«Η Τάνια Τσανακλίδου τιμά το έργο του Γιάννη Σπανού» στο Ηρώδειο Την Παρασκευή 7 Οκτωβρίου 2022 στις 21:00 με μια μεγάλη συναυλία αφιερωμένη στον σπουδαίο Έλληνα συνθέτη και πιανίστα.
Η ίδια έχει την επιμέλεια του προγράμματος ενώ τις ενορχηστρώσεις υπογράφει ο πολύπειρος Κώστας Νικολόπουλος.
Φιλοξενούμενοι της οι Λιζέτα Καλημέρη, Μαρία Παπαγεωργίου, Γιάννης Παπαγεωργίου, Φώτης Σιώτας, Νεφέλη Φασούλη.
Πότε συναντάτε για πρώτη φορά δισκογραφικά τον Γιάννη Σπανό;
Το 1974, στο «Μορμόλη». Το δίσκο με τη μουσική και τα τραγούδια που έγραψε ο Γιάννης για τη θεατρική παράσταση που ανέβασε η παιδική σκηνή του Γιάννη Φέρτη και της Ξένιας Καλογεροπούλου.
Δέσατε;
Πολύ. Γίναμε φίλοι. Πως να μην αγαπήσεις το Γιάννη. Ήταν γλυκός, είχε αίσθηση του χιούμορ, ήταν η χαρά της ζωής. Κάναμε στενή παρέα. Ξενυχτούσαμε, βγαίναμε, γυρνάγαμε τα μπαρ, όσο αντέχαμε.
Ήταν ταραγμένα χρόνια, χούντα, μεταπολίτευση…
Ο Γιάννης ήταν δημοκράτης… κι ας μην μπορούσε λόγω χαρακτήρα να πάει π.χ. στο Πολυτεχνείο να παίξει και να ξεσηκώσει τους φοιτητές. Είχε μια συστολή, μια σεμνότητα.
Πως και αργήσατε να κάνετε μια ολοκληρωμένη συνεργασία;
Κοιτάχτε, και οι δυο δουλεύαμε και δισκογραφούσαμε συνεχώς. Δεν υπήρχε λόγος να βιάσουμε κάτι. Εγώ έκανα τότε Λεοντή, Χάλαρη…
Τρεις δίσκους με τον πρώτο, θα έλεγα με «κοινωνικοπολιτική» ματιά, ειδικά το «Καπνισμένο Τσουκάλι».
Κάποια στιγμή όμως έγινε υπερχρήση του πολιτικού τραγουδιού και αποφάσισα πως αυτό για μένα έχει πλέον τελειώσει.
Νομίζω πως κάπου μπούχτισε και ο κόσμος.
Κάπως έτσι… Υπήρχαν βέβαια και ξεχωριστοί δίσκοι που εξακολουθούν να μας αφορούν. Πάντως μου δημιουργήθηκε η διάθεση για ένα ρεπερτόριο πιο εσωστρεφές, πιο προσωπικό.
Και έτσι γεννήθηκε ο δίσκος «Φίλε» το 1982;
Είχα πάει να παρακολουθήσω στην περίφημη παράσταση «Μπεντ» του Μάρτιν Σέρμαν, σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Γιώργου Θεοδοσιάδη με τον Γιάννη Φέρτηκαι τον Πέτρο Φυσσούν. Ο Αμερικανός συγγραφέας ήταν δηλωμένος ομοφυλόφιλος και εβραίος και η ιστορία διαδραματίζονταν σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης της ναζιστικής Γερμανίας. Ο Αλέξη Γεωργίου σε ρόλο τραβεστί τραγουδούσε το «Αντίο δρόμοι του Βερολίνου» σε μουσική του Σπανού και στίχους του Ελευθερίου. Μόλις βγήκα είπα στον Γιάννη πως θέλω να το τραγουδήσω.
Το τραγούδι είναι το μοναδικό του Ελευθερίου στο δίσκο. Τους στίχους τους υπογράφουν ο Τάκης Καρνάτσος και ο Λάκης Τεάζης, με τα πιο επιτυχημένα τραγούδια, εννοώ πως ακούστηκαν περισσότερο, να είναι του πρώτου.
Προσεγγίσαμε τον Τάκη γιατί μας άρεσε η ματιά του. Θυμάμαι είχα ακούσει σε μια συναυλία του Σπανού στο Λυκαβηττό, να παίζει μια μελωδία, ένα οργανικό κομμάτι, τα «Κύματα» και είχα ξετρελαθεί. Τους πρότεινα να βάλουμε λόγια και έτσι προέκυψε το «Αν μ’ αγαπάς».
