΄Ήταν το 2007 όταν ο Μανώλης Ρασούλης δημοσίευσε στις εκδόσεις του ΙΑΝΟΥ το βιβλίο του ΄΄Εδώ είναι του Ρασούλη΄΄, τίτλος παρμένος από τον στίχο του, βέβαια.
Σε αυτό το βιβλίο, εκτός από τους στίχους των τραγουδιών που έγραψε, σκιαγράφησε και μια σειρά πορτρέτων, ανθρώπων σημαντικών του ελληνικού τραγουδιού, ανθρώπων που ο ίδιος γνώρισε και συνεργάστηκε.
Σε ένα από αυτά τα ”πορτραίτα”, περιγράφει τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον ΄΄Πατριάρχη του Ελληνικού τραγουδιού΄΄, όπως ο ίδιος τον αποκαλεί. Μέσα από το κείμενο του Ρασούλη, περνούν ονόματα σαν του Άκη Πάνου, του Δήμου Μούτση, του Μίκη Θεοδωράκη, του Λαμπρόπουλου, του παντοδύναμου διευθυντή της Columbia. Πρόσωπα που χαρακτήρισαν μια εποχή ολόκληρη.
Γράφει, λοιπόν:
΄΄Ο πατριάρχης. Το ορόσημο του λαϊκού μας πολιτισμού. Είναι αυτός που μαζί με τον Τσιτσάνη δημιούργησε την απαρχή, τη μαγιά, ώστε οι μεθύστεροι και μεγιστάνες της παγκόσμιας μουσικής Χατζιδάκις και Θεοδωράκης βρήκαν τη σπηλιά του Αλή Μπαμπά και σωστά είπε ο Μπιθικώτσης ότι αν δεν ήταν ο Μάρκος και ο Τσιτσάνης οι μεθύστεροι θα έγραφαν ευρωπαϊκές μ@λακίες.
Φυσικά, τον γνώρισα τον Μάρκο. Το 1966 πήγα σπίτι του στην υπόγα, να τον πείσω να΄ρθει να παίξει στον αποκριάτικο χορό της Δημοκρατικής Αλλαγής, όπου δούλευα ως κλητήρας. Πήγα αρκετές φορές. Τα λέγαμε. Πίναμε καφεδάκι, μου διάβαζε κάτι καινούργια του τραγούδια. Ήταν πολύ απλός και λαϊκός. Φορούσε μια μάλλινη μπλούζα πλεχτή, ένα καπέλο μεταφορέων τρικυκλιστών, είχε μονίμως ένα κλαδί βασιλικό στο αυτί κι ένα υπερμέγεθες καρφί που έξινε κάθε τόσο το αυτί του. Είχε όμως κι ένα θλιμμένο βλέμμα πάνω στο γερασμένο κουρασμένο θυμωμένο του πρόσωπο.
Ο πατριάρχης. Κατά καιρούς έβγαινε στη γύρα,στην ουσία επαιτούσε. Κι εκείνο πια το πλάνο στου Δανιαλίδη την ταινία, όπου-καθώς παίζει μία ορχήστρα για να χορέψει η Καραγιάννη- ο πατριάρχης κάθεται στη δεύτερη σειρά, κάνει ότι παίζει για να πάρει ένα μεροκάματο! Ενώ ήταν ο πρώτος που δισκογράφησε. Που είπε και σε άλλους πολλά μυστικά του μπουζουκιού,τους δρόμους, τα μακάμια.
Τον έπεισα κι ήρθε ο Μάρκος την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς,το 67 πια, στο κέντρο του Καλαμπόκα, τέρμα Πατησίων. Καθόμασταν οι δυο μας στο τραπέζι. Μου παραπονιόταν.΄΄Ο Μάρκος είναι θλιμμένος΄΄, μου ΄λεγε, χρησιμοποιώντας τον τρίτο ενικό. ΄΄Τώρα ο κόσμος άλλα θέλει΄΄. Ήταν κι ο Θεοδωράκης εκεί, όλη η ελίτ της αριστεράς, τραγούδησε ο Πουλόπουλος τα του Μίκη. Τραγούδησε και ο Μάρκος. Δεν νομίζω όμως να τον δόξασαν εκεί μέσα. Μόνο εμείς οι κλητήρες, ο Γιάννης Καούνης κι ο Γιάννης Βορριάς που μας δονούσε και μας πονούσε.
