«έχω ησυχάσει». Ένα χρόνο μετά την πρώτη μας συνάντηση & δέκα μετά την πρώτη της εμφάνιση στο χώρο, σε νέο δισκογραφικό «σπίτι» πλέον, η Ραλλία Χρηστίδου παρουσιάζει ένα δίσκο «ζωής». Ένα δίσκο γεμάτο κομμάτια της ψυχής της. Το δηλώνει, αλλά είναι κι ευδιάκριτο. Νιώθει δικαίωση, γιατί κάποιοι την πιστεύουν, ασχέτως αν είναι «εκ των πραγμάτων αδύνατο να αρέσουμε σε όλους». Δε διστάζει να τραγουδήσει εκεί που θέλει να δώσει έμφαση, αλλά και να μου χαρίσει σε πρώτη, αποκλειστική a capella έκδοση, το νέο γαλλικό τραγούδι που ετοιμάζει. Δεν κρύβει την «αγωνία» της να γίνει αποδεκτό το μουσικό και συνθετικό κομμάτι της δουλειάς της και παθιάζεται μιλώντας για όσα την απασχολούν, για τις σκέψεις και τις ανησυχίες της. «Με όπλο την αγάπη» δίνει καθημερινά τον αγώνα της – γιατί περί αγώνα πρόκειται - και απαντά με αμεσότητα στις ερωτήσεις μου.
Ραλλία, τι έχει αλλάξει από την πρώτη σου εμφάνιση μέχρι τον τελευταίο δίσκο «Με όπλο την αγάπη»;
Από δουλειά σε δουλειά, θέλω πρώτα εγώ να βλέπω διαφορά, για μένα, σαν ακροάτρια. Νομίζω, ότι τώρα είναι ακόμα πιο ώριμα τα τραγούδια μου. Το να μπαίνω στη διαδικασία να παρατηρώ τις δουλειές μου είναι κάτι που μου αρέσει και δε σου κρύβω ότι, όταν βγάζω μια καινούρια δουλειά, ανατρέχω και στις παλαιότερες, αφού κυκλοφορήσει. Από το «Βλέμμα της καρδιάς» που κυκλοφόρησε Ιούλιο του 2005 μέχρι τώρα, και χαμογελάω που στο λέω αυτό, ακούω τη φωνή μου διαφορετική, πολύ πιο ώριμη, πιο ζεστή, πιο γυναικεία και όχι τόσο κοριτσίστικη… Με κοροϊδεύω πάρα πολύ συχνά… Τότε, επειδή ήταν η πρώτη μου δουλειά και ήταν κι εντελώς διαφορετικές οι εποχές γενικά στο χώρο - αλλιώς είναι να είσαι πρωτοεμφανιζόμενη - ακούστηκαν πολύ περισσότερο κάποια πράγματα, που ίσως τώρα κάποιος δεν έχει τη δυνατότητα να φτάσει στον κόσμο τόσο εύκολα.
Εννοείς λόγω της προβολής μέσω της τηλεόρασης;
Ναι, αν και όταν κυκλοφόρησε το πρώτο δισκάκι, έλειπα ήδη ένα χρόνο από την τηλεόραση. Το παιχνίδι είχε τελειώσει καλοκαίρι του 2004 κι ο δίσκος βγήκε ένα χρόνο μετά. Κι αυτόν τον ένα χρόνο δεν υπήρχα πουθενά στα media, είχα πει ότι θα ξαναεμφανιστώ όταν έχω δουλειά. Απλά, ήταν μια διαφορετική εποχή, τα ξέρεις κι εσύ, υπήρχε μια πλασματική ευδαιμονία σε όλα τα επίπεδα. Τώρα παλεύουμε – γιατί αγώνας είναι – με τα μέσα που έχουμε την εποχή που ζούμε και κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν καλύτερο.
Και εσύ μέσα σου, δε νιώθεις πιο σταθερή, πιο σίγουρη έχοντας περάσει όλα αυτά τα χρόνια;
Δεν έχω την ανασφάλεια που είχα, αφ’ ενός να αποδείξω ότι είμαι καλή. Έχω αποδείξει ότι είμαι καλή, τώρα έχει να κάνει με το σε ποιόν αρέσω. Γιατί, να αρέσουμε σε όλους δε γίνεται, εκ των πραγμάτων. Κι αν φαίνεται ότι αρέσουμε σε όλους, είναι κι αυτό πλασματικό. Ούτως ή άλλως, τα τελευταία χρόνια, δηλαδή από το 2010 και την προηγούμενη δουλειά μου, είχα πάρει την απόφαση ότι δε θέλω πλέον να κινηθώ με στόχο τη μάζα, γιατί στην τελική, ποτέ δεν ήμουν άνθρωπος που με ενδιέφερε να αρέσω γενικά στους πολλούς. Από παιδί ήμουν έτσι κι αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό μου, το οποίο μάλλον ευτυχώς, δεν έχει αλλάξει. Ποτέ δε με ενδιέφερε να είμαι δημοφιλής στο σχολείο ας πούμε. Τώρα, αν καταφέρεις να είσαι δημοφιλής, ή συμπαθής αν μη τι άλλο, χωρίς αυτό να είναι αυτοσκοπός, νομίζω ότι έχεις κερδίσει πάρα πολλά πράγματα. Εγώ έτσι το βλέπω, γιατί σαφώς σε όλους τους ανθρώπους αρέσει να είναι κοινωνικά αποδεκτοί, έστω κι από ένα μέρος ανθρώπων. Η συγκεκριμένη δουλειά μου, δεν αποζητά καθόλου το hit, δεν έγινε γι’ αυτό το σκοπό.
Τι ήθελες να «πεις» μ’ αυτό το δίσκο, υπήρχε κάτι που ήθελες να δείξεις;
Κομμάτια του εαυτού μου είναι. Από τα 12 καινούρια κομμάτια, γιατί τα άλλα δύο είναι bonus tracks, εγώ υπογράφω τα εφτά. Όπως καταλαβαίνεις, είναι καθαρά κομμάτια της ψυχής μου, γραμμένα σε καλές στιγμές, σε πιο σκοτεινές στιγμές…
Υπάρχει κάποιο τραγούδι που θα χαρακτήριζες βιογραφικό ή βιωματικό; Εννοείται πως, εφ’ όσον τα έχεις γράψει η ίδια, έχουν να κάνουν με σένα, αλλά κάποιο που να περιγράφει μια συγκεκριμένη κατάσταση;
Νομίζω το «Πόσα δάκρυα». Αν διαβάσεις το στίχο, θα δεις ότι είναι εντελώς «ραλλοτράγουδο» (γελάει). Είναι λόγια και μουσική δικά μου.
Από πού έρχονται οι αφορμές για να γράψεις ένα τραγούδι;
Από παντού. Μπορεί να νιώθεις πράγματα που να θέλεις να τα πεις κι απλά δε βρίσκεις πού να τα πεις και τα λες μ’ ένα τραγούδι ή μια μουσική. Και παίρνεις τηλέφωνο το φίλο σου το Διονύση, ας πούμε, και του λες «Σου στέλνω αυτό κι αυτό, νιώθω έτσι»! Έχει προηγηθεί και μια σχετική συζήτηση, βέβαια και γίνεται το τραγούδι.
Ποια κομμάτια έχει γράψει ο Διονύσης Κοτσάκης, μια και τον αναφέραμε;
Έχει γράψει το «Άσπρο γιασεμί», το «Σ’ ευχαριστώ», μαζί γράψαμε το «Με όπλο την αγάπη», δηλαδή του έστειλα τη μουσική κι ένα στιχάκι κι εκείνος συμπλήρωσε. Επίσης έγραψε το «Πόση αλήθεια αντέχεις» σε μουσική του Γιάννη Κότσιρα. Εκπληκτικός στίχος και εντελώς για μένα, και είναι σπάνιο να βρεθεί άνθρωπος να γράψει στίχο «ζωγραφίζοντάς σε» με λέξεις. Πολύ δυνατός στίχος, δεν είναι τραγούδι πρώτης ανάγνωσης.
Τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια, λοιπόν, που είναι και ο τίτλος της παράστασης που ετοιμάζεις παρέα με την Ευρυδίκη. Να πούμε κάποια πράγματα γι’ αυτό;
Ξεκινάμε Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου για τέσσερις Παρασκευές στην Αρχιτεκτονική. Θα είναι πάρα πολύ ωραία, γιατί με την Ευρυδίκη το «συζητάμε» πολύ καιρό, έχω παρακολουθήσει παραστάσεις της και μου άρεσαν πάρα πολύ. Έχει ρεπερτόριο που ένας μέσος ακροατής που δεν παρακολουθεί την Ευρυδίκη δε θα περίμενε ότι έχει. Και το τονίζω, κάποιος που δεν την παρακολουθεί, θα πίστευε ότι το ρεπερτόριό της είναι καθαρά ποπ. Καμία σχέση. Πιθανότατα, κάποιοι πιστεύουν το ίδιο και για μένα. Επίσης, καμία σχέση. Νομίζω ότι κολλάμε πολύ. Τώρα είμαστε στη φάση που φτιάχνουμε το πρόγραμμα, με τραγούδια δικά μας και πολλά κοινά, διασκευές Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ξαρχάκου και αρκετό ξένο ρεπερτόριο. Σαν ύφος, η παράσταση τολμώ να πω, θα είναι αρκετά ροκ με ηλεκτρικό ήχο. Θα υπάρχει πλήρης μπάντα, σχετικά σπάνιο τα τελευταία χρόνια, όλοι τους εξαιρετικοί μουσικοί, με τους οποίους έχω συνεργαστεί κι εγώ. Και μία προσθήκη, της Μιγκέν Σελμάνι που παίζει βιολί.
Με την οποία, παράλληλα, κάνετε μια άλλη παράσταση, με τίτλο «Κιθάρα, βιολί & φωνή», σωστά;
Με τη Μιγκέν κάνουμε μια παράσταση με διάφορα τραγούδια της δισκογραφίας μου συν παλιά τραγούδια που μου αρέσουν πολύ και λέω, διασκευασμένα για κιθάρα και βιολί, μόνο. Τις διασκευές τις έχω κάνει εγώ, έχω γράψει δηλαδή και τα κομμάτια που πρέπει να παίζει το βιολί κι έχει πολύ ενδιαφέρον. Είναι πάρα πολύ κουραστικό, βέβαια, να είσαι δυόμιση ώρες πάνω στη σκηνή, αλλά όπου έχουμε παίξει έχει ανταπόκριση.
Πού παίχτηκε αυτή η παράσταση;
Στην Αθήνα δεν έχουμε παίξει, πήγε μόνο γύρω - γύρω αυτή η παράσταση και μόλις τελειώσαμε έναν κύκλο εμφανίσεων στο RED της Λευκωσίας Κύπρου. Ήμουν εκεί ενάμιση μήνα, κάναμε 6 Σάββατα και πήγαν πολύ καλά.
