Η συζήτηση με τον Γιώργο Μίχα γίνεται με αφορμή την επιστροφή του στη δισκογραφία με τον ωραίο δίσκο «Με παρτενέρ τη Σελήνη» την παραγωγή του οποίου επιμελήθηκε ο Σωκράτης Μάλαμας.
Κιθαρίστας και τραγουδοποιός με πολλά χιλιόμετρα στο ενεργητικό του και «μαστόρικα» δισκογραφικά δείγματα γραφής.
Ο ίδιος ο Μίχας ενώνει το χτες του με το σήμερα:
«Σαράντα χρόνια όμηρος του τέλους των θαυμάτων. Συγκροτήματα, συναυλίες, ραδιόφωνο, μουσική, το ντελίριο της τραγουδοποιίας. Η δύση με την πλανεύτρα ανατολή να παίζουν κρυφτό και οι φόρμες πίσω τους, να ανακατεύονται όπως οι μυρωδιές των λουλουδιών στους κήπους. Συνεργασία με αγαπημένους καλλιτέχνες και τραγούδια όπως τα “Άλογα τρελά” με την συμμετοχή της Ναταλίας Ρασούλη, “Στη Θάλασσα”, “Που να΄σαι τώρα”, “Σε θέλω”, “Ψάχνω να σε βρω” και “Σ’αγαπάω” με την Θεοδοσία Τσάτσου, “Σαν ένα αγρίμι” με την Σωτηρία Λεονάρδου, “Με βρήκε πάλι η νύχτα να γυρνώ” με τον Λάμπρο Καρελά και “Αχ και να σ΄είχα εδώ” με την Χαρούλα Αλεξίου και την Ζωή Παπαδοπούλου, τραγούδια που αγαπήθηκαν όσο λίγα κι ο δρόμος… μ΄ έβγαλε στον δρόμο ξανά».
«Άκουσα τα τραγούδια του κυρίου Γιώργου Μίχα και θυμήθηκα τα λόγια του Νίκου Καρούζου: "Η τέχνη είναι σαν ελιγμός ευτυχίας, ώστε να υπάρχουμε κάπως αναπαυτικά δυστυχισμένοι". Έτσι αποφάσισα να αναλάβω την παραγωγή αυτής της εργασίας. Καλή σας ακρόαση». Τι νομίζεις ότι εννοεί ο Μάλαμας και τι ο ποιητής;
‘Έχω την εντύπωση ότι πολύ λίγα πράγματα καταλαβαίνουμε πραγματικά εμείς οι άνθρωποι . Όλη μας την ζωή , θαρρείς μπουσουλάμε σαν κουτάβια με μάτια κλειστά , σ ’ένα κόσμο ανυπόφορα όμορφο κι ακατανόητα σκληρό που ίσως μόνο να τον νιώσουμε μπορούμε . Αταίριαστα τουβλάκια lego τα νοήματα και τα αισθήματα , πεταμένα σκόρπια γύρω μας και η τέχνη σαν μια μάγισσα που κοιμόταν εντός μας , ξυπνάει ξαφνικά και με το μαγικό της ραβδί μεταμορφώνει τα πάντα . Και να που τα αταίριαστα αρχίζουν να ταιριάζουν και παίρνει σχήμα η ασχήμια και ησυχάζει λιγάκι το μέσα μας και ξανανοιγόμαστε στο ταξίδι , τις φουρτούνες και τις ηδονές της ύπαρξης , αφήνοντας την αγωνία παραπίσω . Αυτήν μάλλον την μαγική διαδικασία υποθέτω πως ήθελε να μας περιγράψει με λακωνικό τρόπο ο ποιητής αλλά νομίζω και ο Μάλαμας , αν και τον Σωκράτη σε αντίθεση με τον Καρούζο , θα μπορούσαμε κάποια στιγμή να τον ρωτήσουμε και να μας πει ο ίδιος .
Πότε γράφτηκαν τα συγκεκριμένα τραγούδια;
Τα περισσότερα γράφτηκαν λίγο πριν κι εντός της καραντίνας , αλλά υπάρχουν ανάμεσά τους και 2 - 3 άλλα , που είναι αρκετά παλαιότερα .
