Στις 7 Ιουλίου 1936 γεννήθηκε στα Ανώγεια της Κρήτης ο Νίκος Ξυλούρης. Έφυγε νεότατος στις 8 Φεβρουαρίου 1980, σε ηλικία 44 ετών...
Δυο χρόνια πριν, το 1978, κυκλοφόρησαν από την Columbia οι δυο τελευταίοι δίσκοι του, όσο ο Νίκος Ξυλούρης ήταν στη ζωή. Ήταν «Τα αντιπολεμικά» σε μουσική του Λίνου Κόκοτου και στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου και «Τα Ξυλουρέικα» με τραγούδια του Νίκου Ξυλούρη επηρεασμένα από τη μουσική παράδοση της Κρήτης. Την ίδια χρονιά είχε προγραμματισθεί η κυκλοφορία του δίσκου «Σάλπισμα» με μελοποιημένα από τον Λουκά Θάνο ποιήματα των Κώστα Βάρναλη, Κώστα Καρυωτάκη, Άρη Αλεξάνδρου και Δημήτρη Θάνου, που κυκλοφόρησε τελικά τον Μάρτη του 1980, όταν ο Νίκος Ξυλούρης είχε ήδη φύγει από τη ζωή. Το ίδιο συνέβη και με τον τελευταίο δίσκο της συνεργασίας του Νίκου Ξυλούρη με τον Σταύρο Ξαρχάκο «Ο Δείπνος ο Μυστικός» που ηχογραφήθηκε τον Νοέμβρη του ’78, αλλά κυκλοφόρησε το 1984.
Το 1978 λοιπόν, εποχή που το κοινωνικοπολιτικό τραγούδι που άνθησε την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο είχε ήδη αρχίσει να φθίνει και να απασχολεί ένα, σαφώς, μικρότερο κοινό, κυκλοφόρησαν «Τα αντιπολεμικά». Δώδεκα τραγούδια σε μουσική του Λίνου Κόκοτου και στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου με ερμηνευτή τον Νίκο Ξυλούρη.
1) Χρόνια ποτίζουμε τη γη – Νίκος Ξυλούρης & Λιλή Τσιτριμπίνη
2) Τον πόλεμο τον κάνουνε
3) Ο μικρός στρατιώτης
4) Δεν είναι – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
5) Εγώ την είχα στην καρδιά
6) Έχει ο χάρος σκαλωσιές – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
7) Το σκοινί – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
8) Γεννήθηκα σε μια στιγμή
9) Μες στον κόσμο
10) Και συ – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
11) Θα μεγαλώσει ο Θεός
12) Και συ με τα παράσημα – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έγινε από τον Λίνο Κόκοτο, η ηχογράφηση στα studio της Columbia και στο Action από τους Γιάννη Κιουρτσόγλου, Γιάννη Τριφύλλη, Γιώργο Κωνσταντόπουλο και Τάκη Φιλιππίδη, η φωτογραφία ήταν του Κλεισθένη, το εξώφυλλο του Δημήτρη Αρβανίτη, ενώ η παραγωγή έγινε από τον Γιώργο Πετσίλα.
Ο Λίνος Κόκοτος γράφει για τη συνεργασία αυτή:
Τον Νίκο Ξυλούρη τον πρωτοάκουσα σε μια μικρή μπουάτ της Πλάκας την «Απανεμιά», την εποχή που δεν υπήρχαν μικρόφωνα σε αυτούς τους χώρους. Έκανε μία και μοναδική εμφάνιση, για μία βραδιά. Με εντυπωσίασε. Έκτοτε όπου μάθαινα ότι εμφανιζόταν πάντα ήμουν ένας από τους θαμώνες και θαυμαστές του.
Κάθε φορά ανακάλυπτα και κάτι καινούργιο από τις ικανότητές του, που με συνέπαιρναν. Η όλη παρουσία του ήταν μοναδική. Το μεγαλείο της φωνής του, ο αυθορμητισμός του, αληθινός και απλός, όπως και στην καθημερινή του ζωή, τον έκαναν μοναδικό. Άκουγα τα τραγούδια των συναδέλφων με τη φωνή του και ζήλευα.
