Πράγματι, πάνω από μισό αιώνα!
Τί σας κέντρισε το ενδιαφέρον, τί σας παρακίνησε να ασχοληθείτε τόσο «στενά» με τη μουσική;
Όταν πρωτόπιασα τη λύρα στα χέρια μου, ήμουν πάρα πολύ μικρός, ήμουν 7 χρονών, οπότε δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω «τί είναι αυτό που με παρακίνησε»! Ήταν μεράκι, ήταν αγάπη γι’ αυτό που έκανα, βλέποντας τους παλαιότερους λυράρηδες, που κάνανε παρέες και γλεντούσανε στο καφενείο, που είχε ο πατέρας μου στα Ανώγεια, όπου άλλωστε μεγάλωσα. Όλη αυτή η «συνθήκη» με επηρέασε από πάρα πολύ μικρό και πιάνοντας στα χέρια μου τη λύρα τη θεωρούσα και σαν παιδικό παιχνίδι, αλλά και παράλληλα όπως προείπα και σα μεράκι, που δεν μπορούσα να καταλάβω τότε τί ήταν για μένα... Κι έτσι σιγά-σιγά μέχρι 12 ετών είχα πλέον ολοκληρωθεί, για να μπορώ να διευθετώ, να βγάζω εις πέρας μια κοινωνική εκδήλωση. Στα 12 μου λοιπόν επρωτόπαιξα σε γάμο! Πιο μπροστά βέβαια 10-11 χρονών έπαιζα σε παρέες! Δημιουργούσαν δηλαδή στο καφενείο μια παρέα, με φώναζαν να πιάσω τη λύρα και γλεντούσαμε ώρες ατέλειωτες!
Υπήρχε λοιπόν το «Ανωγειανό μικρόβιο», η κουλτούρα δηλαδή του τόπου σας, που σας επηρέασε!
Σίγουρα έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο, αλλά περισσότερο σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε σε μένα η κληρονομικότητα, το γονίδιο! Ο παππούς μου ήταν ένας μεγάλος λυράρης της εποχής του, έφυγε από τη ζωή το 1935 και δεν τον γνώρισα... Ήταν καταξιωμένος όχι μόνο στα Ανώγεια, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, σε μια εποχή που είχε κανείς περιορισμένα μέσα για να μπορέσει να βγει έξω από την περιφέρεια του, μιας και οι μετακινήσεις γίνονταν τότε με τα άλογα, με τα γαϊδουράκια! Ο αδερφός του παππού μου ήταν κι αυτός λυράρης, ο προπάππους μου κι εκείνος λυράρης! Ο αδερφός του παππού μου, που ήταν επίσης καταξιωμένος λυράρης, ήταν ο αντίστοιχος παππούς του Ξυλούρη, από τη μεριά της μάνας του – της μάνας του δηλαδή ο πατέρας! Ο πατέρας μου δε, ανακάλυψε το ταλέντο του στα 70 του χρόνια, ως μεγάλος πραγματικά ζωγράφος, ένας λαϊκός ζωγράφος, με αξιόλογη και μεγάλη παρουσία σε εκθέσεις! Τον παρουσίασε δύο φορές ο Φρέντυ Γερμανός, τον χαρακτήριζαν μάλιστα ως το νέο Θεόφιλο! Έχει παραχωρήσει στο δήμο Ανωγείων ένα πολύ αξιόλογο μουσείο με τα έργα, τα οποία τα έχουν πάρει απ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης! Ο αδερφός δε του πατέρα μου, ήταν μεγάλος ποιητής! Καταλαβαίνεις λοιπόν Άρη, πως όλα αυτά αποτελούσαν ένα «προζύμι» για μένα πολύ ουσιαστικό...
