H Βερόνικα Δαβάκη είναι προικισμένη ερμηνεύτρια και ηθοποιός με αξιόλογη σπορά και συνεργασίες. Αφορμή για τη «συνομιλία» μας η παρουσία της στη μουσικοθεατρική παράσταση «Μαρίκα Νίνου – Σαν άστρο», που μόλις ανέβηκε στο Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία της Μαριάννας Κάλμπαρη και μουσική επιμέλεια του Γιάννου Περλέγκα.
Πότε ακούς για πρώτη φορά τη φωνή της Μαρίκας Νίνου;
Πριν από αρκετά χρόνια όταν άρχισα να εξερευνώ με μεγαλύτερη προσήλωση τον κόσμο του ρεμπέτικου, να μελετάω τους συνθέτες, τους στιχουργούς, τους τραγουδιστές, τις τεχνικές και τον εκφραστικό τους κώδικα.
Τι ένιωσες τότε, και τι αισθάνεσαι τώρα όταν ακούς τις ερμηνείες της;
Θυμάμαι πως άρχισα ένα βράδυ να ακούω τα τραγούδια της το ένα μετά το άλλο, να ψάχνω τις δικές της εκτελέσεις χωρίς σταματημό, εκστασιασμένη. Η φωνή της μου δημιουργεί το αίσθημα της επιστροφής. Αισθάνομαι ασφαλής μέσα στον ήχο της, στο ψυχικό τοπίο της φωνής της. Ο κόσμος που φέρει στις ερμηνείες της με συγκινεί βαθιά.
Ποια είναι τα στοιχεία που την κάνουν ξεχωριστή;
Η χροιά της βέβαια και η μουσικότητά της. Ο προσωπικός της τρόπος να αντιλαμβάνεται και να συμμετέχει στο κάθε τραγούδι, η δυναμική της. Όμως δεν είναι μόνο αυτό, δεν είναι θέμα «ομορφιάς». Σημασία έχει ο κόσμος που φέρει η κάθε φωνή. Εγώ προσωπικά βρίσκω στη φωνή της χαρά και συμπόνοια. Την αισθάνομαι να μου κρατάει το χέρι παρηγορητικά σε αβάσταχτες λύπες και μεγάλες χαρές. Η Νίνου είχε μέσα της φωτιά, ήταν φύση ελεύθερη κι ορμητική. Γενναία στην πράξη, στο συναίσθημα, γενναία και στη μουσική της. Όλα γράφουν στη φωνή.
Η βιαστική φυγή της έπαιξε ρόλο στο θέριεμα του μύθου της;
Δεν μπορώ να τη φανταστώ να μένει πίσω και να παρακμάζει. Δεν μπορώ να φανταστώ τίποτε διαφορετικό από όσα έκανε.
Πόσο δύσκολο είναι να υποδύεται κανείς το «ζόρικο» βίο της Νίνου και να ερμηνεύει τραγούδια που σφράγισε απαράμιλλα;
Το θέατρο προϋποθέτει μια κοινή παραδοχή: όλοι ξέρουμε πως αυτό που θα συμβεί δεν είναι παρά ένα ψέμα. Ένα κατασκεύασμα. Ένα παιχνίδι. Φυσικά προσπαθώ να φέρω επί σκηνής κάτι από εκείνη , έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ, αλλά δεν προσπαθώ να πείσω κανέναν πως είμαι η Μαρίκα Νίνου. Ούτε και να αναμετρηθώ με τις ερμηνείες της έχω σκοπό. Αλίμονο αυτό θα ήταν εντελώς λάθος. Ανασύρω συστατικά από την προσωπικότητα και τη φωνή της που ήταν ανάγλυφα ή που εγώ υποπτεύομαι πως υπήρχαν κρυμμένα. Και αφηγούμαι την ιστορία και τα τραγούδια της με φαντασία και ελευθερία. Και με τον μαγνητισμό που μου ασκούσε πάντα. Τώρα της κρατάω εγώ το χέρι με χαρά και με συμπόνοια.
