Σαν σήμερα…
Στις 7 Ιουλίου 1936 γεννήθηκε στα Ανώγεια της Κρήτης ο Νίκος Ξυλούρης. «Έφυγε» νεότατος στις 8 Φεβρουαρίου 1980, σε ηλικία 44 ετών...«Ήτανε μια φορά… κι έμεινε για πάντα»
Το καλοκαίρι του 1978, ο Νίκος Ξυλούρης βρέθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης για μια ζωντανή εμφάνιση στο κέντρο «Αρετούσα», μαζί με την Άννα Βίσση και την Κατερίνα Σκορδαλάκη (Κατερίνα Ασκορδαλάκη, όπως είναι το όνομά της γραμμένο στην αφίσα). Ανάμεσα στους θαμώνες ήταν κι ο νεαρός λυράρης Στέλιος Βασιλάκης, ο οποίος ηχογράφησε με ένα ερασιτεχνικό κασετόφωνο την παράσταση.Μετά από 39 χρόνια, τον Απρίλη του 2017, αυτή η ηχογράφηση - ντοκουμέντο βρήκε το δρόμο της επίσημης δισκογραφίας και μετά από ηχητική επεξεργασία, διατηρώντας τη ζωντάνια του χώρου που ηχογραφήθηκε, κυκλοφόρησε σε διπλό cd με τίτλο «Ήτανε μια φορά… και έμεινε για πάντα». Όπως αναγράφεται στο εξώφυλλο, αυτή ήταν η τελευταία ζωντανή εμφάνιση του Νίκου Ξυλούρη στην Κρήτη.
Η έκδοση πλαισιώθηκε από σπάνιο φωτογραφικό υλικό από το αρχείο της οικογένειας Ξυλούρη, της Κατερίνας Σκορδαλάκη και της Άννας Βίσση και αφιερώθηκε στον γιο του Νίκου Ξυλούρη, Γιώργη, ο οποίος είχε εκφράσει την επιθυμία για την έκδοση, αλλά δυστυχώς δεν πρόλαβε να τη δει να πραγματοποιείται, αφού έφυγε από τη ζωή τον Νοέμβρη του 2015.
Στο ένθετο φιλοξενούνται επίσης κείμενα των Κώστα Γεωργουσόπουλου, Λουκά Θάνου, Νίκου Μπογιόπουλου και Στέλιου Βασιλάκη για τον Νίκο Ξυλούρη.
Τα τραγούδια των δίσκων
1ο cd1) Ήτανε μια φορά (Σταύρος Ξαρχάκος – Κώστας Φέρρης) Νίκος Ξυλούρης
2) Γεια σου χαρά σου Βενετιά (Σταύρος Ξαρχάκος – Νίκος Γκάτσος) Νίκος Ξυλούρης
3) Γυρνάν αμίλητα παιδιά (Σταύρος Ξαρχάκος – Κώστας Κινδύνης) Νίκος Ξυλούρης
4) Ερωτόκριτος (Διασκευή: Γιάννης Ξυλούρης, στίχοι: Βιτσέντζος Κορνάρος) Νίκος Ξυλούρης
5) Ζαβαρακατρανέμια (Γιάννης Μαρκόπουλος) Νίκος Ξυλούρης – Άννα Βίσση
6) Μπέρδε και μπέρδε (Νίκος Ξυλούρης – Ερρίκος Θαλασσινός) Νίκος Ξυλούρης – Άννα Βίσση
7) Συρτά
α) Το Ξεροστεριανό νερό (Χαρίλαος Πιπεράκης)
β) Μηνάς μου (Νίκος και Γιάννης Ξυλούρης)
γ) Καράβια πάνε στο γιαλό (Νίκος και Γιάννης Ξυλούρης)
δ) Καυγάδες με το γιασεμί (Νίκος και Γιάννης Ξυλούρης)
Νίκος Ξυλούρης
8) Ανυφαντού (Κοντυλιές) (Νίκος Ξυλούρης) Νίκος Ξυλούρης
9) Τα ριάλια (Παραδοσιακό Κύπρου) Άννα Βίσση
10) Τηλλυρκιώτισσα (Παραδοσιακό Κύπρου) Άννα Βίσση
11) Μεσοπέλαγα αρμενίζω (Κώστας Μουντάκης) Νίκος Ξυλούρης
12) Αχ αυτός ο αργαλειός σου (Κώστας Μουντάκης) Νίκος Ξυλούρης
2ο cd
1) Το σχοινί (Λίνος Κόκοτος – Δημήτρης Χριστοδούλου) Νίκος Ξυλούρης
2) Ο μικρός στρατιώτης (Λίνος Κόκοτος – Δημήτρης Χριστοδούλου) Νίκος Ξυλούρης
3) Μες στον κόσμο (Λίνος Κόκοτος – Δημήτρης Χριστοδούλου) Νίκος Ξυλούρης
4) Και συ (Λίνος Κόκοτος – Δημήτρης Χριστοδούλου) Νίκος Ξυλούρης
5) Χρόνια ποτίζουμε τη Γη (Λίνος Κόκοτος – Δημήτρης Χριστοδούλου) Νίκος Ξυλούρης
6) Ο Καραγκιόζης (Διονύσης Σαββόπουλος) Άννα Βίσση
7) Στα χρόνια της υπομονής (Σταύρος Κουγιουμτζής – Μάνος Ελευθερίου) Άννα Βίσση
8) Μια παντρεμένη αγαπώ (Φιλεντέμ) (Νίκος Ξυλούρης) Νίκος Ξυλούρης
9) Ο πραματευτής (Κώστας Μουντάκης) Νίκος Ξυλούρης
10) Μάνα πολλά μαλώνεις με (Ριζίτικο) (Παραδοσιακό, διασκευή Νίκος & Γιάννης Ξυλούρης)