Βρίσκεσαι πλέον σε νέα δισκογραφική, πώς νιώθεις που εντάχθηκες εκεί;
Κοίταξε, το φλερτ με τη ΜΙΝΟΣ ΕΜΙ υπήρχε περίπου από το 2006. Ο δίσκος μου κυκλοφόρησε από εκεί το 2013, δηλαδή στην εφταετία έγινε το κονέ. Και λέω ότι υπήρχε το φλερτ από το 2006 που γίνανε κάποιες πρώτες «off the record» συζητήσεις, γιατί είχα προβλήματα με τη Heaven, ήμουν προτεινόμενη στα βραβεία «Αρίων» και δε με αφήναν να πάω. Τελικά, πήγα βέβαια, γιατί θεωρούσα ότι είναι ύβρις, είναι αλαζονικό να είσαι πρωτοεμφανιζόμενος & υποψήφιος σε πέντε κατηγορίες για τις οποίες σε ψήφισαν ραδιοφωνικοί παραγωγοί, συνάδερφοι καλλιτέχνες, άνθρωποι δηλαδή της δουλειάς και του χώρου και να μην παραβρεθείς. Ε, άκουσα κάτι απειλές τύπου «θα υποστείς τις συνέπειες» κτλ, οπότε μπήκα στη διαδικασία να κάνω κάποιες συζητήσεις και τηλέφωνα, αλλά δεν προέκυψε τότε, για διάφορους λόγους. Τώρα που δεν είμαι πια στη Heaven, δεν απευθύνομαι στο ποπ ρεπερτόριο και στα ποπ ραδιόφωνα, ας το πω έτσι, ήταν η κατάλληλη στιγμή. Δε σου κρύβω ότι έχω ησυχάσει πλέον απ’ αυτό, γιατί μπορεί το γεγονός ότι έφυγα απ’ τη Heaven πριν τρία χρόνια να έγινε από δική μου απόφαση – είχα ανανεώσει το συμβόλαιο, δεν ήμουν μ’ αυτό του Fame Story – αλλά, όταν χάνεις την υποστήριξη και την οργάνωση κάποιων ανθρώπων που είναι εντός συστήματος, μένεις μόνος σου και βλέπεις ότι κάποια πράγματα είναι απολύτως εξαρτώμενα από αυτό το σύστημα, κάποια στιγμή νιώθεις και πανικό, νιώθεις και θλίψη, νιώθεις ανασφάλεια, ότι είσαι αποτυχημένος και χίλια άλλα πράγματα, - για μια δική σου απόφαση, έτσι;
Σε γνώρισα σε μια περίοδο που σου έλειπε αυτή η όποια ασφάλεια παρέχει ένα δισκογραφικό «σπίτι». Τώρα είσαι καλά, έτσι;
Κοίταξε, για μένα είναι μια δικαίωση. Από την άποψη ότι δεν πήγα εκεί επειδή είναι ο Κότσιρας παραγωγός, έχει πάει κι άλλες παραγωγές στην ΕΜΙ και δεν τις έχουν αναλάβει. Και περισσότερο απ’ όλα, χαίρομαι γιατί με γουστάρουν σαν άτομο & καλλιτεχνικά. Έχουν μπει στη διαδικασία, μαθαίνουν πράγματα για μένα κι αυτό με ευχαριστεί, επειδή έχω τηρήσει μια συνέπεια σε αυτά που λέω και σε αυτά που κάνω… Γιατί μπορεί άλλα να λες κι άλλα να κάνεις. Τον πρώτο χρόνο περνάει, άντε και το δεύτερο. Όταν, όμως, είσαι δέκα χρόνια στη δουλειά, κάποια πράγματα ακούγονται, κι όταν ακούγονται βγαίνουν και παραέξω στον κόσμο.
Την προηγούμενη φορά που συναντηθήκαμε, μου είπες πως δεν τυχαίνει κάποιος να πετύχει, πετυχαίνει γιατί το παλεύει. Δεν πιστεύεις στον παράγοντα τύχη;
Είχα πρόσφατα μια συζήτηση με μια φίλη μουσικό γι’ αυτό το θέμα. Εκείνη επέμενε ότι είναι θέμα τύχης, εγώ προσωπικά δεν πιστεύω ότι είναι θέμα τύχης, αλλά θέμα μυαλού. Κι αυτό γιατί, και τύχη να έχεις, αν δεν έχεις το μυαλό να τη δεις, θα την προσπεράσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τα προσωπικά ενός ανθρώπου, όχι μόνο με τα επαγγελματικά. Είναι πόσο έχεις μάτια, καρδιά και μυαλό ανοιχτά για να δεις. Η τύχη είναι και ενεργειακό θέμα, το οποίο μπορείς να το προκαλέσεις. Το έχω δει να συμβαίνει, αν σκέφτομαι αρνητικά, δε θα έρθει το καλό. Μόλις πω «όπα, φτάνει, πάμε παρακάτω», κάτι θα γίνει. Ε, δε μπορεί αυτό να είναι τύχη και να μας διαλέγει όποτε είμαστε ανοιχτοί να τη δούμε.
Ο Γιάννης Κότσιρας είναι ο παραγωγός του δίσκου, σου έγραψε 2 τραγούδια κι έχετε ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν. Τι είναι αυτό που νομίζεις ότι «είδε» σε σένα και σε πίστεψε;
Θα σου πω αυτό ακριβώς που λέει, δηλαδή και να τον ρώταγες τώρα, αυτό θα σου έλεγε. Μια φωνή με πολύ μεγάλες δυνατότητες, τις οποίες φυσικά τις έχω εξελίξει, με τεχνική και ιδιαίτερο ταλέντο στη σύνθεση, λόγω ψυχοσύνθεσης δικής μου και σπουδών. Πιστεύει πάρα πολύ στις μουσικές μου δυνατότητες. Στο ταλέντο μου, δηλαδή, το οποίο εξελίχθηκε, δεν το άφησα. Κι αν με ρωτήσεις τι προτιμώ απ’ τα δύο, θα σου πω το να παίζω και να γράφω μουσική και όχι τόσο να τραγουδάω.
Τώρα που ολοκληρώθηκε ένα ακόμα βήμα σου, ποιος είναι ο επόμενος στόχος;
Ήδη έχω αρχίσει και κοιτάζω κάποια πράγματα. Ένας από τους στόχους είναι να στείλουμε το «Tango» έξω, γιατί έχει βρει ιδιαίτερη απήχηση ιντερνετικά, τα views του είναι ανεξήγητα πολλά. Και η ζωντανή του έκδοση ήταν πολύ μέτρια ηχητικά, το είχα τραγουδήσει ζωντανά στο Χυτήριο το καλοκαίρι με πολύ άγχος κι όμως έχει φτάσει 280 – 290 χιλιάδες εμφανίσεις. Η στιχουργός Χρυσούλα Μολογιάννη, η οποία το πιστεύει πάρα πολύ το έχει στείλει σε διάφορα ξένα sites κι έχει πάει εξ ίσου καλά. Δε σου κρύβω πως θέλω να βρούμε ένα τρόπο.
Πώς σκέφτεστε να το διαχειριστείτε, να το στείλετε σε κάποιο φεστιβάλ, ας πούμε;
Θα δούμε! Τώρα, εφ’ όσον υπάρχει η ΕΜΙ – Universal και άρα υπάρχει πρόσβαση παντού, θα το δοκιμάσουμε!
Ταυτόχρονα ετοιμάζεις κάτι άλλο;
Ετοιμάζω, ναι! Ένα γαλλικό τραγούδι! Και θα σου πω και τον τίτλο του - και είναι αποκλειστικό, δεν το έχω πει πουθενά! Λέγεται «éternel» και τώρα προσπαθώ να δουλέψω λίγο την προφορά, με ένα Γάλλο φίλο, που με βοηθάει. Το έχω γράψει εγώ, αρχικά στα ελληνικά και η Χρυσούλα Μολογιάννη το απέδωσε ελεύθερα στα γαλλικά. Μιλάει για την αιώνια αγάπη, είναι ερωτικού περιεχομένου.
Κι αυτό θα κυκλοφορήσει σε single ή διαδικτυακά;
Δε ξέρω, θα το ντεμάρω στην εταιρεία, πιστεύω θα τρελαθούνε. Είμαι τόσο σίγουρη, όσο και για το «Tango»!
Σε ποιους θα ήθελες να πεις ένα ευχαριστώ;
Σε πολλούς! Ιδίως αυτή την εποχή, που τα πράγματα πηγαίνουν όπως τα ήθελα – δε θα πω καλύτερα ή χειρότερα, γιατί καμιά φορά αυτό δεν το ξέρεις, χρειάζεται χρόνος για να το δεις – θέλω να πω ευχαριστώ σε όλους όσοι βρέθηκαν στη ζωή μου και μου προκάλεσαν στεναχώρια, με πλήγωσαν! Γιατί, μέσα από τις πληγές βγαίνεις πιο δυνατός και μετά σου συμβαίνουν καλύτερα πράγματα. Δηλαδή, μια δύσκολη περίοδος ή μια δύσκολη κατάσταση την οποία μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος, ακόμα και τα προβλήματα υγείας, αν καταφέρει να τα ξεπεράσει και δεν τον ρίξουν, τον ενδυναμώνουν. Θέλω, λοιπόν, να πω ευχαριστώ εκεί. Θέλω να πω ευχαριστώ σε φίλους που είναι στο πλάι μου πάντοτε κι έχω ανθρώπους να μιλήσω, που είναι πάρα πολύ σημαντικό! Επίσης, σε άγνωστους ανθρώπους που συναντώ ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα, γιατί παλαιότερα ήμουν και κλειστή και κλεισμένη, είχα κάτι σαν ανθρωποφοβία!
Γιατί αυτό;
Δε ξέρω, κατάλοιπο από το reality ίσως; Σαφώς έπαιξε κι αυτό το ρόλο του αν και πάντοτε ήμουν έτσι σαν άτομο και αυτό είναι μια ουσιαστική μου διαφορά, ότι βγαίνω πιο πολύ, κυκλοφορώ πιο πολύ. Και το ευχαριστώ μου είναι ειλικρινές προς τους ανθρώπους αυτούς, τους αγνώστους, που θα μου πουν ένα καλό λόγο! Ιδίως τις εποχές αυτές, ξέρεις, που κάποιος περνάει δύσκολα, είναι δυσκολότερο να βρει τη δύναμη και τη γενναιοδωρία ψυχής να ξεστομίσει κάτι καλό. Συνήθως οι άνθρωποι που πιέζονται βγάζουν στην επιφάνεια τα άσχημα στοιχεία του χαρακτήρα τους. Οπότε, θέλω ειλικρινά να τους πω ένα ευχαριστώ! Από την κοπέλα που μου πήρε αίμα τις προάλλες που έκανα μια εξέταση, ως τη ρεσεψιονίστ κάπου αλλού, που μου έδωσε συγχαρητήρια, ή την κοπέλα στα διόδια της Αττικής Οδού.
Σημαντικές οι εκδηλώσεις αυτές, γιατί είναι κι εντελώς αυθόρμητες!
Ναι, γι’ αυτό σου αναφέρω πρώτα αυτούς τους ανθρώπους κι όχι εκείνους που μου στέλνουν e-mails και μηνύματα, τους οποίους, βέβαια, επίσης ευχαριστώ και τους απαντώ. Δε ξέρω κατά πόσο είναι πιστευτό, αλλά είναι πραγματικά ειλικρινές. Τους ευχαριστώ γιατί μου δίνουν δύναμη για τη συνέχεια! Σπουδαίο πράγμα! Κι εκείνους, όμως, που μπορεί να με κράξουνε από κακεντρέχεια. Το να μπεις και να ασχοληθείς με κάποια, όχι απλά με ένα κλικ πάνω στο link που την αφορά, αλλά να ανοίξεις και λογαριασμό για να γράψεις ένα σχόλιο κακίας, κι αυτό καλό είναι! Τους ευχαριστώ που ασχολήθηκαν μαζί μου κι όχι με κάποιον άλλο.
Αυτό που νιώθεις το εκφράζεις εύκολα;
Ναι, κι ευχαριστώ και συγγνώμη λέω εύκολα. Δεν έχει νόημα να το κρατάς μέσα σου.
