Το βιβλίο έχει τα χρονάκια του, είναι του 2013. Ο Γιώργος Ζαμπέτας όμως είναι καλλιτέχνης που έχει νικήσει περίτρανα τον χρόνο, παρότι η μάχη μαζί του είναι άνιση, ειδικά τους τελευταίους καιρούς των υψηλών ταχυτήτων και των χαμηλών βαρομετρικών.
Δεν το είχα διαβάσει γιατί νόμιζα… πως ήξερα αρκετά για τον Ζαμπέτα. Είτε μέσα από άλλες εκδόσεις, είτε από συνεντεύξεις, γραπτές, ραδιοφωνικές, τηλεοπτικές, καθώς και μαρτυρίες συνοδοιπόρων του.
Κι όμως το «Βαθιά στη θάλασσα θα πέσω» της κόρης του Κατερίνας Ζαμπέτα, είναι μια πολύτιμη έκδοση που μας αποκαλύπτει την ανθρώπινη πλευρά του μεγάλου καλλιτέχνη, το ψυχογράφημά του, την ματιά του για το τραγούδι, τη ζήση και την κοινωνία, το ποιόν της τέχνης του. Ακόμα και οι συνεργασίες του και οι καταθέσεις του, φωτίζονται από διαφορετική σκοπιά.
Το πόνημα της Κατερίνας Ζαμπέτα έχει ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα, απ’ το γεγονός ότι η ίδια δεν «κρύβεται» αλλά τολμά και βγάζει αθέατες πτυχές της οικογενειακής καθημερινότητας του σπιτιού της.
Ο Ζαμπέτας είναι πανταχού παρών, αφού υπάρχουν άφθονες «παρεμβάσεις» του… για τα πάντα. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικές οι μαρτυρίες του, στο κασσετοφωνάκι κατά τη διάρκεια ταξιδιών του και «κενών» ωρών του.
Η δόξα δεν άλλαξε τον Ζαμπέτα, αλλά η κατάκτησή της, έγινε με πολύ κόπο, μόχθο συνεχή και ατέλειωτες λαβωματιές. Ο Ζαμπέτας ήταν αυτοδημιούργητος σε όλα του, και όσα πέτυχε τα κέρδισε με το σπαθί του και την παλικαριά του.
Η εξάρτησή του από τη σύζυγό του, η πύρρεια σχέση αγάπης τους, οι συγκρούσεις τους που σχετίζονταν και με την εργασία και τέχνη του, η διαφορετικότητά τους έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο. Κι αυτό είναι κάτι που δεν το γνώριζα στο βαθμό που ομολογουμένως γενναία και τόσο αληθινά παρουσιάζεται στις σελίδες του έργου.
Και βέβαια στην αλλαγή των καιρών, στα χρόνια του ’80, όταν πλέον οι δημιουργοί δεν κατέχουν την εξουσία στην πυραμίδα της τραγουδοποιίας, θα προστεθούν και νέες πληγές. Η αδιαφορία, η αχαριστία θα πικράνουν τον Ζαμπέτα, όμως δεν θα λυγίσουν ποτέ την παθιασμένη λατρεία του για το μπουζούκι και την δημιουργία τραγουδιών.
Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο της έκδοσης:
“Τι σημαίνει να είσαι παιδί και να μεγαλώνεις δίπλα σ’ έναν δημιουργό, την ώρα που εκείνος διαμορφώνει το έργο που εντέλει φτάνει να αποτελεί ιστορία του ελληνικού τραγουδιού; Πώς βλέπει κανείς τον κόσμο του τραγουδιού, μεγαλώνοντας μέσα σ’ αυτόν, χωρίς να «ανήκει» σ’ αυτόν; Τι σημαίνει για τη ζωή του μια τέτοια εμπειρία;
Ο Γιώργος Ζαμπέτας γεννήθηκε το 1925 και μεγάλωσε στην Ελλάδα του Αιγάλεω, της Κατοχής και του Εμφυλίου. Η διαδρομή του στο τραγούδι, κράτησε κοντά 40 χρόνια. Σχεδόν παράλληλα με τα πρώτα τραγούδια του, γεννήθηκε η κόρη του Κατερίνα. Είκοσι χρόνια μετά τη φυσική απουσία εκείνου –κι ενώ τα τραγούδια του περπατούν επάξια μόνα τους και φαίνεται να κερδίζουν στον χρόνο– εκείνη μπήκε στη διαδικασία να ψάξει μέσα της, να αναλογιστεί όσα έζησε... Βλέποντας σαν «ψυχογράφημα» την ανασύσταση των εμπειριών της. Έτσι ξεκίνησαν όλα…
Ύστερα από τρία χρόνια, με τη βοήθεια του Γιώργου Π. Τσάμπρα, προέκυψε ένα «χρονικό»… Αλλού προηγείται η καθημερινότητα, η οικογένεια… Αλλού κερδίζει το τραγούδι και οι άνθρωποί του… Και τα δύο είναι η ζωή του Ζαμπέτα, είναι η ζωή δίπλα στον Ζαμπέτα… Μπορεί να γελά και να αυτοσαρκάζεται ως «αράπης… μπλακ» καθώς «η βρόχα έπεφτε… στρέιτ θρου», αλλά παρατηρεί και μελαγχολικά «δειλινά», αναπολεί περασμένα «ξημερώματα» ή τραγουδάει:
Βαθιά στη θάλασσα θα πέσω / Να με σκεπάσει το νερό Τη δύστυχη ζωή που κάνω / Να την αντέξω δεν μπορώ. Αυτούς τους στίχους, έκανε τραγούδι ο Ζαμπέτας νέος… Βρέθηκε να τους τραγουδά κουρασμένος, λίγο πριν το τέλος, περιμένοντας ένα τηλεοπτικό συνεργείο, για να «πληρώσει» το «τίμημα» του «μύθου» του…”
Συνοψίζοντας, το βιβλίο της Κατερίνας Ζαμπέτα, (Οργάνωση υλικού και επεξεργασία: Γιώργος Π. Τσάμπρας), είναι το άλλο βλέμμα… στον μεγάλο Ζαμπέτα, ποτισμένο από ευαισθησία και ειλικρίνεια. Είναι κατάθεση ψυχής, διαμαντένια όμως γιατί μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον μοναδικό «τρόπο» του σολίστα, δημιουργού και περφόρμερ.
Επίσης διαβάζεται απνευστί, είναι άμεσο, χωρισμένο σε «σπαρταριστές ενότητες» που βγάζουν τη ρίζα και το μεγαλείο της απλότητας του χαρακτήρα του Ζαμπέτα.
Όπως αναφέρει, προς το τέλος της έκδοσης, ο ποιητής και συνεργάτης του Δημήτρης Χριστοδούλου:
«Μετέτρεψε το περιθωριακό ρεμπέτικο σε κοινό κτήμα όλου του λαού. Ένωσε το βυζαντινό τραγούδι με τη λεπτότητα της καντάδας του Ιονίου και παράλληλα επιτέθηκε με χλευασμό στα κοινωνικά φαινόμενα. Είναι εκείνος που βοήθησε να ξεφύγει το τραγούδι από τις μικρές μάζες και να περάσει στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Έτσι, τολμώ να πω ότι αν δεν υπήρχε η διδασκαλία του Ζαμπέτα, δεν θα ‘χαμε την τύχη να γνωρίσουμε ούτε Μάνο Χατζιδάκι ούτε Μίκη Θεοδωράκη και μαζί μ’ αυτούς ένα σωρό ποιητές που πέρασαν τους στίχους τους στη σύνθεση».
Κλείνω με ένα απόσπασμα απ’ το φινάλε του βιβλίου, όπου ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, το 2009, εξομολογείτε στην Κατερίνα Ζαμπέτα:
«Κατά τη γνώμη μου, αδικήθηκε πολύ από την εποχή του. Ήταν μια εποχή δύσκολη, με πολύ συντηρητισμό… Και ο Ζαμπέτας, αυτόν τον συντηρητισμό τον έφτυνε. Ήταν ένας μεγάλος “ροκ” καλλιτέχνης – για να το πούμε με την νεότερη ορολογία. Δεν έμπαινε σε καλούπια καθωσπρεπισμού… Έβριζε σαν Μαλτέζος βαρκάρης, έκανε βαριά πειράγματα… Θα μου πεις το ίδιο δεν έκανα και κάνω κι εγώ… Πως λοιπόν λέω ότι τον είχα παρεξηγήσει; Η διαφορά είναι ότι εγώ τα κάνω τώρα αυτά, ενώ ο Ζαμπέτας τα έκανε από τότε»
Δεν το είχα διαβάσει γιατί νόμιζα… πως ήξερα αρκετά για τον Ζαμπέτα. Είτε μέσα από άλλες εκδόσεις, είτε από συνεντεύξεις, γραπτές, ραδιοφωνικές, τηλεοπτικές, καθώς και μαρτυρίες συνοδοιπόρων του.
