίδια εκδήλωση ο Μίκης παρουσίασε τη ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ με τον Μπιθικώτση. Τεράστια επιτυχία!”. Ενώ για το τραγούδι «Χαμοζωή» γράφει ο στιχουργός: “Η δεύτερη στροφή ήταν αλλιώς και άλλαξε για τη λογοκρισία. Σφύριζαν πλοία, φεύγαν μετανάστες./ Κάπνα στο λιμάνι πίκρα το πρωί./ Στην Παραλία οι απεργοσπάστες / λάσπη στο λιμάνι για χαμοζωή”. (2)
Στις αφηγήσεις του στον Κώστα Μπαλαχούτη, ο Βαγγέλης Περπινιάδης αναφέρθηκε βεβαίως και στη συνεργασία του με το Χρήστο Λεοντή: “Το έντεχνο τραγούδι γνωρίζει μεγάλη άνοδο. Όλοι οι σημαντικοί τραγουδιστές τραγουδούν συνθέσεις σπουδαγμένων μουσικών και στίχους ποιητών. Καζαντζίδης, Μπιθικώτσης, Πόλυ Πάνου, Γιώτα Λύδια. Είχα την επιθυμία να πω τέτοια τραγούδια, αλλά να έχουν στίγμα λαϊκό και λόγο που θα τον καταλάβει ο κόσμος και θα θίξει τα καθημερινά του προβλήματα. Ένα θλιβερό γεγονός έγινε η αιτία να πραγματοποιήσω την επιθυμία μου. Ο Χρήστος Λεοντής έχει συνθέσει τραγούδια σε στίχους Βίρβου, Μ. Παπανικολάου, Λ. Παπαδόπουλου κ.α, τα οποία είναι περασμένα στον τόνο του Κανακάρη. Ο Κανακάρης, όμως, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας -έχει καρδιά- και αναζητούν τραγουδιστή. Από την εταιρεία προτείνουν εμένα. Κατά σύμπτωση, ακόμα και ο τόνος στον οποίο είναι γραμμένα, ταιριάζει στο δικό μου: «Πού να χωρέσει το όνειρο σε κάμαρη δυο πήχες;», «Πικρό ψωμί του τόπου μου με δάκρυ ζυμωμένο», «Μες στο σκοτάδι περπατώ», «Γυρισμός», «Φτωχογειτονιά» και «Θα ’ρθει το βράδυ βροχερό», το οποίο με αγγίζει και με συγκινεί ιδιαίτερα: «Σκληρή δουλειά χωρίς ψωμί / για το όνειρο η λαχτάρα». Αρχίσαμε τις συναυλίες με Τσετίνη, Γιοβάννα, Αλέκα Μαβίλη, τους Λεμονόπουλο, Ξαπλαντέρη, Αγγέλου στα μπουζούκια, Σ. Περιστέρη κιθάρα και μπαγλαμά, χορωδίες και δυο ορχήστρες υπό τη διεύθυνση του Λεοντή. Πρώτη Μαρτίου του 1965 δίνουμε συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και με πλησιάζει ένα γεροντάκι και με τραβάει με δύναμη απ’ το χέρι:
- Έλα εδώ, ρε παιδάκι μου. Πώς τραγουδάς έτσι;
- Γιατί, παππού;
- Γιατί θα πεθάνεις γρήγορα αγόρι μου. Εσύ δεν τραγουδάς, εσύ πονάς, υποφέρεις.
- Δεν μπορώ αλλιώς, πρέπει να το νιώθω το τραγούδι.
- Εγώ είμαι συναυλιόφιλος, δεν έχω αφήσει συναυλία για συναυλία. Ποτέ δεν έχω ακούσει ερμηνεία σαν τη δική σου.