Λόγια ή πράξεις;
Και τα δύο, ανάλογα που απευθύνεσαι. Κάποιοι άνθρωποι δε μένουν στα λόγια. Ή δεν τους δίνουν μεγάλη βαρύτητα. Θέλουν να δουν πράξεις. Εγώ προσπαθώ να δείχνω περισσότερο, με πράξεις. Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλοι που δεν καταλαβαίνουν ούτε με λόγια, ούτε με πράξεις! Το πρόβλημα είναι δικό τους και εκεί δεν πρέπει να ασχολείσαι άλλο. Ένας αδερφικός μου φίλος, σαν πνευματικός μου, θα έλεγα, μου έχει πει την εξής κουβέντα, που είναι πάρα πολύ σοφή και θα έπρεπε να ανατρέχω στα λόγια του πολύ πιο συχνά, αλλά με την καθημερινότητα παρασύρεσαι και ξεχνάς πράγματα που τα γνωρίζεις και είναι σημαντικά στο να σε βοηθούν να κινείσαι. Μου έχει πει, λοιπόν, ότι είναι πάρα πολύ μεγάλος εγωισμός να ζητιανεύεις την αγάπη. Ε, λοιπόν, όταν κάποιος είναι κλειστός, είναι σε κρίση και δεν ακούει και δε βλέπει, δε μπορείς εσύ να τον κάνεις να δει κάποια πράγματα με το ζόρι, είναι εγωιστικό! Χρειάζεται χρόνος. Όταν ανοίξουν τα μάτια του και η καρδιά του, θα έρθει και θα σε αναζητήσει. Τότε, εσύ οφείλεις να τον συγχωρέσεις. Αλλά, να ζητάς και να ζητιανεύεις την αγάπη με το ζόρι, οποιαδήποτε αγάπη, είτε φιλική, είτε οτιδήποτε, είναι πάρα πολύ μεγάλος εγωισμός και φθορά.
Εκτός αυτού, η αγάπη είναι ένα συναίσθημα καθαρά προσωπικό. Όπως έχει γράψει ο Λουντέμης «Αγαπώ θα πει εγώ αγαπώ… Το τι κάνει ο άλλος είναι δική του δουλειά»…
Ακριβώς!
Πώς είναι να βρίσκεσαι πάνω στη σκηνή;
Πότε είναι μαγευτικό, πότε εντελώς το αντίθετο. Εξαρτάται από τη δική σου διάθεση, τη δική σου ενέργεια και από τον κόσμο. Πόσο είναι ανοιχτός να δεχτεί τη δική σου ενέργεια και να συμμετέχει. Εγώ η ίδια αισθάνομαι ότι είμαι στο γήπεδο. Ότι έχω αγώνα! Έχω να κερδίσω έστω κι έναν που βρίσκεται από κάτω. Τα χρόνια που έχω στη δουλειά, δε μου έχουν επιτρέψει να φτιάξω δικό μου κοινό, ισχυρό πυρήνα. Είναι εντελώς διαφορετικό να έρχεται κάποιος επειδή είσαι στην επικαιρότητα ή επειδή είσαι της μόδας ή επειδή είσαι πρωτοεμφανιζόμενη κι εντελώς διαφορετικό να έχουν περάσει δέκα χρόνια και κάποιο να είναι κοινό σου, αλλά και κάποιοι άλλοι, ίσως πολύ περισσότεροι, να μην είναι. Οπότε, αγωνίζεσαι να τους κάνεις δικούς σου, αγωνίζεσαι να τους κερδίσεις. Γιατί μπορεί να μη σε έχουν ακούσει ποτέ ζωντανά, μπορεί να ξέρουν μόνο το πρώτο σου τραγούδι, το «Εγώ για σένα» ας πούμε, μπορεί να ξέρουν το όνομα και την ιδιότητά σου αλλά να μη σε ξέρουν.
Οπότε, είναι ένας αγώνας. Το αποτέλεσμα σε δικαιώνει;
Άλλες φορές ναι, άλλες όχι. Εγώ γενικά, δύσκολα θα πω ότι «τα καταφέραμε σήμερα»… Πολύ δύσκολα.
Τι είναι αυτό που μπορεί να σε κάνει να νιώσεις ότι δε σε δικαιώνει;
Δε μου ήταν αρκετό το χειροκρότημα, ας πούμε. Ήθελα κι άλλο! Κάποιος, όμως, μπορεί να μην εκφράζεται χειροκροτώντας, χορεύοντας ή τραγουδώντας. Κάποιος μπορεί να μη θέλει να εκφραστεί καν. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν περνάει καλά. Ή αυτό δε σημαίνει ότι δεν τον έχεις κερδίσει, γιατί θα σηκωνόταν και θα έφευγε.
Μόνο η είσοδος είναι επί πληρωμή, η έξοδος είναι ελεύθερη!
Βέβαια, η έξοδος είναι ελεύθερη, επομένως αυτός ο άνθρωπος έχει επιλέξει να είναι εκεί και να πληρώσει για να σε δει. Αυτό μου είναι αρκετό, δε μου προκαλεί, όμως, αυτή την ευδαιμονία, το extra feeling, ας πούμε. Έχει έρθει ισοπαλία το πράμα!
Τι θα έλεγες πως προτιμάς, στούντιο ή σκηνή;
Μμμ, δε μπορώ να τα συγκρίνω. Την ευχαριστιέμαι τη διαδικασία του στούντιο. Αν θα ευχαριστηθώ και την εμπειρία της σκηνής εξ ίσου, εξαρτάται, γιατί έχει να κάνει με αυτά που μόλις είπαμε. Η διαδικασία του στούντιο είναι πιο εσωστρεφής. Είναι, όμως και πιο δημιουργική κι ίσως γι’ αυτό μου αρέσει περισσότερο. Στο live δύσκολα θα πω ότι έχω δημιουργήσει κάτι. Είναι σπάνια η στιγμή που θα αισθανθώ ότι έχω δημιουργήσει κάτι καινούριο, ερμηνευτικά ή παιχτικά. Εκείνη, βέβαια, η στιγμή είναι πάρα πολύ δυνατή. Φέτος έχω κάνει περίπου 20 εμφανίσεις από το Σεπτέμβριο μέχρι τώρα. Μία φορά μόνο σκέφτηκα εκείνη την ώρα «ααα, πώς το ‘πα αυτό τώρα;». Άλλες φορές έχω προσπαθήσει να κάνω αυτό που έκανα και δεν έχει συμβεί. Παιχτικά είναι πιο εύκολο, γιατί κάθε φορά το σόλο σου μπορεί να αλλάζει, οπότε έχεις άλλο ενδιαφέρον κι ίσως γι’ αυτό καταλήγω στο ότι περισσότερο μου αρέσει να παίζω μουσική, παρά να τραγουδάω, όπως είπαμε και πριν. Το παίξιμο, επίσης, έχει και προβάδισμα, ξεκίνησα να μαθαίνω μουσική και να παίζω από 6 χρονών, ενώ ξεκίνησα να τραγουδάω για πλάκα όταν ήμουν 15.
Υπάρχει ένα προβάδισμα, που δείχνει και την προτίμηση, ούτως ή άλλως! Κάποια συγκεκριμένη συνεργασία που θα επιθυμούσες να κάνεις με κάποιον υπάρχει;
Ρεπερτοριακά περισσότερο, ήμουν μεγάλη θαυμάστρια του Μανώλη Λιδάκη. Συνεργαστήκαμε το 2007. Της Ελένης Τσαλιγοπούλου, επίσης, και δουλέψαμε μαζί - ήταν το ωραιότερο καλοκαίρι της ζωής μου, η Ελένη, η Ανδριάνα Μπάμπαλη κι εγώ. Με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου που θαύμαζα επίσης, συνεργαστήκαμε το 2009 – 2010 στην Ακτή Πειραιώς. Οπότε αυτά τα «απωθημένα» μου έφυγαν. Η Δήμητρα Γαλάνη! Θα μου άρεσε να φτάσω σε ένα επίπεδο που να με αποδεχτεί για support ας πούμε. Μου αρέσουν πάρα πολύ τα τραγούδια που γράφει και οι συνεργασίες που έχει κάνει με τραγουδοποιούς και συνθέτες. Μια Γαλάνη μου λείπει!
Γενικά, πάντως, είσαι ικανοποιημένη, έτσι δεν είναι;
Ναι! Αλλά επιζητώ την αποδοχή στο μουσικό κομμάτι και στο κομμάτι της μουσικής που γράφω. Περισσότερο θα με ενοχλήσει να μου πει κάποιος ότι δεν είμαι καλή μουσικός, παρά ότι δεν του αρέσω σαν τραγουδίστρια. Γι’ αυτό πασχίζω περισσότερο.
Ζούμε μια εποχή που μάλλον επιβάλλεται να σηκώνει κανείς την προσωπική του σημαία αντίστασης σε όσα μας συμβαίνουν. Ήσουν πάντα παρούσα σε διαδηλώσεις κτλ. Συνεχίζεις;
Θα σου πω… Νομίζω ότι η ζωή είναι στο δρόμο κι όχι μέσα στο σπίτι. Τι εννοώ στο δρόμο. Δεν εννοώ αναγκαστικά διαδηλώσεις, πορείες κτλ, γιατί το έχουμε δει το έργο πως γίνεται. Πας, διαδηλώνεις, έρχονται οι μπάτσοι, σε διαλύουνε, τελείωσε. Τελευταία φορά που πήγα σε πορεία ήταν πέρσι την άνοιξη. Βρέθηκα. Δεν είχε νόημα. Δεν περνάει ο λόγος μας έτσι. Αυτοί οι άνθρωποι που μας κυβερνούν αυτή τη στιγμή, ότι είναι να κάνουν θα το κάνουν, είτε βγούμε εμείς, είτε δε βγούμε, είτε φάμε δακρυγόνα και μας μπουζουριάσουνε σε καμιά ΓΑΔΑ, είτε όχι. Το κάναμε τόσες φορές, τι να σου πω, ήταν εκατομμύρια κόσμου στο Σύνταγμα. Έπεσε η κυβέρνηση, και τι έγινε; Μετά, όταν ξαναψηφίσαμε, τι συνέβη;
Δεν υπάρχει ελπίδα;
Κοίταξε να δεις, εγώ είμαι φύσει - θέσει αισιόδοξος άνθρωπος. Η ελπίδα είναι στους σκεπτόμενους ανθρώπους. Απλά, πολύ φοβάμαι ότι αυτό το μερίδιο ανθρώπων είναι μικρό. Έχει να κάνει με την έλλειψη παιδείας, με την έλλειψη κουλτούρας αυτής της χώρας. Γιατί χώρα είναι ο λαός. Είναι πολύ δύσκολο να δοθεί εξουσία σε αυτούς τους ανθρώπους. Και γι’ αυτό παιδιά με άλλο τρόπο σκέψης, με άλλη νοοτροπία, άλλες δυνατότητες και ικανότητες φεύγουν στο εξωτερικό. Είναι τραγικό να μη μπορείς να δουλέψεις, όμως δουλειά δεν είναι μόνο το εισόδημα, αλλά και η δημιουργία, ένα από τα σημαντικότερα πράγματα για την καλή ψυχολογία ενός ανθρώπου. Και είναι πολύ σκληρό για παιδιά από 20 μέχρι 30 ή 35, στην πλέον παραγωγική τους ηλικία να μη μπορούν να βρουν εργασία και να νιώσουν δημιουργικά. Από την άλλη, υπάρχουν κι αυτά τα παιδιά που μπορεί να έχουν εργασία, αλλά δεν έχουν να απευθυνθούν κάπου σε κοινωνικό επίπεδο. Δεν υπάρχει συνεννόηση. Όταν 1-2 ολόκληρες γενιές έχουν εκπαιδευτεί με το αμερικανικό καπιταλιστικό πρότυπο life style, κι εσύ είσαι άνθρωπος που δε σκέφτεσαι μ’ αυτό τον τρόπο και δε θες να ζήσεις τη ζωή σου μ’ αυτό τον τρόπο ή δε θες να ζήσεις σε μια μικροαστική κοινωνία με συγκεκριμένα στερεότυπα και πολύ συγκεκριμένο και προδιαγεγραμμένο τρόπο ζωής, αισθάνεσαι ότι δεν έχεις πού να απευθυνθείς! Αισθάνεσαι απομονωμένος, αισθάνεσαι μοναξιά!