Κι όμως το «Βαθιά στη θάλασσα θα πέσω» της κόρης του Κατερίνας Ζαμπέτα, είναι μια πολύτιμη έκδοση που μας αποκαλύπτει την ανθρώπινη πλευρά του μεγάλου καλλιτέχνη, το ψυχογράφημά του, την ματιά του για το τραγούδι, τη ζήση και την κοινωνία, το ποιόν της τέχνης του. Ακόμα και οι συνεργασίες του και οι καταθέσεις του, φωτίζονται από διαφορετική σκοπιά.
Το πόνημα της Κατερίνας Ζαμπέτα έχει ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα, απ’ το γεγονός ότι η ίδια δεν «κρύβεται» αλλά τολμά και βγάζει αθέατες πτυχές της οικογενειακής καθημερινότητας του σπιτιού της.
Ο Ζαμπέτας είναι πανταχού παρών, αφού υπάρχουν άφθονες «παρεμβάσεις» του… για τα πάντα. Ιδιαίτερα αποκαλυπτικές οι μαρτυρίες του, στο κασσετοφωνάκι κατά τη διάρκεια ταξιδιών του και «κενών» ωρών του.
Η δόξα δεν άλλαξε τον Ζαμπέτα, αλλά η κατάκτησή της, έγινε με πολύ κόπο, μόχθο συνεχή και ατέλειωτες λαβωματιές. Ο Ζαμπέτας ήταν αυτοδημιούργητος σε όλα του, και όσα πέτυχε τα κέρδισε με το σπαθί του και την παλικαριά του.
Η εξάρτησή του από τη σύζυγό του, η πύρρεια σχέση αγάπης τους, οι συγκρούσεις τους που σχετίζονταν και με την εργασία και τέχνη του, η διαφορετικότητά τους έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο. Κι αυτό είναι κάτι που δεν το γνώριζα στο βαθμό που ομολογουμένως γενναία και τόσο αληθινά παρουσιάζεται στις σελίδες του έργου.
Και βέβαια στην αλλαγή των καιρών, στα χρόνια του ’80, όταν πλέον οι δημιουργοί δεν κατέχουν την εξουσία στην πυραμίδα της τραγουδοποιίας, θα προστεθούν και νέες πληγές. Η αδιαφορία, η αχαριστία θα πικράνουν τον Ζαμπέτα, όμως δεν θα λυγίσουν ποτέ την παθιασμένη λατρεία του για το μπουζούκι και την δημιουργία τραγουδιών.
Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο της έκδοσης:
“Τι σημαίνει να είσαι παιδί και να μεγαλώνεις δίπλα σ’ έναν δημιουργό, την ώρα που εκείνος διαμορφώνει το έργο που εντέλει φτάνει να αποτελεί ιστορία του ελληνικού τραγουδιού; Πώς βλέπει κανείς τον κόσμο του τραγουδιού, μεγαλώνοντας μέσα σ’ αυτόν, χωρίς να «ανήκει» σ’ αυτόν; Τι σημαίνει για τη ζωή του μια τέτοια εμπειρία;
Ο Γιώργος Ζαμπέτας γεννήθηκε το 1925 και μεγάλωσε στην Ελλάδα του Αιγάλεω, της Κατοχής και του Εμφυλίου. Η διαδρομή του στο τραγούδι, κράτησε κοντά 40 χρόνια. Σχεδόν παράλληλα με τα πρώτα τραγούδια του, γεννήθηκε η κόρη του Κατερίνα. Είκοσι χρόνια μετά τη φυσική απουσία εκείνου –κι ενώ τα τραγούδια του περπατούν επάξια μόνα τους και φαίνεται να κερδίζουν στον χρόνο– εκείνη μπήκε στη διαδικασία να ψάξει μέσα της, να αναλογιστεί όσα έζησε... Βλέποντας σαν «ψυχογράφημα» την ανασύσταση των εμπειριών της. Έτσι ξεκίνησαν όλα…
Ύστερα από τρία χρόνια, με τη βοήθεια του Γιώργου Π. Τσάμπρα, προέκυψε ένα «χρονικό»… Αλλού προηγείται η καθημερινότητα, η οικογένεια… Αλλού κερδίζει το τραγούδι και οι άνθρωποί του… Και τα δύο είναι η ζωή του Ζαμπέτα, είναι η ζωή δίπλα στον Ζαμπέτα… Μπορεί να γελά και να αυτοσαρκάζεται ως «αράπης… μπλακ» καθώς «η βρόχα έπεφτε… στρέιτ θρου», αλλά παρατηρεί και μελαγχολικά «δειλινά», αναπολεί περασμένα «ξημερώματα» ή τραγουδάει:
Βαθιά στη θάλασσα θα πέσω / Να με σκεπάσει το νερό Τη δύστυχη ζωή που κάνω / Να την αντέξω δεν μπορώ. Αυτούς τους στίχους, έκανε τραγούδι ο Ζαμπέτας νέος… Βρέθηκε να τους τραγουδά κουρασμένος, λίγο πριν το τέλος, περιμένοντας ένα τηλεοπτικό συνεργείο, για να «πληρώσει» το «τίμημα» του «μύθου» του…”
Συνοψίζοντας, το βιβλίο της Κατερίνας Ζαμπέτα, (Οργάνωση υλικού και επεξεργασία: Γιώργος Π. Τσάμπρας), είναι το άλλο βλέμμα… στον μεγάλο Ζαμπέτα, ποτισμένο από ευαισθησία και ειλικρίνεια. Είναι κατάθεση ψυχής, διαμαντένια όμως γιατί μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον μοναδικό «τρόπο» του σολίστα, δημιουργού και περφόρμερ.
Επίσης διαβάζεται απνευστί, είναι άμεσο, χωρισμένο σε «σπαρταριστές ενότητες» που βγάζουν τη ρίζα και το μεγαλείο της απλότητας του χαρακτήρα του Ζαμπέτα.
Όπως αναφέρει, προς το τέλος της έκδοσης, ο ποιητής και συνεργάτης του Δημήτρης Χριστοδούλου:
«Μετέτρεψε το περιθωριακό ρεμπέτικο σε κοινό κτήμα όλου του λαού. Ένωσε το βυζαντινό τραγούδι με τη λεπτότητα της καντάδας του Ιονίου και παράλληλα επιτέθηκε με χλευασμό στα κοινωνικά φαινόμενα. Είναι εκείνος που βοήθησε να ξεφύγει το τραγούδι από τις μικρές μάζες και να περάσει στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Έτσι, τολμώ να πω ότι αν δεν υπήρχε η διδασκαλία του Ζαμπέτα, δεν θα ‘χαμε την τύχη να γνωρίσουμε ούτε Μάνο Χατζιδάκι ούτε Μίκη Θεοδωράκη και μαζί μ’ αυτούς ένα σωρό ποιητές που πέρασαν τους στίχους τους στη σύνθεση».
Κλείνω με ένα απόσπασμα απ’ το φινάλε του βιβλίου, όπου ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, το 2009, εξομολογείτε στην Κατερίνα Ζαμπέτα:
«Κατά τη γνώμη μου, αδικήθηκε πολύ από την εποχή του. Ήταν μια εποχή δύσκολη, με πολύ συντηρητισμό… Και ο Ζαμπέτας, αυτόν τον συντηρητισμό τον έφτυνε. Ήταν ένας μεγάλος “ροκ” καλλιτέχνης – για να το πούμε με την νεότερη ορολογία. Δεν έμπαινε σε καλούπια καθωσπρεπισμού… Έβριζε σαν Μαλτέζος βαρκάρης, έκανε βαριά πειράγματα… Θα μου πεις το ίδιο δεν έκανα και κάνω κι εγώ… Πως λοιπόν λέω ότι τον είχα παρεξηγήσει; Η διαφορά είναι ότι εγώ τα κάνω τώρα αυτά, ενώ ο Ζαμπέτας τα έκανε από τότε»
