-Τι ακριβώς θα παρουσιάσετε στο Μέγαρο Μουσικής την Τρίτη 7 Ιουνίου;
Είναι η πρεμιέρα της πρώτης μου δισκογραφικής δουλειάς που τιτλοφορείται ĒCHOS και που διαγράφει μία μουσική διαδρομή στην οποία συναντώνται οι πολιτισμοί της Ελλάδας, της Κύπρου, της Καστίλλης, της Εβραϊκής Ισπανίας, της Προβηγκίας και της Αρμενίας. Κεντρική φιγούρα του μουσικού ταξιδιού είναι ο επώνυμος και ανώνυμος βάρδος, ενώ ο τίτλος του δίσκου παραπέμπει στην έννοια του πρώτου, αρχαϊκού ήχου και την ονομασία της μεσαιωνικής μουσικής κλίμακας. Παράλληλα με το πρόγραμμα του δίσκου θα ακουστούν αναγεννησιακά και παραδοσιακά τραγούδια από την Κρήτη και την Κύπρο, τραγούδια της Μικράς Ασίας, Σεφαραδίτικες και Εβραϊκές ρομάντζες και λόγια μουσική του Μεσαίωνα.
- Εχοντας σπουδάσει κλασικό τραγούδι πως προέκυψε αυτή η βουτιά στους λαϊκούς πολιτισμούς της Μεσογείου;
Τα βασικά μου ενδιαφέροντα ήταν πάντα η τέχνη της φωνής, η προκλασική μουσική και οι μουσικές του κόσμου. Σπούδασα κλασικό τραγούδι για να χτίσω το όργανό μου και να μελετήσω την προκλασική μουσική και παράλληλα μουσικολογία με ειδίκευση στην εθνομουσικολογία. Κατά συνέπεια δε μιλάμε για «βουτιά» αλλά για μια συνεχή, σταθερή διαδρομή, μια σύζευξη.
-Πόσο εύκολη ή δύσκολη είναι η προσέγγιση ενός τέτοιου ρεπερτορίου; Κατ’ αρχήν, σε πόσες διαφορετικές γλώσσες θα τραγουδήσετε;
Τραγουδάω αρκετά τραγούδια στα Ελληνικά, κάποια από αυτά είναι στην Κυπριακή διάλεκτο, τραγουδώ επίσης στα Αρμένικα, στο ιδίωμα των εβραίων της Ισπανίας, στα γαλλικά του Μεσαίωνα και στα Οξιτανικά που είναι η γλώσσα των τροβαδούρων της νότιας Γαλλίας. Στο ρεπερτόριό μου έχω επίσης τραγούδια Εβραϊκά, Αραβικά, Ισπανικά και Καταλανικά. Για μένα η μουσική της γλώσσας και η γνωριμία με τα διαφορετικά ιδιώματα είναι κάτι το μαγικό και αποτελεί βασικό μέρος της έρευνας και της μελέτης μου. Ως σπουδάστρια κλασικού τραγουδιού μπήκα από νωρίς στη διαδικασία να τραγουδώ σε άλλες γλώσσες. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει ο τραγουδιστής όλες αυτές τις γλώσσες, πρέπει όμως να γνωρίζει πολύ καλά το κείμενο και να αποδίδει μουσικά τις λέξεις που τραγουδάει. Προσωπικά έχω μια βαθιά σχέση με την ποίηση, μελετώ χρόνια τους ποιητές και τη συλλογική ποιητική δημιουργία που βρίσκουμε στις λαϊκές παραδόσεις. Τώρα όσον αφορά την προσέγγιση του ρεπερτορίου πάντα μελετούσα εξειδικευμένα ρεπερτόρια με ερμηνευτές που έχουν διακριθεί σε αυτά. Τα ταξίδια είναι επίσης πολύ μεγάλη πηγή μάθησης και η μελέτη του πολιτισμού από όπου προέρχονται τα τραγούδια. Είχα την τύχη να ταξιδέψω και να ζήσω αρκετά χρόνια στην Αγγλία και τη νότια Γαλλία, όπου και μπόρεσα να συμπράξω με μουσικούς από διαφορετικές κουλτούρες, να μελετήσω με εξειδικευμένους δασκάλους και να παρατηρώ τον Άλλο κάνοντάς τον μέρος του εαυτού μου.