Τα λόγια του με συγκίνησαν πολύ. Ακολούθησαν κι άλλα τέτοια τραγούδια σε μουσική Κατσαρού, Μακρίδη, Μπουκουβάλα και στίχους Πυθαγόρα και Λ.Παπαδόπουλου: «Κι αν χώρισαν οι δρόμοι μας», «Από τα σπίτια τα ψηλά δεν φαίνεται η φτώχεια», «Κι έξαφνα έγινες κύριος», «Όποιος γεννήθηκε φτωχός» κ.α. Με τον Κατσαρό πραγματοποιήσαμε και συναυλίες μαζί. Τα έντεχνά μου τραγούδια τα αγάπησα και τα υπερασπίστηκα. Τα τραγούδησα στα νυχτερινά κέντρα που εμφανιζόμουν ακόμη και επί δικτατορίας, μέχρι και στα πανηγύρια τα είπα. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος που έρχεται εκεί προτιμά τα κλασικά λαϊκά τραγούδια. Με λίγη προσπάθεια όμως, όταν τα περάσεις έξυπνα και μπει στο νόημα, τα καταλαβαίνει και συγκινείται, όπως το «Δρόμοι όλο λάσπη και σπίτια ρημαδιό». Σε μία από τις συναυλίες που έκανα, με άκουσε και ο Θεοδωράκης. Κάποιοι τον έπιασαν και του είπαν «Τι ωραία που ερμηνεύει αυτά τα τραγούδια ο Περπινιάδης!» Η απάντησή του ήταν: «Πολύ καλός τραγουδιστής, αλλά δεν ανήκει στο χώρο μας». Εγώ, όμως, αργότερα πήγα και τραγούδησα στη γιορτή της ΚΝΕ, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, σε μία εκδήλωση για τη λαϊκή μας μουσική. Το καλό τραγούδι δε χωρίζεται σε κόμματα και ομάδες, ανήκει σε ολόκληρο τον ελληνικό λαό”.
Φωτογραφία Νο 4: Ο Χρήστος Λεοντής διευθύνει τον Βαγγέλη Περπινιάδη (από το βιβλίο του Κώστα Μπαλαχούτη «Βαγγέλης Περπινιάδης - Πριν το τέλος» (Προσκήνιο - 2000)
Πηγές
1) Καζαντζίδης – Μαρινέλλα - Tα έντεχνα του ’60… κι ένα ακυκλοφόρητο! (του Βαγγέλη Αρναουτάκη)
2) Λευτέρης Παπαδόπουλος «Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους» (Ιανός ο μελωδός - 2006)
3) Κώστας Μπαλαχούτης «Βαγγέλης Περπινιάδης - Πριν το τέλος» (Προσκήνιο - 2000)
(Σημείωμα από το οπισθόφυλλο του δίσκου «Ανάσταση Ονείρων»)
Διαβάζοντας στο «Μουσικό Ημερολόγιο» του Κώστα Μπαλαχούτη τα γεγονότα αυτών των ημερών, διαπιστώνω πως στις 11 Μαΐου του 1940 γεννήθηκε ο Χρήστος Λεοντής, ενώ στις 12 Μαΐου του 2003 έφυγε από τη ζωή ο Βαγγέλης Περπινιάδης. Ένας συνθέτης κι ένας τραγουδιστής που παρόλο το ετερόκλητο της συνεργασίας τους, έγραψαν μερικά πολύ σημαντικά λαϊκά τραγούδια, με κορυφαίο το «Πού να χωρέσει τ’ όνειρο» με στίχους του Μιχάλη Παπανικολάου. Το τραγούδι συμπεριλήφθηκε σε ένα δίσκο που θα μπορούσα να τον χαρακτηρίσω συγχρόνως κλασσικό, αλλά και ξεχασμένο. Αναφέρομαι στην «Ανάσταση Ονείρων» με επτά τραγούδια σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ένα του Μιχάλη Παπανικολάου, ένα του Γιάννη Κακουλίδη και τρία ορχηστρικά. Κυκλοφόρησε το 1966 από την Odeon-Parlophone και πολύ αργότερα, με την επιβολή του ψηφιακού ήχου, επανεκδόθηκε σε cd. Τραγουδούσαν ο Μπάμπης Τσετίνης με τη Λίτσα Διαμάντη, η Μαρινέλλα, ο Βαγγέλης Περπινιάδης με τη Ρία Νόρμα κι ένας άγνωστος τραγουδιστής ο Γιώργος Γαλάνης.
