Τον Νοέμβριο του 2007 ο Μίκης Θεοδωράκης μου παραχώρησε μια μεγάλη συνέντευξη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Πολίτης Κ», που εκδίδει ο Δήμος Καλαμαριάς. Η συνέντευξη ολοκληρώθηκε με τον Μίκη να μιλά για την Καλαμαριά και για τους αγώνες των Λαμπράκηδων στα χρόνια του ’60:
Τόσο το 1998, όσο και το 2002 επισκεφθήκατε την Καλαμαριά . Την πρώτη φορά ο Δήμος, σας ανακήρυξε Επίτιμο δημότη του, για την προσφορά σας στον πολιτισμό και την κοινωνία μας ενώ τη δεύτερη επισκεφθήκατε το Δημοτικό Ωδείο Καλαμαριάς, η κεντρική αίθουσα του οποίου φέρει το όνομά σας. Κλείνοντας λοιπόν πιστεύω πως θα ήταν επιθυμία, όλου του λαού της Καλαμαριάς, ο οποίος είμαι βέβαιος πως σας λατρεύει, να μας πείτε δυο λόγια για τις αναμνήσεις σας από τις πρόσφατες αλλά και από παλαιότερες επισκέψεις σας στην πόλη μας. Μιας προσφυγούπολης που στο πέρασμα του χρόνου έμελλε να γίνει μια σύγχρονη πόλη-πρότυπο για πολλές άλλες πόλεις της χώρας μας.
Είμαι βέβαιος ότι ούτε κι εσείς γνωρίζετε πόσο είμαι δεμένος με την Καλαμαριά, ειδικά την εποχή των Λαμπράκηδων, τότε που την επισκεπτόμουν πολύ συχνά. Κι αυτό γιατί στην Θεσσαλονίκη είχαμε την πιο μεγάλη και ζωντανή οργάνωση τόσο στο κέντρο όσο προ παντός στους γύρω Δήμους και ανάμεσά τους πρώτη και καλλίτερη η Καλαμαριά. Δυστυχώς για μένα μέσα στην Χούντα και μετά την Χούντα οι Λαμπράκηδες μαζί με τους τότε Εδαΐτες-Αριστερούς σκορπίστηκαν σε τρία κομμάτια-κόμματα, που γενικά με θεωρούσαν και μου φέρονταν σαν να ήμουν κάποιος ξένος και άσχετος. Και ίσως είχαν δίκιο, γιατί τώρα δεν ήταν πια ενωμένοι αλλά χωρισμένοι με αντιπαλότητες και πάθη που γεννά ο κομματικός ανταγωνισμός. Βλέπετε, εγώ παρέμεινα Ανεξάρτητος, με γνώμονα την ανάγκη ενότητας της Αριστεράς και πάνω απ’ όλα το συμφέρον του Λαού και της Χώρας, όπως πάντα.
Αυτή όμως η στάση δεν άρεσε στα κομματικά ιερατεία της πρώην ενιαίας Αριστεράς κι αυτό μου κόστισε την ουσιαστική αποξένωση από τους τόπους όπου αγωνίστηκα και πάλεψα στα δύσκολα χρόνια, κυρίως στην Β΄ Πειραιώς και στους Δήμους της Θεσσαλονίκης. Αυτή είναι η αλήθεια. Μου λέτε πως με αγαπούν κι αυτό με ευχαριστεί. Όμως τα καλλίτερα χρόνια μετά το ΄74 έως προχτές, πήγαν χαμένα. Όχι πάντως εξ’ αιτίας μου.
Όπως αναφέρεται στην ερώτησή μου, ο Μίκης Θεοδωράκης είχε επισκεφθεί την πόλη μας δυο φορές, στα νεότερα χρόνια. Η πρώτη (για την οποία έγραψα πριν από εννέα χρόνια στο Ogdoo.gr), ήταν τον Μάρτη του 1998, όταν, μετά από ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμαριάς, ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης της πόλης.