-Ποιοι θα είναι οι συνεργάτες σας σε αυτό το εγχείρημα;
Θα με συνοδεύσουν δυο σπουδαίοι μουσικοί, ο Σόλης Μπαρκή στα κρουστά και η Αθηνά Κουκή στο κανονάκι. Με το Σόλη ήθελα εδώ και αρκετά χρόνια να συνεργαστώ, είναι ένας εμπνευσμένος και ευφάνταστος καλλιτέχνης με μια βαθιά φιλοσοφία στην τέχνη και στη ζωή. Η Αθηνά είναι για μένα μια καινούρια γνωριμία, είναι μια νέα μουσικός, εργατική, επίμονη και με τη φρεσκάδα του ανθρώπου που ξεκινά τη διαδρομή. Χαίρομαι πολύ που οι άνθρωποι αυτοί είναι οι συνοδοιπόροι μου.
-Κάποια από αυτά τα τραγούδια τα έχουν ερμηνεύσει σπουδαίοι τραγουδιστές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η δική σας προσέγγιση σε τι θα είναι διαφορετική;
Κάθε προσέγγιση είναι διαφορετική με την έννοια ότι ο κάθε ερμηνευτής είναι μοναδικός. Το πώς αντιλαμβάνεται τον ήχο, το χρώμα της φωνής του, η σχέση του με το κείμενο, η εκπαίδευσή του, οι καταβολές, τα βιώματα… Όλα αυτά συνθέτουν μια μοναδική και πολύπλοκη καλλιτεχνική προσωπικότητα. Η δική μου προσέγγιση έχει να κάνει με την προσωπική μου αναζήτηση, το να βρω μια κοινή αισθητική στην απόδοση των τραγουδιών «του Κόσμου» και της λόγιας μουσικής δημιουργίας. Τραγουδώ τα τραγούδια δίνοντας ένα χαρακτήρα προκλασικό, στο ύφος της παλαιάς μουσικής και προσπαθώντας να δώσω έμφαση στην κοινή τους καταγωγή που χάνεται στα βάθη του χρόνου.
-Το ρεπερτόριο αυτό θα ηχογραφηθεί και για την δισκογραφία;
Στον πρώτο μου δίσκο ξεκίνησα ακριβώς αυτήν την προσπάθεια. Έχω πολλά ακόμα να υλοποιήσω, πολλά τραγούδια να ηχογραφήσω, πολλές θεματικές να σχεδιάσω. Το ωραιότερο είναι πάντα αυτό που μας περιμένει, αυτό που δεν έχει ειπωθεί ακόμα.
-Στο Μέγαρο θα σας προλογίσει μια σπουδαία τραγουδίστρια, η Νένα Βενετσάνου. Αν σας ζητούσα να μας πείτε τα ονόματα κάποιων τραγουδιστριών που στάθηκαν ορόσημο για σας ποιες θα αναφέρατε;
Είναι μια δύσκολη ερώτηση γιατί λατρεύω την ανθρώπινη φωνή και με έχουν επηρεάσει πολλοί τραγουδιστές από διαφορετικούς καλλιτεχνικούς χώρους. Θα αναφέρω φυσικά τη Νένα Βενετσάνου που έχει μια ερμηνευτική τεχνική με βάση το κλασικό τραγούδι, και βέβαια μια υπέροχη, χαρακτηριστική φωνή. Αγαπώ πολύ τη Feyrouz, την Tamia Valmont, τη Montserrat Figueras και τη Lisa Gerrard. Τη Victoria de los Angeles ιδίως όταν ερμηνεύει Καταλανικά τραγούδια. Την Ελένη Βιτάλη στα δημοτικά και τους βυζαντινούς ύμνους.
