30 χρόνια σχεδόν μετά τις «Κουμπότρυπες» και τις «Καθημερινές Καταστάσεις», ο συνθέτης Μιχάλης Κουμπιός ξαναβάζει τα δικά του «κουμπιά», αυτή την Παρασκευή 25 του Γενάρη 2013, στο Πειραιώτικο πλατό του Passport με τη συμμετοχή του Βασίλη Λέκκα, της Ανδριάνας Μπάμπαλη, της Φωτεινής Βελεσιώτου και του Χάρη Μακρή.
Μιλήσαμε μαζί του με αφορμή την παράσταση αυτή. Διαβάστε όσα ενδιαφέροντα μας είπε.
Πώς συνδέεται το τότε με το τώρα; Τί θα ακούσουμε στο Passport;
Στο μεσοδιάστημα είχα ξαναπαίξει στον Πειραιά και συγκεκριμένα στο Βεάκειο στα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα. Στο Passport θα ακούσετε ένα πρώτο μέρος με οργανικά κι ένα δεύτερο με τραγούδια. Ανάμεσα στα δικά μου και κάποια του Μάνου Χατζιδάκι αλλά και των Σπύρου Περιστέρη, Δήμου Μούτση, Μιχάλη Νικολούδη και Γιώργου Καζαντζή.
Σ’ όλη αυτή την 30ετή διαδρομή, ποιές είναι οι σημαντικότερες στιγμές στο «μουσικό διάβα» του Μιχάλη Κουμπιού;
Ανήκω στους ανθρώπους που πασχίζουν να βγουν από τη μερικότητα της ατομικής ζωής. Ψάχνω έναν πιο δίκαιο κόσμο, ένα κόσμο που να δίνει νόημα. Αυτός είναι ο λόγος που ασχολούμαι με τη μουσική. Αναζητώ μέσω της μουσικής μια πληρότητα. Δεν είμαι σε θέση να κάνω αξιολογήσεις, το μόνο που θα επιδιώξω είναι να ξαναπαρουσιάσω μέρος του υλικού μου, που κατά καιρούς έχει κυκλοφορήσει, σε καλύτερη μορφή. Με άλλες ενορχηστρώσεις και άλλες ερμηνείες.
Ποιά τα μουσικά σας πρότυπα σ’ αυτή σας την πολυετή πορεία; Υπήρχαν επιρροές απ’ όλες τις μουσικές σκηνές (έθνικ, τζαζ, ροκ, παραδοσιακή, λαϊκή, ρεμπέτικη κοκ) και ειδικότερα, ποιό ήταν το μεγαλύτερο ή σημαντικότερο - αν υπήρξε - πρότυπό σας;
Στην Τέχνη δεν υπάρχει γέννηση από το μηδέν. Κι ο μέγας Beethoven στα πρώτα του συμφωνικά έργα είχε δεχθεί έντονες επιρροές από τον Mozart . Σαφώς και θα υπάρχουν επιρροές από πολλά και διαφορετικά είδη και φόρμες που η προέλευσή τους έρχεται από ένα άλλο σημείο του πλανήτη. Ένας μουσικός, όμως, που γεννιέται κάτω από το φως του ελληνικού ήλιου επιβάλλεται να πιστέψει στον Έλληνα εαυτό του. Μπορεί έτσι να καταφέρει μια παγκοσμιότητα κατά πολύ πιο σημαντική απ’ αυτήν που μπορεί να αποκτήσει μαθητεύοντας σε διεθνή πρότυπα. Ακούγοντας ένας Γάλλος ένα μπολερό του Δερβενιώτη, τη μελωδία του «Πάρε τ’ αχνάρια μου» χωρίς τα λόγια του Βίρβου, με ένα πιάνο καταλαβαίνει αμέσως τη γεωγραφική προέλευση της μελωδίας. Ακούγοντας επίσης ένα έργο του Ξενάκη καταλαβαίνει αμέσως ότι έχει να κάνει με Έλληνα συνθέτη κι ας πήρε το μέγα βραβείο μουσικής για λογαριασμό της Γαλλίας, μιας κι εμείς τον εξορίσαμε. Όσοι μη Έλληνες ακούνε τη μουσική μου την καταλαβαίνουν ως ελληνική. Άσχετα αν η φόρμα είναι τα 5/8, που έρχονται άμεσα από τα ρυθμικά «γένη» των αρχαίων Ελλήνων ή είναι ένα ταγκό. Έχω αγαπήσει και μελετήσει πολλούς συνθέτες από όλα τα μήκη και πλάτη της γης κι από όλες τις περιόδους. Δεν έχω όμως κανέναν ως πρότυπο. Το μόνο που καταλαβαίνω είναι πως αν δε ζούσα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου στην Τήλο η μουσική μου θα ήταν διαφορετική.
