με κεντρικούς άξονες τις μελωδίες και τα τραγούδα των Γιώργου Ζαμπέτα και Άκη Πάνου, συνομιλήσαμε μαζί του για το σήμερα, το χτες και κυρίως το αύριο του μπουζουκιού και του λαϊκού τραγουδιού, για τα όνειρα και τα «Επόμενα» σχέδια του.
Πως και γιατί αποφασίσατε να γίνει συγκεκριμένη εκδήλωση;
Επειδή πάντα στη ζωή μου υπήρξα και είμαι ειλικρινής, θα σου πως ματαιώθηκε η προγραμματισμένη εκδήλωση ενός αμερικάνικου συγκροτήματος. Η εταιρεία παραγωγής, πριν από ένα μήνα, απευθύνθηκε σε μένα κι εγώ με τη σειρά μου αποδέχθηκα την πρόσκλησή τους μιας και την συγκεκριμένη παράσταση, την προετοιμάζω εδώ και ένα χρόνο για το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Το Ίδρυμα εδώ και δυο χρόνια είναι η βάση μου, ο χώρος μου, το σπίτι του συγκροτήματος μπουζουκιών και γενικότερα του μουσικού οργανισμού που έχω συστήσει με την επωνυμία οι «Επόμενοι». Εκεί κάνω τα μαθήματά μου, τα σεμινάρια… εκεί κάνουμε τις πρόβες οι οποίες φέτος είναι ανοικτές για το κοινό. Έτσι και οι μαθητές παίρνουν τα «πάνω» τους έχοντας ζωντανό κοινό, αλλά και ο κόσμος διαπιστώνει τη φλόγα και το πάθος τους για το μπουζούκι και παράλληλα «εισάγεται» στον κόσμο του οργάνου.
Δεν φοβηθήκατε το λίγο χρόνο που είχατε μπροστά σας αλλά και το γεγονός ότι μιλάμε για μια παράσταση δίχως ερμηνευτές σταρ σε ένα θέατρο με μεγάλη χωρητικότητα;
Μέσα στην κρίση αυτή που ζούμε και τις αβεβαιότητες που μας γεμίζουν οι πολιτικάντηδες, τι άλλο να φοβηθώ; Άλλωστε στην πορεία μου έχω μάθει να κολυμπώ στα βαθιά… Η συναυλία αυτή πράγματι είναι ιδιαίτερη αφού ο κόσμος έχει συνηθίσει να παρακολουθεί δρώμενα όπου η δομή τους πάνω κάτω είναι: Τραγουδάει ο Νταλάρας ή Τραγουδάει ο Πάριος ή η Αλεξίου. Σε αυτές τις εκδηλώσεις η απήχηση και η δυναμική τους είναι μετρήσιμη και κατά κάποιο τρόπο δεδομένη. Εδώ όμως τραγουδάει το μπουζούκι… του οποίου τα μεγέθη σε τέτοιες μεγάλες συναυλίες και χώρους ουσιαστικά δεν τα γνωρίζουμε. Σαφώς και το μπουζούκι είναι στο αίμα μας καθώς κατάγεται από την αρχαία πανδούρα. Όμως στην εποχή μας το μπουζούκι βάλλεται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες. Θέλω πολύ να πετύχει αυτή πρόταση γιατί την κουβαλάω μέσα μου και τη στηρίζω με όλες μου τις δυνάμεις από το 1992 όταν και σχηματίστηκαν οι «Επόμενοι».
Ποια είναι η κεντρική ιδέα της προσπάθειάς σας;
Ο στόχος είναι πάντα ένας: Να γίνει επιτέλους στη χώρα μας μία «Ακαδημία Λαϊκής Μουσικής» όπου οι σπουδαστές θα μαθαίνουν σε βάθος τα μυστικά, την τέχνη και τεχνική, την ιστορία των οργάνων και της μουσικής που αποδίδουν. Ένα μουσικό Berkley στην πατρίδα μας,
Και οι μαθητές, πέρα από τα θεωρητικά, να διδάσκονται και να κρίνονται από ανθρώπους που είναι σε θέση να τους διδάξουν αλλά και να τους κρίνουν.