-Είστε μια μουσικός με ενδιαφέρουσες σπουδές και με επιστημονική γνώση του αντικειμένου σας. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την επιστημονική σας εμπειρία και το κατά πώς η επιστημονική γνώση συναντά την τέχνη;
Είμαι από τους ανθρώπους που πάντα ήθελα να γνωρίζω το γιατί, το πώς. Δε θα μπορούσα να αρκεστώ στην εμπειρική γνώση του αντικειμένου, η θεωρητική κατάρτιση είναι εξαιρετικά τροφοδοτική. Στην εθνομουσικολογία διδάχτηκα τη σημασία και τη μέθοδο της επιτόπιας έρευνας. Ως μουσικολόγος έχω εργαστεί στο British Library National Sound Archive, στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, στη Βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Μέσα από τις εμπειρίες μου αυτές έμαθα να οργανώνω, να ταξινομώ, να αξιολογώ. Μπόρεσα να έρθω σε επαφή με πολύτιμο υλικό, αρχειακό ή ζωντανό, και το συνέλεγα σαν τη μέλισσα. Διαμόρφωσα έτσι την αισθητική μου και ξεκίνησα να δημιουργώ το προσωπικό μου αρχείο. Και φυσικά, όλη αυτή η γνώση μετουσιώνεται σε τέχνη.
-Βγαίνοντας από μια δύσκολη εποχή-την εποχή της καραντίνας- πως βλέπετε τα πράγματα; Ο κόσμος έχει διάθεση να βγει από το σπίτι του, να πάει σε συναυλίες;
Φυσικά. Έχει λείψει σε όλους μας τόσο η κοινωνική επαφή όσο και η μέθεξη που μας μεταδίδει η τέχνη. Αυτό φάνηκε και την περίοδο της καραντίνας: πολλοί συνάδελφοι μου έλεγαν «καλά είναι δυνατόν να κυκλοφορήσεις το δίσκο σου τώρα;» Και όμως, ο δίσκος παίχτηκε στο ραδιόφωνο, σχολιάστηκε, υπήρξε πολύ θερμή ανταπόκριση. Οι άνθρωποι διψούσαν. Παράλληλα δεν ήταν λίγοι οι καλλιτέχνες που την περίοδο του εγκλεισμού επιδόθηκαν σε άλλες δραστηριότητες: ηχογραφούσαν, έγραφαν μουσική, σχεδίαζαν projects. Όλος αυτός ο δημιουργικός αναβρασμός και η λαχτάρα για σύμπραξη ή ακρόαση θα εκδηλωθεί πολύ έντονα τώρα που ανοίγουν τα πράγματα.
-Πόσο εύκολο είναι να είναι κανείς καλλιτέχνης σήμερα; Σας ρωτάω με την έννοια ότι οι περισσότεροι συνάδελφοί σας τα τελευταία δύο χρόνια πραγματικά υπέφεραν.
Δε νομίζω ότι υπήρξε ποτέ εύκολη εποχή να είναι κανείς καλλιτέχνης ιδίως αν είναι συνεπής στην τέχνη του και λειτουργεί επιλεκτικά αντί να κάνει το ο,τιδήποτε για να επιβιώσει. Αν ρωτάτε για μένα, τη δυσκολία τη βιώνω σε όλη μου την πορεία και όχι τα δυο τελευταία χρόνια. Έχω κάνει πολύ συνειδητές επιλογές που έχουν το κόστος τους αλλά δεν έχω μετανιώσει στιγμή για αυτό. Το να είσαι «καλλιτέχνης» είναι περισσότερο μια κατάσταση ψυχική παρά επάγγελμα. Είναι κάτι το ζωτικό όπως η ανάσα, το κάνεις γιατί δε μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτό.
