Δεν είναι μια συνέντευξη αλλά μια συζήτηση με ένα φίλο και συνεργάτη. Με τον Γιώργο Αλτή πέρα απ’ τα ανθρώπινα μοιραζόμαστε κι ένα ιδιαίτερο τραγούδι. Εκείνος έχει γράψει τη μελωδία κι εγώ το στίχο .Τίτλος του «Στις γειτονιές του μπουζουκιού», και αναφέρεται στο μύθο και την προσωπικότητα του Μανώλη Χιώτη…
Στις γειτονιές του μπουζουκιού
Αυτό το ξέρουν όλοι
Πως κι οι αγγέλοι προσκυνούν
το Χιώτη το Μανώλη…
Το ερμηνεύουν δύο σύγχρονοι «Θεοί» του μπουζουκιού και πρωτομάστορες του λαϊκού –με την ευρύτερη έννοια- τραγουδιού των τελευταίων δεκαετιών, ο Χρήστος Νικολόπουλος και ο Θανάσης Πολυκανδριώτης.
Οι δυο τους, με το ξεχωριστό ειδικό τους βάρος, υπογραμμίζουν τον «συμβολισμό» του τραγουδιού, απονέμοντας με τη σειρά τους, τα δεόντα, στον καλλιτέχνη που με την πρωτοπορία και ευρηματικότητά του καθόρισε από πολλές απόψεις το ρόλο, την υπόσταση και την «οικουμενικότητα» του μπουζουκιού και των εκτελεστών του.
Πως είναι να σε τραγουδούν Νικολόπουλος και Πολυκανδριώτης;
Πολύ όμορφο, μαγικό θα έλεγα και μαζί τιμητικό, και για μένα και για σένα φαντάζομαι. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι η προθυμία τους, η διάθεσή τους, να ερμηνεύσουν το τραγούδι. Τόσο σπουδαίοι καλλιτέχνες, με τόσο μεγάλη διαδρομή, και τόσο γήινοι συνάμα.
Ποια είναι τα κοινά σημεία και ποιες οι διαφορές τους;
Είναι πρωταγωνιστές της τέχνης τους, είναι παικταράδες, έχουν τεράστια θητεία στο στούντιο σε τραγούδια άλλων και έχουν γράψει και δικές τους αθάνατες συνθέσεις. Να θυμίσω πως υπήρξαν και ντουέτο, πρώτο- δεύτερο μπουζούκι σε αμέτρητες στιγμές του Λοΐζου, του Κουγιουμτζή, του Καλδάρα και όχι μόνο. Επίσης είναι μαχητές του πάλκου με συνεχή και αμείωτη δράση στην διασκέδασή τοποθετώντας πάντα με τον τρόπο τους το μπουζούκι και τον μπουζουξή μπροστά. Μεγάλες σημαίες στην κατηγορίας τους και οι δυο τους.
Αυτά είναι τα «όμοια», δεν μου είπες για τα «αλλιώτικα;
Οι διαφορές τους σαν εκτελεστές και δημιουργοί, έχουν να κάνουν με τον χαρακτήρα του καθενός. Κάνουν δηλαδή το ίδιο πράγμα με διαφορετικές συνιστώσες. Η συντεταγμένη έχει κοινή… γράμμωση. Ο Χρήστος είναι μια ήρεμη δύναμη, μια αστείρευτή πηγή. Ο Θανάσης είναι περισσότερο εκρηκτικός και σαν άνθρωπος και σαν βιρτουόζος. Καταιγίδα σωστή. Θαρρείς πως για εκείνον δεν υπάρχει κάτι αδύνατο ή ακατόρθωτο.
Οι στιγμές μαζί τους για την ηχογράφηση του τραγουδιού;
Ευλογία αληθινή. Όνειρο που έγινε πραγματικότητα.