Ίσως για ορισμένους η ερμηνεία σου να έρχεται «κόντρα» με τον τρόπο της Νίνου, ακόμα και φυσιογνωμικά νομίζω έχετε «δομικές» διαφορές. Προσωπικά οι αντιθέσεις με κεντρίζουν και βρίσκω το εγχείρημα πολύ ενδιαφέρον. Παλαιότερα, έχοντας ακούσει να ερμηνεύεις διασκευές σε «Μικρασιάτικα» αλλά και πρωτότυπα τραγούδια όπως το «Σκανταλιάρικο» νομίζω πως «εσωτερικά» έχετε κοινά στοιχεία. Η ερώτηση είναι πως προσεγγίζεις εσύ τον χαρακτήρα της στο πλαίσιο του έργου;
Η παράστασή μας έχει έναν ιδιότυπο αφηγηματικό χαρακτήρα. Για την ακρίβεια έχουμε φτιάξει μια ιστορία από «άμεσα εμπλεκόμενους αφηγητές»! Δεν ταυτιζόμαστε σε απόλυτο βαθμό με τους ήρωές μας ενώ παράλληλα υπερασπιζόμαστε με σθένος τη συναισθηματική τους κατάσταση. Ελπίζω να μην σας μπερδεύω τώρα με όλες αυτές τις θεωρίες… Θέλω να πω πως η έλλειψη ομοιότητας φυσιογνωμικά ή ερμηνευτικά δεν εμποδίζει καθόλου την κατασκευή ενός ποιητικού ισότοπου της Νίνου! Όσον αφορά στα μικρασιάτικα και τα αρμένικα, το «Σκανταλιάρικο» είναι ένα αρμένικο τραγούδι του Vladylen Balyan το οποίο ενορχήστρωσε εκ νέου ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και έγραψε ελληνικούς στίχους ο Γιώργος Μπλάνας. Η παραδοσιακή αρμένικη μουσική είναι πολύ γοητευτική και πλούσια.
Η παράσταση «στέκεται» στην ταραγμένη κοινωνικοπολιτικά περίοδο που λειτούργησε η Νίνου και στο «ανδροκρατούμενο» περιβάλλον του λαϊκού τραγουδιού;
Και βέβαια. Δεν θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε ένα πρόσωπο αποκομμένο από το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον στο οποίο έζησε. Η έντονη θηλυκότητά της ήταν επαναστατική ακριβώς γιατί εκφραζόταν μέσα σε εκείνο το ανδροκρατούμενο περιβάλλον.
Η σχέση της με τον Τσιτσάνη αποτελεί «τοτέμ» στο λαϊκό μας τραγούδι αλλά την ίδια ώρα επικρατεί και μια «ομίχλη» για την προσωπική τους σχέση. Θίγεται αυτό το θέμα στο έργο; Ρωτάω γιατί στο παρελθόν, σε ορισμένες από τις παραστάσεις που σχετίζονταν με θρυλικά πρόσωπα του τραγουδιού, υπήρχαν αρκετές ωραιοποιημένες εικόνες «γλαφυρής» αποτύπωσης της ιστορίας τους.
Η σχέση της Μαρίκας Νίνου με τον Βασίλη Τσιτσάνη στο ελληνικό λαϊκό τραγούδι υπήρξε πράγματι εκρηκτική! Στεναχωριέμαι πολύ που δε μπορώ να ταξιδέψω στον χρόνο και να τους δω έστω για ένα βράδυ μαζί στου Τζίμυ ή στην Τριάνα.
Όσον αφορά στην προσωπική τους σχέση όσα γνωρίζουμε βασίζονται αποκλειστικά σε φήμες. Οι ίδιοι δεν έκαναν ποτέ καμία επίσημη ανακοίνωση. Αυτό είναι και το μόνο στοιχείο που προσδιορίζει σαφώς την σχέση τους! Στην παράσταση υπερασπιζόμαστε δυναμικά αυτή τους την επιλογή. Η δημιουργία άλλωστε είναι η ίδια πράξη ερωτική που δεν συνεπάγεται απολύτως τίποτε άλλο.
Υπάρχει σκέψη η «ματιά» σου στη Νίνου να έχει και δισκογραφικό αποτύπωμα;
Ναι ομολογώ πως υπάρχει ! Όχι όμως αποκλειστικά με επανεκτελέσεις αλλά κυρίως με μια σειρά τραγουδιών εμπνευσμένων από εκείνη.
Χωρίς να ξέρει κάνεις πλέον τι μας ξημερώνει, νομίζω πως ο ρόλος αυτός ενδέχεται να έχει «καταλυτικό» ρόλο στην πορεία σου. Το συμμερίζεσαι και αν ναι τι μπορεί να σηματοδοτήσει;
Μου είναι δύσκολο να φανταστώ τον απόηχο μιας παράστασης που μόλις είδε το φως. Η ίδια η Νίνου όμως έχει καταλυτική επίδραση πάνω μου οπότε είναι μάλλον πιθανό να έχει και η παράστασή μας που έγινε για εκείνη!
Βαριά ευχαριστώ, που χρωστάς;
Σε πολύ κόσμο. Ακόμα και σε κάποιους που μόνο ευχαριστώ δεν ήθελαν να ακούσουν.