Υπάρχουν απωθημένα απραγματοποίητα, π.χ. θα θέλατε να είχατε αφήσει μια μεγάλη λαϊκή επιτυχία, έναν κλασσικό δίσκο - και χρησιμοποιώ τους όρους «λαϊκή» και «κλασσικό» με την έννοια της ευρείας απήχησης και «βιωσιμότητας»;
Γράφω πολλά μουσικά μέτρα καθημερινά. Σε σας έχει φτάσει ένα ελάχιστο δείγμα. Κανένα απωθημένο. Απλά θέλω να ζήσω τουλάχιστον άλλα είκοσι χρόνια για να με πραγματώσω.
Είστε ο πνευματικός ιδρυτής του «Δίφωνου» το 1995 (μετά το «Μουσική και Μουσικοί» το 1987), επίσημα όμως αναλάβατε την καθοδήγησή του το 2000... Γιατί αυτή η 5ετής αποχή από το έντυπο δημιούργημά σας; Είχε φθάσει να πουλάει κάποια στιγμή θυμάμαι, στην έκδοση του ’96 με τις “Διφωνίες” του Νταλάρα 110.000 φύλλα... Μετά τί άλλαξε, ώσπου φθάσαμε στο τέλος του «Δίφωνου» πριν 2 χρόνια;
Το Δίφωνο μπορεί, όπως λέτε, να έχει ως πνευματικό ιδρυτή εμένα, αλλά ήταν κάτι που ζητούσε η εποχή του. Τα προϊόντα αυτά δεν είναι για πάντα. Ως αρχεία όμως έχουν να δώσουν πολλά σε γενιές μελλοντικές.
Πώς οραματίζεστε ένα καινούριο μουσικό περιοδικό; Έχει ανάγκη ο χώρος της μουσικής σήμερα και ο κόσμος της, κατ’ επέκταση, από ένα νέο «Δίφωνο» κι αν ναι, πώς θα πρέπει να συσταθεί αυτό;
Πιστεύω πως σήμερα δεν μπορεί να σταθεί εμπορικά κανένα μουσικό περιοδικό, τυπωμένο σε χαρτί και κρεμασμένο στο περίπτερο. Κι αυτά τα λίγα που υπάρχουν μπαίνουν μέσα. Δεν έχω κανένα τέτοιο όραμα.
Έχετε ξεχωρίσει κάποιες δουλειές τον τελευταίο καιρό, που αξίζουν της προσοχής σας;
Πάρα πολλές που όμως δεν κυκλοφορούν.
Ενδεικτικά, ποιά η γνώμη σας για την «Τρίπλα» της Χαρούλας;
Η Τρίπλα του Ρασούλη μου άρεσε. Μου άρεσε η δουλειά του Μάκη Μουράτογλου. Η Χαρούλα ευτυχώς ακόμα στο στούντιο είναι πολύ καλή.
Ποιές φωνές έχετε ξεχωρίσει τα τελευταία χρόνια;
Υπάρχουν πολλές προικισμένες φωνές που μπορούν να εκφράσουν την ουσία και τον χαρακτήρα των τραγουδιών που επιλέγουν.
