Τι θα έλεγες αν παίρναμε τα πράγματα από την αρχή… Σπουδές στην Κύπρο, σπουδές στη Γαλλία, στη Βοστώνη και μετά, ο ερχομός σου στην Ελλάδα. Πες μου αν θα άλλαζες κάτι σε αυτή σου την πορεία και γιατί…
Δε νομίζω ότι θα άλλαζα κάτι. Είναι η ζωή μου. Ό,τι έκανα ήταν επιλογή μου, αυτό που ήθελα κατά βάθος να κάνω, αυτό που με εξέφραζε τη συγκεκριμένη περίοδο. Μέσα από όλα αυτά που έκανα έγινα αυτό που είμαι σήμερα και σαν άνθρωπος και σαν καλλιτέχνης. Τι να αλλάξω από τα παιδικά μου χρόνια, τη μουσική μου στην Κύπρο, όλα αυτά με τα γκρουπάκια… Όσο για τις σπουδές στο Παρίσι… Εκεί μπήκα σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο, ανακάλυψα από την αρχή το τραγούδι. Έμαθα να δίνω σημασία στον στίχο, να μπαίνω βαθιά μέσα στα κομμάτια. Αυτό με βοήθησε στο να εκφράζομαι με έναν διαφορετικό τρόπο πάνω στη σκηνή. Στην Αμερική έμαθα κι άλλα πράγματα σε ό,τι είχε να κάνει με τον ήχο, την ενορχήστρωση. Ερχόμενη στην Ελλάδα ανακάλυψα από την αρχή το ελληνικό τραγούδι. Μικρή άκουγα πολλά και διαφορετικά πράγματα, αλλά όταν ήρθα να ζήσω στην Ελλάδα ανακάλυψα τους σπουδαίους μας δημιουργούς.
Είσαι από τους ανθρώπους που μαθαίνουν από τα λάθη τους; Θεωρείς ότι έχεις κάνει κάποιο τεράστιο επαγγελματικό λάθος που θα ήθελες να το διορθώσεις;
Υπάρχει άνθρωπος που δεν έχει κάνει λάθη; Ακόμα και από τα μικρά λάθη μαθαίνουμε και παίζουν κι αυτά το ρόλο τους για να προχωρήσουμε και να βρούμε τον πραγματικό μας εαυτό και να κάνουμε αυτά που πραγματικά μας εκφράζουν. Εγώ τουλάχιστον έτσι λειτουργώ. Τα δικά μου τα λάθη λειτούργησαν θετικά σε μένα. Μπορεί να κοιτάω πίσω καμιά φορά και να λέω «εντάξει, αυτό δε μου ταίριαζε τόσο», αλλά δεν πειράζει. Τα έκανα, έμαθα από αυτά και αγαπώ αυτό που είμαι σήμερα.
Ας πάμε λίγο σε ένα σημαντικό θέμα της επικαιρότητας. Πώς απαντάς σε όλους εκείνους που επικροτούν το κλείσιμο της ΕΡΤ και κατά συνέπεια, μιας πλειάδας φορέων που υποστηρίζουν τον πολιτισμό;
Ανήκω κι εγώ σε αυτή την ομάδα των ανθρώπων που είναι υπέρ του να υπάρχει αυτή η φωνή που μας συνδέει με την παράδοση, με τον πολιτισμό μας. Ό,τι ωραίο έχω δει να γίνεται σε αυτόν τον τόπο από εκπομπές, από παραγωγούς που έκαναν σοβαρή δουλειά, προωθώντας στο εξωτερικό τον πολιτισμό της Ελλάδας, όλα αυτά γινόταν στην ΕΡΤ. Ήταν η φωνή του Έλληνα, ήταν η φωνή των ακριτικών περιοχών. Οι άνθρωποι εκεί είχαν πραγματικά ανάγκη να έρχονται σε επαφή με την Ελλάδα του σήμερα. Είναι κρίμα να κλείνει αυτή η φωνή και να μην υπάρχει τίποτα άλλο. Όπως είναι κρίμα να μένουν ξαφνικά στον δρόμο 2.500 χιλιάδες κόσμου. Δεν είναι οι μόνοι, γιατί αυτό συμβαίνει και στον ιδιωτικό τομέα, αλλά είναι ο τρόπος που γίνονται κάποια πράγματα. Μέσα σε μία νύχτα που το μάθαμε εμείς – γιατί αυτοί προφανώς το προετοίμαζαν καιρό – θεωρώ ότι δεν είναι απλά λάθος. Είναι τραγικό. Ήταν εντελώς αντιδημοκρατικός ο τρόπος που έγινε αυτό που έγινε. Οι ορχήστρες που έκλεισαν, έχουν κάνει ένα πάρα πολύ σημαντικό έργο.