Όταν τα έγραφες και τα ενορχήστρωνες είχε στο μυαλό… το άγγιγμα του Μάλαμα; Είχε προηγηθεί η απόφασή του;
Όχι , δεν είχα στο μυαλό μoυ τίποτα απολύτως κι ούτε σκεφτόμουν να τα στείλω πουθενά . Αυτό συνέβη αργότερα , όταν μετά την καραντίνα , βρέθηκα με μια αρμαθιά καινούργιων τραγουδιών , που διεκδικούσαν σιωπηρά την αυτονομία τους . Όσο για τις ενορχηστρώσεις , αυτές μοιραία στράφηκαν γύρω από όργανα που ήδη είχα σπίτι κι έπαιζα . Έτσι οι παλιές λαϊκές κιθάρες , τα μπουζούκια και οι πανταχού παρούσες ηλεκτρικές , έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ύφους και της δομής των τραγουδιών . Αν όμως κάτι που έγραφα , δεν με ΄έστελνε’ , δεν μου’ φερνε ένα κόμπο στο λαιμό , δεν μ ‘έκανε να ανατριχιάσω λίγο ή δεν γέμιζε με απόνερα τα μάτια μου , τότε δεν το πείραζα . Ας ήταν καλά το συρτάρι . Έτσι άρχισα να ηχογραφώ τα πιο βατά από εκείνα που μου προκάλεσαν λίγη συγκίνηση , ένα ρίγος , ένα τσαφ . Όταν αργότερα του τα έστειλα και τ ’άκουσε ο Σωκράτης , συγκινήθηκε κι εκείνος κι όχι μόνο ήθελε να πάμε άμεσα να τα ηχογραφήσουμε αλλά δεν ήθελε να τα πειράξουμε καθόλου . Έτσι τα κοπιάραμε με καλύτερα τεχνικά μέσα στο στούντιο , αφήνοντας τα άθικτα, όπως ακριβώς ήταν γραμμένα στο demo , θέλοντας να διατηρήσουμε , όσο φυσικά γίνεται , την γοητευτική σκοτεινιά που διαπερνούσε τις ακατέργαστές σπιτικές ηχογραφήσεις .
Ο τίτλος της εργασίας, παρμένος από το ομώνυμο τραγούδι, την σκιαγραφεί ή απλά ήταν πιο ελκυστικός ή ταιριαστός από τα υπόλοιπα;
Και ποιος δεν χόρεψε με παρτενέρ τη Σελήνη κάποια στιγμή ; Άλλος από μοναξιά , άλλος από έρωτα , άλλος από τρέλα , απόγνωση ή ακόμη και αβάσταχτη ευτυχία. Ο καθένας λοιπόν θα μπορούσε να βρει εύκολα τον εαυτό του στον τίτλο και γιατί όχι και στα τραγούδια .
«Ζωή καριόλα σου τά ‘δωσα όλα κι ακόμα σου χρωστώ…» Τι κέρδισες εσύ απ’ το αλισβερίσι της ζήσης;
Αγάπησα ως τα μπούνια μου κι αγαπήθηκα με πάθος , τι άλλο να ζητήσει κανείς ;
«Δεκαετία ’80… Προτάσεις για δίσκους σε Ελλάδα και Αμερική και άρνηση για εμπορευματοποίηση του πάθους». Δηλαδή; Ποια η διαφορά από τα επόμενα βήματά σου στη δισκογραφία και τα live; Ακόμα και από την τελευταία αυτή κατάθεσή σου;
Μες το ντελίριο της νιότης κι ανάλογα με την ψυχοσύνθεση σου , πολλές φορές πορεύεσαι σα να’ σαι οδοστρωτήρας . Δεν ξέρεις κι ούτε έχεις την υπομονή να ξεχωρίσεις τα αισθητά απ’ τα ανεπαίσθητα κι εκείνο που κυρίως σε απασχολεί , είναι το πως θα φτάσεις γρήγορα στην ουτοπία που σκάρωσαν οι ορμόνες σου παρέα με την άγνοια του κινδύνου . Έτσι βασανίζεσαι από ιδεοληψίες και υπερβολές , εξιδανικεύοντας συμπεριφορές που αντί να σε βγάλουν στο ξέφωτο , σιγά σιγά σε περιθωριοποιούν και τελικά σε απασφαλίζουν για τα καλά . Από δύσκολο καρύδι , μετατρέπεσαι σε εύκολο στόχο . Εσύ , ένας παράξενος ιεραπόστολος , φρέσκος , γεμάτος χρώματα και όμορφες ιδέες , χάνεσαι μέσα σ’ έναν άγριο κόσμο , γεμάτο παράνοια κι ανθρώπινη σκουριά . Καμιά φορά , φαίνεται καλή ιδέα «να γράψεις» κανονικά τους κανόνες τους και να παίξεις με τους δικούς σου . Μόνο που τους δικούς σου δεν του έχεις ακόμη διαμορφώσει κι έτσι μπαλώνεσαι από ‘δω κι εκεί με ξένες συνταγές και πέφτεις άθελά σου μέσα σε χειρότερο φαύλο κύκλο , από αυτόν που πήγες να αποφύγεις . Η πολυπόθητη ωριμότητα που κάποτε έρχεται , ξεκαθαρίζει κάπως το τοπίο. Και θα΄ταν όνειρο , αν δυστυχώς δεν συνοδευόταν από κούραση κι απογοήτευση . Αλλά ακόμη κι έτσι , γνωρίζεις πιά τι σε χαλάει , αλλά κυρίως τι σε φτιάχνει πραγματικά και μπορείς επιτέλους να δοκιμάσεις τα όρια και να παίξεις με τους δικούς σου κανόνες .