11) Θαλασσάκι (Παραδοσιακό) Κατερίνα Σκορδαλάκη
12) Κράτα καλό λογαριασμό (Παραδοσιακό, διασκευή: Νίκος & Γιάννης Ξυλούρης) Κατερίνα Σκορδαλάκη
13) Θ’αρρωστήσω μάνα (Παραδοσιακό Μικράς Ασίας) Κατερίνα Σκορδαλάκη
14) Γεννήθηκα σε μια στιγμή (Λίνος Κόκοτος – Δημήτρης Χριστοδούλου) Νίκος Ξυλούρης
15) Και να αδελφέ μου (Χρήστος Λεοντής – Γιάννης Ρίτσος) Νίκος Ξυλούρης
16) Κοντυλιές (Νίκος & Γιάννης Ξυλούρης) Νίκος Ξυλούρης
17) Έβαλε ο Θεός σημάδι (Σταύρος Ξαρχάκος – Νίκος Γκάτσος) Νίκος Ξυλούρης
Η μουσική διεύθυνση ήταν του Νίκου Λαβράνου. Έπαιξαν οι μουσικοί: Τάσος Διακογιώργης (σαντούρι), Στέλα Γαδέδη (φλάουτο), Θανάσης Αραπίδης (φλάουτο – κλαρίνο), Μπάμπης Λασκαράκης (κιθάρα), Νίκος Τσεσμελής (μπάσο), Αντώνης Δόξας (κρουστά), Γιάννης Ξυλούρης (Ψαρογιάννης) (λύρα – λαούτο), Ζαχαρίας Φασουλάς (λαούτο).
H επιμέλεια παραγωγής ήταν του Στέλιου Βασιλάκη, την επεξεργασία ήχου, την ψηφιακή αποθορυβοποίηση και το mastering έκαναν ο Κώστας Μαρκάκης και ο Ανέστης Ψαραδάκος και την έκδοση, που κυκλοφόρησε από την «Αεράκης – Σείστρον», επιμελήθηκε ο Ανδρέας Αεράκης.
«Λέξεις που σβήνουν σε χείλη που αγαπούν»
Εκτός από τα κείμενα των ανθρώπων που προανέφερα, στο ένθετο φιλοξενούνται δυο λόγια της κόρης του Νίκου Ξυλούρη, Ρηνιώς:Για σας αυτός ο δίσκος είναι ένα ακόμη κεφάλαιο του Νίκου. Για μας είναι η μνήμη, ότι υπήρξαμε και ήμασταν οικογένεια. Υπήρχε αγάπη, όλοι μαζί στο τελευταίο μας καλοκαίρι. Αυτή είναι η δύναμη αυτού του άλμπουμ. Μας θυμίζει ότι υπήρξαμε ευτυχισμένοι και ας μας αποδεκάτισε ο χρόνος. Για ποιον να πρωτολυπηθώ, για ποιον να κλάψω, για ποια λόγια που έσβησαν στα χείλη μου να πονέσω… Για τον πατέρα που έφυγε από τα 13 μου ή για τον αδελφό που έφυγε μια νύχτα ξαφνικά;
Για μένα τη Ρηνιώ, το πιο σημαντικό από αυτό το ντοκουμέντο είναι ότι υπήρξαμε και ζήσαμε μαζί. Αυτή είναι η απόδειξη. Ότι όταν φεύγουν οι λέξεις δεν σβήνει η αγάπη… Να που τώρα θα τις ξαναπώ μετά από πολλά χρόνια…
«Μπαμπά να μου προσέχεις το Γιώργη μας,,,»
Ρηνιώ Ξυλούρη
Λίγα λόγια για την έκδοση
Όπως διαπιστώσατε από το tracklist, το πρόγραμμα ήταν ένα ανθολόγιο της μέχρι τότε πορείας του Νίκου Ξυλούρη, με τραγούδια από τη μουσική παράδοση της Κρήτης και πολλές αναφορές στο «έντεχνο» ρεπερτόριο του Ξυλούρη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα έξι από τα δώδεκα τραγούδια του κύκλου «Αντιπολεμικά», σε μουσική του Λίνου Κόκοτου και στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου, που, με εξαίρεση το «Γεννήθηκα σε μια στιγμή», δεν έγιναν ευρέως γνωστά. Ενδιαφέρον έχουν επίσης τα τραγούδια με την Άννα Βίσση, που, ελλείψει ζωντανών ηχογραφήσεων εκείνης της εποχής, δίνουν ένα δείγμα των επιλογών της ερμηνεύτριας στην «προ Καρβέλα» διαδρομή της.Με λίγα λόγια, ακόμα κι αν υπάρχουν κάποια σημεία όπου ο ήχος παρουσιάζει αδυναμίες (μην ξεχνάμε πως η ηχογράφηση έγινε με ένα ερασιτεχνικό κασετόφωνο και χωρίς την προοπτική της έκδοσης), δεν μπορούμε παρά να είμαστε ικανοποιημένοι όταν τέτοια ντοκουμέντα βλέπουν το φως της έκδοσης, πολύ περισσότερο αφού οι καταγραφές των μουσικών παραστάσεων εκείνων των χρόνων είναι ελάχιστες…