Θεωρείς ότι θα αλλάξει η κατάσταση στην ΕΡΤ;
Πιστεύω ότι δε θα μείνει έτσι αυτό. Πιστεύω ότι θα γίνουν αλλαγές. Η αντίδραση του κόσμου σχετικά με την ΕΡΤ ήταν το πιο σημαντικό από όλα. Όλη αυτή η διαδικασία ήταν ένα λάθος της κυβέρνησης που οδήγησε τον κόσμο στο να αντιδράσει επιτέλους με έναν υγιή τρόπο. Το να μαζεύονται έξω από ένα ίδρυμα, να κλείνουν τους δρόμους και εντελώς ειρηνικά μέσα από τραγούδια και φωνές να λένε ότι «οι Έλληνες είμαστε εδώ και στηρίζουμε τη δημοκρατία σε αυτήν τη χώρα και δε θα περάσει ο λόγος κανενός που θέλει να πατήσει τις αρχές αυτού του τόπου», είναι ένα μάθημα για όλους μας.
Πιστεύω στους ανθρώπους. Οι αλλαγές γίνονται όταν ενώνονται οι άνθρωποι και φωνάζουν για τα δίκια τους. Αυτή είναι η δύναμη του λαού. Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε πόση δύναμη έχουμε. Αυτό που συμβαίνει στην Κύπρο δεν είναι καινούριο. Ξέραμε ανέκαθεν ότι η στρατηγική θέση αυτού του νησιού, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στο να είναι η χώρα μας συνέχεια υπό κατοχή. Αν διαβάσουμε την ιστορία, από τα πολύ παλιά χρόνια, έρχονταν συνέχεια κατακτητές. Παρόλα αυτά, οι Έλληνες της Κύπρου που ήταν οι πρώτοι που έφτιαξαν τον πολιτισμό που υπάρχει μέχρι σήμερα, κατάφεραν να τον κρατήσουν, όπως και την γλώσσα, αλλά και τα ήθη και τα έθιμα. Δεν εξαφανίστηκαν. Αυτό δείχνει τη δύναμη της ψυχής των ανθρώπων που ζουν σε αυτό το νησί. Πιστεύω ότι θα συνεχίσει να συμβαίνει αυτό αν εμείς έχουμε τη δύναμη να φωνάζουμε για τα δικαιώματά μας, για τα θέλω μας, για τα πιστεύω μας, γι’ αυτά που μας ανήκουν. Όταν βρισκόμαστε σε τέτοιες δύσκολες στιγμές, τότε είναι που συσπειρώνεται ο λαός και βρίσκει τη δύναμη να φωνάζει. Αυτή η φωνή ενοχλεί, αλλά φτάνει εκεί που πρέπει να φτάσει. Ήταν πολλοί οι καλλιτέχνες που ήρθαν στην Κύπρο για να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις, για να βοηθήσουν να μαζευτούν πολλά τρόφιμα. Πρέπει να γίνουν πολλά πράγματα από εδώ και πέρα. Πρέπει ο λαός να αντισταθεί. Τα τραγούδια και οι καλλιτέχνες βοηθούν στο να μαζευτεί περισσότερος κόσμος. Τα τραγούδια είναι αυτά που ξυπνούν μέσα μας και συναισθήματα και μνήμες. Η μουσική είναι ο καλύτερος τρόπος αντίστασης.
Για κάθε καλλιτέχνη η μουσική σημαίνει κάτι διαφορετικό. Για σένα ποια είναι η έννοιά της; Πώς θα χαρακτήριζες τη μουσική στη ζωή σου;
Η μουσική είναι για μένα τα πάντα. Φέρνει μια μαγεία, με ταξιδεύει σε άλλους κόσμους, με βγάζει από την πραγματικότητα κι αυτό μου αρέσει πάρα πολύ. Το ίδιο ισχύει και για τον κινηματογράφο που είναι μια άλλη μου μεγάλη αγάπη. Όσες ώρες ακούω μουσική ή παρακολουθώ μια ταινία, μπαίνω σε έναν διαφορετικό κόσμο που για μένα είναι ιδανικός. Εκεί όλοι είμαστε χαμογελαστοί, πετάμε στα συννεφάκια μας και ξεφεύγουμε από τα προβλήματα και από όλο αυτό το βάρος που πέφτει στις πλάτες μας αυτή την εποχή. Με τη μουσική και τα τραγούδια μου καταφέρνω να γίνομαι ένας άλλος άνθρωπος. Αυτό δηλαδή που δεν μπορώ καμιά φορά να είμαι στη ζωή μου, γίνομαι όταν ανεβαίνω στη σκηνή. Μπαίνω σε διαφορετικούς ρόλους.
Αυτό δεν είναι εύκολο, γιατί έχω ζήσει πολύ όμορφες και σημαντικές στιγμές. Έχω συναντηθεί με καλλιτέχνες που αγαπούσα και αγαπώ. Από τις στιγμές που ήμουν μόνη μου στη σκηνή ξεχωρίζω τις συναυλίες που έκανα στον Λυκαβηττό και στο Κούριο της Κύπρου το 1995 με τίτλο «Ό,τι με αγγίζει» και ήταν σαν παράσταση, μετά την παράσταση «Ένας ζηλιάρης ουρανός» και την τελευταία μου παράσταση που έκανα στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο και στο Θέατρο Βεργίνα της Θεσσαλονίκης με τίτλο «Εγώ, η Εντίθ και ο Έλβις στο μπλε ταξίδι». Έτσι θα ήθελα να συνεχίσω από εδώ και πέρα κάνοντας πιο θεατρικά πράγματα.