Οι γονείς σου με τι ασχολούνταν;
Ο πατέρας μου ήταν εναερίτης στη ΔΕΗ και η μητέρα μου κουβάλαγε στην πλάτη της τα πάντα , εκτός από τα οικονομικά .
Με ποια τραγούδια μεγάλωσες;
Ανάμεσα στα δημοτικά που ακούγαμε θέλοντας και μη , υποχρεωτικά και με το ζόρι , κατ’ επιλογή άκουγα ροκ , μπλουζ , σόουλ και τζαζ κι αργότερα όταν ανέβηκα στην Αθήνα για σπουδές μπλέχτηκα με το πανκ , τις γκαραζοψυχεδέλειες και τα ρεμπέτικα . Ταυτόχρονα βέβαια τα παλιά λαϊκά , ξεπηδούσαν από παντού και διαπερνούσαν κάθε τρεις και λίγο τη ζωή και τα χάρτινα τείχη μας πετυχαίνοντας μας κατευθείαν στην καρδιά.
Γιατί τα νέα τραγούδια δεν «κεντράρουν» με την ίδια ευκολία που πετύχαιναν το στόχο τους στο παρελθόν;
Ίσως γιατί τα περισσότερα είναι φιξιόν , γραμμένα σ’ έναν αναπαυτικό καναπέ κοιτώντας με μισόκλειστα μπλαζέ μάτια τις σκιές έξω από το μπαλκόνι . Δεν είναι βιωματικά όπως τα παλιά . Όσα είναι βιωματικά και γραμμένα κάτω από δυσκολίες , νομίζω διατηρούν την ικανότητα να γκελάρουν . Είναι ίσως και φυσικό μιας και οι ανάγκες μας πλέον είναι εντελώς διαφορετικές . Είναι αφόρητα πιεστικές οι καταστάσεις την εποχή που ζούμε κι έτσι ενώ κάποτε τραγουδούσαμε για να βρεθούμε , τώρα τραγουδάμε για να χαθούμε , να ξεφύγουμε . Για αυτό και βλέπεις το παράδοξο , χιλιάδες άνθρωποι να συντονίζονται κάτω από έναν σουρεάλ ποιητικό στίχο , όπου κυριαρχούν η φαντασία , οι ντοπιολαλιές και οι σκονισμένες λέξεις . Συνοδεία Διονυσιακών ρυθμών και μουσικής , επιζητά ο κόσμος να ξεφύγει κι αυτός ο άδηλος αφηρημένος στίχος , παρέα με τη δύναμη των ήχων παραδοσιακών οργάνων , που ‘ναι βαθιά χαραγμένοι στο DNA μας , τους απογειώνει και τελικά τους απελευθερώνει . Τους επιτρέπει να τον φανταστούνε όπως αυτοί νιώθουνε και τους πηγαίνει εκεί ακριβώς όπου επιθυμούν .
Τι ρόλο παίζει το σημερινό ραδιόφωνο στο «ταξίδεμά» τους;
Σίγουρα πολύ μικρότερο απ’ ότι παλιά . Όλα τρέχουν σαν τρελά μέσα σε προκαθορισμένα διαστήματα χρόνου κι όμως μοιάζουν ασάλευτα . Οι άνθρωποι ακούνε πλέον κυρίως από το δίκτυο και τις πλατφόρμες και κατά συνέπεια , το ραδιόφωνο από κυρίαρχο μέσο έγινε πια συνοδευτικό . Αν προστεθεί και το γεγονός ότι οι ελάχιστοι πραγματικά μουσικοί παραγωγοί που απέμειναν επαναλαμβάνονται με μηχανιστικό τρόπο και είναι δέσμιοι των playlist με τα 100 όλα κι όλα τραγούδια , τότε το συμπέρασμα είναι προφανές . Ευτυχώς πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις κι εμείς που λατρεύουμε την μουσική , τις ανθρώπινες εμπνεύσεις , τον λόγο και ζήσαμε την εποχή που το ραδιόφωνο έμοιαζε με μαγικό χαλί , ξέρουμε που να τις βρούμε .