Ομολογώ ότι πριν πάω στην Αθήνα δεν τον ήξερα καλά. Μια μέρα, το ’63, στο σπίτι κάτι φίλων μου, ένας κολλητός μου ,ο Γιάννης Τσότσος, καλή του ώρα, έβαλε Μάρκο στο πικ απ, παρ΄ότι ήταν δεξιός, έδειχνε χαρούμενος και μας τον σύστηνε. Στην Αθήνα εντρύφησα στο ρεμπέτικο. Στο Ηράκλειο γοητεύτηκα από τον Καζαντζίδη, τον Αγγελόπουλο κι όλους τους σπουδαίους που ακούγονταν στο ράδιο. Λένε πως ο Μάρκος τότε ήταν τραβηγμένος, ρουφηγμένος στην αφάνεια. Ο Μπιθικώτσης τον ξανάφερε, λέγοντας σπουδαία τραγούδια του. Γύρω στο 62-63. Τότε ηχογραφεί και τα πρώτα του ο Μίκης, τα λαϊκά, τον Επιτάφιο κλπ.
Όμως ξανά ο Μάρκος αποσύρεται στην εσαεί ένδεια. Θυμάμαι ένα περιστατικό στην τηλεόραση όπου ο Μούτσης αφηγείται .΄΄Η μουν στο γραφείο του Λαμπρόπουλου. Χτυπάει η πόρτα, μπαίνει ο Μάρκος κι αφήνει πάνω στο γραφείο του κάτι χαρτάκια. Ο Λαμπρόπουλος, σχεδόν οργισμένος, τα ανακατεύει και τα πετάει κάτω. ΄΄Όλα τα ίδια και τα ίδια φέρνεις, ρε Μάρκο΄΄. Κι ο Μάρκος ντροπιασμένος και ηττημένος τα μάζεψε από κάτω και αποχώρησε΄΄.
Ο Άκης Πάνου μου έλεγε συχνά πόσο αγαπούσε τον Μάρκο. Ήταν της σχολής του. Ήταν γνωστή η αντιπάθεια του Άκη για τον Τσιτσάνη. Φαίνεται ότι τον γοήτευε αυτό το απάταλο του Μάρκου, το έβρισκε άκρως αυθεντικό,φυσικό,μαγικό. Και πράγματι, όταν ο Μάρκος ήταν άρρωστος στο νοσοκομείο, ο μόνος που πήγαινε ήταν ο Άκης. Αυτός τον τάισε για τελευταία φορά κι ο Μάρκος του χάρισε το μπουζούκι του.
Συγκλονίζομαι στη σκέψη ότι για μια περίοδο ήμουν η αιτία που γύρισε ο Μάρκος στο προσκήνιο,αλλά αργότερα ξαναήμουν η αιτία που ξαναγύρισε ο Άκης, μετά από τριανταδύο χρόνια στο πάλκο.
Τι τραγουδοποιός ήταν Θεέ μου ο Μάρκος! Τι στίχοι,τι απόδοση! Κι έζησε μέχρι το τέλος στην ένδεια. Σε μια χώρα μπατάλα. Να και ποιος τον τιμά; Τον καπηλεύονται.Τότε που ήταν ζωντανός τον απεμπόλησαν, τώρα τον μύθο του και τον κόπο του πώλησαν προς ίδιον συμφέρον.
Τώρα τον Μάρκο τον μαθαίνουν σε όλες τις χώρες. Όπου και να ταξιδέψω βλέπω φανατικούς του να παίζουν τα τραγούδια του,ν α έχουν φωτογραφίες του, να τον λένε Μάρκο. Κι αυτό γιατί ο Μάρκος δεν ήξερε από μάρκετιγκ. Δεν έγλειφε τις εξουσίες όπως οι καπηλευτές του. Δεν ήταν πλαστός και προκάτ. Ήταν αυτός που ήταν. Και θα αγαπιέται όσο υπάρχουν Έλληνες κι άνθρωποι. Οι ψεύτες και οι καπηλευτές θα ξεχαστούν στα κρεματόρια της λήθης.
”Έτσι κι εγώ, έχοντας εισπνεύσει τον παλμό του, ξεκίνησα την τραγουδοποιία μου, το πρώτο μου τραγούδι σαν του Μάρκου και του χρωστώ αιώνια ευγνωμοσύνη- κι αν δεν γινόταν η δικτατορία λίγες βδομάδες μετά τη γιορτή της Δημοκρατικής Αλλαγής στου Καλαμπόκα που μας πέταξε στο χάος, σίγουρα θα΄χα πιει μερικούς καφέδες με τον Μάρκο στην υπόγα ,θα μου ΄χε παίξει πολλά τραγούδια του κι ίσως να έσωζα κάποια γιατί φοβούμαι κάποια του θα έχουν χαθεί. Αυτά που μένουν ίσως αρκούν. Δεν χρειάζονται ναοί κι αγάλματα, αν και η πολιτεία θα έπρεπε να φροντίσει, αφού είναι ο πατριάρχης μας. Η απλότητα και η ουσιαστικότητα του θα μένουν πάντα να χτυπούν την καμπάνα της ψυχής μας προς την εμορφιά και τα νοήματα του κόσμου. Γεια σου Μάρκο αθάνατε!”