Θυμάστε τότε, σμίγατε και μ’ άλλους λυράρηδες και τραγουδοποιούς της εποχής και παίζατε; Είχατε χαρακτηριστικές κοινές στιγμές με τον Ξυλούρη, με τον Κλάδο, με το Σκορδαλό;
Κοίταξε να δεις, αυτοί ήταν μεγαλύτεροι μου και δεν είχαμε τότε επαφή! Ο Ξυλούρης είχε φύγει από το χωριό όταν εγώ ξεκινούσα! Μετά τα 12 μου χρόνια ήμουν στο Ηράκλειο, πήγαινα κι εγώ στα πανηγύρια, αλλά δε συμπράτταμε μαζί, ο καθένας είχε τις δικές του εκδηλώσεις, στις οποίες ήταν καλεσμένος! Κι έτσι συνέβαινε με όλους τους καλλιτέχνες, μιας και ο κάθε λυράρης διευθετούσε ένα γλέντι, ένα συγκεκριμένο γεγονός και κοινωνική εκδήλωση.
Καταρχάς η καθεμιά χαρακτηρίζει μια περίοδο μου, μια χρονική στιγμή, η οποία έχει την αξία της, γιατί τότε, το καθετί ήταν πάρα πολύ σημαντικό και μετά ακολουθούσε το επόμενο και το επόμενο... Η κάθε φορά, ήταν μια καινούρια φορά! Σε όλες τις δουλειές, έχει καθεμιά τους την ιδιαιτερότητά της, το μεγαλείο της!
Αντίστοιχα, από τις παραστάσεις που δώσατε, ποιά σας έχει μείνει στη μνήμη;
Πάμπολλες παραστάσεις έδωσα, τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στο εξωτερικό και καθεμιά τους πάλι έχει τις ανάλογες εμπειρίες. Άλλο πράγμα είναι ο γάμος στο χωριό και άλλο είναι στην πόλη μέσα, με τα ίδια πρόσωπα! Είναι άλλη η ψυχολογία, άλλο το στήσιμο... Μια μουσική σκηνή επίσης είναι κάτι διαφορετικό, το θέατρο επίσης άλλο, ομοίως και το πανηγύρι, το καθένα τους έχει τα δικά του χαρακτηριστικά!
Πάνω σε αυτό, ο Βασίλης Σκουλάς είχε κι έχει κάποιο «πρόσωπο» που το προτιμά περισσότερο, μεταξύ πανηγυριού, θεάτρου, συναυλίας, γάμου;
Όλα έχουν το μεγαλείο τους! Αλίμονο αν απαρνηθείς το πανηγύρι, όπου θα ξυπνήσουν οι μνήμες και θα λειτουργήσεις πραγματικά από εκεί που ξεκίνησες κι εκεί είναι πιο ουσιαστικά και πιο αληθινά! Στα υπόλοιπα είναι πιο «θεματοποιημένη» η παρουσία, στους άλλους χώρους παίζεις με δικές σου επιλογές. Στα πανηγύρια, στις παραδοσιακές εκδηλώσεις, έρχεσαι να παίξεις μαζί με το λαό, ο λαός καθορίζει και σε κατευθύνει κι εσύ συμπράττεις μαζί του κι ακολουθείς!
Εσείς άλλωστε προέρχεστε και από μια γενιά που την παράδοση τη σεβάστηκε, την τίμησε δεόντως και δεν την παράτησε ποτέ στην μπάντα! Τουναντίον άλλοι νεότεροι σας έχουν κάνει κάποιες... περίεργες προσμίξεις στην κρητική μουσική!
Χαίρομαι γιατί εσείς οι νεότεροι τα διαχωρίζετε όλα αυτά, δείχνοντας το στις συζητήσεις και στις παρέες, που κάνετε με τους μεγαλύτερους σας, όπου τοποθετείτε τα πράγματα εκεί που εσείς τα αισθάνεστε και τα νιώθετε! Με ευχαριστεί που εσείς οι νέοι τα κατατάσσετε και τα ταξινομείτε! Νομίζω ότι και οι τελευταίοι που αναφέρατε θα βρούνε το δρόμο τους! Κάθε γενιά έρχεται να προσθέσει κάποια πράγματα, καλό είναι βέβαια να το πράττει με μεγάλη προσοχή, ώστε να γίνονται λιγότερα λάθη. Η βιασύνη καμιά φορά κι ο επηρεασμός, από τους γρήγορους ρυθμούς, που μπήκανε στη ζωή μας, είναι φυσιολογικό να μας κάνουν να ταλαντευτούμε και να κάνουμε και λάθη! Ο χρόνος είναι εκείνος που θα απορρίψει ό,τι δεν έχει σχέση με την αντοχή, ώστε η γενιά, που θα ακολουθήσει να μη την εκφράζει οτιδήποτε είναι απορριπτέο. Επομένως πιστεύω πως δε χρειάζεται να μπούμε στη διαδικασία, να κατακρίνουμε πρόσωπα, πράγματα κοκ. Έτσι άλλωστε συνέβαινε και παλαιότερα και θα συνεχίζει να συμβαίνει.