Ποιά η γνώμη σας για τα φαινόμενα τύπου Παντελίδης;
Η εθνομουσικολογία ορθά μας μαθαίνει πως το τραγούδι που κυριαρχεί μαζικά σε κάθε εποχή παραμένει ο πιο ευαίσθητος δείκτης της δημιουργικής δύναμης ενός λαού, ο καθρέφτης της ψυχοσύνθεσής του, το αδιάψευστο τεκμήριο του πολιτιστικού του επιπέδου.
Υπάρχει συνέχεια στο χώρο της σύνθεσης σήμερα, μετά την παρακαταθήκη που άφησαν πολλοί μεγάλοι απόντες; Είναι αναντικατάστατοι ο Χατζιδάκις, ο Λοΐζος, ο Κουγιουμτζής, ο Καλδάρας; (αναφέρω τους πιο «έντεχνους», αντί των Τσιτσάνη, Βαμβακάρη κοκ).
Έχω πει πως όλα τα τραγούδια φιλοδοξούν να μπουν στην κοινή συνείδηση. Το έντεχνο ως είδος δεν υφίσταται. Είναι ένα εύρημα για να μπορούν να διαδίδονται ακόμα πιο εύκολα τα σκουπιδοτράγουδα. Το μόνο που ξέρω καλά είναι πως κόντρα στο ρεύμα που ήθελε τραγουδοποιούς και σουξεδοποιούς η γενιά μου έχει να επιδείξει τριάντα σπουδαίους, μάγκες συνθέτες. Αν ανθολογούσε κάποιος σοβαρός μουσικολόγος το ως τώρα έργο μας, όλοι μαζί σε αξία κάνουμε ένα Μάνο Χατζιδάκι. Σε ένα τόσο εχθρικό περιβάλλον που καταφρονούσε την ιδιότητα του συνθέτη μουσικής και τραγουδιών, αυτό είναι ένα σπουδαίο επίτευγμα.
Η χρονιά που μας πέρασε πήρε μαζί της στο αιώνιο ταξίδι το Δημήτρη Μητροπάνο, τη Δόμνα Σαμίου, τον Άλκη Αλκαίο... Σκέψεις, αναμνήσεις του Μιχάλη Κουμπιού;
Τον Παύλο Μάτεσι και, και… Αυτή είναι η ζωή. Άνθρωποι που εφάρμοσαν τις αιώνιες αρχές της τέχνης στις συνθήκες του τόπου και του χρόνου με ένα νέο πνεύμα. Ευτυχώς για τον άνθρωπο η σοφία δεν εξαντλείται. Οι πηγές της ζωής θα οδηγήσουν τους νέους ανθρώπους σε πετρώματα πολύ πιο βαθιά, όπου υπάρχουν δυνάμεις αρχέγονες και ανεξάντλητες. Αυτές οι δυνάμεις θα οδηγήσουν τα παιδιά μας στη δημιουργία, την πρώτη και έσχατη δικαίωση του ανθρώπου.
Ως παραγωγός - καλλιτεχνικός διευθυντής, μας έχετε αφήσει καίρια δείγματά σας, τόσο με τις εκδηλώσεις στο Badminton, όσο και με τον «Άξιο Λόγο»... Μιλήστε μας και για τις δυο αυτές σας παρουσίες!
Παράλληλα με το δικό μου έργο επιθυμώ με τις μικρές μου δυνάμεις να συμβάλλω έτσι ώστε να μη ξεχνάμε ανθρώπους που η ζωή τους ήταν μια διαρκής δημιουργία και που χωρίς αυτούς ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός θα ήταν φτωχότερος και η ζωή μας θα ήταν λιγότερο κατανοήσιμη.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με τον Γιώργο Νταλάρα - χαρακτηριστικά αναφέρω, πως μου είχε κάνει ευχάριστη έκπληξη αυτή η συνεργασία, μιας και θεωρούσα πως επί εποχής σας στο «Δίφωνο», σαν να συντελέστηκε μια... «απονταλαροποίηση»! Ποιά η γνώμη σας για τα γεγονότα, που επιτελέστηκαν τον περασμένο Μάρτη στην «Είσοδο Ελεύθερη» του Γιώργου Νταλάρα;
Ο Γιώργος Νταλάρας είναι ένας μεγάλος έλληνας τραγουδιστής. Ο Γιώργος, όπως κάθε σημαντικός Έλληνας, αισθάνθηκε τη βία του όχλου. Ας μη ξεχνάμε πως όλοι οι μεγάλοι Έλληνες… άλλοι εξορίστηκαν, άλλοι φυλακίστηκαν, άλλοι λιθοβολήθηκαν, άλλοι δηλητηριάστηκαν… Ο Γιώργος είναι το αντίθετο του φυγόμαχου της ζωής.