Μήπως, τελικά, η κρίση δεν είναι οικονομική, αλλά αξιακή;
Αυτό το έχω πει εδώ και τρία χρόνια. Ότι δεν είναι οικονομική η κρίση μας μόνο, είναι κοινωνικοπολιτική. Κι όλος αυτός ο τρόπος σκέψης κι ο τρόπος ζωής μας έφερε εδώ. Κι ακριβώς επειδή λείπουν τώρα τα λεφτά και δε μπορούμε να κάνουμε αυτά που κάναμε, είναι όλοι γυμνοί! Φαίνεται η γύμνια τους! Όταν ζεις σε ένα τόπο όπου βλέπεις μπροστά σου τόση γύμνια, στην αρχή το παίρνεις προσωπικά, λες κάπου εγώ έχω κάνει το λάθος. Μετά, όμως, θα βρεις και κάποιον άλλο, αν ψάξεις, αν έχεις τη δύναμη να σταθείς στα πόδια σου θα δεις ότι υπάρχουν κι άλλοι που σκέφτονται σαν εσένα. Απλά είναι λίγοι. Αγαπώ τη χώρα μου πάρα πολύ. Δεν ήμουν ποτέ ξενομανής. Αγαπώ την ελληνική γλώσσα πάρα πολύ, δηλώνω Χριστιανή Ορθόδοξη, αιρετική, βέβαια, σύμφωνα με αυτά που λένε οι παπάδες, αλλά δεν έχει σημασία, πιστεύω στο Χριστό. Είμαι περήφανη που είμαι Ελληνίδα, αλλά δεν είμαι proud to be Greek και ούτε είμαι μέρος αυτής της νέας Ελλάδας. Οι Νεοέλληνες δεν έχουν καμία σχέση μ’ αυτό που ήτανε προπολεμικά και δε σου μιλάω για την αρχαιότητα, άστο αυτό!
Θεωρείς ότι φταίει η ξένη επιρροή;
Δε θέλω να ρίχνω όλα τα βάρη στους ξένους, δικές μας επιλογές πληρώνουμε τώρα. Είχαμε πάντοτε μια άμεση εξάρτηση από τις ξένες δυνάμεις. Είναι μια δεδομένη σχέση αυτή, δε γίναμε τώρα προτεκτοράτο, ανέκαθεν ήμασταν. Κι επειδή οικονομική κρίση υπάρχει στις βάσεις, στις μεγάλες δυνάμεις, γι’ αυτό κι εμάς που ήμασταν πάντα απόλυτα εξαρτημένοι απ’ αυτές, λογικό είναι να μας παίρνει η μπάλα. Όλα αυτά, αφ‘ ενός ήταν προδιαγεγραμμένο ότι θα συμβούν κι αφ’ ετέρου λίγο ιστορία να διαβάσεις, είναι πάρα πολύ λογικά αυτά που συμβαίνουν. Αλλά ένας κούκος δε μπορεί να φέρει την άνοιξη…
Όμως, δεν πρέπει να απογοητευτούμε…
Όχι, δε θα οδηγηθούμε και στην αυτοκτονία, αγώνας είναι η ζωή και πρέπει να αγωνιζόμαστε. Να αγωνιζόμαστε κοιτώντας το διπλανό και ότι μπορεί κανείς, ας το πει στο διπλανό του. Χρειάζονται βέβαια, πάρα πολλά χρόνια για να φύγει η υπάρχουσα νοοτροπία, αν φύγει ποτέ. Μην ασχολείσαι με το τι έχει και τι δεν έχει ο διπλανός. Ασχολήσου με το τι έχεις εσύ. Αν μπορείς να βοηθήσεις τον διπλανό, έχει καλώς. Αλλά, μέχρι εκεί. Σήμερα, όλοι είναι συνδεδεμένοι με την ύλη, δεν είσαι, αν δεν έχεις! Δε σε χαρακτηρίζει το ποιος είσαι, αλλά το τι έχεις, που μένεις, τι αυτοκίνητο έχεις. Αυτό το φαίνεσθαι! Κάτι που όλοι οι καλλιτέχνες, ανεξαρτήτως ρεπερτορίου κοροϊδεύουμε - άσχετα αν κάποιοι το εκμεταλλεύτηκαν και καλά κάνανε - είναι το φαινόμενο «πρώτο τραπέζι». Αυτό που χαρακτηρίζει το Νεοέλληνα τις τελευταίες δεκαετίες! Πάω κάπου, όχι για ν’ ακούσω αυτόν που τραγουδάει, αλλά για να φανώ και να δειχτώ! Όπου ποιος είναι ο στόχος μου; Να κερδίσω τι στην πραγματικότητα; Την αγάπη και την εκτίμηση. Μα θα τα κερδίσω επειδή τι; Επειδή έχω φράγκα; Ποτέ δε με απασχόλησε ποιος έχει και ποιος δεν έχει. Αυτό που με απασχόλησε και δε ντρέπομαι που το λέω, είναι ότι σε δύσκολες φάσεις θα ήθελα να έχω περισσότερα χρήματα για να νιώθω εγώ δυνατή και να βοηθάω ανθρώπους που πιθανότατα με έχουν ανάγκη. Διαφορετικά, δε με ενδιαφέρει.
Αντιμετωπίζεις τα χρήματα ως αυτό που πραγματικά είναι, ένα μέσο για να εξυπηρετούμαστε και να εξυπηρετούμε.
Καθαρά! Υπάρχει όμως τόσο κόμπλεξ, τόση έλλειψη προσωπικότητας στους ανθρώπους… Είναι τραγικό! Τώρα, οφείλεται στην οικογένεια; Οι άνθρωποι που γεννάνε παιδιά, αν είναι να δημιουργήσουν προβληματικούς και συμπλεγματικούς ανθρώπους, καλύτερα να μην τα γεννάνε ποτέ! Ανθρώπους χωρίς προσωπικότητα, που πότε είναι σαν εσένα, πότε είναι σαν εμένα, πότε είναι σαν τον διπλανό, όπου πάει ο άνεμος, που έχουν ανάγκη να δειχτούν μέσα από τα λεφτά, που έχουν συνήθεια να επιζητούν την αγάπη και να δείχνουν την αγάπη τους μόνο μέσα απ’ το χρήμα και μέσα από την ύλη… Και είναι πάρα πολύ λογικό, όταν είσαι συνδεδεμένος με την ύλη, γιατί ο άνθρωπος είναι συνδεδεμένος με την ύλη απ’ τη στιγμή που γεννιέται, αλλά μεγαλώνει μ’ αυτή τη μικροαστική νοοτροπία, όταν ξαφνικά λείψουν τα λεφτά νιώθεις χαμένος, ότι δεν είσαι τίποτα. Τραγικό! Πάρα, πάρα, πάρα πολύ δυσάρεστο! Ολόκληροι λαοί επιβίωσαν χωρίς χρήματα. Για να το κλείσω, επιμένω πως αυτό που βιώνουμε, δεν είναι επειδή μας λείπουν τα λεφτά. Είναι επειδή δεν έχουμε στρέψει τα φώτα μας προς τον εαυτό μας. Ίσως τότε, αυτό που βλέπουμε προς τα έξω να μας φανεί πολύ πιο ωραίο.
Χρειάζεται, λοιπόν, να ενδοσκοπήσουμε και να τα «επανατοποθετήσουμε» όλα.
Ε, ναι! Αλλά, χρειάζεται και συμμετοχή στην κοινωνία. Συνολική, όμως, συμμετοχή. Ας μην κοιτάμε μόνο τι γίνεται στο σπίτι μας. Να βγούμε και λίγο παραέξω. Και να μιλάμε ο ένας με τον άλλο. Να μη λες καλημέρα και να σε κοιτάει ο άλλος με μισό μάτι, ούτε να νομίζει πως είσαι στην κοσμάρα σου και δε σε επηρεάζει η γενική κατάσταση. Φυσικά και με επηρεάζει, αλλά δε μπορώ να είμαι μονίμως μέσα στη μαύρη μαυρίλα και να μην έχω και δικαίωμα να σου πω καλημέρα! Εγώ θα στην πω κι από εκεί και πέρα διαχειρίσου την όπως καταλαβαίνεις.
Τι σε φοβίζει περισσότερο;
Το μόνο πράγμα που με φοβίζει πάρα πολύ είναι η αρρώστια, όχι τόσο η δική μου, όσο οικείων μου, ανθρώπων που αγαπώ. Η αρρώστια και η απώλεια…
Με τι ασχολείσαι στον ελεύθερο χρόνο σου, διαβάζεις ας πούμε;
Διαβάζω, λατρεύω το internet, το google και τη Wikipedia! Μπαίνω και διαβάζω για οτιδήποτε δε ξέρω. Γιατί, ντροπή δεν είναι να μη ξέρεις, ντροπή είναι να μη θες να μάθεις. Ή να κάνεις πως τα ξέρεις όλα. Όταν δε ξέρω κάτι, μου πεις μια λέξη που δεν τη γνωρίζω, θα σε ρωτήσω αμέσως. Θέλω να μαθαίνω, διάφορα πράγματα, οτιδήποτε δε ξέρω. Ακούω μουσική, ξένη. Ιντερνετικούς σταθμούς επί το πλείστον. Συναντιέμαι με φιλαράκια, τα λέμε… Αυτά!
Το λαϊκό τραγούδι δεν είναι στη διάταξή σου έτσι; Άκουγες ποτέ;
Τα πάντα έχω ακούσει. Περισσότερο μου αρέσει το κλασικό λαϊκό, των δεκαετιών του ’60 – ’70.
Υπάρχει κάποιο μότο που χαρακτηρίζει τη στάση ζωής σου;
Α, ναι! Ένα κομμάτι που λέω και στις παραστάσεις μου κι έχει πολλή πλάκα, το «Δεν πειράζει», του Οδυσσέα Τσάκαλου. Λέω πάρα πολύ συχνά «δεν πειράζει, πάμε παρακάτω». Και είναι και το τραγούδι που διασκεύασα κι έβαλα σ’ αυτό το δισκάκι το 2008, το «Μόνο μια νύχτα Live», πάρα πολύ αγαπημένο τραγούδι δηλαδή.
Πραγματικά, «δεν πειράζει»;
Κοίταξε, και να πειράζει, εγώ θα πω δεν πειράζει και θα βάλω όλες μου τις δυνάμεις για να πάω παρακάτω. Πάντα μου έχει βγει σε καλό, απλά χρειάζεται χρόνος. Οι άνθρωποι είμαστε ανυπόμονοι, όμως δε μπορούμε να τα ελέγχουμε και όλα, όσο πνευματικά ανεπτυγμένοι και να είμαστε. Κάποιος, βέβαια, που είναι πραγματικά ανεπτυγμένος πνευματικά, ποτέ δε θα σου πει «τώρα»! Πάντα θα σου πει «Χρειάζεται χρόνος, περίμενε, υπομονή». Εμείς είμαστε ανυπόμονοι, εγωισμός είναι κι αυτό.