Μέχρι να ξανασυναντήσετε δισκογραφικά τον Σπανό μεσολαβούν το 1984 οι «Μεταμορφώσεις» ένα κάπως παράξενο, έτσι φάνηκε στα εφηβικά μάτια μου τότε, άλμπουμ.
Εκείνη την περίοδο με ενδιέφερε η ροκ. Ήταν τραγούδια που ένιωθα την ανάγκη να τα ερμηνεύσω και το έκανα με αγάπη. Δε σταμάτησε όμως ούτε την παρέα ούτε τη συνεργασία με τον Σπανό. Κάναμε συναυλίες σε όλη την Ελλάδα, μαζί με τον Διονύση Θεοδόση.
Που έφυγε νωρίς…
Είχα ενθουσιαστεί μαζί του, θαυμάσιος τραγουδιστής.
Και έρχεται το 1985 ο μεγάλος δίσκος «Της βροχής και της νύχτας» πάλι με τον Σπανό και τον Καρνάτσο, και μια πινελιά Ελευθερίου… Επιτυχία αλλά όχι τόσο δυνατή όσο η πρώτη φορά.
Με γοήτευε ο μουσικός κόσμος του Σπανού. Αυτή η γαλλική ματιά του, η ατμόσφαιρα του καμπαρέ. Πάντα στη ζωή μου ήθελα ένα καμπαρέ…
Από την «ΠΙαφ», την παράσταση κα το δίσκο, σας δημιουργήθηκε αυτή η επιθυμία;
Ήταν κι αυτό, αλλά το κλίμα του Γιάννη είναι μοναδικό. Είναι τόσο ταλαντούχος, τόσο ιδιαίτερος, τόσο σπουδαίος.
Στην παράσταση θα ακούσουμε τέτοιες στιγμές;
Εκεί αγκαλιάζουμε όλο του ρεπερτόριό του που έχει πλατιά γκάμα. Από τα «γαλλικά», τις Ανθολογίες και τους ποιητές του μέχρι και τα λαϊκά του. Από τη στιγμή που τιμούμε το έργο του πρέπει ο κόσμος να καταλάβει όλο του το μεγαλείο. Ενώ όλοι ξέρουμε τα τραγούδια του, ενδεχομένως να μην έχουμε συνειδητοποιήσει, ότι όλα αυτά τα ξεχωριστά και συχνά διαφορετικά μεταξύ τα έχει δημιουργήσει ο ίδιος άνθρωπος. Έχουμε αγαπήσει, νοσταλγήσει, ονειρευτεί, δακρύσει, παντρευτεί αλλά και χωρίσει με τα τραγούδια του. Εμείς θα φύγουμε, αυτά θα μείνουν.
Τι σκέπτεστε για το μετά;
Θέλω να μην κάνω τίποτα. Θέλω να πάω στο χωριό μου…
Δεν υπάρχουν σχέδια καλλιτεχνικά;
Συζητάμε για ένα τηλεοπτικό και για μια παράσταση για τη Φλέρυ.
Φοβάστε κάτι;
Φοβάμαι, μη χάσω το μυαλό μου και την δυνατότητα να είμαι αυτάρκης. Βλέπω φίλους μου να υποφέρουν και με τρομάζει η αρρώστια. Γι’ αυτό θέλω να είμαι καλά και να κάνω τα ταξίδια που ονειρεύομαι. Να πάρω το δισάκι μου και όπου με βγάλει ο δρόμος.
Το πιο πρόσφατο τραγούδι που ακούσατε και ξεχωρίσατε;
Αυτό που μ’ αρέσει πολύ, έχει χρόνια βέβαια, είναι το «Μπαλόνι» του Κοτονιά.
Η παράσταση για τον Σπανό στο Ηρώδειο ήταν ένα όνειρο;
Χαίρομαι πολύ που γίνεται πραγματικότητα. Κι ο Γιάννης το ήθελε πολύ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του του δόθηκε η δυνατότητα να παίξει τα τραγούδια του στον χώρο αυτό. Ήταν όλα προγραμματισμένα αλλά δυστυχώς έπαθε έμφραγμα και η παράσταση ματαιώθηκε. Μετά θέλαμε μαζί με το Λαυρέντη να παρουσιάσουμε τα έργα του Σπανού στο Παρίσι αλλά λόγω της κλονισμένης υγείας του δεν του επιτρέπανε να ανέβει στο αεροπλάνο.
