Ο Ελύτης, φίλος και «συμπολεμιστής» του Γκάτσου, έχει γράψει, στα «Ανοιχτά χαρτιά», νομίζω, πως ο Γκάτσος ήταν ένας από τους ελάχιστους Έλληνες με τους οποίους μπορούσε να μιλήσει σοβαρά, για το μέγα αυτό θέμα - την Ποίηση. Αλλά εγώ, επιθυμώ να μείνω και να επιμείνω στο τραγούδι. Γιατί το τραγούδι έχει ως αντικείμενο, κυρίως, ο διαδικτυακός αυτός τόπος του φίλου μου Νίκου Αναγνωστάκη.
Πιστεύω ότι ο Χατζιδάκις δεν θα είχε «κεντήσει» τα καταπληκτικά τραγούδια που μας έχει χαρίσει, αν δεν είχε συνεργασθεί τόσο στενά και τόσο πλατειά με το Νίκο Γκάτσο. Ο Μάνος Λοΐζος έλεγε, ότι οι στίχοι στο τραγούδι, είναι ο σκελετός που στηρίζει το οικοδόμημα του τραγουδιού. Και πρόσθεσε ότι ένας συνθέτης για να είναι καλός, πρέπει να ξέρει να διαλέγει και καλούς στίχους για τα τραγούδια του.
Ο Χατζιδάκις το γνώριζε αυτό. Έτσι, αν εξαιρέσουμε μερικά τραγούδια για τον κινηματογράφο κυρίως και το θέατρο, όλο σχεδόν το υπόλοιπο έργο του, το δισκογραφικό εννοώ, από πλευράς στιχουργικής, το εμπιστεύτηκε στον Γκάτσο. Που ήταν στην κυριολεξία, δάσκαλός του. Κάθε μέρα ήταν μαζί του. Και ρουφούσε, σταλαγματιά σταλαγματιά, το μέλι της σοφίας του. Γιατί ο Γκάτσος, ήταν ένας σοφός άνθρωπος. Πολύ διαβασμένος. Νηφάλιος. Και κάθε κουβέντα του είχε βάρος και σημασία.
Ο Γκάτσος έκανε τη μέγιστη τιμή να με θεωρεί φίλο του. Εγώ, εκτός του ότι τον θαύμαζα, τον αγαπούσα πολύ. Τον συμβουλευόμουνα, σε γενικότερα θέματα. Και, ξαναλέω, τον θαύμαζα. Απεριόριστα. Και οφείλω να πω, ότι οι στίχοι του Γκάτσου μου άνοιξαν τους ορίζοντες μου στο τραγούδι. Είδα να πνέει στα «κομμάτια» του ένας νεανικός αέρας, γεμάτος Ελλάδα, μυρωδιές και θάλασσες. Και το τραγούδι που με ταρακούνησε ήταν η «Μυρτιά».
Θα αναφέρω και την πηγή έμπνευσής του, γιατί αξίζει τον κόπο. Ένα βράδυ, ο Μίκης πήγε στο Κολωνάκι να συναντήσει τον Χατζιδάκι. Τον συνόδευε η γυναίκα του, η Μυρτώ. Πιάσανε μια συζήτηση για τον «Επιτάφιο», φάγανε και ένα γλυκό και είπαν να συναντηθούν και την επομένη. Και συναντήθηκαν. Μάνος, Μίκης και Γκάτσος. Κάτσανε μαζί ως τα μεσάνυχτα. Την ώρα του αποχωρίζονταν, ο Γκάτσος έβαλε στην τσέπη του Μίκη ένα σημείωμα. Ήταν οι στίχοι της «Μυρτιάς» που τους είχε εμπνευστεί, επαναλαμβάνω, από την Μυρτώ Θεοδωράκη.
Χάραξε καινούργιους δρόμους ο Γκάτσος στο ελληνικό τραγούδι. Είχε την πιο γερή αρματωσιά: ποίηση και δημοτικό τραγούδι. Εντόπιζε την λεπτομέρεια. Και είχε και χιούμορ. Όχι μόνο στη δουλειά του, αλλά και στη ζωή του. Και ήταν μοναδική η ευχέρεια του στη στιχουργική.
Θυμάμαι, λίγο μετά το δημοψήφισμα για τη Δημοκρατία, έγραφε καθημερινά για τον Σκάϊ ένα αντιβασιλικό τραγούδι πάνω στη μουσική του τραγουδιού «Της αμύνης τα παιδιά». Ήταν άφθαστα αυτά τα τραγούδια! Σατιρικά, ευθύβολα, καίρια!
Μια μικρή γεύση από το χιούμορ του, για το φινάλε: σε ένα τραγούδι του με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, γράφει:
Παράγγειλα του κύρη σου που πίνει τον καφέ του
να σ’ έχει μαντζουράνα του να σ’ έχει κατιφέ του
Παράγγειλα της μάνας σου που πλένει στο σκαφίδι
να μη σου λέει πικρόλογα τι θα τη φάει το φίδι
Παράγγειλα του κύρη σου που ρίχνει παραγάδι
να ‘ρθεί να κουβεντιάσουμε την Κυριακή το βράδυ
Παράγγειλα της μάνας σου που μοιάζει με βαρέλι
να σε ποτίζει αφρόγαλο να σε ταΐζει μέλι
Στίχοι που λάμπουν Ελλάδα! Λέξεις γεμάτες ελληνική ύπαιθρο: σκαφίδι, παραγάδι, χοντρή μάνα, πρόταση γάμου, απειλή με φίδι (θα βρει τον μπελά της η μάνα).
Λευτέρης Παπαδόπουλος
