Τον Δημήτρη Καταλειφό οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε σαν έναν από τους καλύτερους ηθοποιούς της γενιάς του. Οι ρόλοι του, είτε στο θέατρο, είτε στον κινηματογράφο, του έχουν χαρίσει πολλές διακρίσεις, και το πιο σημαντικό, του έχουν χαρίσει μιά θέση στην καρδιά του κοινού, σαν ένας χαμηλών τόνων καλλιτέχνης που ασχολείται ουσιαστικά με την τέχνη του. Λιγότεροι, ίσως, γνωρίζουν, ότι το 2020 κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο ΄΄Συμπληγάδες΄΄ και μάλιστα κέρδισε το Βραβείο Βιβλίου Public στην κατηγορία της Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης.
Ο Δημήτρης Καταλειφός γεννήθηκε το 1954 στην Αθήνα και μεγάλωσε στη Νέα Σμύρνη. Ο πατέρας του ήταν από τη Σέριφο και η μητέρα του από τη Σμύρνη. Αποφοίτησε από τη δραματική σχολή του Πέλου Κατσέλη το 1975. Από τότε εργάζεται ως ηθοποιός στο θέατρο, στον κινηματογράφο και σποραδικά στην τηλεόραση, ενώ έχει επίσης σκηνοθετήσει κάποιες παραστάσεις. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Θεάτρου ΄΄Η Σκηνή΄΄ και του Θεατρικού Οργανισμού ΄΄Μορφές΄΄ αντίστοιχα.
Εχει τιμηθεί ,με το βραβείο Αιμίλιος Βεάκης για τις ερμηνείες του στο θεατρικό έργο ΄΄Ξεριζωμός΄΄ του Μπ. Φρίελ και στα μονόπρακτα ΄΄Αυτός και το παντελόνι του΄΄ του Ιάκωβου Καμπανέλλη, ΄΄Κύκνειο άσμα΄΄ του Αντον Τσέχοφ και ΄΄Η τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ΄΄ του Σάμουελ Μπέκετ. Επίσης με το βραβείο κοινού του περιοδικού Αθηνόραμα για τον ΄΄Ξεριζωμό΄΄ του Μπ. Φρίελ, τους ΄΄Βρυκόλακες΄΄ του Χ.Ιψεν και τον ΄΄Επιστάτη΄΄ του Χ. Πίντερ. Το 1987 του απονεμήθηκε το βραβείο πρώτου αντρικού ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του στην ταινία ΄΄Θεόφιλος΄΄ του Λ.Παπαστάθη. Από την εφημερίδα Εθνος τιμήθηκε το 2008 με το βραβείο πρώτου αντρικού ρόλου για την ερμηνεία του στην τηλεοπτική σειρά ΄΄΄Το 10΄΄ της Π.Δημητρακοπούλου.
Εχει διδάξει υποκριτική στις δραματικές σχολές του Εθνικού Θεάτρου και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, στα τμήματα θεατρικών σπουδών του ΕΚΠΑ και του Πανεπιστημίου Πατρών, στο τμήμα θεάτρου του ΑΠΘ κ.α. Από το 1993 έως το 2000 ήταν συνδημιουργός της δραματικής σχολής του ΄΄Εμπρός΄΄.
«΄Εκ των υστέρων, πιστεύω ότι υπήρχε η ανάγκη να ασχοληθώ λίγο με τον εαυτό μου και όχι με κάποιο ρόλο. Επί σαράντα πέντε χρόνια εργάζομαι ακατάπαυστα στο θέατρο. Είχα την τύχη αλλά και την ευθύνη για ωραίους, προκλητικούς και απαιτητικούς ρόλους. Δεν είχα πολύ χρόνο να σταθώ και να κοιτάξω εμένα και τη ζωή μου. Η καραντίνα και ο άπλετος χρόνος που μου προσφέρθηκε, ήταν μια ευκαιρία που μου δόθηκε, και ενστικτωδώς την εκμεταλλεύτηκα», δήλωσε ο ίδιος για την απόπειρά του να γράψει σε μιά συνέντευξή του στην Πέπη Νικολοπούλου.