Εγώ το εξειδικεύω λιγάκι στην κρητική, ή στην ευρύτερη παραδοσιακή μουσική, όπου υπάρχουν κάποιοι που τραγουδούν την παράδοση μ’ ένα... δικό τους τρόπο. Στην Κρήτη για παράδειγμα υπάρχουν κάποιοι που τραγουδούν με θεματολογία τα όπλα, τα ΕΚΑΜ, την καψούρα κοκ...
Αυτό το βλέπετε εσείς και το κατατάσσετε εκεί που εσείς εκτιμάτε και το κρίνετε. Δε μπορούμε να βάλουμε φραγμούς! Εγώ απλώς συζητώ πολλές φορές και λέω, ότι οποιοσδήποτε εκφραστής κι αν είναι αυτός, πρέπει να τον κρίνουμε όχι με την προφορά του, το ηχόχρωμά του, την τεχνική ή το ταλέντο που έχει, μα να τον κρίνουμε με την επιλογή στο στίχο που κάνει! Ο στίχος έχει φιλοσοφία, έχει ουσία, έχει δυναμική, έχει μια καλλιέργεια μέσα του και μια αισθητική κι ο χρόνος θα τα κατατάξει όλα αυτά, εκεί που πραγματικά τους αξίζει!
Ο χρόνος είναι εκείνος που το έδειξε, μιας και ήταν εκείνος που περνούσε μέσα μου μια σειρά από πράγματα που ήθελα να εκφράσω και τα εξέφρασα. Αυτό δεν το έκανα επιταυτού! Ό,τι μου έβγαινε από μέσα μου έκανα! Δεν έκατσα να πω, «θα κάνω αυτό το μάθημα», όχι! Η πείρα, ο χρόνος και οι συγκυρίες που έτυχαν στη διαδρομή, έφεραν τα πράγματα να κατατεθούν με αυτό τον τρόπο. Και τώρα τα συζητάμε και κατατάσσετε το καθετί εκεί που εσείς νομίζετε!
Εγώ θεωρώ πως έχετε ξεφύγει από τα όρια της Κρήτης κι είστε «εθνικός καλλιτέχνης»!
Δε μπορώ να αισθανθώ ποτέ ότι είμαι κάποιος άλλος απ’ ό,τι είμαι! Ήμουν αυτός που είμαι, είμαι ο εαυτός μου, είμαι ο ίδιος, δεν έχω αλλάξει! Τώρα αν ο καθένας με θεωρεί με κάποιον θαυμασμό, δε μπορώ να του πω μη με κατατάσσεις εκεί!
Πείτε μου τώρα τί γίνεται εδώ στο Γυάλινο! Τι θα επακολουθήσει με τις εμφανίσεις σας!
Στην Αθήνα που έχω έρθει τώρα, βρίσκομαι για αυτό το συγκεκριμένο λόγο, όπου θα υπάρξουν δυο διήμερα παραστάσεων. Έχω τη χαρά και την ευχαρίστηση να είναι μαζί μου και να με τιμούν φιλοξενώντας τους, τον καλό μου φίλο, τον αγαπητό σε όλους τον Παντελή Θαλασσινό, έναν από τους πιο αξιόλογους πάνω απ’ όλα ανθρώπους, ένα μεγάλο καλλιτέχνη, τον οποίον εκτιμώ αφάνταστα και παράλληλα τη Γιώτα Νέγκα, την οποία θεωρώ αρχόντισσα, καλή μου φίλη, που έχει πάρα πολλά να δώσει... Και φυσικά θα έχω μαζί μου και τους υπόλοιπους μου συνεργάτες, οι οποίοι φυσικά είναι κι εκείνοι πολύ αξιόλογοι!