Έχετε αγωνία για το πως θα κυλήσει η βραδιά;
Θέλω η παράσταση να γίνει όπως ακριβώς θα την ήθελε και ο Γιάννης. Θέλω η ψυχούλα του εκεί πάνω, να μας βλέπει και να είναι ευχαριστημένος.
Απ’ όσο τον γνώριζα, έχω την εντύπωση πως ευχαριστιόταν με τα μικρά και ταπεινά…
Ο Γιάννης δεν κυνήγαγε καριέρες. Γι’ αυτό και ταιριάζαμε. Δεν ξέρω βέβαια αν τελικά κάναμε καλά… Συχνά γελάγαμε με με συναδέλφους που είχαν αντίθετη οπτική.
Δεν τα καταφέρατε και άσχημα
Είχα χαλαρή σχέση με το θέμα.... Δεν πήρα ποτέ τη… μεζούρα. Έκανα αυτό που ένιωθα, αισθάνομαι ευχαριστημένη. Έτσι ήθελα να ζήσω κι έτσι έζησα.
Δε σας λείπει ένα καινούριο «δυνατό» τραγούδι;
Αν το βρω, το λέω, δίχως απαραίτητα και να το δισκογραφήσω.
Η φωνή σας έχει το ίδιο «τίμπρο». Ευδιάκριτη, ιδιαίτερη, με δικό της πάντα χρώμα…
Τα τελευταία χρόνια τραγουδάω πιο ατμοσφαιρικά και όχι τόσο ψηλά όπως παλαιότερα. Έτσι μ’ αρέσει περισσότερο.
Οι συνθέτες ήθελαν να βγαίνετε ψηλά;
Ναι, αν και δεν καταλάβαινα το γιατί. Ίσως επειδή μπορούσα να το ζητούσαν. Τώρα ερμηνεύω πιο εκφραστικά, σαν να μιλάω. Επίσης αν δεν πάω στο δάσκαλο η φωνή μου δεν με βοηθά…Έχω μεγαλώσει.
Τα πιο αγαπημένο σας τραγούδι του Σπανού, εκτός από τα δικά σας;
Από που να πιαστώ και που ν’ αρχίσω. Απ’ τις Ανθολογίες, αυτά που είπε η Αρλέτα, το «Άνθρωποι μονάχοι» που απέδωσε θεϊκά η Μοσχολιού. Την «Κίτρινη πόλη», το «Πως να σε λησμονήσω». Όσα είπε η Χαρούλα είναι ένα κι ένα.
Η ίδια έχει την επιμέλεια του προγράμματος ενώ τις ενορχηστρώσεις υπογράφει ο πολύπειρος Κώστας Νικολόπουλος.
Φιλοξενούμενοι της οι Λιζέτα Καλημέρη, Μαρία Παπαγεωργίου, Γιάννης Παπαγεωργίου, Φώτης Σιώτας, Νεφέλη Φασούλη.
Πότε συναντάτε για πρώτη φορά δισκογραφικά τον Γιάννη Σπανό;
Το 1974, στο «Μορμόλη». Το δίσκο με τη μουσική και τα τραγούδια που έγραψε ο Γιάννης για τη θεατρική παράσταση που ανέβασε η παιδική σκηνή του Γιάννη Φέρτη και της Ξένιας Καλογεροπούλου.
Δέσατε;
Πολύ. Γίναμε φίλοι. Πως να μην αγαπήσεις το Γιάννη. Ήταν γλυκός, είχε αίσθηση του χιούμορ, ήταν η χαρά της ζωής. Κάναμε στενή παρέα. Ξενυχτούσαμε, βγαίναμε, γυρνάγαμε τα μπαρ, όσο αντέχαμε.
Ήταν ταραγμένα χρόνια, χούντα, μεταπολίτευση…
Ο Γιάννης ήταν δημοκράτης… κι ας μην μπορούσε λόγω χαρακτήρα να πάει π.χ. στο Πολυτεχνείο να παίξει και να ξεσηκώσει τους φοιτητές. Είχε μια συστολή, μια σεμνότητα.
Πως και αργήσατε να κάνετε μια ολοκληρωμένη συνεργασία;
Κοιτάχτε, και οι δυο δουλεύαμε και δισκογραφούσαμε συνεχώς. Δεν υπήρχε λόγος να βιάσουμε κάτι. Εγώ έκανα τότε Λεοντή, Χάλαρη…
Τρεις δίσκους με τον πρώτο, θα έλεγα με «κοινωνικοπολιτική» ματιά, ειδικά το «Καπνισμένο Τσουκάλι».