Όταν τελείωσα τη μελοποίηση των τραγουδιών του Δημήτρη Χριστοδούλου με τον τίτλο «Τα αντιπολεμικά» ήρθε η στιγμή και το ερώτημα ποιος θα τα ερμηνεύσει. Αμέσως σκέφτηκα να χτυπήσω την πόρτα του Νίκου Ξυλούρη, έχοντας πάντα την αγωνία αν θα τον ικανοποιούσαν και αν ήθελε να τα τραγουδήσει. Ακούγοντάς τα με ενθουσιασμό μας έδωσε θετική απάντηση και γεμίσαμε χαρά και εγώ και ο ποιητής.
Θα ήθελα να αναφέρω ότι πολλές φορές συζητούσαμε με τον Δημήτρη Χριστοδούλου πόσο τυχεροί ήμασταν που τα τραγούδια αυτά σφραγίστηκαν με τη φωνή του.
Λίνος Κόκοτος*
Αν θα θέλαμε να δώσουμε το «στίγμα» του δίσκου, με λίγα λόγια, θα λέγαμε πως πρόκειται για μια δουλειά που κυκλοφόρησε σε λάθος εποχή. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει πως τα θέματα που σχετίζονται με έννοιες όπως ο πόλεμος και η ειρήνη είναι πάντα διαχρονικά και επίκαιρα; Η «κόπωση» όμως που, όπως έγραψα παραπάνω, επήλθε στο κοινό, ύστερα από τον μεταπολιτευτικό «βομβαρδισμό» των πολιτικών τραγουδιών, έθεσε το σημαντικό αυτό δίσκο στην αφάνεια.
Το μόνο «αντιπολεμικό» τραγούδι που ξεχώρισε κι ακούγεται μέχρι σήμερα ήταν το «Γεννήθηκα σε μια στιγμή». Τα υπόλοιπα περιμένουν «υπομονετικά» μια δεύτερη ευκαιρία. Με την επιβολή του ψηφιακού ήχου «Τα αντιπολεμικά» κυκλοφόρησαν και σε cd.
Στο video μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το δίσκο.
*Το κείμενο του Λίνου Κόκοτου προέρχεται από το βιβλίο «Νίκος Ξυλούρης… τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο» των εκδόσεων «Μετρονόμος» (2010).
Δυο χρόνια πριν, το 1978, κυκλοφόρησαν από την Columbia οι δυο τελευταίοι δίσκοι του, όσο ο Νίκος Ξυλούρης ήταν στη ζωή. Ήταν «Τα αντιπολεμικά» σε μουσική του Λίνου Κόκοτου και στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου και «Τα Ξυλουρέικα» με τραγούδια του Νίκου Ξυλούρη επηρεασμένα από τη μουσική παράδοση της Κρήτης. Την ίδια χρονιά είχε προγραμματισθεί η κυκλοφορία του δίσκου «Σάλπισμα» με μελοποιημένα από τον Λουκά Θάνο ποιήματα των Κώστα Βάρναλη, Κώστα Καρυωτάκη, Άρη Αλεξάνδρου και Δημήτρη Θάνου, που κυκλοφόρησε τελικά τον Μάρτη του 1980, όταν ο Νίκος Ξυλούρης είχε ήδη φύγει από τη ζωή. Το ίδιο συνέβη και με τον τελευταίο δίσκο της συνεργασίας του Νίκου Ξυλούρη με τον Σταύρο Ξαρχάκο «Ο Δείπνος ο Μυστικός» που ηχογραφήθηκε τον Νοέμβρη του ’78, αλλά κυκλοφόρησε το 1984.
«Τα αντιπολεμικά»
Το 1978 λοιπόν, εποχή που το κοινωνικοπολιτικό τραγούδι που άνθησε την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο είχε ήδη αρχίσει να φθίνει και να απασχολεί ένα, σαφώς, μικρότερο κοινό, κυκλοφόρησαν «Τα αντιπολεμικά». Δώδεκα τραγούδια σε μουσική του Λίνου Κόκοτου και στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου με ερμηνευτή τον Νίκο Ξυλούρη.