Να αφιερώσουμε ένα απ’ τα καινούρια σου τραγούδια στους αναγνώστες μας.
Το «Με όπλο την αγάπη», σου τραγουδώ από τη γέφυρα και μετά:
Κι αν πέσεις, πάλι όρθιος θα σταθείς
μ’ αν όλα αυτά που θες μην αρνηθείς
νιώσε τα σημάδια, τα στεγνά πηγάδια
το άγγιγμα γυρεύουν της βροχής
Μη χαθείς, με όπλο την αγάπη
θα τα ζήσεις, μπορείς
Μην αργείς, λαθραίος επιβάτης
τρέξε να προλάβεις το πλοίο της γραμμής
Ραλλία, τι έχει αλλάξει από την πρώτη σου εμφάνιση μέχρι τον τελευταίο δίσκο «Με όπλο την αγάπη»;
Από δουλειά σε δουλειά, θέλω πρώτα εγώ να βλέπω διαφορά, για μένα, σαν ακροάτρια. Νομίζω, ότι τώρα είναι ακόμα πιο ώριμα τα τραγούδια μου. Το να μπαίνω στη διαδικασία να παρατηρώ τις δουλειές μου είναι κάτι που μου αρέσει και δε σου κρύβω ότι, όταν βγάζω μια καινούρια δουλειά, ανατρέχω και στις παλαιότερες, αφού κυκλοφορήσει. Από το «Βλέμμα της καρδιάς» που κυκλοφόρησε Ιούλιο του 2005 μέχρι τώρα, και χαμογελάω που στο λέω αυτό, ακούω τη φωνή μου διαφορετική, πολύ πιο ώριμη, πιο ζεστή, πιο γυναικεία και όχι τόσο κοριτσίστικη… Με κοροϊδεύω πάρα πολύ συχνά… Τότε, επειδή ήταν η πρώτη μου δουλειά και ήταν κι εντελώς διαφορετικές οι εποχές γενικά στο χώρο - αλλιώς είναι να είσαι πρωτοεμφανιζόμενη - ακούστηκαν πολύ περισσότερο κάποια πράγματα, που ίσως τώρα κάποιος δεν έχει τη δυνατότητα να φτάσει στον κόσμο τόσο εύκολα.
Εννοείς λόγω της προβολής μέσω της τηλεόρασης;
Ναι, αν και όταν κυκλοφόρησε το πρώτο δισκάκι, έλειπα ήδη ένα χρόνο από την τηλεόραση. Το παιχνίδι είχε τελειώσει καλοκαίρι του 2004 κι ο δίσκος βγήκε ένα χρόνο μετά. Κι αυτόν τον ένα χρόνο δεν υπήρχα πουθενά στα media, είχα πει ότι θα ξαναεμφανιστώ όταν έχω δουλειά. Απλά, ήταν μια διαφορετική εποχή, τα ξέρεις κι εσύ, υπήρχε μια πλασματική ευδαιμονία σε όλα τα επίπεδα. Τώρα παλεύουμε – γιατί αγώνας είναι – με τα μέσα που έχουμε την εποχή που ζούμε και κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν καλύτερο.
Και εσύ μέσα σου, δε νιώθεις πιο σταθερή, πιο σίγουρη έχοντας περάσει όλα αυτά τα χρόνια;
Δεν έχω την ανασφάλεια που είχα, αφ’ ενός να αποδείξω ότι είμαι καλή. Έχω αποδείξει ότι είμαι καλή, τώρα έχει να κάνει με το σε ποιόν αρέσω. Γιατί, να αρέσουμε σε όλους δε γίνεται, εκ των πραγμάτων. Κι αν φαίνεται ότι αρέσουμε σε όλους, είναι κι αυτό πλασματικό. Ούτως ή άλλως, τα τελευταία χρόνια, δηλαδή από το 2010 και την προηγούμενη δουλειά μου, είχα πάρει την απόφαση ότι δε θέλω πλέον να κινηθώ με στόχο τη μάζα, γιατί στην τελική, ποτέ δεν ήμουν άνθρωπος που με ενδιέφερε να αρέσω γενικά στους πολλούς. Από παιδί ήμουν έτσι κι αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό μου, το οποίο μάλλον ευτυχώς, δεν έχει αλλάξει. Ποτέ δε με ενδιέφερε να είμαι δημοφιλής στο σχολείο ας πούμε. Τώρα, αν καταφέρεις να είσαι δημοφιλής, ή συμπαθής αν μη τι άλλο, χωρίς αυτό να είναι αυτοσκοπός, νομίζω ότι έχεις κερδίσει πάρα πολλά πράγματα. Εγώ έτσι το βλέπω, γιατί σαφώς σε όλους τους ανθρώπους αρέσει να είναι κοινωνικά αποδεκτοί, έστω κι από ένα μέρος ανθρώπων. Η συγκεκριμένη δουλειά μου, δεν αποζητά καθόλου το hit, δεν έγινε γι’ αυτό το σκοπό.
Κομμάτια του εαυτού μου είναι. Από τα 12 καινούρια κομμάτια, γιατί τα άλλα δύο είναι bonus tracks, εγώ υπογράφω τα εφτά. Όπως καταλαβαίνεις, είναι καθαρά κομμάτια της ψυχής μου, γραμμένα σε καλές στιγμές, σε πιο σκοτεινές στιγμές…
Υπάρχει κάποιο τραγούδι που θα χαρακτήριζες βιογραφικό ή βιωματικό; Εννοείται πως, εφ’ όσον τα έχεις γράψει η ίδια, έχουν να κάνουν με σένα, αλλά κάποιο που να περιγράφει μια συγκεκριμένη κατάσταση;
Νομίζω το «Πόσα δάκρυα». Αν διαβάσεις το στίχο, θα δεις ότι είναι εντελώς «ραλλοτράγουδο» (γελάει). Είναι λόγια και μουσική δικά μου.
Από πού έρχονται οι αφορμές για να γράψεις ένα τραγούδι;
Από παντού. Μπορεί να νιώθεις πράγματα που να θέλεις να τα πεις κι απλά δε βρίσκεις πού να τα πεις και τα λες μ’ ένα τραγούδι ή μια μουσική. Και παίρνεις τηλέφωνο το φίλο σου το Διονύση, ας πούμε, και του λες «Σου στέλνω αυτό κι αυτό, νιώθω έτσι»! Έχει προηγηθεί και μια σχετική συζήτηση, βέβαια και γίνεται το τραγούδι.
Ποια κομμάτια έχει γράψει ο Διονύσης Κοτσάκης, μια και τον αναφέραμε;
Έχει γράψει το «Άσπρο γιασεμί», το «Σ’ ευχαριστώ», μαζί γράψαμε το «Με όπλο την αγάπη», δηλαδή του έστειλα τη μουσική κι ένα στιχάκι κι εκείνος συμπλήρωσε. Επίσης έγραψε το «Πόση αλήθεια αντέχεις» σε μουσική του Γιάννη Κότσιρα. Εκπληκτικός στίχος και εντελώς για μένα, και είναι σπάνιο να βρεθεί άνθρωπος να γράψει στίχο «ζωγραφίζοντάς σε» με λέξεις. Πολύ δυνατός στίχος, δεν είναι τραγούδι πρώτης ανάγνωσης.
Τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια, λοιπόν, που είναι και ο τίτλος της παράστασης που ετοιμάζεις παρέα με την Ευρυδίκη. Να πούμε κάποια πράγματα γι’ αυτό;
Ξεκινάμε Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου για τέσσερις Παρασκευές στην Αρχιτεκτονική. Θα είναι πάρα πολύ ωραία, γιατί με την Ευρυδίκη το «συζητάμε» πολύ καιρό, έχω παρακολουθήσει παραστάσεις της και μου άρεσαν πάρα πολύ. Έχει ρεπερτόριο που ένας μέσος ακροατής που δεν παρακολουθεί την Ευρυδίκη δε θα περίμενε ότι έχει. Και το τονίζω, κάποιος που δεν την παρακολουθεί, θα πίστευε ότι το ρεπερτόριό της είναι καθαρά ποπ. Καμία σχέση. Πιθανότατα, κάποιοι πιστεύουν το ίδιο και για μένα. Επίσης, καμία σχέση. Νομίζω ότι κολλάμε πολύ. Τώρα είμαστε στη φάση που φτιάχνουμε το πρόγραμμα, με τραγούδια δικά μας και πολλά κοινά, διασκευές Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ξαρχάκου και αρκετό ξένο ρεπερτόριο. Σαν ύφος, η παράσταση τολμώ να πω, θα είναι αρκετά ροκ με ηλεκτρικό ήχο. Θα υπάρχει πλήρης μπάντα, σχετικά σπάνιο τα τελευταία χρόνια, όλοι τους εξαιρετικοί μουσικοί, με τους οποίους έχω συνεργαστεί κι εγώ. Και μία προσθήκη, της Μιγκέν Σελμάνι που παίζει βιολί.
Με την οποία, παράλληλα, κάνετε μια άλλη παράσταση, με τίτλο «Κιθάρα, βιολί & φωνή», σωστά;
Με τη Μιγκέν κάνουμε μια παράσταση με διάφορα τραγούδια της δισκογραφίας μου συν παλιά τραγούδια που μου αρέσουν πολύ και λέω, διασκευασμένα για κιθάρα και βιολί, μόνο. Τις διασκευές τις έχω κάνει εγώ, έχω γράψει δηλαδή και τα κομμάτια που πρέπει να παίζει το βιολί κι έχει πολύ ενδιαφέρον. Είναι πάρα πολύ κουραστικό, βέβαια, να είσαι δυόμιση ώρες πάνω στη σκηνή, αλλά όπου έχουμε παίξει έχει ανταπόκριση.
Πού παίχτηκε αυτή η παράσταση;
Στην Αθήνα δεν έχουμε παίξει, πήγε μόνο γύρω - γύρω αυτή η παράσταση και μόλις τελειώσαμε έναν κύκλο εμφανίσεων στο RED της Λευκωσίας Κύπρου. Ήμουν εκεί ενάμιση μήνα, κάναμε 6 Σάββατα και πήγαν πολύ καλά.