Τον τελευταίο καιρό, παρατηρώ μια φαγωμάρα στον καλλιτεχνικό κόσμο για τις πολιτικές φρονήσεις, πόσο αριστερός είναι κάποιος, πόσο ανένταχτος, τι πόθεν έσχες έχει, τι κίνητρα, αν άξια έγινε κάποιος αυτό που έγινε, τί σχέσεις έχει με την εξουσία κοκ... Γιατί δεν είναι ενωμένος ο χώρος σας, γιατί πρέπει σώνει και καλά κάποιος να είναι «εκφραστής του κοινωνικού αισθήματος» και κάποιος να μην είναι; Ρωτώ έναν άνθρωπο που θεωρώ πως είναι ξεκάθαρος στον τομέα αυτό, αφού είστε από εκείνους που δε φείδονται και κρύβουν τις πολιτικές τους πεποιθήσεις - στις πρόσφατες εκλογές άλλωστε, συνταχθήκατε με τους Οικολόγους Πράσινους.
Αυτό που θα ήθελα να πω είναι πως η καταναλωτική μανία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τα αδιέξοδα μας. Ο Καπιταλισμός, ο κομουνισμός, κι όλοι οι άκαμπτοι δογματικοί -ισμοί δε μπορούν να προσφέρουν για τα κακά που πρέπει να προληφθούν. Αυτές οι πολιτικές θεωρίες είναι πολύ λιγότερο έξυπνες απ’ ότι η επιστήμη μας. Δυστυχώς δεν έχουμε μάθει ακόμα να χρησιμοποιούμε τη γνώση μας και την επιδεξιότητά μας με τρόπους που να μπορούν να μετατρέψουν τη ζωή μας σε ευτυχισμένη. Ο ασφαλής και επιτευκτός δρόμος είναι ένας δικός μας αρχαιοελληνικός δρόμος. Ο δρόμος του μέτρου. Έτσι ώστε να διατηρηθούν τα αγαθά του τεχνικού πολιτισμού στο βαθμό που δεν αλλάζουν ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον. Η ποιότητα ζωής πρέπει να σταματήσει να μετριέται με τη συνεχή και παράλογη ανανέωση των αγαθών. Είμαι με την πολιτική οικολογία γιατί θεωρεί κάθε μορφή ζωής εξέχουσα και σημαντική. Γιατί λέει ναι στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των ανθρώπων ως μοναδική διέξοδο. Η άλλη η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης για την οποία όλοι πλέον μιλούν κι αναζητούν οδηγεί στο θάνατο.
Θεωρείτε ότι ο καλλιτεχνικός κόσμος είναι όσο κοντά θα έπρεπε να είναι στη δοκιμασμένη ελληνική κοινωνία; Τί άλλο θα μπορούσε ίσως να προσφέρει μέσω της τέχνης του και πώς, ένας τραγουδιστής - τραγουδοποιός;
Η τέχνη δε ζητά να υποτάξει τον κόσμο, αλλά να δώσει ένα νόημα στην ανθρώπινη προσπάθεια και ένα πρόσωπο στην πορεία του ανθρώπου. Ο άνθρωπος ζήτησε πάντοτε στην τέχνη τη λύτρωσή του.
Ποιά τα άμεσα σχέδια σας Υπάρχει κάτι καινούριο - ανακοινώσιμο, ή κάτι που είναι υπό «ζύμωση»;
Τα σχέδιά μου είναι πολλά. Όταν φεύγει ένα καινούργιο δελτίο τύπου που αφορά κάτι στο οποίο συμμετέχω το μαθαίνετε πρώτοι.