Τέσσερα χρόνια μετά, στις 2 Σεπτεμβρίου 2002, ο Μίκης Θεοδωράκης επισκέφθηκε το Δημοτικό Ωδείο Καλαμαριάς, που είχε εγκαινιασθεί λίγους μήνες πριν, η κεντρική αίθουσα του οποίου φέρει το όνομά του. (Τι σύμπτωση! 2 Σεπτεμβρίου. Την ημερομηνία δηλαδή που έφυγε από τη ζωή!) Μια μέρα πριν, ο συνθέτης παραβρέθηκε στην πρεμιέρα της όπερας του «Λυσιστράτη» στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Ο τότε Δήμαρχος της Καλαμαριάς Χριστόδουλος Οικονομίδης καλωσόρισε τον Μίκη Θεοδωράκη και τον οδήγησε στο ωδείο. Εκεί, τον υποδέχθηκαν ο Πρόεδρος της Δημοτικής Επιχείρησης Μουσικής και Καλλιτεχνικής Παιδείας Γιώργος Μαραντέλος, μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, καθηγητές, μαθητές και υπάλληλοι του ωδείου και ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και προσωπικός φίλος του Γιώργος Λογοθέτης.
Ο Μίκης ξεναγήθηκε στις αίθουσες του ωδείου, συνομίλησε και φωτογραφήθηκε με καθηγητές και μαθητές, ένας από τους οποίους του προσέφερε μια ανθοδέσμη, ενώ τα παιδιά του Νηπιακού Σταθμού της Καλαμαριάς του αφιέρωσαν ένα τραγούδι (νομίζω πως ήταν το «Περιγιάλι»).
Θυμάμαι πως σχολίασε με ικανοποίηση την ανάπτυξη της περιοχής, ενώ, συνομιλώντας με τον Δήμαρχο, τόνισε πως το προσφυγικό στοιχείο της Καλαμαριάς κρατά ψηλά τον πολιτισμό.
Αναφερόμενος επίσης στις ομόφωνες αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, με τις οποίες ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Καλαμαριάς και η κεντρική αίθουσα του ωδείου πήρε το όνομά του δήλωσε: «Για μένα είναι δύσκολο να δέχομαι εν ζωή τέτοιες τιμές. Κάνω, όμως, εξαίρεση όταν οι τιμές προέρχονται από τον κόσμο. Άλλο είναι να σε τιμάει η εξουσία κι άλλο ο λαός, του οποίου το κίνητρο είναι μόνον η αγάπη». Πρόσθεσε επίσης πως στα ωδεία θα πρέπει, εκτός από την ευρωπαϊκή μουσική, να διδάσκεται και η ελληνική, αφού ο κόσμος λατρεύει το λαϊκό τραγούδι.
Στο τέλος της επίσκεψής του, ο Μίκης Θεοδωράκης υπέγραψε στο βιβλίο επισκεπτών του ωδείου.
Αυτή ήταν η επίσημη επίσκεψη. Τα πιο ωραία όμως συνέβησαν αμέσως μετά, όταν ο Δήμαρχος παρέθεσε γεύμα στον Μίκη και τη σύζυγό του Μυρτώ στο «Καφενείο του ψαρά», με θέα τον Θερμαϊκό, παρουσία υπηρεσιακών παραγόντων, καθηγητών του ωδείου και του Γιώργου Λογοθέτη.
Όταν φτάσαμε στο μαγαζί, από τα ηχεία ακουγόταν η φωνή του Αντώνη Ρέμου σε τραγούδια του Φοίβου! Είχα προνοήσει όμως και στη διαδρομή από το ωδείο μέχρι την ταβέρνα, «πετάχτηκα» μέχρι το σπίτι και πήρα ένα cd, με μια επιλογή από λιγότερο γνωστά, λαϊκά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, από τα πρώτα χρόνια του ’60. «Ας υπάρχει, ποτέ δεν ξέρεις» σκέφτηκα. «Μάνα», «Ο ουρανός είναι κλειστός», «Στο έρημο λιμάνι», «Είν’ο καημός μου ένα πουλί», «Πουλί κυνηγημένο», «Έχει η νύχτα θάνατο», «Σε ποιο βουνό» κι άλλα πολλά. Ο Μίκης έκπληκτος, αναρωτήθηκε, πώς γίνεται να έχουν όλα αυτά τα τραγούδια στην ταβέρνα. «Ούτε εγώ δεν τα θυμάμαι αυτά!» είπε. Και καμάρωσα σαν «γύφτικο σκεπάρνι», αποκτώντας τα εύσημά του, μόλις του είπαν ποιος έφερε το cd. Αποπειράθηκα να τον ρωτήσω για μια εκτέλεση της «Λειτουργίας» με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που δεν έχει κυκλοφορήσει ποτέ, αφενός όμως δεν θυμόταν εκείνη τη στιγμή, αφετέρου το κλίμα δεν ήταν το πλέον κατάλληλο για τέτοιου είδους ερωτήσεις.
Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε αδυναμία στις τηγανητές πατάτες κι έβαζε μάλιστα πολύ αλάτι. Κάποια στιγμή, πήρε με την παλάμη του μια χούφτα πατάτες και τις έβαλε στο πιάτο της γυναίκας του: «Φάε! Ο άντρας σου σε διατάζει να φας!» της είπε με πομπώδες ύφος, προκαλώντας τα γέλια μας.
Όταν στο μαγαζί εμφανίσθηκε ένας μαύρος πωλητής πειρατικών cd κι άρχισε να δείχνει το εμπόρευμά του, κάποιος από το τραπέζι τον ρώτησε: «Cd του Μίκη Θεοδωράκη έχεις;» Ο πωλητής, μάλλον, δεν κατάλαβε, οπότε τον ρώτησε ο ίδιος ο Μίκης: «Έχεις το cd του Πάριου με τα τραγούδια του Θεοδωράκη στον Λυκαβηττό;» «Το έχω!» απάντησε κι άρχισε να ψάχνει στην τσάντα του, ενώ ο συνθέτης ξεκίνησε μια κουβέντα, σχετικά με την πειρατεία και τις συνέπειές της. Cd δεν θυμάμαι αν αγόρασε τελικά. Νομίζω πως όχι.
Λίγο μετά ο «ψηλός» αναφώνησε: «Και τώρα ο Μίκης θέλει να κλείσει ο Μίκης!», εννοώντας πως ήθελε να κλείσουμε τη μουσική και να ξεκινήσει τις μαγικές αφηγήσεις του.
Από κει και πέρα η σύναξη – που ολοκληρώθηκε γύρω στις 5 το απόγευμα – πέρασε πλέον στη σφαίρα της ιεροτελεστίας και του ονείρου…
Τόσο το 1998, όσο και το 2002 επισκεφθήκατε την Καλαμαριά . Την πρώτη φορά ο Δήμος, σας ανακήρυξε Επίτιμο δημότη του, για την προσφορά σας στον πολιτισμό και την κοινωνία μας ενώ τη δεύτερη επισκεφθήκατε το Δημοτικό Ωδείο Καλαμαριάς, η κεντρική αίθουσα του οποίου φέρει το όνομά σας. Κλείνοντας λοιπόν πιστεύω πως θα ήταν επιθυμία, όλου του λαού της Καλαμαριάς, ο οποίος είμαι βέβαιος πως σας λατρεύει, να μας πείτε δυο λόγια για τις αναμνήσεις σας από τις πρόσφατες αλλά και από παλαιότερες επισκέψεις σας στην πόλη μας. Μιας προσφυγούπολης που στο πέρασμα του χρόνου έμελλε να γίνει μια σύγχρονη πόλη-πρότυπο για πολλές άλλες πόλεις της χώρας μας.
Είμαι βέβαιος ότι ούτε κι εσείς γνωρίζετε πόσο είμαι δεμένος με την Καλαμαριά, ειδικά την εποχή των Λαμπράκηδων, τότε που την επισκεπτόμουν πολύ συχνά. Κι αυτό γιατί στην Θεσσαλονίκη είχαμε την πιο μεγάλη και ζωντανή οργάνωση τόσο στο κέντρο όσο προ παντός στους γύρω Δήμους και ανάμεσά τους πρώτη και καλλίτερη η Καλαμαριά. Δυστυχώς για μένα μέσα στην Χούντα και μετά την Χούντα οι Λαμπράκηδες μαζί με τους τότε Εδαΐτες-Αριστερούς σκορπίστηκαν σε τρία κομμάτια-κόμματα, που γενικά με θεωρούσαν και μου φέρονταν σαν να ήμουν κάποιος ξένος και άσχετος. Και ίσως είχαν δίκιο, γιατί τώρα δεν ήταν πια ενωμένοι αλλά χωρισμένοι με αντιπαλότητες και πάθη που γεννά ο κομματικός ανταγωνισμός. Βλέπετε, εγώ παρέμεινα Ανεξάρτητος, με γνώμονα την ανάγκη ενότητας της Αριστεράς και πάνω απ’ όλα το συμφέρον του Λαού και της Χώρας, όπως πάντα.