1) Έχει ο Θεός - Μπάμπης Τσετίνης - Λίτσα Διαμάντη
2) Σούρουπο στην Αθήνα - Ορχήστρα
3) Άργησες - Μαρινέλλα
4) Είναι σκληρός ο Ουρανός - Γιώργος Γαλάνης
5) Που να χωρέσει τ' όνειρο (στίχοι Μιχάλη Παπανικολάου) Βαγγέλης Περπινιάδης - Ρία Νόρμα
6) Κρητικός χορός - Ορχήστρα
7) Πάρε τα μάτια μου - Μαρινέλλα
8) Πέντε λεβέντες - Μπάμπης Τσετίνης - Λίτσα Διαμάντη
9) Όσοι προδόθηκαν - Μπάμπης Τσετίνης - Λίτσα Διαμάντη
10) Χαραυγή - Ορχήστρα
11) Θα 'ρθει το βράδυ βροχερό (στίχοι Γιάννη Κακουλίδη) Βαγγέλης Περπινιάδης - Ρία Νόρμα
12) Χαμοζωή - Μπάμπης Τσετίνης
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση της ορχήστρας είναι του Χρήστου Λεοντή.
Μετά την «Καταχνιά» ο Λεοντής δίνει άλλον ένα δίσκο που πατά με το ένα πόδι στο παλιό λαϊκό τραγούδι και με το άλλο στο έντεχνο. Το «πάντρεμα» είναι μοναδικό. Όσον αφορά την αποδοχή των τραγουδιών, αυτό που ακούστηκε περισσότερο, γνώρισε δισκογραφικές επανεκτελέσεις από την Αλέκα Μαβίλη ως το Γεράσιμο Ανδρεάτο και συχνά επανέρχεται σε διάφορα ζωντανά προγράμματα μέχρι σήμερα, είναι το «Πού να χωρέσει τ’ όνειρο» με τον Βαγγέλη Περπινιάδη. Εξαιρετικό επίσης το ζεϊμπέκικο που ερμηνεύει ο Γιώργος Γαλάνης, το όνομα του οποίου δεν εντόπισα πουθενά αλλού στη δισκογραφία. Υπάρχει ακόμη το «Άργησες» με τη Μαρινέλλα, το οποίο ηχογραφήθηκε τότε με την ίδια τραγουδίστρια και μάλιστα σε δυο εκτελέσεις, αλλά δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε δίσκο, με τίτλο «Η ομορφιά του ναύτη» και με διαφορετικά λόγια του Λαμψίδη, ο οποίος είναι μάλλον ο Πάνος Λαμψίδης (1).
Όσον αφορά το «Έχει ο Θεός» από τις αφηγήσεις του Λευτέρη Παπαδόπουλου πληροφορούμαστε πως: “Είναι το κύριο τραγούδι της συναυλίας του Λεοντή στο «Κεντρικόν». Παρών και ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου. Στην ίδια εκδήλωση ο Μίκης παρουσίασε τη ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ με τον Μπιθικώτση. Τεράστια επιτυχία!”. Ενώ για το τραγούδι «Χαμοζωή» γράφει ο στιχουργός: “Η δεύτερη στροφή ήταν αλλιώς και άλλαξε για τη λογοκρισία. Σφύριζαν πλοία, φεύγαν μετανάστες./ Κάπνα στο λιμάνι πίκρα το πρωί./ Στην Παραλία οι απεργοσπάστες / λάσπη στο λιμάνι για χαμοζωή”. (2)
Στις αφηγήσεις του στον Κώστα Μπαλαχούτη, ο Βαγγέλης Περπινιάδης αναφέρθηκε βεβαίως και στη συνεργασία του με το Χρήστο Λεοντή: “Το έντεχνο τραγούδι γνωρίζει μεγάλη άνοδο. Όλοι οι σημαντικοί τραγουδιστές τραγουδούν συνθέσεις σπουδαγμένων μουσικών και στίχους ποιητών. Καζαντζίδης, Μπιθικώτσης, Πόλυ Πάνου, Γιώτα Λύδια. Είχα την επιθυμία να πω τέτοια τραγούδια, αλλά να έχουν στίγμα λαϊκό και λόγο που θα τον καταλάβει ο κόσμος και θα θίξει τα καθημερινά του προβλήματα. Ένα θλιβερό γεγονός έγινε η αιτία να πραγματοποιήσω την επιθυμία μου. Ο Χρήστος Λεοντής έχει συνθέσει τραγούδια σε στίχους Βίρβου, Μ. Παπανικολάου, Λ. Παπαδόπουλου κ.