Πώς βλέπετε την προσπάθεια που επιτελείται στο Όγδοο;
Στους νέους όρους είναι μια σπουδαία προσπάθεια.
Μιλήσαμε μαζί του με αφορμή την παράσταση αυτή. Διαβάστε όσα ενδιαφέροντα μας είπε.
Πώς συνδέεται το τότε με το τώρα; Τί θα ακούσουμε στο Passport;
Στο μεσοδιάστημα είχα ξαναπαίξει στον Πειραιά και συγκεκριμένα στο Βεάκειο στα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα. Στο Passport θα ακούσετε ένα πρώτο μέρος με οργανικά κι ένα δεύτερο με τραγούδια. Ανάμεσα στα δικά μου και κάποια του Μάνου Χατζιδάκι αλλά και των Σπύρου Περιστέρη, Δήμου Μούτση, Μιχάλη Νικολούδη και Γιώργου Καζαντζή.
Σ’ όλη αυτή την 30ετή διαδρομή, ποιές είναι οι σημαντικότερες στιγμές στο «μουσικό διάβα» του Μιχάλη Κουμπιού;
Ανήκω στους ανθρώπους που πασχίζουν να βγουν από τη μερικότητα της ατομικής ζωής. Ψάχνω έναν πιο δίκαιο κόσμο, ένα κόσμο που να δίνει νόημα. Αυτός είναι ο λόγος που ασχολούμαι με τη μουσική. Αναζητώ μέσω της μουσικής μια πληρότητα. Δεν είμαι σε θέση να κάνω αξιολογήσεις, το μόνο που θα επιδιώξω είναι να ξαναπαρουσιάσω μέρος του υλικού μου, που κατά καιρούς έχει κυκλοφορήσει, σε καλύτερη μορφή. Με άλλες ενορχηστρώσεις και άλλες ερμηνείες.
Ποιά τα μουσικά σας πρότυπα σ’ αυτή σας την πολυετή πορεία; Υπήρχαν επιρροές απ’ όλες τις μουσικές σκηνές (έθνικ, τζαζ, ροκ, παραδοσιακή, λαϊκή, ρεμπέτικη κοκ) και ειδικότερα, ποιό ήταν το μεγαλύτερο ή σημαντικότερο - αν υπήρξε - πρότυπό σας;
Στην Τέχνη δεν υπάρχει γέννηση από το μηδέν. Κι ο μέγας Beethoven στα πρώτα του συμφωνικά έργα είχε δεχθεί έντονες επιρροές από τον Mozart . Σαφώς και θα υπάρχουν επιρροές από πολλά και διαφορετικά είδη και φόρμες που η προέλευσή τους έρχεται από ένα άλλο σημείο του πλανήτη. Ένας μουσικός, όμως, που γεννιέται κάτω από το φως του ελληνικού ήλιου επιβάλλεται να πιστέψει στον Έλληνα εαυτό του. Μπορεί έτσι να καταφέρει μια παγκοσμιότητα κατά πολύ πιο σημαντική απ’ αυτήν που μπορεί να αποκτήσει μαθητεύοντας σε διεθνή πρότυπα. Ακούγοντας ένας Γάλλος ένα μπολερό του Δερβενιώτη, τη μελωδία του «Πάρε τ’ αχνάρια μου» χωρίς τα λόγια του Βίρβου, με ένα πιάνο καταλαβαίνει αμέσως τη γεωγραφική προέλευση της μελωδίας. Ακούγοντας επίσης ένα έργο του Ξενάκη καταλαβαίνει αμέσως ότι έχει να κάνει με Έλληνα συνθέτη κι ας πήρε το μέγα βραβείο μουσικής για λογαριασμό της Γαλλίας, μιας κι εμείς τον εξορίσαμε. Όσοι μη Έλληνες ακούνε τη μουσική μου την καταλαβαίνουν ως ελληνική. Άσχετα αν η φόρμα είναι τα 5/8, που έρχονται άμεσα από τα ρυθμικά «γένη» των αρχαίων Ελλήνων ή είναι ένα ταγκό. Έχω αγαπήσει και μελετήσει πολλούς συνθέτες από όλα τα μήκη και πλάτη της γης κι από όλες τις περιόδους. Δεν έχω όμως κανέναν ως πρότυπο. Το μόνο που καταλαβαίνω είναι πως αν δε ζούσα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου στην Τήλο η μουσική μου θα ήταν διαφορετική.