Οι μέρες είναι ζόρικες και στα ντόπια πράγματα και διεθνώς. Θεωρείς ότι αυτό το ζόρι «περνάει» στο τραγούδι. Κι ναι πως; Αν όχι, γιατί;
Πως δεν περνάει , όλα περνάνε στο τραγούδι . Κάθε εποχή , «ακούγεται» στα τραγούδια της . Τα τραγούδια , όσο γράφονται ακόμη από ανθρώπους , είναι πολύτιμα τεκμήρια πολιτισμού και καταγράφουν με αυθεντικότητα τα συναισθήματα , τις απόψεις , τις τάσεις , τις ιδέες αλλά και τις ελπίδες και τις προσδοκίες των ανθρώπων , έξω από τους παραμορφωτικούς φακούς της κυρίαρχης αστικής ηθικής .Όμως άλλο πράγμα τα τραγούδια που γράφονται κι άλλο πράγμα τα τραγούδια που ακούγονται , Προς το παρόν έχει θολώσει τόσο πολύ το τοπίο από την άγρια επέλαση και ταχυφαγεία της τεχνολογίας , που αν δεν πατήσουμε λιγάκι φρένο , υπάρχει περίπτωση να προσπεράσουμε τους εαυτούς μας χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι .
Βαριά ευχαριστώ που χρωστάς;
Στους τρελούς αέρηδες , που κάθε φορά που πάω να σβήσω φυσώντας απ’ τo πουθενά με ανασταίνουνε .
Σε φοβίζει κάτι;
Ίσως το ότι μπορεί όλα όσα ζούμε να ‘ναι μάταια τελικά και το σύμπαν να μη δίνει δεκάρα τσακιστή για την ύπαρξη και τα ζόρια μας
Τι ξεχωριστό έχει η Τζώρτζια Κεφαλά με την οποία συνεργάζεσαι για πρώτη φορά σε αυτόν τον δίσκο;
Η Τζώρτζια είναι φωνάρα , με μεγάλη μουσική αντίληψη και ιδιαίτερα πρόσχαρος και συνεργάσιμος άνθρωπος .
Η Καραπάτακη;
Την γλυκιά ζεστασιά και λαϊκότητα της υπέροχης φωνής της , το μπρίο και τα τσαλιμάκια της και φυσικά το όμορφο χαμόγελό της .
Ο Μάλαμας;
Ο Σωκράτης είναι μύστης . Είναι ένας μύστης που όμως δεν κρατάει κρυμμένα μυστικά . Είναι ακριβώς όπως τον φαντάζεσαι ακούγοντας τα τραγούδια του . Ακριβώς όμως , αδέσποτη ψυχή , ευθύς , αληθινός , ευφυής και καθάριος σαν τα γάργαρα νερά . Φωνάρα και ψυχάρα μαζί , δεν λέω άλλα γιατί θα με κυνηγάει… χα χα.
Μ’ αρέσαν τα «γλυκόπικρα» αρμόνια στο «Φύγε», η «νικολοπουλέϊκη» και «ακηπανική» συνάμα εισαγωγή γέφυρα της «Καραμπόλας». Ο αγαπημένος σου λαϊκός συνθέτης, κι ο αγαπημένος σου λαϊκός ερμηνευτής;
Εγώ είμαι παιδί του Μάρκου και του Τσιτσάνη οπότε καταλαβαίνεις , χάνεται η μπάλα με αυτά τα μεγαθήρια , ποιόν να πρωτοξεχωρίσεις ; Από το λαϊκό , o Άκης Πάνου διατηρεί εξέχουσα θέση στην καρδιά μου κι ερμηνευτές μου αρέσουνε πολλοί . Οι πλέον αγαπημένοι μου είναι ο Μάρκος με τον Στράτο τον Παγιουμτζή , ο Γιώργος Κάβουρας , η Ρόζα Εσκενάζυ και η Μπέλλου . Αυτούς τους θεωρώ ασύγκριτους και πάνω απ’ όλους . Απ’ τους μετέπειτα θα ξεχώριζα σίγουρα τον Μπιθικώτση την Χαρούλα και τον Μητροπάνο αφήνοντας φυσικά απ’ έξω για λόγους οικονομίας του κειμένου , πολλούς που μου αρέσουν εξίσου .
Ο «ξένος» καλλιτέχνης που σε χάραξε περισσότερο;
Πολλοί , οι Floyd , ο Peter Green , ο Nick Drake , ο Leonard Cohen , ο Tim Buckley , οι Joy Division κι ένα σωρό άλλοι ...
Τι ενώνει τον Καββαδία με τον Μάρκο και τον Μπωντλέρ;
Το πάθος .