Κάποια στιγμή όμως έγινε υπερχρήση του πολιτικού τραγουδιού και αποφάσισα πως αυτό για μένα έχει πλέον τελειώσει.
Νομίζω πως κάπου μπούχτισε και ο κόσμος.
Κάπως έτσι… Υπήρχαν βέβαια και ξεχωριστοί δίσκοι που εξακολουθούν να μας αφορούν. Πάντως μου δημιουργήθηκε η διάθεση για ένα ρεπερτόριο πιο εσωστρεφές, πιο προσωπικό.
Και έτσι γεννήθηκε ο δίσκος «Φίλε» το 1982;
Είχα πάει να παρακολουθήσω στην περίφημη παράσταση «Μπεντ» του Μάρτιν Σέρμαν, σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Γιώργου Θεοδοσιάδη με τον Γιάννη Φέρτηκαι τον Πέτρο Φυσσούν. Ο Αμερικανός συγγραφέας ήταν δηλωμένος ομοφυλόφιλος και εβραίος και η ιστορία διαδραματίζονταν σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης της ναζιστικής Γερμανίας. Ο Αλέξη Γεωργίου σε ρόλο τραβεστί τραγουδούσε το «Αντίο δρόμοι του Βερολίνου» σε μουσική του Σπανού και στίχους του Ελευθερίου. Μόλις βγήκα είπα στον Γιάννη πως θέλω να το τραγουδήσω.
Το τραγούδι είναι το μοναδικό του Ελευθερίου στο δίσκο. Τους στίχους τους υπογράφουν ο Τάκης Καρνάτσος και ο Λάκης Τεάζης, με τα πιο επιτυχημένα τραγούδια, εννοώ πως ακούστηκαν περισσότερο, να είναι του πρώτου.
Προσεγγίσαμε τον Τάκη γιατί μας άρεσε η ματιά του. Θυμάμαι είχα ακούσει σε μια συναυλία του Σπανού στο Λυκαβηττό, να παίζει μια μελωδία, ένα οργανικό κομμάτι, τα «Κύματα» και είχα ξετρελαθεί. Τους πρότεινα να βάλουμε λόγια και έτσι προέκυψε το «Αν μ’ αγαπάς».
Μέχρι να ξανασυναντήσετε δισκογραφικά τον Σπανό μεσολαβούν το 1984 οι «Μεταμορφώσεις» ένα κάπως παράξενο, έτσι φάνηκε στα εφηβικά μάτια μου τότε, άλμπουμ.
Εκείνη την περίοδο με ενδιέφερε η ροκ. Ήταν τραγούδια που ένιωθα την ανάγκη να τα ερμηνεύσω και το έκανα με αγάπη. Δε σταμάτησε όμως ούτε την παρέα ούτε τη συνεργασία με τον Σπανό. Κάναμε συναυλίες σε όλη την Ελλάδα, μαζί με τον Διονύση Θεοδόση.
Που έφυγε νωρίς…
Είχα ενθουσιαστεί μαζί του, θαυμάσιος τραγουδιστής.
Και έρχεται το 1985 ο μεγάλος δίσκος «Της βροχής και της νύχτας» πάλι με τον Σπανό και τον Καρνάτσο, και μια πινελιά Ελευθερίου… Επιτυχία αλλά όχι τόσο δυνατή όσο η πρώτη φορά.
Με γοήτευε ο μουσικός κόσμος του Σπανού. Αυτή η γαλλική ματιά του, η ατμόσφαιρα του καμπαρέ. Πάντα στη ζωή μου ήθελα ένα καμπαρέ…
Από την «ΠΙαφ», την παράσταση κα το δίσκο, σας δημιουργήθηκε αυτή η επιθυμία;
Ήταν κι αυτό, αλλά το κλίμα του Γιάννη είναι μοναδικό. Είναι τόσο ταλαντούχος, τόσο ιδιαίτερος, τόσο σπουδαίος.
Στην παράσταση θα ακούσουμε τέτοιες στιγμές;
Εκεί αγκαλιάζουμε όλο του ρεπερτόριό του που έχει πλατιά γκάμα. Από τα «γαλλικά», τις Ανθολογίες και τους ποιητές του μέχρι και τα λαϊκά του. Από τη στιγμή που τιμούμε το έργο του πρέπει ο κόσμος να καταλάβει όλο του το μεγαλείο. Ενώ όλοι ξέρουμε τα τραγούδια του, ενδεχομένως να μην έχουμε συνειδητοποιήσει, ότι όλα αυτά τα ξεχωριστά και συχνά διαφορετικά μεταξύ τα έχει δημιουργήσει ο ίδιος άνθρωπος. Έχουμε αγαπήσει, νοσταλγήσει, ονειρευτεί, δακρύσει, παντρευτεί αλλά και χωρίσει με τα τραγούδια του. Εμείς θα φύγουμε, αυτά θα μείνουν.