Τα τραγούδια του δίσκου
1) Χρόνια ποτίζουμε τη γη – Νίκος Ξυλούρης & Λιλή Τσιτριμπίνη
2) Τον πόλεμο τον κάνουνε
3) Ο μικρός στρατιώτης
4) Δεν είναι – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
5) Εγώ την είχα στην καρδιά
6) Έχει ο χάρος σκαλωσιές – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
7) Το σκοινί – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
8) Γεννήθηκα σε μια στιγμή
9) Μες στον κόσμο
10) Και συ – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
11) Θα μεγαλώσει ο Θεός
12) Και συ με τα παράσημα – Νίκος Ξυλούρης & Χορωδία
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έγινε από τον Λίνο Κόκοτο, η ηχογράφηση στα studio της Columbia και στο Action από τους Γιάννη Κιουρτσόγλου, Γιάννη Τριφύλλη, Γιώργο Κωνσταντόπουλο και Τάκη Φιλιππίδη, η φωτογραφία ήταν του Κλεισθένη, το εξώφυλλο του Δημήτρη Αρβανίτη, ενώ η παραγωγή έγινε από τον Γιώργο Πετσίλα.
«Πόσο τυχεροί ήμασταν…»
Ο Λίνος Κόκοτος γράφει για τη συνεργασία αυτή:
Τον Νίκο Ξυλούρη τον πρωτοάκουσα σε μια μικρή μπουάτ της Πλάκας την «Απανεμιά», την εποχή που δεν υπήρχαν μικρόφωνα σε αυτούς τους χώρους. Έκανε μία και μοναδική εμφάνιση, για μία βραδιά. Με εντυπωσίασε. Έκτοτε όπου μάθαινα ότι εμφανιζόταν πάντα ήμουν ένας από τους θαμώνες και θαυμαστές του.
Κάθε φορά ανακάλυπτα και κάτι καινούργιο από τις ικανότητές του, που με συνέπαιρναν. Η όλη παρουσία του ήταν μοναδική. Το μεγαλείο της φωνής του, ο αυθορμητισμός του, αληθινός και απλός, όπως και στην καθημερινή του ζωή, τον έκαναν μοναδικό. Άκουγα τα τραγούδια των συναδέλφων με τη φωνή του και ζήλευα.
Όταν τελείωσα τη μελοποίηση των τραγουδιών του Δημήτρη Χριστοδούλου με τον τίτλο «Τα αντιπολεμικά» ήρθε η στιγμή και το ερώτημα ποιος θα τα ερμηνεύσει. Αμέσως σκέφτηκα να χτυπήσω την πόρτα του Νίκου Ξυλούρη, έχοντας πάντα την αγωνία αν θα τον ικανοποιούσαν και αν ήθελε να τα τραγουδήσει. Ακούγοντάς τα με ενθουσιασμό μας έδωσε θετική απάντηση και γεμίσαμε χαρά και εγώ και ο ποιητής.
Θα ήθελα να αναφέρω ότι πολλές φορές συζητούσαμε με τον Δημήτρη Χριστοδούλου πόσο τυχεροί ήμασταν που τα τραγούδια αυτά σφραγίστηκαν με τη φωνή του.
Λίνος Κόκοτος*
Λίγα λόγια για το δίσκο
Αν θα θέλαμε να δώσουμε το «στίγμα» του δίσκου, με λίγα λόγια, θα λέγαμε πως πρόκειται για μια δουλειά που κυκλοφόρησε σε λάθος εποχή. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει πως τα θέματα που σχετίζονται με έννοιες όπως ο πόλεμος και η ειρήνη είναι πάντα διαχρονικά και επίκαιρα; Η «κόπωση» όμως που, όπως έγραψα παραπάνω, επήλθε στο κοινό, ύστερα από τον μεταπολιτευτικό «βομβαρδισμό» των πολιτικών τραγουδιών, έθεσε το σημαντικό αυτό δίσκο στην αφάνεια.
Το μόνο «αντιπολεμικό» τραγούδι που ξεχώρισε κι ακούγεται μέχρι σήμερα ήταν το «Γεννήθηκα σε μια στιγμή». Τα υπόλοιπα περιμένουν «υπομονετικά» μια δεύτερη ευκαιρία. Με την επιβολή του ψηφιακού ήχου «Τα αντιπολεμικά» κυκλοφόρησαν και σε cd.
Στο video μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το δίσκο.
*Το κείμενο του Λίνου Κόκοτου προέρχεται από το βιβλίο «Νίκος Ξυλούρης… τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο» των εκδόσεων «Μετρονόμος» (2010).