Ο Μανώλης Χιώτης τι αποτελεί για τους μπουζουξήδες και το ελληνικό τραγούδι;
Φάρο άσβεστο, φωτεινό, αθάνατο. Ακόμα και σήμερα οι νεότεροι πατούν στα βήματά του. Δουλεύουμε με τα εργαλεία του. Είναι αξεπέραστος ο Χιώτης. Μέσα στα μόλις 50 χρόνια της ζήσης του έκανε πράγματα για τα οποία άλλοι θα χρειάζονταν 100 ζωές. Μπροστάρης σε όλα του, στα παιξίματα του, στα τραγούδια, όπου έβαζε το χέρι του, μαζί με το μυαλό και την ψυχή του, θαρρείς και όλα μεταμορφώνονταν σε μέταλλο πολύτιμο, σπάνιο και απαράμιλλο.
Έγραψες κι ένα βιβλίο για εκείνον…
Ναι. Ότι και να πούμε για τον Χιώτη θα είναι λίγο.
Νομίζω το ίσιο ισχύει και για τον Σπόρο (Γιάννη Σταματίου), η μονογραφία του οποίου καλύπτει το άλλο μισό του βιβλίου.
Είναι παίκτες ορόσημα του λαϊκού τραγουδιού. Ο Σπόρος έχει πολλά στοιχεία του Χιώτη στον τρόπο και την αντίληψή του. Και βέβαια υπήρξαν και φίλοι και συνοδοιπόροι.
Γιατί γράφεις βιβλία για τους «Θεούς» του σιναφιού σου;
Για την ιστορία, για το μετά… Για να μην χαθούν μαρτυρίες πολύτιμες, για να καταλάβουν οι νεότεροι το μεγαλείο και τον αγώνα των πρωτοπόρων. Έζησα κοντά στον Γιάννη Παλαιολόγου, είμαι εδώ και χρόνια στο πλευρό του Γιάννη του Μωραΐτη, ξέρεις τι θησαυρό έχω αποκομίσει από αυτές τις συναναστροφές; Δεν ξεχρεώνω ούτε με όλο το χρυσάφι της γης.
Το μέλλον του μπουζουκιού στις μέρες μας;
Επισήμως δύσκολο, για να μην πω ζοφερό. Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης θαρρείς και υπάρχει αυστηρό απαγορευτικό. Μιλάω για την ουσία του πράγματος όχι για απόπειρες τουριστικές ή ευκαιριακές. Δεν ταιριάζει στους ιθύνοντες, δεν τους κάνει. Είναι άλλα τα ζητούμενά τους… Ορατότης μηδέν, λοιπόν στο ραδιόφωνο, θαρρείς και ζούμε σ’ άλλη χώρα. Στην τηλεόραση υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, ευτυχώς. Η ελπίδα όμως έρχεται από αλλού.
Από πού;
Απ’ τα νέα παιδιά, που παρόλο ο ρόλος και η θέση του μπουζουξή και του μπουζουκιού δεν έχουν την ανάλογη βαρύτητα του παρελθόντος, και το μεροκάματο μαζί, επιζητούν σώνει και καλά να μάθουν το όργανο και τα μυστικά του. Είναι ένας στρατός που δεν κάνει θόρυβο, αλλά έχει μεγάλη δύναμη, και που κάποια στιγμή, μαζί και με τον υπόλοιπο κόσμο που αγαπάει το λαϊκό τραγούδι και που νοιάζεται γ ια τον πολιτισμό αυτού του τόπου, πρέπει όλο μαζί να βροντοφωνάξουμε: Είμαστε Εδώ, Υπάρχουμε κι εμείς!
Νοσταλγείς την εποχή των «Ραστ»;
Μαζί με τους Βασιλά, Κατσίκη και Κωνσταντινίδη λειτουργήσαμε σαν συγκρότημα μπουζουκιών με τη μορφή αλλά και την δομή ενός κλασικού κουαρτέτου. Νομίζω πως πήγαμε το «ζήτημα» λίγο παραπέρα και αφήσαμε χνάρια γερά. Έχω υπέροχες αναμνήσεις από αυτή τη διαδρομή.
Η συνέχεια του… Γιώργου Αλτή;
Οι καιροί είναι ζόρικοι, ανησυχητικοί, μπερδεμένοι. Όσο είμαστε όρθιοι θα παλεύουμε. Με τις εμφανίσεις μας, με τα τραγούδια μας, με τα παιξίματά μας, με την μετάγγιση της γνώσης μας στους… επόμενους. Κόντρα στο ρεύμα αλλά παρόντες. Ενεργοί, ουσιαστικοί, χρήσιμοι, για όσα αγαπήσαμε και αγαπάμε και για εκείνα που ονειρευόμαστε.