Αυτή όμως η στάση δεν άρεσε στα κομματικά ιερατεία της πρώην ενιαίας Αριστεράς κι αυτό μου κόστισε την ουσιαστική αποξένωση από τους τόπους όπου αγωνίστηκα και πάλεψα στα δύσκολα χρόνια, κυρίως στην Β΄ Πειραιώς και στους Δήμους της Θεσσαλονίκης. Αυτή είναι η αλήθεια. Μου λέτε πως με αγαπούν κι αυτό με ευχαριστεί. Όμως τα καλλίτερα χρόνια μετά το ΄74 έως προχτές, πήγαν χαμένα. Όχι πάντως εξ’ αιτίας μου.
Όπως αναφέρεται στην ερώτησή μου, ο Μίκης Θεοδωράκης είχε επισκεφθεί την πόλη μας δυο φορές, στα νεότερα χρόνια. Η πρώτη (για την οποία έγραψα πριν από εννέα χρόνια στο Ogdoo.gr), ήταν τον Μάρτη του 1998, όταν, μετά από ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμαριάς, ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης της πόλης.
Τέσσερα χρόνια μετά, στις 2 Σεπτεμβρίου 2002, ο Μίκης Θεοδωράκης επισκέφθηκε το Δημοτικό Ωδείο Καλαμαριάς, που είχε εγκαινιασθεί λίγους μήνες πριν, η κεντρική αίθουσα του οποίου φέρει το όνομά του. (Τι σύμπτωση! 2 Σεπτεμβρίου. Την ημερομηνία δηλαδή που έφυγε από τη ζωή!) Μια μέρα πριν, ο συνθέτης παραβρέθηκε στην πρεμιέρα της όπερας του «Λυσιστράτη» στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Ο τότε Δήμαρχος της Καλαμαριάς Χριστόδουλος Οικονομίδης καλωσόρισε τον Μίκη Θεοδωράκη και τον οδήγησε στο ωδείο. Εκεί, τον υποδέχθηκαν ο Πρόεδρος της Δημοτικής Επιχείρησης Μουσικής και Καλλιτεχνικής Παιδείας Γιώργος Μαραντέλος, μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, καθηγητές, μαθητές και υπάλληλοι του ωδείου και ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και προσωπικός φίλος του Γιώργος Λογοθέτης.
Ο Μίκης ξεναγήθηκε στις αίθουσες του ωδείου, συνομίλησε και φωτογραφήθηκε με καθηγητές και μαθητές, ένας από τους οποίους του προσέφερε μια ανθοδέσμη, ενώ τα παιδιά του Νηπιακού Σταθμού της Καλαμαριάς του αφιέρωσαν ένα τραγούδι (νομίζω πως ήταν το «Περιγιάλι»).
Θυμάμαι πως σχολίασε με ικανοποίηση την ανάπτυξη της περιοχής, ενώ, συνομιλώντας με τον Δήμαρχο, τόνισε πως το προσφυγικό στοιχείο της Καλαμαριάς κρατά ψηλά τον πολιτισμό.
Αναφερόμενος επίσης στις ομόφωνες αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, με τις οποίες ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Καλαμαριάς και η κεντρική αίθουσα του ωδείου πήρε το όνομά του δήλωσε: «Για μένα είναι δύσκολο να δέχομαι εν ζωή τέτοιες τιμές. Κάνω, όμως, εξαίρεση όταν οι τιμές προέρχονται από τον κόσμο. Άλλο είναι να σε τιμάει η εξουσία κι άλλο ο λαός, του οποίου το κίνητρο είναι μόνον η αγάπη». Πρόσθεσε επίσης πως στα ωδεία θα πρέπει, εκτός από την ευρωπαϊκή μουσική, να διδάσκεται και η ελληνική, αφού ο κόσμος λατρεύει το λαϊκό τραγούδι.