Κοίταξε, το φλερτ με τη ΜΙΝΟΣ ΕΜΙ υπήρχε περίπου από το 2006. Ο δίσκος μου κυκλοφόρησε από εκεί το 2013, δηλαδή στην εφταετία έγινε το κονέ. Και λέω ότι υπήρχε το φλερτ από το 2006 που γίνανε κάποιες πρώτες «off the record» συζητήσεις, γιατί είχα προβλήματα με τη Heaven, ήμουν προτεινόμενη στα βραβεία «Αρίων» και δε με αφήναν να πάω. Τελικά, πήγα βέβαια, γιατί θεωρούσα ότι είναι ύβρις, είναι αλαζονικό να είσαι πρωτοεμφανιζόμενος & υποψήφιος σε πέντε κατηγορίες για τις οποίες σε ψήφισαν ραδιοφωνικοί παραγωγοί, συνάδερφοι καλλιτέχνες, άνθρωποι δηλαδή της δουλειάς και του χώρου και να μην παραβρεθείς. Ε, άκουσα κάτι απειλές τύπου «θα υποστείς τις συνέπειες» κτλ, οπότε μπήκα στη διαδικασία να κάνω κάποιες συζητήσεις και τηλέφωνα, αλλά δεν προέκυψε τότε, για διάφορους λόγους. Τώρα που δεν είμαι πια στη Heaven, δεν απευθύνομαι στο ποπ ρεπερτόριο και στα ποπ ραδιόφωνα, ας το πω έτσι, ήταν η κατάλληλη στιγμή. Δε σου κρύβω ότι έχω ησυχάσει πλέον απ’ αυτό, γιατί μπορεί το γεγονός ότι έφυγα απ’ τη Heaven πριν τρία χρόνια να έγινε από δική μου απόφαση – είχα ανανεώσει το συμβόλαιο, δεν ήμουν μ’ αυτό του Fame Story – αλλά, όταν χάνεις την υποστήριξη και την οργάνωση κάποιων ανθρώπων που είναι εντός συστήματος, μένεις μόνος σου και βλέπεις ότι κάποια πράγματα είναι απολύτως εξαρτώμενα από αυτό το σύστημα, κάποια στιγμή νιώθεις και πανικό, νιώθεις και θλίψη, νιώθεις ανασφάλεια, ότι είσαι αποτυχημένος και χίλια άλλα πράγματα, - για μια δική σου απόφαση, έτσι;
Σε γνώρισα σε μια περίοδο που σου έλειπε αυτή η όποια ασφάλεια παρέχει ένα δισκογραφικό «σπίτι». Τώρα είσαι καλά, έτσι;
Κοίταξε, για μένα είναι μια δικαίωση. Από την άποψη ότι δεν πήγα εκεί επειδή είναι ο Κότσιρας παραγωγός, έχει πάει κι άλλες παραγωγές στην ΕΜΙ και δεν τις έχουν αναλάβει. Και περισσότερο απ’ όλα, χαίρομαι γιατί με γουστάρουν σαν άτομο & καλλιτεχνικά. Έχουν μπει στη διαδικασία, μαθαίνουν πράγματα για μένα κι αυτό με ευχαριστεί, επειδή έχω τηρήσει μια συνέπεια σε αυτά που λέω και σε αυτά που κάνω… Γιατί μπορεί άλλα να λες κι άλλα να κάνεις. Τον πρώτο χρόνο περνάει, άντε και το δεύτερο. Όταν, όμως, είσαι δέκα χρόνια στη δουλειά, κάποια πράγματα ακούγονται, κι όταν ακούγονται βγαίνουν και παραέξω στον κόσμο.
Είχα πρόσφατα μια συζήτηση με μια φίλη μουσικό γι’ αυτό το θέμα. Εκείνη επέμενε ότι είναι θέμα τύχης, εγώ προσωπικά δεν πιστεύω ότι είναι θέμα τύχης, αλλά θέμα μυαλού. Κι αυτό γιατί, και τύχη να έχεις, αν δεν έχεις το μυαλό να τη δεις, θα την προσπεράσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τα προσωπικά ενός ανθρώπου, όχι μόνο με τα επαγγελματικά. Είναι πόσο έχεις μάτια, καρδιά και μυαλό ανοιχτά για να δεις. Η τύχη είναι και ενεργειακό θέμα, το οποίο μπορείς να το προκαλέσεις. Το έχω δει να συμβαίνει, αν σκέφτομαι αρνητικά, δε θα έρθει το καλό. Μόλις πω «όπα, φτάνει, πάμε παρακάτω», κάτι θα γίνει. Ε, δε μπορεί αυτό να είναι τύχη και να μας διαλέγει όποτε είμαστε ανοιχτοί να τη δούμε.
Ο Γιάννης Κότσιρας είναι ο παραγωγός του δίσκου, σου έγραψε 2 τραγούδια κι έχετε ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν. Τι είναι αυτό που νομίζεις ότι «είδε» σε σένα και σε πίστεψε;
Θα σου πω αυτό ακριβώς που λέει, δηλαδή και να τον ρώταγες τώρα, αυτό θα σου έλεγε. Μια φωνή με πολύ μεγάλες δυνατότητες, τις οποίες φυσικά τις έχω εξελίξει, με τεχνική και ιδιαίτερο ταλέντο στη σύνθεση, λόγω ψυχοσύνθεσης δικής μου και σπουδών. Πιστεύει πάρα πολύ στις μουσικές μου δυνατότητες. Στο ταλέντο μου, δηλαδή, το οποίο εξελίχθηκε, δεν το άφησα. Κι αν με ρωτήσεις τι προτιμώ απ’ τα δύο, θα σου πω το να παίζω και να γράφω μουσική και όχι τόσο να τραγουδάω.
Τώρα που ολοκληρώθηκε ένα ακόμα βήμα σου, ποιος είναι ο επόμενος στόχος;
Ήδη έχω αρχίσει και κοιτάζω κάποια πράγματα. Ένας από τους στόχους είναι να στείλουμε το «Tango» έξω, γιατί έχει βρει ιδιαίτερη απήχηση ιντερνετικά, τα views του είναι ανεξήγητα πολλά. Και η ζωντανή του έκδοση ήταν πολύ μέτρια ηχητικά, το είχα τραγουδήσει ζωντανά στο Χυτήριο το καλοκαίρι με πολύ άγχος κι όμως έχει φτάσει 280 – 290 χιλιάδες εμφανίσεις. Η στιχουργός Χρυσούλα Μολογιάννη, η οποία το πιστεύει πάρα πολύ το έχει στείλει σε διάφορα ξένα sites κι έχει πάει εξ ίσου καλά. Δε σου κρύβω πως θέλω να βρούμε ένα τρόπο.
Πώς σκέφτεστε να το διαχειριστείτε, να το στείλετε σε κάποιο φεστιβάλ, ας πούμε;
Θα δούμε! Τώρα, εφ’ όσον υπάρχει η ΕΜΙ – Universal και άρα υπάρχει πρόσβαση παντού, θα το δοκιμάσουμε!
Ταυτόχρονα ετοιμάζεις κάτι άλλο;
Ετοιμάζω, ναι! Ένα γαλλικό τραγούδι! Και θα σου πω και τον τίτλο του - και είναι αποκλειστικό, δεν το έχω πει πουθενά! Λέγεται «éternel» και τώρα προσπαθώ να δουλέψω λίγο την προφορά, με ένα Γάλλο φίλο, που με βοηθάει. Το έχω γράψει εγώ, αρχικά στα ελληνικά και η Χρυσούλα Μολογιάννη το απέδωσε ελεύθερα στα γαλλικά. Μιλάει για την αιώνια αγάπη, είναι ερωτικού περιεχομένου.
Κι αυτό θα κυκλοφορήσει σε single ή διαδικτυακά;
Δε ξέρω, θα το ντεμάρω στην εταιρεία, πιστεύω θα τρελαθούνε. Είμαι τόσο σίγουρη, όσο και για το «Tango»!
Σε ποιους θα ήθελες να πεις ένα ευχαριστώ;
Σε πολλούς! Ιδίως αυτή την εποχή, που τα πράγματα πηγαίνουν όπως τα ήθελα – δε θα πω καλύτερα ή χειρότερα, γιατί καμιά φορά αυτό δεν το ξέρεις, χρειάζεται χρόνος για να το δεις – θέλω να πω ευχαριστώ σε όλους όσοι βρέθηκαν στη ζωή μου και μου προκάλεσαν στεναχώρια, με πλήγωσαν! Γιατί, μέσα από τις πληγές βγαίνεις πιο δυνατός και μετά σου συμβαίνουν καλύτερα πράγματα. Δηλαδή, μια δύσκολη περίοδος ή μια δύσκολη κατάσταση την οποία μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος, ακόμα και τα προβλήματα υγείας, αν καταφέρει να τα ξεπεράσει και δεν τον ρίξουν, τον ενδυναμώνουν. Θέλω, λοιπόν, να πω ευχαριστώ εκεί. Θέλω να πω ευχαριστώ σε φίλους που είναι στο πλάι μου πάντοτε κι έχω ανθρώπους να μιλήσω, που είναι πάρα πολύ σημαντικό! Επίσης, σε άγνωστους ανθρώπους που συναντώ ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα, γιατί παλαιότερα ήμουν και κλειστή και κλεισμένη, είχα κάτι σαν ανθρωποφοβία!
Γιατί αυτό;
Δε ξέρω, κατάλοιπο από το reality ίσως; Σαφώς έπαιξε κι αυτό το ρόλο του αν και πάντοτε ήμουν έτσι σαν άτομο και αυτό είναι μια ουσιαστική μου διαφορά, ότι βγαίνω πιο πολύ, κυκλοφορώ πιο πολύ. Και το ευχαριστώ μου είναι ειλικρινές προς τους ανθρώπους αυτούς, τους αγνώστους, που θα μου πουν ένα καλό λόγο! Ιδίως τις εποχές αυτές, ξέρεις, που κάποιος περνάει δύσκολα, είναι δυσκολότερο να βρει τη δύναμη και τη γενναιοδωρία ψυχής να ξεστομίσει κάτι καλό. Συνήθως οι άνθρωποι που πιέζονται βγάζουν στην επιφάνεια τα άσχημα στοιχεία του χαρακτήρα τους. Οπότε, θέλω ειλικρινά να τους πω ένα ευχαριστώ! Από την κοπέλα που μου πήρε αίμα τις προάλλες που έκανα μια εξέταση, ως τη ρεσεψιονίστ κάπου αλλού, που μου έδωσε συγχαρητήρια, ή την κοπέλα στα διόδια της Αττικής Οδού.
Σημαντικές οι εκδηλώσεις αυτές, γιατί είναι κι εντελώς αυθόρμητες!
Ναι, γι’ αυτό σου αναφέρω πρώτα αυτούς τους ανθρώπους κι όχι εκείνους που μου στέλνουν e-mails και μηνύματα, τους οποίους, βέβαια, επίσης ευχαριστώ και τους απαντώ. Δε ξέρω κατά πόσο είναι πιστευτό, αλλά είναι πραγματικά ειλικρινές. Τους ευχαριστώ γιατί μου δίνουν δύναμη για τη συνέχεια! Σπουδαίο πράγμα! Κι εκείνους, όμως, που μπορεί να με κράξουνε από κακεντρέχεια. Το να μπεις και να ασχοληθείς με κάποια, όχι απλά με ένα κλικ πάνω στο link που την αφορά, αλλά να ανοίξεις και λογαριασμό για να γράψεις ένα σχόλιο κακίας, κι αυτό καλό είναι! Τους ευχαριστώ που ασχολήθηκαν μαζί μου κι όχι με κάποιον άλλο.
Αυτό που νιώθεις το εκφράζεις εύκολα;
Ναι, κι ευχαριστώ και συγγνώμη λέω εύκολα. Δεν έχει νόημα να το κρατάς μέσα σου.