Ακριβώς. Να μπει επιτέλους ο πήχης ψηλά όπως κάνω πάντα στην καριέρα μου. Στο μπουζούκι θα τους κρίνει ο Νικολόπουλος, ο Πολυκανδριώτης, ο Παπαδόπουλος, ο Ζαφειρίου, ο Καραντίνης… Στο κλαρίνο ο Πετρολούκας ο Χαλκιάς, ο Βασίλης Σαλέας, ο Μάνος Αχαλινωτόπουλος και πάει λέγοντας. Αυτό έπρεπε να είχε γίνει πριν εκατό χρόνια.
Και με τη φλόγα αυτή καταλήγουμε στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και κατ’ επέκταση στη συναυλία στο Badminton .
Όπου πρωταγωνιστές είναι οι ίδιοι οι μαθητές και φυσικά το μπουζούκι. Αν δεν ήταν οι «Επόμενοι» η συναυλία δεν θα δίδονταν. Αυτά τα παιδιά παίζουν μπουζούκι και παθιάζονται με τον Ζαμπέτα, τον Άκη Πάνου… φτάνοντας στον Πολυκανδριώτη, με λατρεία και αφοσίωση. Παίζουν και τραγουδούν με την ψυχή τους. Φαντάζομαι πως αν ο Ζαμπέτας έβλεπε 40 μπουζουξήδες να παίζουν τα τραγούδια του, π.χ. το «Μπουζούκι αγάπη μου» θα έκλαιγε. Το ίδιο και ο Άκης Πάνου.
Γιατί επικεντρώνεστε στο Ζαμπέτα και τον Πάνου;
Είναι δυο συνθέτες και μπουζουξήδες που υπεραγαπώ και εμπνεύστηκα από αυτούς. Τους γνώρισα προσωπικά. Ιδιαίτερα το Γιώργο που τα σπίτια μας στο Αιγάλεω απείχαν δυο στενά το ένα από το άλλο. Μαυροκορδάτου εμείς, Σαλαμίνος εκείνος. Μπαινόβγαινε στο σπίτι μου. Τον θεωρούσα συγγενή μου. Δεν θυμάμαι καλά, μπορεί να τον φώναζα και θείο…
Με τον Πάνου πως έρχεστε σε επαφή;
Τον γνώρισα στις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Ήξερα τα τραγούδια του και ζήτησα από τον πατέρα μου να τον δω από κοντά. Πήγαμε σπίτι του, τα ‘παμε και πιστεύω πως είμαι ένα από τους πολύ τυχερούς παίκτες για τους οποίους ο Άκης έφτιαξε ένα απ’ τα περίφημα μπουζούκια του.
Γνωρίζω πως δεν δεχόταν παραγγελίες, ίσα ίσα αρνιόταν δελεαστικότατες προτάσεις και πως τα τρίχορδά του θεωρούνται κομψοτεχνήματα.
Η ιδιαιτερότητα είναι πως για μένα κατασκεύασε ένα τετράχορδο. Ο Άκης ήταν υποστηρικτής του τρίχορδου και θα τολμήσω να πως αντιπαθούσε ή καλύτερα μισούσε το τετράχορδο. Το έλεγε κουτσή κιθάρα, κιθαρομπούζουκο. Όταν τον παρακάλεσα λοιπόν… δεν περίμενα πως τελικά θα μου έκανε αυτό το πολύτιμο δώρο. Πέρασε ένας χρόνος για να μου το φτιάξει. Με αυτό το όργανο παίζω στον «Σκληρό Απρίλη του ΄45», στην «Αθανασία», πολλά κομμάτια του Κουγιουμτζή, του Λοίζου… Μέσα από τον θαυμασμό μου για την οντότητα του Άκη και το σεβασμό που έτρεφα για εκείνον –κάτι που σπανίζει στις μέρες μας παρά τις εξαιρέσεις που υπάρχουν- δημιουργήθηκε μια αγάπη ανάμεσά μας γι’ αυτό πήγαινα συχνά σπίτι του στα Πατήσια και τον απολάμβανα να κατασκευάζει έργα μοναδικής αξίας –όχι μόνο μπουζούκια – σκαλίζοντας το ξύλο. Έπαιρνε το ξύλο και το έκανε χρυσάφι. Παρακολουθούσα όλη την πορεία του.