Είναι η πρεμιέρα της πρώτης μου δισκογραφικής δουλειάς που τιτλοφορείται ĒCHOS και που διαγράφει μία μουσική διαδρομή στην οποία συναντώνται οι πολιτισμοί της Ελλάδας, της Κύπρου, της Καστίλλης, της Εβραϊκής Ισπανίας, της Προβηγκίας και της Αρμενίας. Κεντρική φιγούρα του μουσικού ταξιδιού είναι ο επώνυμος και ανώνυμος βάρδος, ενώ ο τίτλος του δίσκου παραπέμπει στην έννοια του πρώτου, αρχαϊκού ήχου και την ονομασία της μεσαιωνικής μουσικής κλίμακας. Παράλληλα με το πρόγραμμα του δίσκου θα ακουστούν αναγεννησιακά και παραδοσιακά τραγούδια από την Κρήτη και την Κύπρο, τραγούδια της Μικράς Ασίας, Σεφαραδίτικες και Εβραϊκές ρομάντζες και λόγια μουσική του Μεσαίωνα.
- Εχοντας σπουδάσει κλασικό τραγούδι πως προέκυψε αυτή η βουτιά στους λαϊκούς πολιτισμούς της Μεσογείου;
Τα βασικά μου ενδιαφέροντα ήταν πάντα η τέχνη της φωνής, η προκλασική μουσική και οι μουσικές του κόσμου. Σπούδασα κλασικό τραγούδι για να χτίσω το όργανό μου και να μελετήσω την προκλασική μουσική και παράλληλα μουσικολογία με ειδίκευση στην εθνομουσικολογία. Κατά συνέπεια δε μιλάμε για «βουτιά» αλλά για μια συνεχή, σταθερή διαδρομή, μια σύζευξη.
-Πόσο εύκολη ή δύσκολη είναι η προσέγγιση ενός τέτοιου ρεπερτορίου; Κατ’ αρχήν, σε πόσες διαφορετικές γλώσσες θα τραγουδήσετε;
Τραγουδάω αρκετά τραγούδια στα Ελληνικά, κάποια από αυτά είναι στην Κυπριακή διάλεκτο, τραγουδώ επίσης στα Αρμένικα, στο ιδίωμα των εβραίων της Ισπανίας, στα γαλλικά του Μεσαίωνα και στα Οξιτανικά που είναι η γλώσσα των τροβαδούρων της νότιας Γαλλίας. Στο ρεπερτόριό μου έχω επίσης τραγούδια Εβραϊκά, Αραβικά, Ισπανικά και Καταλανικά. Για μένα η μουσική της γλώσσας και η γνωριμία με τα διαφορετικά ιδιώματα είναι κάτι το μαγικό και αποτελεί βασικό μέρος της έρευνας και της μελέτης μου. Ως σπουδάστρια κλασικού τραγουδιού μπήκα από νωρίς στη διαδικασία να τραγουδώ σε άλλες γλώσσες. Δεν χρειάζεται να γνωρίζει ο τραγουδιστής όλες αυτές τις γλώσσες, πρέπει όμως να γνωρίζει πολύ καλά το κείμενο και να αποδίδει μουσικά τις λέξεις που τραγουδάει. Προσωπικά έχω μια βαθιά σχέση με την ποίηση, μελετώ χρόνια τους ποιητές και τη συλλογική ποιητική δημιουργία που βρίσκουμε στις λαϊκές παραδόσεις. Τώρα όσον αφορά την προσέγγιση του ρεπερτορίου πάντα μελετούσα εξειδικευμένα ρεπερτόρια με ερμηνευτές που έχουν διακριθεί σε αυτά. Τα ταξίδια είναι επίσης πολύ μεγάλη πηγή μάθησης και η μελέτη του πολιτισμού από όπου προέρχονται τα τραγούδια. Είχα την τύχη να ταξιδέψω και να ζήσω αρκετά χρόνια στην Αγγλία και τη νότια Γαλλία, όπου και μπόρεσα να συμπράξω με μουσικούς από διαφορετικές κουλτούρες, να μελετήσω με εξειδικευμένους δασκάλους και να παρατηρώ τον Άλλο κάνοντάς τον μέρος του εαυτού μου.