Μια ευχή;
Να ερχόταν λέει μια μέρα , που θα ’σαν όλα αληθινά , όλα αυτά που φαντάστηκε ο John Lennon στο Imagine του .
Κιθαρίστας και τραγουδοποιός με πολλά χιλιόμετρα στο ενεργητικό του και «μαστόρικα» δισκογραφικά δείγματα γραφής.
Ο ίδιος ο Μίχας ενώνει το χτες του με το σήμερα:
«Σαράντα χρόνια όμηρος του τέλους των θαυμάτων. Συγκροτήματα, συναυλίες, ραδιόφωνο, μουσική, το ντελίριο της τραγουδοποιίας. Η δύση με την πλανεύτρα ανατολή να παίζουν κρυφτό και οι φόρμες πίσω τους, να ανακατεύονται όπως οι μυρωδιές των λουλουδιών στους κήπους. Συνεργασία με αγαπημένους καλλιτέχνες και τραγούδια όπως τα “Άλογα τρελά” με την συμμετοχή της Ναταλίας Ρασούλη, “Στη Θάλασσα”, “Που να΄σαι τώρα”, “Σε θέλω”, “Ψάχνω να σε βρω” και “Σ’αγαπάω” με την Θεοδοσία Τσάτσου, “Σαν ένα αγρίμι” με την Σωτηρία Λεονάρδου, “Με βρήκε πάλι η νύχτα να γυρνώ” με τον Λάμπρο Καρελά και “Αχ και να σ΄είχα εδώ” με την Χαρούλα Αλεξίου και την Ζωή Παπαδοπούλου, τραγούδια που αγαπήθηκαν όσο λίγα κι ο δρόμος… μ΄ έβγαλε στον δρόμο ξανά».
«Άκουσα τα τραγούδια του κυρίου Γιώργου Μίχα και θυμήθηκα τα λόγια του Νίκου Καρούζου: "Η τέχνη είναι σαν ελιγμός ευτυχίας, ώστε να υπάρχουμε κάπως αναπαυτικά δυστυχισμένοι". Έτσι αποφάσισα να αναλάβω την παραγωγή αυτής της εργασίας. Καλή σας ακρόαση». Τι νομίζεις ότι εννοεί ο Μάλαμας και τι ο ποιητής;
‘Έχω την εντύπωση ότι πολύ λίγα πράγματα καταλαβαίνουμε πραγματικά εμείς οι άνθρωποι . Όλη μας την ζωή , θαρρείς μπουσουλάμε σαν κουτάβια με μάτια κλειστά , σ ’ένα κόσμο ανυπόφορα όμορφο κι ακατανόητα σκληρό που ίσως μόνο να τον νιώσουμε μπορούμε . Αταίριαστα τουβλάκια lego τα νοήματα και τα αισθήματα , πεταμένα σκόρπια γύρω μας και η τέχνη σαν μια μάγισσα που κοιμόταν εντός μας , ξυπνάει ξαφνικά και με το μαγικό της ραβδί μεταμορφώνει τα πάντα . Και να που τα αταίριαστα αρχίζουν να ταιριάζουν και παίρνει σχήμα η ασχήμια και ησυχάζει λιγάκι το μέσα μας και ξανανοιγόμαστε στο ταξίδι , τις φουρτούνες και τις ηδονές της ύπαρξης , αφήνοντας την αγωνία παραπίσω . Αυτήν μάλλον την μαγική διαδικασία υποθέτω πως ήθελε να μας περιγράψει με λακωνικό τρόπο ο ποιητής αλλά νομίζω και ο Μάλαμας , αν και τον Σωκράτη σε αντίθεση με τον Καρούζο , θα μπορούσαμε κάποια στιγμή να τον ρωτήσουμε και να μας πει ο ίδιος .
Πότε γράφτηκαν τα συγκεκριμένα τραγούδια;
Τα περισσότερα γράφτηκαν λίγο πριν κι εντός της καραντίνας , αλλά υπάρχουν ανάμεσά τους και 2 - 3 άλλα , που είναι αρκετά παλαιότερα .