α, τα οποία είναι περασμένα στον τόνο του Κανακάρη. Ο Κανακάρης, όμως, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας -έχει καρδιά- και αναζητούν τραγουδιστή. Από την εταιρεία προτείνουν εμένα. Κατά σύμπτωση, ακόμα και ο τόνος στον οποίο είναι γραμμένα, ταιριάζει στο δικό μου: «Πού να χωρέσει το όνειρο σε κάμαρη δυο πήχες;», «Πικρό ψωμί του τόπου μου με δάκρυ ζυμωμένο», «Μες στο σκοτάδι περπατώ», «Γυρισμός», «Φτωχογειτονιά» και «Θα ’ρθει το βράδυ βροχερό», το οποίο με αγγίζει και με συγκινεί ιδιαίτερα: «Σκληρή δουλειά χωρίς ψωμί / για το όνειρο η λαχτάρα». Αρχίσαμε τις συναυλίες με Τσετίνη, Γιοβάννα, Αλέκα Μαβίλη, τους Λεμονόπουλο, Ξαπλαντέρη, Αγγέλου στα μπουζούκια, Σ. Περιστέρη κιθάρα και μπαγλαμά, χορωδίες και δυο ορχήστρες υπό τη διεύθυνση του Λεοντή. Πρώτη Μαρτίου του 1965 δίνουμε συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και με πλησιάζει ένα γεροντάκι και με τραβάει με δύναμη απ’ το χέρι:
- Έλα εδώ, ρε παιδάκι μου. Πώς τραγουδάς έτσι;
- Γιατί, παππού;
- Γιατί θα πεθάνεις γρήγορα αγόρι μου. Εσύ δεν τραγουδάς, εσύ πονάς, υποφέρεις.
- Δεν μπορώ αλλιώς, πρέπει να το νιώθω το τραγούδι.
- Εγώ είμαι συναυλιόφιλος, δεν έχω αφήσει συναυλία για συναυλία. Ποτέ δεν έχω ακούσει ερμηνεία σαν τη δική σου.
Τα λόγια του με συγκίνησαν πολύ. Ακολούθησαν κι άλλα τέτοια τραγούδια σε μουσική Κατσαρού, Μακρίδη, Μπουκουβάλα και στίχους Πυθαγόρα και Λ.Παπαδόπουλου: «Κι αν χώρισαν οι δρόμοι μας», «Από τα σπίτια τα ψηλά δεν φαίνεται η φτώχεια», «Κι έξαφνα έγινες κύριος», «Όποιος γεννήθηκε φτωχός» κ.α. Με τον Κατσαρό πραγματοποιήσαμε και συναυλίες μαζί. Τα έντεχνά μου τραγούδια τα αγάπησα και τα υπερασπίστηκα. Τα τραγούδησα στα νυχτερινά κέντρα που εμφανιζόμουν ακόμη και επί δικτατορίας, μέχρι και στα πανηγύρια τα είπα. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος που έρχεται εκεί προτιμά τα κλασικά λαϊκά τραγούδια. Με λίγη προσπάθεια όμως, όταν τα περάσεις έξυπνα και μπει στο νόημα, τα καταλαβαίνει και συγκινείται, όπως το «Δρόμοι όλο λάσπη και σπίτια ρημαδιό». Σε μία από τις συναυλίες που έκανα, με άκουσε και ο Θεοδωράκης. Κάποιοι τον έπιασαν και του είπαν «Τι ωραία που ερμηνεύει αυτά τα τραγούδια ο Περπινιάδης!» Η απάντησή του ήταν: «Πολύ καλός τραγουδιστής, αλλά δεν ανήκει στο χώρο μας». Εγώ, όμως, αργότερα πήγα και τραγούδησα στη γιορτή της ΚΝΕ, στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, σε μία εκδήλωση για τη λαϊκή μας μουσική. Το καλό τραγούδι δε χωρίζεται σε κόμματα και ομάδες, ανήκει σε ολόκληρο τον ελληνικό λαό”.
Φωτογραφία Νο 4: Ο Χρήστος Λεοντής διευθύνει τον Βαγγέλη Περπινιάδη (από το βιβλίο του Κώστα Μπαλαχούτη «Βαγγέλης Περπινιάδης - Πριν το τέλος» (Προσκήνιο - 2000)
Πηγές
1) Καζαντζίδης – Μαρινέλλα - Tα έντεχνα του ’60… κι ένα ακυκλοφόρητο! (του Βαγγέλη Αρναουτάκη)
2) Λευτέρης Παπαδόπουλος «Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους» (Ιανός ο μελωδός - 2006)
3) Κώστας Μπαλαχούτης «Βαγγέλης Περπινιάδης - Πριν το τέλος» (Προσκήνιο - 2000)