Στο τέλος της επίσκεψής του, ο Μίκης Θεοδωράκης υπέγραψε στο βιβλίο επισκεπτών του ωδείου.
Αυτή ήταν η επίσημη επίσκεψη. Τα πιο ωραία όμως συνέβησαν αμέσως μετά, όταν ο Δήμαρχος παρέθεσε γεύμα στον Μίκη και τη σύζυγό του Μυρτώ στο «Καφενείο του ψαρά», με θέα τον Θερμαϊκό, παρουσία υπηρεσιακών παραγόντων, καθηγητών του ωδείου και του Γιώργου Λογοθέτη.
Όταν φτάσαμε στο μαγαζί, από τα ηχεία ακουγόταν η φωνή του Αντώνη Ρέμου σε τραγούδια του Φοίβου! Είχα προνοήσει όμως και στη διαδρομή από το ωδείο μέχρι την ταβέρνα, «πετάχτηκα» μέχρι το σπίτι και πήρα ένα cd, με μια επιλογή από λιγότερο γνωστά, λαϊκά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, από τα πρώτα χρόνια του ’60. «Ας υπάρχει, ποτέ δεν ξέρεις» σκέφτηκα. «Μάνα», «Ο ουρανός είναι κλειστός», «Στο έρημο λιμάνι», «Είν’ο καημός μου ένα πουλί», «Πουλί κυνηγημένο», «Έχει η νύχτα θάνατο», «Σε ποιο βουνό» κι άλλα πολλά. Ο Μίκης έκπληκτος, αναρωτήθηκε, πώς γίνεται να έχουν όλα αυτά τα τραγούδια στην ταβέρνα. «Ούτε εγώ δεν τα θυμάμαι αυτά!» είπε. Και καμάρωσα σαν «γύφτικο σκεπάρνι», αποκτώντας τα εύσημά του, μόλις του είπαν ποιος έφερε το cd. Αποπειράθηκα να τον ρωτήσω για μια εκτέλεση της «Λειτουργίας» με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που δεν έχει κυκλοφορήσει ποτέ, αφενός όμως δεν θυμόταν εκείνη τη στιγμή, αφετέρου το κλίμα δεν ήταν το πλέον κατάλληλο για τέτοιου είδους ερωτήσεις.
Ο Μίκης Θεοδωράκης είχε αδυναμία στις τηγανητές πατάτες κι έβαζε μάλιστα πολύ αλάτι. Κάποια στιγμή, πήρε με την παλάμη του μια χούφτα πατάτες και τις έβαλε στο πιάτο της γυναίκας του: «Φάε! Ο άντρας σου σε διατάζει να φας!» της είπε με πομπώδες ύφος, προκαλώντας τα γέλια μας.
Όταν στο μαγαζί εμφανίσθηκε ένας μαύρος πωλητής πειρατικών cd κι άρχισε να δείχνει το εμπόρευμά του, κάποιος από το τραπέζι τον ρώτησε: «Cd του Μίκη Θεοδωράκη έχεις;» Ο πωλητής, μάλλον, δεν κατάλαβε, οπότε τον ρώτησε ο ίδιος ο Μίκης: «Έχεις το cd του Πάριου με τα τραγούδια του Θεοδωράκη στον Λυκαβηττό;» «Το έχω!» απάντησε κι άρχισε να ψάχνει στην τσάντα του, ενώ ο συνθέτης ξεκίνησε μια κουβέντα, σχετικά με την πειρατεία και τις συνέπειές της. Cd δεν θυμάμαι αν αγόρασε τελικά. Νομίζω πως όχι.
Λίγο μετά ο «ψηλός» αναφώνησε: «Και τώρα ο Μίκης θέλει να κλείσει ο Μίκης!», εννοώντας πως ήθελε να κλείσουμε τη μουσική και να ξεκινήσει τις μαγικές αφηγήσεις του.
Από κει και πέρα η σύναξη – που ολοκληρώθηκε γύρω στις 5 το απόγευμα – πέρασε πλέον στη σφαίρα της ιεροτελεστίας και του ονείρου…