Πριν από λίγες μέρες σας είδαμε στο Θέατρο Βράχων μαζί με το Μιχάλη Τζουγανάκη, ο οποίος σε τωρινή συζήτηση που κάναμε για το ogdoo.gr σας χαρακτήρισε «μεγάλο κεφάλαιο για την κρητική μουσική, στην οποία έχετε το δικό σας χρώμα, χρώμα Σκουλά»!
Το Μιχάλη τον εκτιμώ αφάνταστα, γιατί είναι ένας άνθρωπος πολύ μερακλής, το όργανο που παίζει το κατέχει άριστα, είναι ένας βιρτουόζος στο λαούτο κι έχει τα στοιχεία αυτά που πραγματικά με συγκινούν και με εκφράζουν απόλυτα! Ο Μιχάλης έχει πάρα πολύ μέλλον ακόμα, έχει να δώσει πάρα πολλά!
Κοιτάξτε, εγώ δε θα ξεχωρίσω κάποιον, για μένα είναι όλοι αξιόλογοι, γιατί όσο πιο πολλοί είναι, αυτό δείχνει ότι η Κρήτη υπάρχει και είναι ζωντανή! Αποτελούν μια πολυχρωμία, μια πολυφωνία και ο χρόνος και ο κόσμος κατατάσσει τον καθένα εκεί που θέλει να τον κατατάξει.
Είχαμε τη χαρά να σας δούμε πέρυσι το Σεπτέμβρη στο μεγάλο αφιέρωμα για εσάς, στο Ηρώδειο! Στο ρεπορτάζ μάλιστα που είχα κάνει τότε για το ogdoo, είχα χαρακτηρίσει τη βραδιά με τον τίτλο, «Προσκυνώ τη χάρη σου Σκουλά μου»!
Να ‘σαι καλά! Ήταν δυο βραδιές αξέχαστες! Ο χώρος του Ηρωδείου είναι επιβλητικός, με ευλάβεια, πρέπει να μπαίνει κανείς μέσα και σου δίνει ένα πολύ μεγάλο βάρος, κάνοντας σε να προσπαθείς να καταθέσεις ό,τι καλύτερο έχεις μέσα σου.
Με έκανε να νιώσω ρίγος η στιγμή στην αρχή της παράστασης που χόρευαν τα κρητικά συγκροτήματα και άνοιξαν χώρο στη μέση, για να εισέρθετε εσείς, ενώ οι χορευτές συνέχιζαν να χορεύουν γύρω σας...
Ναι! Αυτό βέβαια το είδατε εσείς, καθώς εγώ δεν μπορούσα να το δω!
Ήταν ξεχωριστή η αίγλη και το κύρος που ενέπνεε αυτό το «ρίγος» που νιώσαμε για το Βασίλη Σκουλά!
Δεν είναι μόνο ότι σα Βασίλης Σκουλάς βρέθηκα τότε σ’ αυτόν τον χώρο! Μέσω της διαχρονικότητας, της μακρόχρονης παρουσίας μου στο καλλιτεχνικό στερέωμα, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου ο κόσμος να με δεχτεί και να με βάλει σ’ αυτό το χώρο του Ηρωδείου, γεγονός το οποίο τιμά τον εαυτό μου, το χωριό μου και την Κρήτη γενικότερα, γιατί εκεί μέσα μπήκε η Κρήτη! Όχι γιατί εγώ είμαι η Κρήτη, προς Θεού! Είμαι κι εγώ ένας από όλους, εκφραστής της Κρήτης.