Η ποίηση του Δημήτρη Καταλειφού είναι απλή, κατανοητή, προσωπική αλλά με οικουμενική αντίληψη των πραγμάτων. Δεν έχει δυνατές φωνές, αλλά ψιθύρους. Ψιθύρους ενός ανθρώπου που μεγαλώνει καλά, ωριμάζει, βλέπει τι γίνεται γύρω του και κάποιες στιγμές στρέφεται εντός του. Για να διαπιστώσει ότι η νεανική του ματιά εξακολουθεί να υπάρχει , αλλά με διαφορετικό τρόπο. Πατιναρισμένη από τον χρόνο που, εν τω μεταξύ, πέρασε και εξακολουθεί να περνάει. Τίποτα δεν μένει ακίνητο. Κι αυτό δίνει μιά ιδιαίτερη οπτική στα πράγματα. Οχι απαισιόδοξη, αλλά με την ηρεμία του ώριμου ανθρώπου που νοιώθει να μεγαλώνει. Γλυκά και κατασταλαγμένα. Αποδέχεσαι τον εαυτό σου, όσο αυτό είναι δυνατόν.
«Ή την έχεις τη μελαγχολία
Ή δεν την έχεις.
Κάπως έρχεται
Και συνυφαίνεται με το δέρμα.
Την υποδέχτηκε σιωπηλός
Σε μιά γωνιά του κάπου,
Του παιδικού, για να είμαστε ακριβείς.
Το πρόσκαιρο ίσως άρωμα του γιασεμιού,
ή ένα θρόισμα σε ξεραμένα φύλλα,
ή κάποιο παράθυρο που έκλεισε απότομα
κόβοντας στα δυό τη μέρα,
του άφησαν δια παντός υπόνοια εφήμερου
και νύξη τέλους.
Την αναγνώρισε
Σαν γνώριμη παλιά
Και μ’ έναν τρόπο έπέξαν τα χέρια.
Ο ήλιος έγλειφε το κόκκινο πεζούλι,
Όπου μιά μύγα αλώνιζε στη μάντρα
Σαν πάνω από ανοιχτή πληγή.
Τα πράγματα άλλο είναι
κι άλλο φαίνονται, σκέφτηκε το απομεσήμερο εκείνο,
που οι φωτοσκιάσεις του παρέπεμπαν
σε καλοκαίρι καθαρόαιμο έως τότε.
Μετά τον φώναξαν να μπεί στο σπίτι
Και τίποτα δεν ήταν όπως πριν»
Η πανδημία και το αναγκαστικό κλείσιμο επηρέασε τις ζωές όλων μας. Μόνο που για κάποιους ήταν η αφορμή για ένα ξανακοίταγμα μέσα τους. Αυτή ,πιστεύω πως είναι η περίπτωση του Δημήτρη Καταλειφού. Ενός ανθρώπου που έσκυψε μέσα του και αφουγκράστηκε τον εαυτό του.
«Μου έχουν λείψει πολλά. Πρώτα απ΄ όλα η αφή. Το να μην αγγίζεις τους άλλους μου κοστίζει πολύ. Μου έχουν λείψει οι φίλοι μου. Έχω κουραστεί από τα τηλέφωνα ή τα γραπτά μηνύματα. Η ανεμελιά. Η ελευθερία. Το θέατρο. Ένα καλοκαίρι που να το χαίρεσαι πραγματικά. Θα μπορούσα να κάνω μια τεράστια λίστα ελλείψεων. Όμως κάποιοι άλλοι άνθρωποι έχουν υποστεί πολύ χειρότερα πράγματα από μένα, οπότε δεν θέλω να είμαι αγνώμων. Προς το παρόν είμαι υγιής κι αυτό είναι σπουδαίο».
«Για να βρεθούν μαζί
Είπαν μύρια ψέματα.
Οι άλλοι υπήρχαν για να αποτελούν εμπόδιο.
Μα η αγάπη είναι επινόηση.
Αθέτησαν υποχρεώσεις και υποσχέσεις,
Ζητιάνεψαν αναβολές,
Αποποιήθηκαν ευθύνες,
Πρόδωσαν με ευκολία όρκους,
Και αποκηρύσσοντας συνάμα τη θρησκεία,
Καταπάτησαν νόμους και εντολές.