Υπάρχουν απωθημένα απραγματοποίητα, π.χ. θα θέλατε να είχατε αφήσει μια μεγάλη λαϊκή επιτυχία, έναν κλασσικό δίσκο - και χρησιμοποιώ τους όρους «λαϊκή» και «κλασσικό» με την έννοια της ευρείας απήχησης και «βιωσιμότητας»;
Γράφω πολλά μουσικά μέτρα καθημερινά. Σε σας έχει φτάσει ένα ελάχιστο δείγμα. Κανένα απωθημένο. Απλά θέλω να ζήσω τουλάχιστον άλλα είκοσι χρόνια για να με πραγματώσω.
Είστε ο πνευματικός ιδρυτής του «Δίφωνου» το 1995 (μετά το «Μουσική και Μουσικοί» το 1987), επίσημα όμως αναλάβατε την καθοδήγησή του το 2000... Γιατί αυτή η 5ετής αποχή από το έντυπο δημιούργημά σας; Είχε φθάσει να πουλάει κάποια στιγμή θυμάμαι, στην έκδοση του ’96 με τις “Διφωνίες” του Νταλάρα 110.000 φύλλα... Μετά τί άλλαξε, ώσπου φθάσαμε στο τέλος του «Δίφωνου» πριν 2 χρόνια;
Το Δίφωνο μπορεί, όπως λέτε, να έχει ως πνευματικό ιδρυτή εμένα, αλλά ήταν κάτι που ζητούσε η εποχή του. Τα προϊόντα αυτά δεν είναι για πάντα. Ως αρχεία όμως έχουν να δώσουν πολλά σε γενιές μελλοντικές.
Πώς οραματίζεστε ένα καινούριο μουσικό περιοδικό; Έχει ανάγκη ο χώρος της μουσικής σήμερα και ο κόσμος της, κατ’ επέκταση, από ένα νέο «Δίφωνο» κι αν ναι, πώς θα πρέπει να συσταθεί αυτό;
Πιστεύω πως σήμερα δεν μπορεί να σταθεί εμπορικά κανένα μουσικό περιοδικό, τυπωμένο σε χαρτί και κρεμασμένο στο περίπτερο. Κι αυτά τα λίγα που υπάρχουν μπαίνουν μέσα. Δεν έχω κανένα τέτοιο όραμα.
Έχετε ξεχωρίσει κάποιες δουλειές τον τελευταίο καιρό, που αξίζουν της προσοχής σας;
Πάρα πολλές που όμως δεν κυκλοφορούν.
Ενδεικτικά, ποιά η γνώμη σας για την «Τρίπλα» της Χαρούλας;
Η Τρίπλα του Ρασούλη μου άρεσε. Μου άρεσε η δουλειά του Μάκη Μουράτογλου. Η Χαρούλα ευτυχώς ακόμα στο στούντιο είναι πολύ καλή.
Ποιές φωνές έχετε ξεχωρίσει τα τελευταία χρόνια;
Υπάρχουν πολλές προικισμένες φωνές που μπορούν να εκφράσουν την ουσία και τον χαρακτήρα των τραγουδιών που επιλέγουν.
Ποιά η γνώμη σας για τα φαινόμενα τύπου Παντελίδης;
Η εθνομουσικολογία ορθά μας μαθαίνει πως το τραγούδι που κυριαρχεί μαζικά σε κάθε εποχή παραμένει ο πιο ευαίσθητος δείκτης της δημιουργικής δύναμης ενός λαού, ο καθρέφτης της ψυχοσύνθεσής του, το αδιάψευστο τεκμήριο του πολιτιστικού του επιπέδου.