Τι σκέπτεστε για το μετά;
Θέλω να μην κάνω τίποτα. Θέλω να πάω στο χωριό μου…
Δεν υπάρχουν σχέδια καλλιτεχνικά;
Συζητάμε για ένα τηλεοπτικό και για μια παράσταση για τη Φλέρυ.
Φοβάστε κάτι;
Φοβάμαι, μη χάσω το μυαλό μου και την δυνατότητα να είμαι αυτάρκης. Βλέπω φίλους μου να υποφέρουν και με τρομάζει η αρρώστια. Γι’ αυτό θέλω να είμαι καλά και να κάνω τα ταξίδια που ονειρεύομαι. Να πάρω το δισάκι μου και όπου με βγάλει ο δρόμος.
Το πιο πρόσφατο τραγούδι που ακούσατε και ξεχωρίσατε;
Αυτό που μ’ αρέσει πολύ, έχει χρόνια βέβαια, είναι το «Μπαλόνι» του Κοτονιά.
Η παράσταση για τον Σπανό στο Ηρώδειο ήταν ένα όνειρο;
Χαίρομαι πολύ που γίνεται πραγματικότητα. Κι ο Γιάννης το ήθελε πολύ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του του δόθηκε η δυνατότητα να παίξει τα τραγούδια του στον χώρο αυτό. Ήταν όλα προγραμματισμένα αλλά δυστυχώς έπαθε έμφραγμα και η παράσταση ματαιώθηκε. Μετά θέλαμε μαζί με το Λαυρέντη να παρουσιάσουμε τα έργα του Σπανού στο Παρίσι αλλά λόγω της κλονισμένης υγείας του δεν του επιτρέπανε να ανέβει στο αεροπλάνο.
Έχετε αγωνία για το πως θα κυλήσει η βραδιά;
Θέλω η παράσταση να γίνει όπως ακριβώς θα την ήθελε και ο Γιάννης. Θέλω η ψυχούλα του εκεί πάνω, να μας βλέπει και να είναι ευχαριστημένος.
Απ’ όσο τον γνώριζα, έχω την εντύπωση πως ευχαριστιόταν με τα μικρά και ταπεινά…
Ο Γιάννης δεν κυνήγαγε καριέρες. Γι’ αυτό και ταιριάζαμε. Δεν ξέρω βέβαια αν τελικά κάναμε καλά… Συχνά γελάγαμε με με συναδέλφους που είχαν αντίθετη οπτική.
Δεν τα καταφέρατε και άσχημα
Είχα χαλαρή σχέση με το θέμα.... Δεν πήρα ποτέ τη… μεζούρα. Έκανα αυτό που ένιωθα, αισθάνομαι ευχαριστημένη. Έτσι ήθελα να ζήσω κι έτσι έζησα.
Δε σας λείπει ένα καινούριο «δυνατό» τραγούδι;
Αν το βρω, το λέω, δίχως απαραίτητα και να το δισκογραφήσω.
Η φωνή σας έχει το ίδιο «τίμπρο». Ευδιάκριτη, ιδιαίτερη, με δικό της πάντα χρώμα…
Τα τελευταία χρόνια τραγουδάω πιο ατμοσφαιρικά και όχι τόσο ψηλά όπως παλαιότερα. Έτσι μ’ αρέσει περισσότερο.
Οι συνθέτες ήθελαν να βγαίνετε ψηλά;
Ναι, αν και δεν καταλάβαινα το γιατί. Ίσως επειδή μπορούσα να το ζητούσαν. Τώρα ερμηνεύω πιο εκφραστικά, σαν να μιλάω. Επίσης αν δεν πάω στο δάσκαλο η φωνή μου δεν με βοηθά…Έχω μεγαλώσει.
Τα πιο αγαπημένο σας τραγούδι του Σπανού, εκτός από τα δικά σας;
Από που να πιαστώ και που ν’ αρχίσω. Απ’ τις Ανθολογίες, αυτά που είπε η Αρλέτα, το «Άνθρωποι μονάχοι» που απέδωσε θεϊκά η Μοσχολιού. Την «Κίτρινη πόλη», το «Πως να σε λησμονήσω». Όσα είπε η Χαρούλα είναι ένα κι ένα.