Κατάφεραν να σμίξουν έτσι
Ανερυθρίαστοι και λιμασμένοι,
Και στη μισή ώρα που ξεκλέψανε,
Καταβρόχθισαν ωμή
Όλη τους την αλήθεια»
Σε μιά εποχή άκρως αντιποιητική-και αντικοινωνική- αναρωτιέμαι μήπως θα έπρεπε να επιστρέψουμε στην ποίηση,πού έτσι κι αλλοιώς δίνει μιά διαφορετική αίσθηση ελευθερίας; Η ποίηση του Δημήτρη Καταλειφού μας το υπενθυμίζει.
Ο Δημήτρης Καταλειφός γεννήθηκε το 1954 στην Αθήνα και μεγάλωσε στη Νέα Σμύρνη. Ο πατέρας του ήταν από τη Σέριφο και η μητέρα του από τη Σμύρνη. Αποφοίτησε από τη δραματική σχολή του Πέλου Κατσέλη το 1975. Από τότε εργάζεται ως ηθοποιός στο θέατρο, στον κινηματογράφο και σποραδικά στην τηλεόραση, ενώ έχει επίσης σκηνοθετήσει κάποιες παραστάσεις. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Θεάτρου ΄΄Η Σκηνή΄΄ και του Θεατρικού Οργανισμού ΄΄Μορφές΄΄ αντίστοιχα.
Εχει τιμηθεί ,με το βραβείο Αιμίλιος Βεάκης για τις ερμηνείες του στο θεατρικό έργο ΄΄Ξεριζωμός΄΄ του Μπ. Φρίελ και στα μονόπρακτα ΄΄Αυτός και το παντελόνι του΄΄ του Ιάκωβου Καμπανέλλη, ΄΄Κύκνειο άσμα΄΄ του Αντον Τσέχοφ και ΄΄Η τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ΄΄ του Σάμουελ Μπέκετ. Επίσης με το βραβείο κοινού του περιοδικού Αθηνόραμα για τον ΄΄Ξεριζωμό΄΄ του Μπ. Φρίελ, τους ΄΄Βρυκόλακες΄΄ του Χ.Ιψεν και τον ΄΄Επιστάτη΄΄ του Χ. Πίντερ. Το 1987 του απονεμήθηκε το βραβείο πρώτου αντρικού ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ερμηνεία του στην ταινία ΄΄Θεόφιλος΄΄ του Λ.Παπαστάθη. Από την εφημερίδα Εθνος τιμήθηκε το 2008 με το βραβείο πρώτου αντρικού ρόλου για την ερμηνεία του στην τηλεοπτική σειρά ΄΄΄Το 10΄΄ της Π.Δημητρακοπούλου.
Εχει διδάξει υποκριτική στις δραματικές σχολές του Εθνικού Θεάτρου και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, στα τμήματα θεατρικών σπουδών του ΕΚΠΑ και του Πανεπιστημίου Πατρών, στο τμήμα θεάτρου του ΑΠΘ κ.α. Από το 1993 έως το 2000 ήταν συνδημιουργός της δραματικής σχολής του ΄΄Εμπρός΄΄.
«΄Εκ των υστέρων, πιστεύω ότι υπήρχε η ανάγκη να ασχοληθώ λίγο με τον εαυτό μου και όχι με κάποιο ρόλο. Επί σαράντα πέντε χρόνια εργάζομαι ακατάπαυστα στο θέατρο. Είχα την τύχη αλλά και την ευθύνη για ωραίους, προκλητικούς και απαιτητικούς ρόλους. Δεν είχα πολύ χρόνο να σταθώ και να κοιτάξω εμένα και τη ζωή μου. Η καραντίνα και ο άπλετος χρόνος που μου προσφέρθηκε, ήταν μια ευκαιρία που μου δόθηκε, και ενστικτωδώς την εκμεταλλεύτηκα», δήλωσε ο ίδιος για την απόπειρά του να γράψει σε μιά συνέντευξή του στην Πέπη Νικολοπούλου.
Η ποίηση του Δημήτρη Καταλειφού είναι απλή, κατανοητή, προσωπική αλλά με οικουμενική αντίληψη των πραγμάτων. Δεν έχει δυνατές φωνές, αλλά ψιθύρους. Ψιθύρους ενός ανθρώπου που μεγαλώνει καλά, ωριμάζει, βλέπει τι γίνεται γύρω του και κάποιες στιγμές στρέφεται εντός του. Για να διαπιστώσει ότι η νεανική του ματιά εξακολουθεί να υπάρχει , αλλά με διαφορετικό τρόπο. Πατιναρισμένη από τον χρόνο που, εν τω μεταξύ, πέρασε και εξακολουθεί να περνάει. Τίποτα δεν μένει ακίνητο. Κι αυτό δίνει μιά ιδιαίτερη οπτική στα πράγματα. Οχι απαισιόδοξη, αλλά με την ηρεμία του ώριμου ανθρώπου που νοιώθει να μεγαλώνει. Γλυκά και κατασταλαγμένα. Αποδέχεσαι τον εαυτό σου, όσο αυτό είναι δυνατόν.