Υπάρχει συνέχεια στο χώρο της σύνθεσης σήμερα, μετά την παρακαταθήκη που άφησαν πολλοί μεγάλοι απόντες; Είναι αναντικατάστατοι ο Χατζιδάκις, ο Λοΐζος, ο Κουγιουμτζής, ο Καλδάρας; (αναφέρω τους πιο «έντεχνους», αντί των Τσιτσάνη, Βαμβακάρη κοκ).
Έχω πει πως όλα τα τραγούδια φιλοδοξούν να μπουν στην κοινή συνείδηση. Το έντεχνο ως είδος δεν υφίσταται. Είναι ένα εύρημα για να μπορούν να διαδίδονται ακόμα πιο εύκολα τα σκουπιδοτράγουδα. Το μόνο που ξέρω καλά είναι πως κόντρα στο ρεύμα που ήθελε τραγουδοποιούς και σουξεδοποιούς η γενιά μου έχει να επιδείξει τριάντα σπουδαίους, μάγκες συνθέτες. Αν ανθολογούσε κάποιος σοβαρός μουσικολόγος το ως τώρα έργο μας, όλοι μαζί σε αξία κάνουμε ένα Μάνο Χατζιδάκι. Σε ένα τόσο εχθρικό περιβάλλον που καταφρονούσε την ιδιότητα του συνθέτη μουσικής και τραγουδιών, αυτό είναι ένα σπουδαίο επίτευγμα.
Η χρονιά που μας πέρασε πήρε μαζί της στο αιώνιο ταξίδι το Δημήτρη Μητροπάνο, τη Δόμνα Σαμίου, τον Άλκη Αλκαίο... Σκέψεις, αναμνήσεις του Μιχάλη Κουμπιού;
Τον Παύλο Μάτεσι και, και… Αυτή είναι η ζωή. Άνθρωποι που εφάρμοσαν τις αιώνιες αρχές της τέχνης στις συνθήκες του τόπου και του χρόνου με ένα νέο πνεύμα. Ευτυχώς για τον άνθρωπο η σοφία δεν εξαντλείται. Οι πηγές της ζωής θα οδηγήσουν τους νέους ανθρώπους σε πετρώματα πολύ πιο βαθιά, όπου υπάρχουν δυνάμεις αρχέγονες και ανεξάντλητες. Αυτές οι δυνάμεις θα οδηγήσουν τα παιδιά μας στη δημιουργία, την πρώτη και έσχατη δικαίωση του ανθρώπου.
Ως παραγωγός - καλλιτεχνικός διευθυντής, μας έχετε αφήσει καίρια δείγματά σας, τόσο με τις εκδηλώσεις στο Badminton, όσο και με τον «Άξιο Λόγο»... Μιλήστε μας και για τις δυο αυτές σας παρουσίες!
Παράλληλα με το δικό μου έργο επιθυμώ με τις μικρές μου δυνάμεις να συμβάλλω έτσι ώστε να μη ξεχνάμε ανθρώπους που η ζωή τους ήταν μια διαρκής δημιουργία και που χωρίς αυτούς ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός θα ήταν φτωχότερος και η ζωή μας θα ήταν λιγότερο κατανοήσιμη.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με τον Γιώργο Νταλάρα - χαρακτηριστικά αναφέρω, πως μου είχε κάνει ευχάριστη έκπληξη αυτή η συνεργασία, μιας και θεωρούσα πως επί εποχής σας στο «Δίφωνο», σαν να συντελέστηκε μια... «απονταλαροποίηση»! Ποιά η γνώμη σας για τα γεγονότα, που επιτελέστηκαν τον περασμένο Μάρτη στην «Είσοδο Ελεύθερη» του Γιώργου Νταλάρα;
Ο Γιώργος Νταλάρας είναι ένας μεγάλος έλληνας τραγουδιστής. Ο Γιώργος, όπως κάθε σημαντικός Έλληνας, αισθάνθηκε τη βία του όχλου. Ας μη ξεχνάμε πως όλοι οι μεγάλοι Έλληνες… άλλοι εξορίστηκαν, άλλοι φυλακίστηκαν, άλλοι λιθοβολήθηκαν, άλλοι δηλητηριάστηκαν… Ο Γιώργος είναι το αντίθετο του φυγόμαχου της ζωής.