Σε αυτό το βιβλίο, εκτός από τους στίχους των τραγουδιών που έγραψε, σκιαγράφησε και μια σειρά πορτρέτων, ανθρώπων σημαντικών του ελληνικού τραγουδιού, ανθρώπων που ο ίδιος γνώρισε και συνεργάστηκε.
Σε ένα από αυτά τα ”πορτραίτα”, περιγράφει τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον ΄΄Πατριάρχη του Ελληνικού τραγουδιού΄΄, όπως ο ίδιος τον αποκαλεί. Μέσα από το κείμενο του Ρασούλη, περνούν ονόματα σαν του Άκη Πάνου, του Δήμου Μούτση, του Μίκη Θεοδωράκη, του Λαμπρόπουλου, του παντοδύναμου διευθυντή της Columbia. Πρόσωπα που χαρακτήρισαν μια εποχή ολόκληρη.
Γράφει, λοιπόν:
΄΄Ο πατριάρχης. Το ορόσημο του λαϊκού μας πολιτισμού. Είναι αυτός που μαζί με τον Τσιτσάνη δημιούργησε την απαρχή, τη μαγιά, ώστε οι μεθύστεροι και μεγιστάνες της παγκόσμιας μουσικής Χατζιδάκις και Θεοδωράκης βρήκαν τη σπηλιά του Αλή Μπαμπά και σωστά είπε ο Μπιθικώτσης ότι αν δεν ήταν ο Μάρκος και ο Τσιτσάνης οι μεθύστεροι θα έγραφαν ευρωπαϊκές μ@λακίες.
Φυσικά, τον γνώρισα τον Μάρκο. Το 1966 πήγα σπίτι του στην υπόγα, να τον πείσω να΄ρθει να παίξει στον αποκριάτικο χορό της Δημοκρατικής Αλλαγής, όπου δούλευα ως κλητήρας. Πήγα αρκετές φορές. Τα λέγαμε. Πίναμε καφεδάκι, μου διάβαζε κάτι καινούργια του τραγούδια. Ήταν πολύ απλός και λαϊκός. Φορούσε μια μάλλινη μπλούζα πλεχτή, ένα καπέλο μεταφορέων τρικυκλιστών, είχε μονίμως ένα κλαδί βασιλικό στο αυτί κι ένα υπερμέγεθες καρφί που έξινε κάθε τόσο το αυτί του. Είχε όμως κι ένα θλιμμένο βλέμμα πάνω στο γερασμένο κουρασμένο θυμωμένο του πρόσωπο.
Ο πατριάρχης. Κατά καιρούς έβγαινε στη γύρα,στην ουσία επαιτούσε. Κι εκείνο πια το πλάνο στου Δανιαλίδη την ταινία, όπου-καθώς παίζει μία ορχήστρα για να χορέψει η Καραγιάννη- ο πατριάρχης κάθεται στη δεύτερη σειρά, κάνει ότι παίζει για να πάρει ένα μεροκάματο! Ενώ ήταν ο πρώτος που δισκογράφησε. Που είπε και σε άλλους πολλά μυστικά του μπουζουκιού,τους δρόμους, τα μακάμια.
Τον έπεισα κι ήρθε ο Μάρκος την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς,το 67 πια, στο κέντρο του Καλαμπόκα, τέρμα Πατησίων. Καθόμασταν οι δυο μας στο τραπέζι. Μου παραπονιόταν.΄΄Ο Μάρκος είναι θλιμμένος΄΄, μου ΄λεγε, χρησιμοποιώντας τον τρίτο ενικό. ΄΄Τώρα ο κόσμος άλλα θέλει΄΄. Ήταν κι ο Θεοδωράκης εκεί, όλη η ελίτ της αριστεράς, τραγούδησε ο Πουλόπουλος τα του Μίκη. Τραγούδησε και ο Μάρκος. Δεν νομίζω όμως να τον δόξασαν εκεί μέσα. Μόνο εμείς οι κλητήρες, ο Γιάννης Καούνης κι ο Γιάννης Βορριάς που μας δονούσε και μας πονούσε.