Και παίξατε στην ορχηστρική εκδοχή του άλμπουμ «Παρών».
Νοιώθω τριπλά τυχερός που με πήρε τηλέφωνο και μου το πρότεινε. Μάλιστα με ρώτησε: «Έχεις ακόμα το μπουζούκι μου»; Του απάντησα: «Αλοίμονο κύριε Άκη, είναι δυνατόν να μη το έχω»;
Κύριε Άκη τον αποκαλούσατε;
Βέβαια.
Το Ζαμπέτα;
Με το Ζαμπέτα ήταν τελείως διαφορετική η προσέγγιση. Ήταν τόσο αυθόρμητος και πλακατζής που αν τον έλεγα «κύριε Γιώργο» μπορεί και να μου έλεγε και κάνα «φαρδύ». «Θανασάκη κόφτο το κύριε Γιώργο. Γιώργο, Γιωργάρα θα με λες» μου φώναζε.
Και στην πρόταση του Άκη πως αντιδράτε;
Πήρα το μπουζούκι, το μπαγλαμά και το λαούτο και έτρεξα στο στούντιο. Είχα ακούσει τα περισσότερα τραγούδια του «Παρών» με τη φωνή του Μανώλη Μητσιά. Ο Άκης δε με γνώριζε σαν παίκτη. Είχε ακούσει παιξίματά μου αλλά δεν είχαμε συνεργαστεί. Κλήθηκα λοιπόν στην ουσία να γίνω δεύτερος ερμηνευτής του έργου, παίζοντας με το μπουζούκι μου στη θέση του ερμηνευτή. Δεν διήρκεσε παραπάνω από 4-5 μέρες η ηχογράφηση. Ο Άκης μου εξέφρασε την ευχαρίστησή του λέγοντας: «Μέχρι τώρα είχα για κορυφές τον Κώστα Παπαδόπουλο και τον Λάκη Καρνέζη που παίζουν τα τραγούδια μου, τώρα θα έχω κι εσένα». Αισθάνθηκα τεράστια τιμή και ικανοποίηση και βρήκα το θάρρος να του ζητήσω να παίξω και στις εισαγωγές και στις απαντήσεις και όχι μόνο εκεί που υπήρχε η φωνή του Μητσιά, προκειμένου η δουλειά να έχει ένα ενιαίο και ομοιόμορφο ύφος. Ξέρεις τι απάντησε ο Άκης στην αντιπρότασή: «Καλά είμαι τόσο βλάκας που δεν το κατάλαβα απ’ την αρχή». Και έτσι έπαιξα όλους τους μπουζουκομπαγλαμάδες και το λαούτο σε μια εργασία που με αντιπροσωπεύει πλήρως. Απ’ τη μια ήταν ιεροσυλία γιατί «σβήσαμε» μπουζούκαρους αλλά αυτό έγινε για να υπάρχει ένα ταιριαστό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Αισθάνεστε δικαιωμένος από το όλο εγχείρημα;
100%. Στους νέους που εκπαιδεύω δίνω να μελετήσουν σε πρώτη φάση τον «Σκληρό Απρίλη του ΄45» και σε δεύτερη το «Παρών» το ορχηστρικό.
Η συναυλία το Σάββατο στο « Badminton » πως θα ξεκινήσει;
Με τις «Διπλοπενιές» όπως τις έπαιξε ο Ζαμπέτας και το «Ας μη με δει κανείς» του Άκη Πάνου.