Τον τελευταίο καιρό, παρατηρώ μια φαγωμάρα στον καλλιτεχνικό κόσμο για τις πολιτικές φρονήσεις, πόσο αριστερός είναι κάποιος, πόσο ανένταχτος, τι πόθεν έσχες έχει, τι κίνητρα, αν άξια έγινε κάποιος αυτό που έγινε, τί σχέσεις έχει με την εξουσία κοκ... Γιατί δεν είναι ενωμένος ο χώρος σας, γιατί πρέπει σώνει και καλά κάποιος να είναι «εκφραστής του κοινωνικού αισθήματος» και κάποιος να μην είναι; Ρωτώ έναν άνθρωπο που θεωρώ πως είναι ξεκάθαρος στον τομέα αυτό, αφού είστε από εκείνους που δε φείδονται και κρύβουν τις πολιτικές τους πεποιθήσεις - στις πρόσφατες εκλογές άλλωστε, συνταχθήκατε με τους Οικολόγους Πράσινους.
Αυτό που θα ήθελα να πω είναι πως η καταναλωτική μανία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τα αδιέξοδα μας. Ο Καπιταλισμός, ο κομουνισμός, κι όλοι οι άκαμπτοι δογματικοί -ισμοί δε μπορούν να προσφέρουν για τα κακά που πρέπει να προληφθούν. Αυτές οι πολιτικές θεωρίες είναι πολύ λιγότερο έξυπνες απ’ ότι η επιστήμη μας. Δυστυχώς δεν έχουμε μάθει ακόμα να χρησιμοποιούμε τη γνώση μας και την επιδεξιότητά μας με τρόπους που να μπορούν να μετατρέψουν τη ζωή μας σε ευτυχισμένη. Ο ασφαλής και επιτευκτός δρόμος είναι ένας δικός μας αρχαιοελληνικός δρόμος. Ο δρόμος του μέτρου. Έτσι ώστε να διατηρηθούν τα αγαθά του τεχνικού πολιτισμού στο βαθμό που δεν αλλάζουν ανεπανόρθωτα το φυσικό περιβάλλον. Η ποιότητα ζωής πρέπει να σταματήσει να μετριέται με τη συνεχή και παράλογη ανανέωση των αγαθών. Είμαι με την πολιτική οικολογία γιατί θεωρεί κάθε μορφή ζωής εξέχουσα και σημαντική. Γιατί λέει ναι στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των ανθρώπων ως μοναδική διέξοδο. Η άλλη η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης για την οποία όλοι πλέον μιλούν κι αναζητούν οδηγεί στο θάνατο.
Θεωρείτε ότι ο καλλιτεχνικός κόσμος είναι όσο κοντά θα έπρεπε να είναι στη δοκιμασμένη ελληνική κοινωνία; Τί άλλο θα μπορούσε ίσως να προσφέρει μέσω της τέχνης του και πώς, ένας τραγουδιστής - τραγουδοποιός;
Η τέχνη δε ζητά να υποτάξει τον κόσμο, αλλά να δώσει ένα νόημα στην ανθρώπινη προσπάθεια και ένα πρόσωπο στην πορεία του ανθρώπου. Ο άνθρωπος ζήτησε πάντοτε στην τέχνη τη λύτρωσή του.
Ποιά τα άμεσα σχέδια σας Υπάρχει κάτι καινούριο - ανακοινώσιμο, ή κάτι που είναι υπό «ζύμωση»;
Τα σχέδιά μου είναι πολλά. Όταν φεύγει ένα καινούργιο δελτίο τύπου που αφορά κάτι στο οποίο συμμετέχω το μαθαίνετε πρώτοι.
Πώς βλέπετε την προσπάθεια που επιτελείται στο Όγδοο;
Στους νέους όρους είναι μια σπουδαία προσπάθεια.