Ομολογώ ότι πριν πάω στην Αθήνα δεν τον ήξερα καλά. Μια μέρα, το ’63, στο σπίτι κάτι φίλων μου, ένας κολλητός μου ,ο Γιάννης Τσότσος, καλή του ώρα, έβαλε Μάρκο στο πικ απ, παρ΄ότι ήταν δεξιός, έδειχνε χαρούμενος και μας τον σύστηνε. Στην Αθήνα εντρύφησα στο ρεμπέτικο. Στο Ηράκλειο γοητεύτηκα από τον Καζαντζίδη, τον Αγγελόπουλο κι όλους τους σπουδαίους που ακούγονταν στο ράδιο. Λένε πως ο Μάρκος τότε ήταν τραβηγμένος, ρουφηγμένος στην αφάνεια. Ο Μπιθικώτσης τον ξανάφερε, λέγοντας σπουδαία τραγούδια του. Γύρω στο 62-63. Τότε ηχογραφεί και τα πρώτα του ο Μίκης, τα λαϊκά, τον Επιτάφιο κλπ.
Όμως ξανά ο Μάρκος αποσύρεται στην εσαεί ένδεια. Θυμάμαι ένα περιστατικό στην τηλεόραση όπου ο Μούτσης αφηγείται .΄΄Η μουν στο γραφείο του Λαμπρόπουλου. Χτυπάει η πόρτα, μπαίνει ο Μάρκος κι αφήνει πάνω στο γραφείο του κάτι χαρτάκια. Ο Λαμπρόπουλος, σχεδόν οργισμένος, τα ανακατεύει και τα πετάει κάτω. ΄΄Όλα τα ίδια και τα ίδια φέρνεις, ρε Μάρκο΄΄. Κι ο Μάρκος ντροπιασμένος και ηττημένος τα μάζεψε από κάτω και αποχώρησε΄΄.
Ο Άκης Πάνου μου έλεγε συχνά πόσο αγαπούσε τον Μάρκο. Ήταν της σχολής του. Ήταν γνωστή η αντιπάθεια του Άκη για τον Τσιτσάνη. Φαίνεται ότι τον γοήτευε αυτό το απάταλο του Μάρκου, το έβρισκε άκρως αυθεντικό,φυσικό,μαγικό. Και πράγματι, όταν ο Μάρκος ήταν άρρωστος στο νοσοκομείο, ο μόνος που πήγαινε ήταν ο Άκης. Αυτός τον τάισε για τελευταία φορά κι ο Μάρκος του χάρισε το μπουζούκι του.
Συγκλονίζομαι στη σκέψη ότι για μια περίοδο ήμουν η αιτία που γύρισε ο Μάρκος στο προσκήνιο,αλλά αργότερα ξαναήμουν η αιτία που ξαναγύρισε ο Άκης, μετά από τριανταδύο χρόνια στο πάλκο.
Τι τραγουδοποιός ήταν Θεέ μου ο Μάρκος! Τι στίχοι,τι απόδοση! Κι έζησε μέχρι το τέλος στην ένδεια. Σε μια χώρα μπατάλα. Να και ποιος τον τιμά; Τον καπηλεύονται.Τότε που ήταν ζωντανός τον απεμπόλησαν, τώρα τον μύθο του και τον κόπο του πώλησαν προς ίδιον συμφέρον.
Τώρα τον Μάρκο τον μαθαίνουν σε όλες τις χώρες. Όπου και να ταξιδέψω βλέπω φανατικούς του να παίζουν τα τραγούδια του,ν α έχουν φωτογραφίες του, να τον λένε Μάρκο. Κι αυτό γιατί ο Μάρκος δεν ήξερε από μάρκετιγκ. Δεν έγλειφε τις εξουσίες όπως οι καπηλευτές του. Δεν ήταν πλαστός και προκάτ. Ήταν αυτός που ήταν. Και θα αγαπιέται όσο υπάρχουν Έλληνες κι άνθρωποι. Οι ψεύτες και οι καπηλευτές θα ξεχαστούν στα κρεματόρια της λήθης.
”Έτσι κι εγώ, έχοντας εισπνεύσει τον παλμό του, ξεκίνησα την τραγουδοποιία μου, το πρώτο μου τραγούδι σαν του Μάρκου και του χρωστώ αιώνια ευγνωμοσύνη- κι αν δεν γινόταν η δικτατορία λίγες βδομάδες μετά τη γιορτή της Δημοκρατικής Αλλαγής στου Καλαμπόκα που μας πέταξε στο χάος, σίγουρα θα΄χα πιει μερικούς καφέδες με τον Μάρκο στην υπόγα ,θα μου ΄χε παίξει πολλά τραγούδια του κι ίσως να έσωζα κάποια γιατί φοβούμαι κάποια του θα έχουν χαθεί. Αυτά που μένουν ίσως αρκούν. Δεν χρειάζονται ναοί κι αγάλματα, αν και η πολιτεία θα έπρεπε να φροντίσει, αφού είναι ο πατριάρχης μας. Η απλότητα και η ουσιαστικότητα του θα μένουν πάντα να χτυπούν την καμπάνα της ψυχής μας προς την εμορφιά και τα νοήματα του κόσμου. Γεια σου Μάρκο αθάνατε!”