Στις γειτονιές του μπουζουκιού
Αυτό το ξέρουν όλοι
Πως κι οι αγγέλοι προσκυνούν
το Χιώτη το Μανώλη…
Το ερμηνεύουν δύο σύγχρονοι «Θεοί» του μπουζουκιού και πρωτομάστορες του λαϊκού –με την ευρύτερη έννοια- τραγουδιού των τελευταίων δεκαετιών, ο Χρήστος Νικολόπουλος και ο Θανάσης Πολυκανδριώτης.
Οι δυο τους, με το ξεχωριστό ειδικό τους βάρος, υπογραμμίζουν τον «συμβολισμό» του τραγουδιού, απονέμοντας με τη σειρά τους, τα δεόντα, στον καλλιτέχνη που με την πρωτοπορία και ευρηματικότητά του καθόρισε από πολλές απόψεις το ρόλο, την υπόσταση και την «οικουμενικότητα» του μπουζουκιού και των εκτελεστών του.
Πως είναι να σε τραγουδούν Νικολόπουλος και Πολυκανδριώτης;
Πολύ όμορφο, μαγικό θα έλεγα και μαζί τιμητικό, και για μένα και για σένα φαντάζομαι. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι η προθυμία τους, η διάθεσή τους, να ερμηνεύσουν το τραγούδι. Τόσο σπουδαίοι καλλιτέχνες, με τόσο μεγάλη διαδρομή, και τόσο γήινοι συνάμα.
Ποια είναι τα κοινά σημεία και ποιες οι διαφορές τους;
Είναι πρωταγωνιστές της τέχνης τους, είναι παικταράδες, έχουν τεράστια θητεία στο στούντιο σε τραγούδια άλλων και έχουν γράψει και δικές τους αθάνατες συνθέσεις. Να θυμίσω πως υπήρξαν και ντουέτο, πρώτο- δεύτερο μπουζούκι σε αμέτρητες στιγμές του Λοΐζου, του Κουγιουμτζή, του Καλδάρα και όχι μόνο. Επίσης είναι μαχητές του πάλκου με συνεχή και αμείωτη δράση στην διασκέδασή τοποθετώντας πάντα με τον τρόπο τους το μπουζούκι και τον μπουζουξή μπροστά. Μεγάλες σημαίες στην κατηγορίας τους και οι δυο τους.
Αυτά είναι τα «όμοια», δεν μου είπες για τα «αλλιώτικα;
Οι διαφορές τους σαν εκτελεστές και δημιουργοί, έχουν να κάνουν με τον χαρακτήρα του καθενός. Κάνουν δηλαδή το ίδιο πράγμα με διαφορετικές συνιστώσες. Η συντεταγμένη έχει κοινή… γράμμωση. Ο Χρήστος είναι μια ήρεμη δύναμη, μια αστείρευτή πηγή. Ο Θανάσης είναι περισσότερο εκρηκτικός και σαν άνθρωπος και σαν βιρτουόζος. Καταιγίδα σωστή. Θαρρείς πως για εκείνον δεν υπάρχει κάτι αδύνατο ή ακατόρθωτο.
Οι στιγμές μαζί τους για την ηχογράφηση του τραγουδιού;
Ευλογία αληθινή. Όνειρο που έγινε πραγματικότητα.
Ο Μανώλης Χιώτης τι αποτελεί για τους μπουζουξήδες και το ελληνικό τραγούδι;
Φάρο άσβεστο, φωτεινό, αθάνατο. Ακόμα και σήμερα οι νεότεροι πατούν στα βήματά του. Δουλεύουμε με τα εργαλεία του. Είναι αξεπέραστος ο Χιώτης. Μέσα στα μόλις 50 χρόνια της ζήσης του έκανε πράγματα για τα οποία άλλοι θα χρειάζονταν 100 ζωές. Μπροστάρης σε όλα του, στα παιξίματα του, στα τραγούδια, όπου έβαζε το χέρι του, μαζί με το μυαλό και την ψυχή του, θαρρείς και όλα μεταμορφώνονταν σε μέταλλο πολύτιμο, σπάνιο και απαράμιλλο.