Όταν τα έγραφες και τα ενορχήστρωνες είχε στο μυαλό… το άγγιγμα του Μάλαμα; Είχε προηγηθεί η απόφασή του;
Όχι , δεν είχα στο μυαλό μoυ τίποτα απολύτως κι ούτε σκεφτόμουν να τα στείλω πουθενά . Αυτό συνέβη αργότερα , όταν μετά την καραντίνα , βρέθηκα με μια αρμαθιά καινούργιων τραγουδιών , που διεκδικούσαν σιωπηρά την αυτονομία τους . Όσο για τις ενορχηστρώσεις , αυτές μοιραία στράφηκαν γύρω από όργανα που ήδη είχα σπίτι κι έπαιζα . Έτσι οι παλιές λαϊκές κιθάρες , τα μπουζούκια και οι πανταχού παρούσες ηλεκτρικές , έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ύφους και της δομής των τραγουδιών . Αν όμως κάτι που έγραφα , δεν με ΄έστελνε’ , δεν μου’ φερνε ένα κόμπο στο λαιμό , δεν μ ‘έκανε να ανατριχιάσω λίγο ή δεν γέμιζε με απόνερα τα μάτια μου , τότε δεν το πείραζα . Ας ήταν καλά το συρτάρι . Έτσι άρχισα να ηχογραφώ τα πιο βατά από εκείνα που μου προκάλεσαν λίγη συγκίνηση , ένα ρίγος , ένα τσαφ . Όταν αργότερα του τα έστειλα και τ ’άκουσε ο Σωκράτης , συγκινήθηκε κι εκείνος κι όχι μόνο ήθελε να πάμε άμεσα να τα ηχογραφήσουμε αλλά δεν ήθελε να τα πειράξουμε καθόλου . Έτσι τα κοπιάραμε με καλύτερα τεχνικά μέσα στο στούντιο , αφήνοντας τα άθικτα, όπως ακριβώς ήταν γραμμένα στο demo , θέλοντας να διατηρήσουμε , όσο φυσικά γίνεται , την γοητευτική σκοτεινιά που διαπερνούσε τις ακατέργαστές σπιτικές ηχογραφήσεις .
Ο τίτλος της εργασίας, παρμένος από το ομώνυμο τραγούδι, την σκιαγραφεί ή απλά ήταν πιο ελκυστικός ή ταιριαστός από τα υπόλοιπα;
Και ποιος δεν χόρεψε με παρτενέρ τη Σελήνη κάποια στιγμή ; Άλλος από μοναξιά , άλλος από έρωτα , άλλος από τρέλα , απόγνωση ή ακόμη και αβάσταχτη ευτυχία. Ο καθένας λοιπόν θα μπορούσε να βρει εύκολα τον εαυτό του στον τίτλο και γιατί όχι και στα τραγούδια .
«Ζωή καριόλα σου τά ‘δωσα όλα κι ακόμα σου χρωστώ…» Τι κέρδισες εσύ απ’ το αλισβερίσι της ζήσης;
Αγάπησα ως τα μπούνια μου κι αγαπήθηκα με πάθος , τι άλλο να ζητήσει κανείς ;
«Δεκαετία ’80… Προτάσεις για δίσκους σε Ελλάδα και Αμερική και άρνηση για εμπορευματοποίηση του πάθους». Δηλαδή; Ποια η διαφορά από τα επόμενα βήματά σου στη δισκογραφία και τα live; Ακόμα και από την τελευταία αυτή κατάθεσή σου;
Μες το ντελίριο της νιότης κι ανάλογα με την ψυχοσύνθεση σου , πολλές φορές πορεύεσαι σα να’ σαι οδοστρωτήρας . Δεν ξέρεις κι ούτε έχεις την υπομονή να ξεχωρίσεις τα αισθητά απ’ τα ανεπαίσθητα κι εκείνο που κυρίως σε απασχολεί , είναι το πως θα φτάσεις γρήγορα στην ουτοπία που σκάρωσαν οι ορμόνες σου παρέα με την άγνοια του κινδύνου . Έτσι βασανίζεσαι από ιδεοληψίες και υπερβολές , εξιδανικεύοντας συμπεριφορές που αντί να σε βγάλουν στο ξέφωτο , σιγά σιγά σε περιθωριοποιούν και τελικά σε απασφαλίζουν για τα καλά . Από δύσκολο καρύδι , μετατρέπεσαι σε εύκολο στόχο . Εσύ , ένας παράξενος ιεραπόστολος , φρέσκος , γεμάτος χρώματα και όμορφες ιδέες , χάνεσαι μέσα σ’ έναν άγριο κόσμο , γεμάτο παράνοια κι ανθρώπινη σκουριά . Καμιά φορά , φαίνεται καλή ιδέα «να γράψεις» κανονικά τους κανόνες τους και να παίξεις με τους δικούς σου . Μόνο που τους δικούς σου δεν του έχεις ακόμη διαμορφώσει κι έτσι μπαλώνεσαι από ‘δω κι εκεί με ξένες συνταγές και πέφτεις άθελά σου μέσα σε χειρότερο φαύλο κύκλο , από αυτόν που πήγες να αποφύγεις . Η πολυπόθητη ωριμότητα που κάποτε έρχεται , ξεκαθαρίζει κάπως το τοπίο. Και θα΄ταν όνειρο , αν δυστυχώς δεν συνοδευόταν από κούραση κι απογοήτευση . Αλλά ακόμη κι έτσι , γνωρίζεις πιά τι σε χαλάει , αλλά κυρίως τι σε φτιάχνει πραγματικά και μπορείς επιτέλους να δοκιμάσεις τα όρια και να παίξεις με τους δικούς σου κανόνες .