Λόγια ή πράξεις;
Και τα δύο, ανάλογα που απευθύνεσαι. Κάποιοι άνθρωποι δε μένουν στα λόγια. Ή δεν τους δίνουν μεγάλη βαρύτητα. Θέλουν να δουν πράξεις. Εγώ προσπαθώ να δείχνω περισσότερο, με πράξεις. Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλοι που δεν καταλαβαίνουν ούτε με λόγια, ούτε με πράξεις! Το πρόβλημα είναι δικό τους και εκεί δεν πρέπει να ασχολείσαι άλλο. Ένας αδερφικός μου φίλος, σαν πνευματικός μου, θα έλεγα, μου έχει πει την εξής κουβέντα, που είναι πάρα πολύ σοφή και θα έπρεπε να ανατρέχω στα λόγια του πολύ πιο συχνά, αλλά με την καθημερινότητα παρασύρεσαι και ξεχνάς πράγματα που τα γνωρίζεις και είναι σημαντικά στο να σε βοηθούν να κινείσαι. Μου έχει πει, λοιπόν, ότι είναι πάρα πολύ μεγάλος εγωισμός να ζητιανεύεις την αγάπη. Ε, λοιπόν, όταν κάποιος είναι κλειστός, είναι σε κρίση και δεν ακούει και δε βλέπει, δε μπορείς εσύ να τον κάνεις να δει κάποια πράγματα με το ζόρι, είναι εγωιστικό! Χρειάζεται χρόνος. Όταν ανοίξουν τα μάτια του και η καρδιά του, θα έρθει και θα σε αναζητήσει. Τότε, εσύ οφείλεις να τον συγχωρέσεις. Αλλά, να ζητάς και να ζητιανεύεις την αγάπη με το ζόρι, οποιαδήποτε αγάπη, είτε φιλική, είτε οτιδήποτε, είναι πάρα πολύ μεγάλος εγωισμός και φθορά.
Εκτός αυτού, η αγάπη είναι ένα συναίσθημα καθαρά προσωπικό. Όπως έχει γράψει ο Λουντέμης «Αγαπώ θα πει εγώ αγαπώ… Το τι κάνει ο άλλος είναι δική του δουλειά»…
Ακριβώς!
Πώς είναι να βρίσκεσαι πάνω στη σκηνή;
Πότε είναι μαγευτικό, πότε εντελώς το αντίθετο. Εξαρτάται από τη δική σου διάθεση, τη δική σου ενέργεια και από τον κόσμο. Πόσο είναι ανοιχτός να δεχτεί τη δική σου ενέργεια και να συμμετέχει. Εγώ η ίδια αισθάνομαι ότι είμαι στο γήπεδο. Ότι έχω αγώνα! Έχω να κερδίσω έστω κι έναν που βρίσκεται από κάτω. Τα χρόνια που έχω στη δουλειά, δε μου έχουν επιτρέψει να φτιάξω δικό μου κοινό, ισχυρό πυρήνα. Είναι εντελώς διαφορετικό να έρχεται κάποιος επειδή είσαι στην επικαιρότητα ή επειδή είσαι της μόδας ή επειδή είσαι πρωτοεμφανιζόμενη κι εντελώς διαφορετικό να έχουν περάσει δέκα χρόνια και κάποιο να είναι κοινό σου, αλλά και κάποιοι άλλοι, ίσως πολύ περισσότεροι, να μην είναι. Οπότε, αγωνίζεσαι να τους κάνεις δικούς σου, αγωνίζεσαι να τους κερδίσεις. Γιατί μπορεί να μη σε έχουν ακούσει ποτέ ζωντανά, μπορεί να ξέρουν μόνο το πρώτο σου τραγούδι, το «Εγώ για σένα» ας πούμε, μπορεί να ξέρουν το όνομα και την ιδιότητά σου αλλά να μη σε ξέρουν.
Οπότε, είναι ένας αγώνας. Το αποτέλεσμα σε δικαιώνει;
Άλλες φορές ναι, άλλες όχι. Εγώ γενικά, δύσκολα θα πω ότι «τα καταφέραμε σήμερα»… Πολύ δύσκολα.
Τι είναι αυτό που μπορεί να σε κάνει να νιώσεις ότι δε σε δικαιώνει;
Δε μου ήταν αρκετό το χειροκρότημα, ας πούμε. Ήθελα κι άλλο! Κάποιος, όμως, μπορεί να μην εκφράζεται χειροκροτώντας, χορεύοντας ή τραγουδώντας. Κάποιος μπορεί να μη θέλει να εκφραστεί καν. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν περνάει καλά. Ή αυτό δε σημαίνει ότι δεν τον έχεις κερδίσει, γιατί θα σηκωνόταν και θα έφευγε.
Μόνο η είσοδος είναι επί πληρωμή, η έξοδος είναι ελεύθερη!
Βέβαια, η έξοδος είναι ελεύθερη, επομένως αυτός ο άνθρωπος έχει επιλέξει να είναι εκεί και να πληρώσει για να σε δει. Αυτό μου είναι αρκετό, δε μου προκαλεί, όμως, αυτή την ευδαιμονία, το extra feeling, ας πούμε. Έχει έρθει ισοπαλία το πράμα!
Τι θα έλεγες πως προτιμάς, στούντιο ή σκηνή;
Μμμ, δε μπορώ να τα συγκρίνω. Την ευχαριστιέμαι τη διαδικασία του στούντιο. Αν θα ευχαριστηθώ και την εμπειρία της σκηνής εξ ίσου, εξαρτάται, γιατί έχει να κάνει με αυτά που μόλις είπαμε. Η διαδικασία του στούντιο είναι πιο εσωστρεφής. Είναι, όμως και πιο δημιουργική κι ίσως γι’ αυτό μου αρέσει περισσότερο. Στο live δύσκολα θα πω ότι έχω δημιουργήσει κάτι. Είναι σπάνια η στιγμή που θα αισθανθώ ότι έχω δημιουργήσει κάτι καινούριο, ερμηνευτικά ή παιχτικά. Εκείνη, βέβαια, η στιγμή είναι πάρα πολύ δυνατή. Φέτος έχω κάνει περίπου 20 εμφανίσεις από το Σεπτέμβριο μέχρι τώρα. Μία φορά μόνο σκέφτηκα εκείνη την ώρα «ααα, πώς το ‘πα αυτό τώρα;». Άλλες φορές έχω προσπαθήσει να κάνω αυτό που έκανα και δεν έχει συμβεί. Παιχτικά είναι πιο εύκολο, γιατί κάθε φορά το σόλο σου μπορεί να αλλάζει, οπότε έχεις άλλο ενδιαφέρον κι ίσως γι’ αυτό καταλήγω στο ότι περισσότερο μου αρέσει να παίζω μουσική, παρά να τραγουδάω, όπως είπαμε και πριν. Το παίξιμο, επίσης, έχει και προβάδισμα, ξεκίνησα να μαθαίνω μουσική και να παίζω από 6 χρονών, ενώ ξεκίνησα να τραγουδάω για πλάκα όταν ήμουν 15.
Υπάρχει ένα προβάδισμα, που δείχνει και την προτίμηση, ούτως ή άλλως! Κάποια συγκεκριμένη συνεργασία που θα επιθυμούσες να κάνεις με κάποιον υπάρχει;
Ρεπερτοριακά περισσότερο, ήμουν μεγάλη θαυμάστρια του Μανώλη Λιδάκη. Συνεργαστήκαμε το 2007. Της Ελένης Τσαλιγοπούλου, επίσης, και δουλέψαμε μαζί - ήταν το ωραιότερο καλοκαίρι της ζωής μου, η Ελένη, η Ανδριάνα Μπάμπαλη κι εγώ. Με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου που θαύμαζα επίσης, συνεργαστήκαμε το 2009 – 2010 στην Ακτή Πειραιώς. Οπότε αυτά τα «απωθημένα» μου έφυγαν. Η Δήμητρα Γαλάνη! Θα μου άρεσε να φτάσω σε ένα επίπεδο που να με αποδεχτεί για support ας πούμε. Μου αρέσουν πάρα πολύ τα τραγούδια που γράφει και οι συνεργασίες που έχει κάνει με τραγουδοποιούς και συνθέτες. Μια Γαλάνη μου λείπει!
Γενικά, πάντως, είσαι ικανοποιημένη, έτσι δεν είναι;
Ναι! Αλλά επιζητώ την αποδοχή στο μουσικό κομμάτι και στο κομμάτι της μουσικής που γράφω. Περισσότερο θα με ενοχλήσει να μου πει κάποιος ότι δεν είμαι καλή μουσικός, παρά ότι δεν του αρέσω σαν τραγουδίστρια. Γι’ αυτό πασχίζω περισσότερο.
Ζούμε μια εποχή που μάλλον επιβάλλεται να σηκώνει κανείς την προσωπική του σημαία αντίστασης σε όσα μας συμβαίνουν. Ήσουν πάντα παρούσα σε διαδηλώσεις κτλ. Συνεχίζεις;
Θα σου πω… Νομίζω ότι η ζωή είναι στο δρόμο κι όχι μέσα στο σπίτι. Τι εννοώ στο δρόμο. Δεν εννοώ αναγκαστικά διαδηλώσεις, πορείες κτλ, γιατί το έχουμε δει το έργο πως γίνεται. Πας, διαδηλώνεις, έρχονται οι μπάτσοι, σε διαλύουνε, τελείωσε. Τελευταία φορά που πήγα σε πορεία ήταν πέρσι την άνοιξη. Βρέθηκα. Δεν είχε νόημα. Δεν περνάει ο λόγος μας έτσι. Αυτοί οι άνθρωποι που μας κυβερνούν αυτή τη στιγμή, ότι είναι να κάνουν θα το κάνουν, είτε βγούμε εμείς, είτε δε βγούμε, είτε φάμε δακρυγόνα και μας μπουζουριάσουνε σε καμιά ΓΑΔΑ, είτε όχι. Το κάναμε τόσες φορές, τι να σου πω, ήταν εκατομμύρια κόσμου στο Σύνταγμα. Έπεσε η κυβέρνηση, και τι έγινε; Μετά, όταν ξαναψηφίσαμε, τι συνέβη;
Κοίταξε να δεις, εγώ είμαι φύσει - θέσει αισιόδοξος άνθρωπος. Η ελπίδα είναι στους σκεπτόμενους ανθρώπους. Απλά, πολύ φοβάμαι ότι αυτό το μερίδιο ανθρώπων είναι μικρό. Έχει να κάνει με την έλλειψη παιδείας, με την έλλειψη κουλτούρας αυτής της χώρας. Γιατί χώρα είναι ο λαός. Είναι πολύ δύσκολο να δοθεί εξουσία σε αυτούς τους ανθρώπους. Και γι’ αυτό παιδιά με άλλο τρόπο σκέψης, με άλλη νοοτροπία, άλλες δυνατότητες και ικανότητες φεύγουν στο εξωτερικό. Είναι τραγικό να μη μπορείς να δουλέψεις, όμως δουλειά δεν είναι μόνο το εισόδημα, αλλά και η δημιουργία, ένα από τα σημαντικότερα πράγματα για την καλή ψυχολογία ενός ανθρώπου. Και είναι πολύ σκληρό για παιδιά από 20 μέχρι 30 ή 35, στην πλέον παραγωγική τους ηλικία να μη μπορούν να βρουν εργασία και να νιώσουν δημιουργικά. Από την άλλη, υπάρχουν κι αυτά τα παιδιά που μπορεί να έχουν εργασία, αλλά δεν έχουν να απευθυνθούν κάπου σε κοινωνικό επίπεδο. Δεν υπάρχει συνεννόηση. Όταν 1-2 ολόκληρες γενιές έχουν εκπαιδευτεί με το αμερικανικό καπιταλιστικό πρότυπο life style, κι εσύ είσαι άνθρωπος που δε σκέφτεσαι μ’ αυτό τον τρόπο και δε θες να ζήσεις τη ζωή σου μ’ αυτό τον τρόπο ή δε θες να ζήσεις σε μια μικροαστική κοινωνία με συγκεκριμένα στερεότυπα και πολύ συγκεκριμένο και προδιαγεγραμμένο τρόπο ζωής, αισθάνεσαι ότι δεν έχεις πού να απευθυνθείς! Αισθάνεσαι απομονωμένος, αισθάνεσαι μοναξιά!