-Ποιοι θα είναι οι συνεργάτες σας σε αυτό το εγχείρημα;
Θα με συνοδεύσουν δυο σπουδαίοι μουσικοί, ο Σόλης Μπαρκή στα κρουστά και η Αθηνά Κουκή στο κανονάκι. Με το Σόλη ήθελα εδώ και αρκετά χρόνια να συνεργαστώ, είναι ένας εμπνευσμένος και ευφάνταστος καλλιτέχνης με μια βαθιά φιλοσοφία στην τέχνη και στη ζωή. Η Αθηνά είναι για μένα μια καινούρια γνωριμία, είναι μια νέα μουσικός, εργατική, επίμονη και με τη φρεσκάδα του ανθρώπου που ξεκινά τη διαδρομή. Χαίρομαι πολύ που οι άνθρωποι αυτοί είναι οι συνοδοιπόροι μου.
-Κάποια από αυτά τα τραγούδια τα έχουν ερμηνεύσει σπουδαίοι τραγουδιστές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η δική σας προσέγγιση σε τι θα είναι διαφορετική;
Κάθε προσέγγιση είναι διαφορετική με την έννοια ότι ο κάθε ερμηνευτής είναι μοναδικός. Το πώς αντιλαμβάνεται τον ήχο, το χρώμα της φωνής του, η σχέση του με το κείμενο, η εκπαίδευσή του, οι καταβολές, τα βιώματα… Όλα αυτά συνθέτουν μια μοναδική και πολύπλοκη καλλιτεχνική προσωπικότητα. Η δική μου προσέγγιση έχει να κάνει με την προσωπική μου αναζήτηση, το να βρω μια κοινή αισθητική στην απόδοση των τραγουδιών «του Κόσμου» και της λόγιας μουσικής δημιουργίας. Τραγουδώ τα τραγούδια δίνοντας ένα χαρακτήρα προκλασικό, στο ύφος της παλαιάς μουσικής και προσπαθώντας να δώσω έμφαση στην κοινή τους καταγωγή που χάνεται στα βάθη του χρόνου.
-Το ρεπερτόριο αυτό θα ηχογραφηθεί και για την δισκογραφία;
Στον πρώτο μου δίσκο ξεκίνησα ακριβώς αυτήν την προσπάθεια. Έχω πολλά ακόμα να υλοποιήσω, πολλά τραγούδια να ηχογραφήσω, πολλές θεματικές να σχεδιάσω. Το ωραιότερο είναι πάντα αυτό που μας περιμένει, αυτό που δεν έχει ειπωθεί ακόμα.
-Στο Μέγαρο θα σας προλογίσει μια σπουδαία τραγουδίστρια, η Νένα Βενετσάνου. Αν σας ζητούσα να μας πείτε τα ονόματα κάποιων τραγουδιστριών που στάθηκαν ορόσημο για σας ποιες θα αναφέρατε;
Είναι μια δύσκολη ερώτηση γιατί λατρεύω την ανθρώπινη φωνή και με έχουν επηρεάσει πολλοί τραγουδιστές από διαφορετικούς καλλιτεχνικούς χώρους. Θα αναφέρω φυσικά τη Νένα Βενετσάνου που έχει μια ερμηνευτική τεχνική με βάση το κλασικό τραγούδι, και βέβαια μια υπέροχη, χαρακτηριστική φωνή. Αγαπώ πολύ τη Feyrouz, την Tamia Valmont, τη Montserrat Figueras και τη Lisa Gerrard. Τη Victoria de los Angeles ιδίως όταν ερμηνεύει Καταλανικά τραγούδια. Την Ελένη Βιτάλη στα δημοτικά και τους βυζαντινούς ύμνους.