Οι γονείς σου με τι ασχολούνταν;
Ο πατέρας μου ήταν εναερίτης στη ΔΕΗ και η μητέρα μου κουβάλαγε στην πλάτη της τα πάντα , εκτός από τα οικονομικά .
Με ποια τραγούδια μεγάλωσες;
Ανάμεσα στα δημοτικά που ακούγαμε θέλοντας και μη , υποχρεωτικά και με το ζόρι , κατ’ επιλογή άκουγα ροκ , μπλουζ , σόουλ και τζαζ κι αργότερα όταν ανέβηκα στην Αθήνα για σπουδές μπλέχτηκα με το πανκ , τις γκαραζοψυχεδέλειες και τα ρεμπέτικα . Ταυτόχρονα βέβαια τα παλιά λαϊκά , ξεπηδούσαν από παντού και διαπερνούσαν κάθε τρεις και λίγο τη ζωή και τα χάρτινα τείχη μας πετυχαίνοντας μας κατευθείαν στην καρδιά.
Γιατί τα νέα τραγούδια δεν «κεντράρουν» με την ίδια ευκολία που πετύχαιναν το στόχο τους στο παρελθόν;
Ίσως γιατί τα περισσότερα είναι φιξιόν , γραμμένα σ’ έναν αναπαυτικό καναπέ κοιτώντας με μισόκλειστα μπλαζέ μάτια τις σκιές έξω από το μπαλκόνι . Δεν είναι βιωματικά όπως τα παλιά . Όσα είναι βιωματικά και γραμμένα κάτω από δυσκολίες , νομίζω διατηρούν την ικανότητα να γκελάρουν . Είναι ίσως και φυσικό μιας και οι ανάγκες μας πλέον είναι εντελώς διαφορετικές . Είναι αφόρητα πιεστικές οι καταστάσεις την εποχή που ζούμε κι έτσι ενώ κάποτε τραγουδούσαμε για να βρεθούμε , τώρα τραγουδάμε για να χαθούμε , να ξεφύγουμε . Για αυτό και βλέπεις το παράδοξο , χιλιάδες άνθρωποι να συντονίζονται κάτω από έναν σουρεάλ ποιητικό στίχο , όπου κυριαρχούν η φαντασία , οι ντοπιολαλιές και οι σκονισμένες λέξεις . Συνοδεία Διονυσιακών ρυθμών και μουσικής , επιζητά ο κόσμος να ξεφύγει κι αυτός ο άδηλος αφηρημένος στίχος , παρέα με τη δύναμη των ήχων παραδοσιακών οργάνων , που ‘ναι βαθιά χαραγμένοι στο DNA μας , τους απογειώνει και τελικά τους απελευθερώνει . Τους επιτρέπει να τον φανταστούνε όπως αυτοί νιώθουνε και τους πηγαίνει εκεί ακριβώς όπου επιθυμούν .
Τι ρόλο παίζει το σημερινό ραδιόφωνο στο «ταξίδεμά» τους;
Σίγουρα πολύ μικρότερο απ’ ότι παλιά . Όλα τρέχουν σαν τρελά μέσα σε προκαθορισμένα διαστήματα χρόνου κι όμως μοιάζουν ασάλευτα . Οι άνθρωποι ακούνε πλέον κυρίως από το δίκτυο και τις πλατφόρμες και κατά συνέπεια , το ραδιόφωνο από κυρίαρχο μέσο έγινε πια συνοδευτικό . Αν προστεθεί και το γεγονός ότι οι ελάχιστοι πραγματικά μουσικοί παραγωγοί που απέμειναν επαναλαμβάνονται με μηχανιστικό τρόπο και είναι δέσμιοι των playlist με τα 100 όλα κι όλα τραγούδια , τότε το συμπέρασμα είναι προφανές . Ευτυχώς πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις κι εμείς που λατρεύουμε την μουσική , τις ανθρώπινες εμπνεύσεις , τον λόγο και ζήσαμε την εποχή που το ραδιόφωνο έμοιαζε με μαγικό χαλί , ξέρουμε που να τις βρούμε .