Τι σε φοβίζει;
Ο αποχωρισμός. Δεν τον αντέχω.
Μια ευχή;
Ελευθερία. Βαθιά, συνειδητή και στιβαρή.
Πότε ακούς για πρώτη φορά τη φωνή της Μαρίκας Νίνου;
Πριν από αρκετά χρόνια όταν άρχισα να εξερευνώ με μεγαλύτερη προσήλωση τον κόσμο του ρεμπέτικου, να μελετάω τους συνθέτες, τους στιχουργούς, τους τραγουδιστές, τις τεχνικές και τον εκφραστικό τους κώδικα.
Τι ένιωσες τότε, και τι αισθάνεσαι τώρα όταν ακούς τις ερμηνείες της;
Θυμάμαι πως άρχισα ένα βράδυ να ακούω τα τραγούδια της το ένα μετά το άλλο, να ψάχνω τις δικές της εκτελέσεις χωρίς σταματημό, εκστασιασμένη. Η φωνή της μου δημιουργεί το αίσθημα της επιστροφής. Αισθάνομαι ασφαλής μέσα στον ήχο της, στο ψυχικό τοπίο της φωνής της. Ο κόσμος που φέρει στις ερμηνείες της με συγκινεί βαθιά.
Ποια είναι τα στοιχεία που την κάνουν ξεχωριστή;
Η χροιά της βέβαια και η μουσικότητά της. Ο προσωπικός της τρόπος να αντιλαμβάνεται και να συμμετέχει στο κάθε τραγούδι, η δυναμική της. Όμως δεν είναι μόνο αυτό, δεν είναι θέμα «ομορφιάς». Σημασία έχει ο κόσμος που φέρει η κάθε φωνή. Εγώ προσωπικά βρίσκω στη φωνή της χαρά και συμπόνοια. Την αισθάνομαι να μου κρατάει το χέρι παρηγορητικά σε αβάσταχτες λύπες και μεγάλες χαρές. Η Νίνου είχε μέσα της φωτιά, ήταν φύση ελεύθερη κι ορμητική. Γενναία στην πράξη, στο συναίσθημα, γενναία και στη μουσική της. Όλα γράφουν στη φωνή.
Η βιαστική φυγή της έπαιξε ρόλο στο θέριεμα του μύθου της;
Δεν μπορώ να τη φανταστώ να μένει πίσω και να παρακμάζει. Δεν μπορώ να φανταστώ τίποτε διαφορετικό από όσα έκανε.
Πόσο δύσκολο είναι να υποδύεται κανείς το «ζόρικο» βίο της Νίνου και να ερμηνεύει τραγούδια που σφράγισε απαράμιλλα;
Το θέατρο προϋποθέτει μια κοινή παραδοχή: όλοι ξέρουμε πως αυτό που θα συμβεί δεν είναι παρά ένα ψέμα. Ένα κατασκεύασμα. Ένα παιχνίδι. Φυσικά προσπαθώ να φέρω επί σκηνής κάτι από εκείνη , έτσι όπως την αντιλαμβάνομαι εγώ, αλλά δεν προσπαθώ να πείσω κανέναν πως είμαι η Μαρίκα Νίνου. Ούτε και να αναμετρηθώ με τις ερμηνείες της έχω σκοπό. Αλίμονο αυτό θα ήταν εντελώς λάθος. Ανασύρω συστατικά από την προσωπικότητα και τη φωνή της που ήταν ανάγλυφα ή που εγώ υποπτεύομαι πως υπήρχαν κρυμμένα. Και αφηγούμαι την ιστορία και τα τραγούδια της με φαντασία και ελευθερία. Και με τον μαγνητισμό που μου ασκούσε πάντα. Τώρα της κρατάω εγώ το χέρι με χαρά και με συμπόνοια.