Έγραψες κι ένα βιβλίο για εκείνον…
Ναι. Ότι και να πούμε για τον Χιώτη θα είναι λίγο.
Νομίζω το ίσιο ισχύει και για τον Σπόρο (Γιάννη Σταματίου), η μονογραφία του οποίου καλύπτει το άλλο μισό του βιβλίου.
Είναι παίκτες ορόσημα του λαϊκού τραγουδιού. Ο Σπόρος έχει πολλά στοιχεία του Χιώτη στον τρόπο και την αντίληψή του. Και βέβαια υπήρξαν και φίλοι και συνοδοιπόροι.
Γιατί γράφεις βιβλία για τους «Θεούς» του σιναφιού σου;
Για την ιστορία, για το μετά… Για να μην χαθούν μαρτυρίες πολύτιμες, για να καταλάβουν οι νεότεροι το μεγαλείο και τον αγώνα των πρωτοπόρων. Έζησα κοντά στον Γιάννη Παλαιολόγου, είμαι εδώ και χρόνια στο πλευρό του Γιάννη του Μωραΐτη, ξέρεις τι θησαυρό έχω αποκομίσει από αυτές τις συναναστροφές; Δεν ξεχρεώνω ούτε με όλο το χρυσάφι της γης.
Το μέλλον του μπουζουκιού στις μέρες μας;
Επισήμως δύσκολο, για να μην πω ζοφερό. Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης θαρρείς και υπάρχει αυστηρό απαγορευτικό. Μιλάω για την ουσία του πράγματος όχι για απόπειρες τουριστικές ή ευκαιριακές. Δεν ταιριάζει στους ιθύνοντες, δεν τους κάνει. Είναι άλλα τα ζητούμενά τους… Ορατότης μηδέν, λοιπόν στο ραδιόφωνο, θαρρείς και ζούμε σ’ άλλη χώρα. Στην τηλεόραση υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, ευτυχώς. Η ελπίδα όμως έρχεται από αλλού.
Από πού;
Απ’ τα νέα παιδιά, που παρόλο ο ρόλος και η θέση του μπουζουξή και του μπουζουκιού δεν έχουν την ανάλογη βαρύτητα του παρελθόντος, και το μεροκάματο μαζί, επιζητούν σώνει και καλά να μάθουν το όργανο και τα μυστικά του. Είναι ένας στρατός που δεν κάνει θόρυβο, αλλά έχει μεγάλη δύναμη, και που κάποια στιγμή, μαζί και με τον υπόλοιπο κόσμο που αγαπάει το λαϊκό τραγούδι και που νοιάζεται γ ια τον πολιτισμό αυτού του τόπου, πρέπει όλο μαζί να βροντοφωνάξουμε: Είμαστε Εδώ, Υπάρχουμε κι εμείς!
Νοσταλγείς την εποχή των «Ραστ»;
Μαζί με τους Βασιλά, Κατσίκη και Κωνσταντινίδη λειτουργήσαμε σαν συγκρότημα μπουζουκιών με τη μορφή αλλά και την δομή ενός κλασικού κουαρτέτου. Νομίζω πως πήγαμε το «ζήτημα» λίγο παραπέρα και αφήσαμε χνάρια γερά. Έχω υπέροχες αναμνήσεις από αυτή τη διαδρομή.
Η συνέχεια του… Γιώργου Αλτή;
Οι καιροί είναι ζόρικοι, ανησυχητικοί, μπερδεμένοι. Όσο είμαστε όρθιοι θα παλεύουμε. Με τις εμφανίσεις μας, με τα τραγούδια μας, με τα παιξίματά μας, με την μετάγγιση της γνώσης μας στους… επόμενους. Κόντρα στο ρεύμα αλλά παρόντες. Ενεργοί, ουσιαστικοί, χρήσιμοι, για όσα αγαπήσαμε και αγαπάμε και για εκείνα που ονειρευόμαστε.