Οι μέρες είναι ζόρικες και στα ντόπια πράγματα και διεθνώς. Θεωρείς ότι αυτό το ζόρι «περνάει» στο τραγούδι. Κι ναι πως; Αν όχι, γιατί;
Πως δεν περνάει , όλα περνάνε στο τραγούδι . Κάθε εποχή , «ακούγεται» στα τραγούδια της . Τα τραγούδια , όσο γράφονται ακόμη από ανθρώπους , είναι πολύτιμα τεκμήρια πολιτισμού και καταγράφουν με αυθεντικότητα τα συναισθήματα , τις απόψεις , τις τάσεις , τις ιδέες αλλά και τις ελπίδες και τις προσδοκίες των ανθρώπων , έξω από τους παραμορφωτικούς φακούς της κυρίαρχης αστικής ηθικής .Όμως άλλο πράγμα τα τραγούδια που γράφονται κι άλλο πράγμα τα τραγούδια που ακούγονται , Προς το παρόν έχει θολώσει τόσο πολύ το τοπίο από την άγρια επέλαση και ταχυφαγεία της τεχνολογίας , που αν δεν πατήσουμε λιγάκι φρένο , υπάρχει περίπτωση να προσπεράσουμε τους εαυτούς μας χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι .
Βαριά ευχαριστώ που χρωστάς;
Στους τρελούς αέρηδες , που κάθε φορά που πάω να σβήσω φυσώντας απ’ τo πουθενά με ανασταίνουνε .
Σε φοβίζει κάτι;
Ίσως το ότι μπορεί όλα όσα ζούμε να ‘ναι μάταια τελικά και το σύμπαν να μη δίνει δεκάρα τσακιστή για την ύπαρξη και τα ζόρια μας
Τι ξεχωριστό έχει η Τζώρτζια Κεφαλά με την οποία συνεργάζεσαι για πρώτη φορά σε αυτόν τον δίσκο;
Η Τζώρτζια είναι φωνάρα , με μεγάλη μουσική αντίληψη και ιδιαίτερα πρόσχαρος και συνεργάσιμος άνθρωπος .
Η Καραπάτακη;
Την γλυκιά ζεστασιά και λαϊκότητα της υπέροχης φωνής της , το μπρίο και τα τσαλιμάκια της και φυσικά το όμορφο χαμόγελό της .
Ο Μάλαμας;
Ο Σωκράτης είναι μύστης . Είναι ένας μύστης που όμως δεν κρατάει κρυμμένα μυστικά . Είναι ακριβώς όπως τον φαντάζεσαι ακούγοντας τα τραγούδια του . Ακριβώς όμως , αδέσποτη ψυχή , ευθύς , αληθινός , ευφυής και καθάριος σαν τα γάργαρα νερά . Φωνάρα και ψυχάρα μαζί , δεν λέω άλλα γιατί θα με κυνηγάει… χα χα.
Μ’ αρέσαν τα «γλυκόπικρα» αρμόνια στο «Φύγε», η «νικολοπουλέϊκη» και «ακηπανική» συνάμα εισαγωγή γέφυρα της «Καραμπόλας». Ο αγαπημένος σου λαϊκός συνθέτης, κι ο αγαπημένος σου λαϊκός ερμηνευτής;
Εγώ είμαι παιδί του Μάρκου και του Τσιτσάνη οπότε καταλαβαίνεις , χάνεται η μπάλα με αυτά τα μεγαθήρια , ποιόν να πρωτοξεχωρίσεις ; Από το λαϊκό , o Άκης Πάνου διατηρεί εξέχουσα θέση στην καρδιά μου κι ερμηνευτές μου αρέσουνε πολλοί . Οι πλέον αγαπημένοι μου είναι ο Μάρκος με τον Στράτο τον Παγιουμτζή , ο Γιώργος Κάβουρας , η Ρόζα Εσκενάζυ και η Μπέλλου . Αυτούς τους θεωρώ ασύγκριτους και πάνω απ’ όλους . Απ’ τους μετέπειτα θα ξεχώριζα σίγουρα τον Μπιθικώτση την Χαρούλα και τον Μητροπάνο αφήνοντας φυσικά απ’ έξω για λόγους οικονομίας του κειμένου , πολλούς που μου αρέσουν εξίσου .
Ο «ξένος» καλλιτέχνης που σε χάραξε περισσότερο;
Πολλοί , οι Floyd , ο Peter Green , ο Nick Drake , ο Leonard Cohen , ο Tim Buckley , οι Joy Division κι ένα σωρό άλλοι ...
Τι ενώνει τον Καββαδία με τον Μάρκο και τον Μπωντλέρ;
Το πάθος .
Μια ευχή;
Να ερχόταν λέει μια μέρα , που θα ’σαν όλα αληθινά , όλα αυτά που φαντάστηκε ο John Lennon στο Imagine του .