Από τραγούδια; Ποια τρία δικά σου θεωρείς ότι σε έχουν στιγματίσει;
Είναι πολλά αυτά που αγαπώ, αλλά νομίζω ότι αυτά που με χαρακτηρίζουν είναι από την πρώτη δεκαετία της καριέρας μου το «Μίσησέ με», από τη δεύτερη δεκαετία το «Στο ίδιο βαγόνι» και από το ξεκίνημα της τρίτης δεκαετίας είναι το «Ονειρεύομαι ακόμα μαμά».
Μίλησέ μου για τον δίσκο που ετοιμάζεις και αφορά την Κύπρο.
Τελειώνουμε τώρα στο στούντιο μια συμπαραγωγή με το Δημήτρη Κοργιαλά σε μουσική δική του σε έναν δίσκο που είναι αφιερωμένος στην Κύπρο, στον οποίον συμμετέχουν ο Γιάννης Κότσιρας, η Μελίνα Κανά, η Γιώτα Νέγκα, η Ελένη Τσαλιγοπούλου, ο Δώρος Δημοσθένους και η Πέμη Ζούνη που απαγγέλει ένα κομμάτι. Η ιδέα ήταν του ποιητή – στιχουργού Πόλυ Κυριάκου, ο οποίος απαγγέλει ποιήματά του.
Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεσαι σε αρκετές μουσικές σκηνές, παρουσιάζοντας διάφορα ιδιαίτερα προγράμματα – όπως αυτό που προαναφέραμε στο Γυάλινο. Στις 27 Ιουνίου θα βρεθείς στο Χυτήριο μαζί με τον Δημήτρη Κοργιαλά. Τι θα γίνει εκεί;
Εκεί θα βρεθούμε παρέα με το Δημήτρη μετά από δύο χρόνια που κάναμε διαφορετικές εμφανίσεις. Έχουμε κάνει αρκετά πράγματα μαζί. Υπάρχει κόσμος που μας αγαπάει και που θέλει τα ντουέτα μας. Επιστρέφουμε, λοιπόν, στο Χυτήριο, έναν πολύ ιδιαίτερο χώρο για να κάνουμε κάτι εντελώς καλοκαιρινό, unplugged με δύο κιθάρες, αλλά με ροκ και χαρούμενη διάθεση. Θα παρουσιάσουμε τα περισσότερα από τα τραγούδια που έχουμε κάνει μαζί, όπως και αγαπημένα μας τραγούδια που έχουν πει άλλοι καλλιτέχνες από το ελληνικό και το παγκόσμιο ρεπερτόριο. Θα πούμε έντεχνα, ποπ, ροκ και παραδοσιακά. Θα ακουμπήσουμε πολλές διαφορετικές μουσικές γωνιές.
Θα σου πω δύο… Το ένα είναι το «Στης πικροδάφνης τον ανθό» και το δεύτερο το «Φρόσω Ρίνα μου», μαζί με παραδοσιακά Κυπριακά που αγαπάμε πολύ και που για κάποιον λόγο φαίνεται να αγγίζουν και να ξεσηκώνουν το κοινό…
Κλείνοντας, υπάρχει κάποιο λαϊκό κομμάτι (χασάπικο, ζεϊμπέκικο, τσιφτετέλι) που θα ήθελες να διασκευάσεις ή να επανεκτελέσεις;
Αγαπώ και σέβομαι τη λαϊκή μας μουσική και θεωρώ ότι κάποια πράγματα δεν πρέπει να τα αγγίζουμε. Στις ζωντανές μου εμφανίσεις πολλές φορές λέω τραγούδια αγαπημένων δημιουργών. Για παράδειγμα στην τελευταία μου παράσταση επέλεξα κάποια τραγούδια από Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Λοΐζο, Κουγιουμτζή, Ξαρχάκο, Σαββόπουλο. Αυτά τα σπουδαία τραγούδια ήθελα να τα μοιραστώ με τον κόσμο, ήταν τραγούδια που αγαπώ. Άλλο, όμως, είναι να λες αυτά τα τραγούδια στις ζωντανές σου εμφανίσεις και άλλο να το κάνεις δισκογραφικά. Λαϊκά κομμάτια, τα λεγόμενα «βαριά» δε θα μπορούσα ποτέ να ακουμπήσω, γιατί είναι και η χροιά μου τέτοια. Π.χ. στο Γυάλινο είπα μέχρι το «Μάλιστα κύριε» του Ζαμπέτα. Ήταν κάτι που δεν περίμενε ο κόσμος να ακούσει από μένα. Το είπα με έναν διαφορετικό τρόπο και άρεσε πάρα πολύ. Ένα τέτοιο θα μπορούσα να συμπεριλάβω σε μια δισκογραφική μου δουλειά, δοσμένο με έναν δικό μου τρόπο.