«Ή την έχεις τη μελαγχολία
Ή δεν την έχεις.
Κάπως έρχεται
Και συνυφαίνεται με το δέρμα.
Την υποδέχτηκε σιωπηλός
Σε μιά γωνιά του κάπου,
Του παιδικού, για να είμαστε ακριβείς.
Το πρόσκαιρο ίσως άρωμα του γιασεμιού,
ή ένα θρόισμα σε ξεραμένα φύλλα,
ή κάποιο παράθυρο που έκλεισε απότομα
κόβοντας στα δυό τη μέρα,
του άφησαν δια παντός υπόνοια εφήμερου
και νύξη τέλους.
Την αναγνώρισε
Σαν γνώριμη παλιά
Και μ’ έναν τρόπο έπέξαν τα χέρια.
Ο ήλιος έγλειφε το κόκκινο πεζούλι,
Όπου μιά μύγα αλώνιζε στη μάντρα
Σαν πάνω από ανοιχτή πληγή.
Τα πράγματα άλλο είναι
κι άλλο φαίνονται, σκέφτηκε το απομεσήμερο εκείνο,
που οι φωτοσκιάσεις του παρέπεμπαν
σε καλοκαίρι καθαρόαιμο έως τότε.
Μετά τον φώναξαν να μπεί στο σπίτι
Και τίποτα δεν ήταν όπως πριν»
Η πανδημία και το αναγκαστικό κλείσιμο επηρέασε τις ζωές όλων μας. Μόνο που για κάποιους ήταν η αφορμή για ένα ξανακοίταγμα μέσα τους. Αυτή ,πιστεύω πως είναι η περίπτωση του Δημήτρη Καταλειφού. Ενός ανθρώπου που έσκυψε μέσα του και αφουγκράστηκε τον εαυτό του.
«Μου έχουν λείψει πολλά. Πρώτα απ΄ όλα η αφή. Το να μην αγγίζεις τους άλλους μου κοστίζει πολύ. Μου έχουν λείψει οι φίλοι μου. Έχω κουραστεί από τα τηλέφωνα ή τα γραπτά μηνύματα. Η ανεμελιά. Η ελευθερία. Το θέατρο. Ένα καλοκαίρι που να το χαίρεσαι πραγματικά. Θα μπορούσα να κάνω μια τεράστια λίστα ελλείψεων. Όμως κάποιοι άλλοι άνθρωποι έχουν υποστεί πολύ χειρότερα πράγματα από μένα, οπότε δεν θέλω να είμαι αγνώμων. Προς το παρόν είμαι υγιής κι αυτό είναι σπουδαίο».
«Για να βρεθούν μαζί
Είπαν μύρια ψέματα.
Οι άλλοι υπήρχαν για να αποτελούν εμπόδιο.
Μα η αγάπη είναι επινόηση.
Αθέτησαν υποχρεώσεις και υποσχέσεις,
Ζητιάνεψαν αναβολές,
Αποποιήθηκαν ευθύνες,
Πρόδωσαν με ευκολία όρκους,
Και αποκηρύσσοντας συνάμα τη θρησκεία,
Καταπάτησαν νόμους και εντολές.
Κατάφεραν να σμίξουν έτσι
Ανερυθρίαστοι και λιμασμένοι,
Και στη μισή ώρα που ξεκλέψανε,
Καταβρόχθισαν ωμή
Όλη τους την αλήθεια»
Σε μιά εποχή άκρως αντιποιητική-και αντικοινωνική- αναρωτιέμαι μήπως θα έπρεπε να επιστρέψουμε στην ποίηση,πού έτσι κι αλλοιώς δίνει μιά διαφορετική αίσθηση ελευθερίας; Η ποίηση του Δημήτρη Καταλειφού μας το υπενθυμίζει.