-Είστε μια μουσικός με ενδιαφέρουσες σπουδές και με επιστημονική γνώση του αντικειμένου σας. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την επιστημονική σας εμπειρία και το κατά πώς η επιστημονική γνώση συναντά την τέχνη;
Είμαι από τους ανθρώπους που πάντα ήθελα να γνωρίζω το γιατί, το πώς. Δε θα μπορούσα να αρκεστώ στην εμπειρική γνώση του αντικειμένου, η θεωρητική κατάρτιση είναι εξαιρετικά τροφοδοτική. Στην εθνομουσικολογία διδάχτηκα τη σημασία και τη μέθοδο της επιτόπιας έρευνας. Ως μουσικολόγος έχω εργαστεί στο British Library National Sound Archive, στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, στη Βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Μέσα από τις εμπειρίες μου αυτές έμαθα να οργανώνω, να ταξινομώ, να αξιολογώ. Μπόρεσα να έρθω σε επαφή με πολύτιμο υλικό, αρχειακό ή ζωντανό, και το συνέλεγα σαν τη μέλισσα. Διαμόρφωσα έτσι την αισθητική μου και ξεκίνησα να δημιουργώ το προσωπικό μου αρχείο. Και φυσικά, όλη αυτή η γνώση μετουσιώνεται σε τέχνη.
-Βγαίνοντας από μια δύσκολη εποχή-την εποχή της καραντίνας- πως βλέπετε τα πράγματα; Ο κόσμος έχει διάθεση να βγει από το σπίτι του, να πάει σε συναυλίες;
Φυσικά. Έχει λείψει σε όλους μας τόσο η κοινωνική επαφή όσο και η μέθεξη που μας μεταδίδει η τέχνη. Αυτό φάνηκε και την περίοδο της καραντίνας: πολλοί συνάδελφοι μου έλεγαν «καλά είναι δυνατόν να κυκλοφορήσεις το δίσκο σου τώρα;» Και όμως, ο δίσκος παίχτηκε στο ραδιόφωνο, σχολιάστηκε, υπήρξε πολύ θερμή ανταπόκριση. Οι άνθρωποι διψούσαν. Παράλληλα δεν ήταν λίγοι οι καλλιτέχνες που την περίοδο του εγκλεισμού επιδόθηκαν σε άλλες δραστηριότητες: ηχογραφούσαν, έγραφαν μουσική, σχεδίαζαν projects. Όλος αυτός ο δημιουργικός αναβρασμός και η λαχτάρα για σύμπραξη ή ακρόαση θα εκδηλωθεί πολύ έντονα τώρα που ανοίγουν τα πράγματα.
-Πόσο εύκολο είναι να είναι κανείς καλλιτέχνης σήμερα; Σας ρωτάω με την έννοια ότι οι περισσότεροι συνάδελφοί σας τα τελευταία δύο χρόνια πραγματικά υπέφεραν.
Δε νομίζω ότι υπήρξε ποτέ εύκολη εποχή να είναι κανείς καλλιτέχνης ιδίως αν είναι συνεπής στην τέχνη του και λειτουργεί επιλεκτικά αντί να κάνει το ο,τιδήποτε για να επιβιώσει. Αν ρωτάτε για μένα, τη δυσκολία τη βιώνω σε όλη μου την πορεία και όχι τα δυο τελευταία χρόνια. Έχω κάνει πολύ συνειδητές επιλογές που έχουν το κόστος τους αλλά δεν έχω μετανιώσει στιγμή για αυτό. Το να είσαι «καλλιτέχνης» είναι περισσότερο μια κατάσταση ψυχική παρά επάγγελμα. Είναι κάτι το ζωτικό όπως η ανάσα, το κάνεις γιατί δε μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτό.