Μήπως, τελικά, η κρίση δεν είναι οικονομική, αλλά αξιακή;
Αυτό το έχω πει εδώ και τρία χρόνια. Ότι δεν είναι οικονομική η κρίση μας μόνο, είναι κοινωνικοπολιτική. Κι όλος αυτός ο τρόπος σκέψης κι ο τρόπος ζωής μας έφερε εδώ. Κι ακριβώς επειδή λείπουν τώρα τα λεφτά και δε μπορούμε να κάνουμε αυτά που κάναμε, είναι όλοι γυμνοί! Φαίνεται η γύμνια τους! Όταν ζεις σε ένα τόπο όπου βλέπεις μπροστά σου τόση γύμνια, στην αρχή το παίρνεις προσωπικά, λες κάπου εγώ έχω κάνει το λάθος. Μετά, όμως, θα βρεις και κάποιον άλλο, αν ψάξεις, αν έχεις τη δύναμη να σταθείς στα πόδια σου θα δεις ότι υπάρχουν κι άλλοι που σκέφτονται σαν εσένα. Απλά είναι λίγοι. Αγαπώ τη χώρα μου πάρα πολύ. Δεν ήμουν ποτέ ξενομανής. Αγαπώ την ελληνική γλώσσα πάρα πολύ, δηλώνω Χριστιανή Ορθόδοξη, αιρετική, βέβαια, σύμφωνα με αυτά που λένε οι παπάδες, αλλά δεν έχει σημασία, πιστεύω στο Χριστό. Είμαι περήφανη που είμαι Ελληνίδα, αλλά δεν είμαι proud to be Greek και ούτε είμαι μέρος αυτής της νέας Ελλάδας. Οι Νεοέλληνες δεν έχουν καμία σχέση μ’ αυτό που ήτανε προπολεμικά και δε σου μιλάω για την αρχαιότητα, άστο αυτό!
Θεωρείς ότι φταίει η ξένη επιρροή;
Δε θέλω να ρίχνω όλα τα βάρη στους ξένους, δικές μας επιλογές πληρώνουμε τώρα. Είχαμε πάντοτε μια άμεση εξάρτηση από τις ξένες δυνάμεις. Είναι μια δεδομένη σχέση αυτή, δε γίναμε τώρα προτεκτοράτο, ανέκαθεν ήμασταν. Κι επειδή οικονομική κρίση υπάρχει στις βάσεις, στις μεγάλες δυνάμεις, γι’ αυτό κι εμάς που ήμασταν πάντα απόλυτα εξαρτημένοι απ’ αυτές, λογικό είναι να μας παίρνει η μπάλα. Όλα αυτά, αφ‘ ενός ήταν προδιαγεγραμμένο ότι θα συμβούν κι αφ’ ετέρου λίγο ιστορία να διαβάσεις, είναι πάρα πολύ λογικά αυτά που συμβαίνουν. Αλλά ένας κούκος δε μπορεί να φέρει την άνοιξη…
Όμως, δεν πρέπει να απογοητευτούμε…
Όχι, δε θα οδηγηθούμε και στην αυτοκτονία, αγώνας είναι η ζωή και πρέπει να αγωνιζόμαστε. Να αγωνιζόμαστε κοιτώντας το διπλανό και ότι μπορεί κανείς, ας το πει στο διπλανό του. Χρειάζονται βέβαια, πάρα πολλά χρόνια για να φύγει η υπάρχουσα νοοτροπία, αν φύγει ποτέ. Μην ασχολείσαι με το τι έχει και τι δεν έχει ο διπλανός. Ασχολήσου με το τι έχεις εσύ. Αν μπορείς να βοηθήσεις τον διπλανό, έχει καλώς. Αλλά, μέχρι εκεί. Σήμερα, όλοι είναι συνδεδεμένοι με την ύλη, δεν είσαι, αν δεν έχεις! Δε σε χαρακτηρίζει το ποιος είσαι, αλλά το τι έχεις, που μένεις, τι αυτοκίνητο έχεις. Αυτό το φαίνεσθαι! Κάτι που όλοι οι καλλιτέχνες, ανεξαρτήτως ρεπερτορίου κοροϊδεύουμε - άσχετα αν κάποιοι το εκμεταλλεύτηκαν και καλά κάνανε - είναι το φαινόμενο «πρώτο τραπέζι». Αυτό που χαρακτηρίζει το Νεοέλληνα τις τελευταίες δεκαετίες! Πάω κάπου, όχι για ν’ ακούσω αυτόν που τραγουδάει, αλλά για να φανώ και να δειχτώ! Όπου ποιος είναι ο στόχος μου; Να κερδίσω τι στην πραγματικότητα; Την αγάπη και την εκτίμηση. Μα θα τα κερδίσω επειδή τι; Επειδή έχω φράγκα; Ποτέ δε με απασχόλησε ποιος έχει και ποιος δεν έχει. Αυτό που με απασχόλησε και δε ντρέπομαι που το λέω, είναι ότι σε δύσκολες φάσεις θα ήθελα να έχω περισσότερα χρήματα για να νιώθω εγώ δυνατή και να βοηθάω ανθρώπους που πιθανότατα με έχουν ανάγκη. Διαφορετικά, δε με ενδιαφέρει.
Αντιμετωπίζεις τα χρήματα ως αυτό που πραγματικά είναι, ένα μέσο για να εξυπηρετούμαστε και να εξυπηρετούμε.
Καθαρά! Υπάρχει όμως τόσο κόμπλεξ, τόση έλλειψη προσωπικότητας στους ανθρώπους… Είναι τραγικό! Τώρα, οφείλεται στην οικογένεια; Οι άνθρωποι που γεννάνε παιδιά, αν είναι να δημιουργήσουν προβληματικούς και συμπλεγματικούς ανθρώπους, καλύτερα να μην τα γεννάνε ποτέ! Ανθρώπους χωρίς προσωπικότητα, που πότε είναι σαν εσένα, πότε είναι σαν εμένα, πότε είναι σαν τον διπλανό, όπου πάει ο άνεμος, που έχουν ανάγκη να δειχτούν μέσα από τα λεφτά, που έχουν συνήθεια να επιζητούν την αγάπη και να δείχνουν την αγάπη τους μόνο μέσα απ’ το χρήμα και μέσα από την ύλη… Και είναι πάρα πολύ λογικό, όταν είσαι συνδεδεμένος με την ύλη, γιατί ο άνθρωπος είναι συνδεδεμένος με την ύλη απ’ τη στιγμή που γεννιέται, αλλά μεγαλώνει μ’ αυτή τη μικροαστική νοοτροπία, όταν ξαφνικά λείψουν τα λεφτά νιώθεις χαμένος, ότι δεν είσαι τίποτα. Τραγικό! Πάρα, πάρα, πάρα πολύ δυσάρεστο! Ολόκληροι λαοί επιβίωσαν χωρίς χρήματα. Για να το κλείσω, επιμένω πως αυτό που βιώνουμε, δεν είναι επειδή μας λείπουν τα λεφτά. Είναι επειδή δεν έχουμε στρέψει τα φώτα μας προς τον εαυτό μας. Ίσως τότε, αυτό που βλέπουμε προς τα έξω να μας φανεί πολύ πιο ωραίο.
Χρειάζεται, λοιπόν, να ενδοσκοπήσουμε και να τα «επανατοποθετήσουμε» όλα.
Ε, ναι! Αλλά, χρειάζεται και συμμετοχή στην κοινωνία. Συνολική, όμως, συμμετοχή. Ας μην κοιτάμε μόνο τι γίνεται στο σπίτι μας. Να βγούμε και λίγο παραέξω. Και να μιλάμε ο ένας με τον άλλο. Να μη λες καλημέρα και να σε κοιτάει ο άλλος με μισό μάτι, ούτε να νομίζει πως είσαι στην κοσμάρα σου και δε σε επηρεάζει η γενική κατάσταση. Φυσικά και με επηρεάζει, αλλά δε μπορώ να είμαι μονίμως μέσα στη μαύρη μαυρίλα και να μην έχω και δικαίωμα να σου πω καλημέρα! Εγώ θα στην πω κι από εκεί και πέρα διαχειρίσου την όπως καταλαβαίνεις.
Τι σε φοβίζει περισσότερο;
Το μόνο πράγμα που με φοβίζει πάρα πολύ είναι η αρρώστια, όχι τόσο η δική μου, όσο οικείων μου, ανθρώπων που αγαπώ. Η αρρώστια και η απώλεια…
Με τι ασχολείσαι στον ελεύθερο χρόνο σου, διαβάζεις ας πούμε;
Διαβάζω, λατρεύω το internet, το google και τη Wikipedia! Μπαίνω και διαβάζω για οτιδήποτε δε ξέρω. Γιατί, ντροπή δεν είναι να μη ξέρεις, ντροπή είναι να μη θες να μάθεις. Ή να κάνεις πως τα ξέρεις όλα. Όταν δε ξέρω κάτι, μου πεις μια λέξη που δεν τη γνωρίζω, θα σε ρωτήσω αμέσως. Θέλω να μαθαίνω, διάφορα πράγματα, οτιδήποτε δε ξέρω. Ακούω μουσική, ξένη. Ιντερνετικούς σταθμούς επί το πλείστον. Συναντιέμαι με φιλαράκια, τα λέμε… Αυτά!
Το λαϊκό τραγούδι δεν είναι στη διάταξή σου έτσι; Άκουγες ποτέ;
Τα πάντα έχω ακούσει. Περισσότερο μου αρέσει το κλασικό λαϊκό, των δεκαετιών του ’60 – ’70.
Υπάρχει κάποιο μότο που χαρακτηρίζει τη στάση ζωής σου;
Α, ναι! Ένα κομμάτι που λέω και στις παραστάσεις μου κι έχει πολλή πλάκα, το «Δεν πειράζει», του Οδυσσέα Τσάκαλου. Λέω πάρα πολύ συχνά «δεν πειράζει, πάμε παρακάτω». Και είναι και το τραγούδι που διασκεύασα κι έβαλα σ’ αυτό το δισκάκι το 2008, το «Μόνο μια νύχτα Live», πάρα πολύ αγαπημένο τραγούδι δηλαδή.
Πραγματικά, «δεν πειράζει»;
Κοίταξε, και να πειράζει, εγώ θα πω δεν πειράζει και θα βάλω όλες μου τις δυνάμεις για να πάω παρακάτω. Πάντα μου έχει βγει σε καλό, απλά χρειάζεται χρόνος. Οι άνθρωποι είμαστε ανυπόμονοι, όμως δε μπορούμε να τα ελέγχουμε και όλα, όσο πνευματικά ανεπτυγμένοι και να είμαστε. Κάποιος, βέβαια, που είναι πραγματικά ανεπτυγμένος πνευματικά, ποτέ δε θα σου πει «τώρα»! Πάντα θα σου πει «Χρειάζεται χρόνος, περίμενε, υπομονή». Εμείς είμαστε ανυπόμονοι, εγωισμός είναι κι αυτό.
Το «Με όπλο την αγάπη», σου τραγουδώ από τη γέφυρα και μετά:
Κι αν πέσεις, πάλι όρθιος θα σταθείς
μ’ αν όλα αυτά που θες μην αρνηθείς
νιώσε τα σημάδια, τα στεγνά πηγάδια
το άγγιγμα γυρεύουν της βροχής
Μη χαθείς, με όπλο την αγάπη
θα τα ζήσεις, μπορείς
Μην αργείς, λαθραίος επιβάτης
τρέξε να προλάβεις το πλοίο της γραμμής