Ίσως για ορισμένους η ερμηνεία σου να έρχεται «κόντρα» με τον τρόπο της Νίνου, ακόμα και φυσιογνωμικά νομίζω έχετε «δομικές» διαφορές. Προσωπικά οι αντιθέσεις με κεντρίζουν και βρίσκω το εγχείρημα πολύ ενδιαφέρον. Παλαιότερα, έχοντας ακούσει να ερμηνεύεις διασκευές σε «Μικρασιάτικα» αλλά και πρωτότυπα τραγούδια όπως το «Σκανταλιάρικο» νομίζω πως «εσωτερικά» έχετε κοινά στοιχεία. Η ερώτηση είναι πως προσεγγίζεις εσύ τον χαρακτήρα της στο πλαίσιο του έργου;
Η παράστασή μας έχει έναν ιδιότυπο αφηγηματικό χαρακτήρα. Για την ακρίβεια έχουμε φτιάξει μια ιστορία από «άμεσα εμπλεκόμενους αφηγητές»! Δεν ταυτιζόμαστε σε απόλυτο βαθμό με τους ήρωές μας ενώ παράλληλα υπερασπιζόμαστε με σθένος τη συναισθηματική τους κατάσταση. Ελπίζω να μην σας μπερδεύω τώρα με όλες αυτές τις θεωρίες… Θέλω να πω πως η έλλειψη ομοιότητας φυσιογνωμικά ή ερμηνευτικά δεν εμποδίζει καθόλου την κατασκευή ενός ποιητικού ισότοπου της Νίνου! Όσον αφορά στα μικρασιάτικα και τα αρμένικα, το «Σκανταλιάρικο» είναι ένα αρμένικο τραγούδι του Vladylen Balyan το οποίο ενορχήστρωσε εκ νέου ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και έγραψε ελληνικούς στίχους ο Γιώργος Μπλάνας. Η παραδοσιακή αρμένικη μουσική είναι πολύ γοητευτική και πλούσια.
Η παράσταση «στέκεται» στην ταραγμένη κοινωνικοπολιτικά περίοδο που λειτούργησε η Νίνου και στο «ανδροκρατούμενο» περιβάλλον του λαϊκού τραγουδιού;
Και βέβαια. Δεν θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε ένα πρόσωπο αποκομμένο από το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον στο οποίο έζησε. Η έντονη θηλυκότητά της ήταν επαναστατική ακριβώς γιατί εκφραζόταν μέσα σε εκείνο το ανδροκρατούμενο περιβάλλον.
Η σχέση της με τον Τσιτσάνη αποτελεί «τοτέμ» στο λαϊκό μας τραγούδι αλλά την ίδια ώρα επικρατεί και μια «ομίχλη» για την προσωπική τους σχέση. Θίγεται αυτό το θέμα στο έργο; Ρωτάω γιατί στο παρελθόν, σε ορισμένες από τις παραστάσεις που σχετίζονταν με θρυλικά πρόσωπα του τραγουδιού, υπήρχαν αρκετές ωραιοποιημένες εικόνες «γλαφυρής» αποτύπωσης της ιστορίας τους.
Η σχέση της Μαρίκας Νίνου με τον Βασίλη Τσιτσάνη στο ελληνικό λαϊκό τραγούδι υπήρξε πράγματι εκρηκτική! Στεναχωριέμαι πολύ που δε μπορώ να ταξιδέψω στον χρόνο και να τους δω έστω για ένα βράδυ μαζί στου Τζίμυ ή στην Τριάνα.
Όσον αφορά στην προσωπική τους σχέση όσα γνωρίζουμε βασίζονται αποκλειστικά σε φήμες. Οι ίδιοι δεν έκαναν ποτέ καμία επίσημη ανακοίνωση. Αυτό είναι και το μόνο στοιχείο που προσδιορίζει σαφώς την σχέση τους! Στην παράσταση υπερασπιζόμαστε δυναμικά αυτή τους την επιλογή. Η δημιουργία άλλωστε είναι η ίδια πράξη ερωτική που δεν συνεπάγεται απολύτως τίποτε άλλο.
Υπάρχει σκέψη η «ματιά» σου στη Νίνου να έχει και δισκογραφικό αποτύπωμα;
Ναι ομολογώ πως υπάρχει ! Όχι όμως αποκλειστικά με επανεκτελέσεις αλλά κυρίως με μια σειρά τραγουδιών εμπνευσμένων από εκείνη.
Χωρίς να ξέρει κάνεις πλέον τι μας ξημερώνει, νομίζω πως ο ρόλος αυτός ενδέχεται να έχει «καταλυτικό» ρόλο στην πορεία σου. Το συμμερίζεσαι και αν ναι τι μπορεί να σηματοδοτήσει;
Μου είναι δύσκολο να φανταστώ τον απόηχο μιας παράστασης που μόλις είδε το φως. Η ίδια η Νίνου όμως έχει καταλυτική επίδραση πάνω μου οπότε είναι μάλλον πιθανό να έχει και η παράστασή μας που έγινε για εκείνη!
Βαριά ευχαριστώ, που χρωστάς;
Σε πολύ κόσμο. Ακόμα και σε κάποιους που μόνο ευχαριστώ δεν ήθελαν να ακούσουν.
Τι σε φοβίζει;
Ο αποχωρισμός. Δεν τον αντέχω.
Μια ευχή;
Ελευθερία. Βαθιά, συνειδητή και στιβαρή.