Σας λείπει η Κρήτη όταν ανεβαίνετε στην Αθήνα;
Η έδρα μου Άρη, είναι εκεί! Και αν φεύγω, φεύγω για ελάχιστα. Μένω στα Ανώγεια, ψηλά, πάνω στον Ψηλορείτη, στα 900 μέτρα υψόμετρα, έχω εκεί φτιάξει μια οικογενειακή υποδομή, δεν ξέρω αν έχετε έρθει;
Έχουμε έρθει!
Ε, γνωρίζετε το χώρο! Έχει ησυχία, παρκάρω όπου θέλω! Έχει ωραίο κλίμα και μπορείς να ξεφύγεις από τη βαβούρα της πόλης! Χαίρομαι, γιατί όποιος έρχεται εκεί, χαίρεται κι ευχαριστιέται!
Όχι μόνο εκεί, γενικά σ’ όλη την Κρήτη! Δε σταματάω καθόλου! Υπάρχουν πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις και η αγάπη του κόσμου δε σ’ αφήνει ν’ αποστασιοποιηθείς! Έτσι αισθάνομαι κι εγώ την ανάγκη, παίρνοντας δυνάμεις και ενέργεια συνέχεια απ’ όλο αυτό, γι’ αυτό άλλωστε βρίσκομαι και σήμερα εδώ κι αύριο, μπορεί να βρεθώ αλλού!
Μιας που αναφέραμε το «σήμερα», να μας πείτε τη γνώμη σας για το... παραστράτημα της κοινωνίας των τελευταίων ημερών, με τη δολοφονία του μουσικού στο Κερατσίνι;
Αυτά είναι φαινόμενα που έχουν βάθος χρόνου πίσω και κρύβονται κάποια στιγμή... Είναι ό,τι χειρότερο. Κι ας είναι ο τελευταίος, που θα γραφτεί στην ιστορία, γιατί το παιδί αυτό, ο Φύσσας, θα το γράψει η ιστορία, όπως έγραψε το Λαμπράκη και τον Τσαρούχα... Αυτές οι εποχές είναι οι πιο σκληρές, δυστυχώς... Και επαναλαμβάνω ας είναι το τελευταίο θύμα, αυτής της ακρότητας... Να συνετιστεί ο κόσμος, αλλά πρέπει να συνετιστούν οι «από πάνω» πρώτα... Αυτοί που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να έχουν ύπαρξη αυτά τα φαινόμενα...
Θεωρείτε πως έχουν πέσει τα αναχώματα των ιδεολογιών, πως έχουν γίνει όλα ένα; Όπως λέμε στην Κρήτη, έχουν γίνει «τα όρη σόπατο»;
Δε ξέρω αν έχουν γενεί «σόπατο», αλλά υπάρχει μια κοινωνική κρίση, την οποία τη ζούμε και την εισπράττουμε όλοι μας, σε καθημερινή βάση, που για μένα αυτή είναι πιο μεγάλη κρίση από την οικονομική... Στην περίοδο που διανύουμε υπάρχουν ακόμα κίνδυνοι, δεν έχουμε ξεφύγει από τους κινδύνους... Θα έρθουν πιο δύσκολες οικονομικές καταστάσεις και απεύχομαι μια γενίκευση εκρήξεων, συγκρούσεων και επανάληψη άλλων εποχών... Ο κόσμος έχει αγανακτήσει, επιθυμεί δικαίωση, τιμωρία των υπευθύνων, βλέπει ότι χρόνια κοροϊδεύεται... Βέβαια ευθύνεται κι ο κόσμος, ο λαός... Ο Έλληνας έχει φιλότιμο! Αν είχε σωστά πρότυπα, αν αυτοί που κυβερνούσαν τόσα χρόνια ήταν σωστοί, αληθινοί δεν εμπαίζανε το λαό, ο κόσμος θα δεχόταν να υποστεί ακόμα περισσότερο την κρίση, θα στερούνταν ακόμα και το ψωμί του! Αρκεί να βλέπανε όμως τους μπροστάρηδες, να είναι ειλικρινείς κι αληθινοί... Αυτό το πιστεύω απόλυτα!
Στην Κρήτη που ζήσαμε κατά κάποιο τρόπο πιο έντονα τη μεταπολιτευτική ιδεολογία, θεωρείτε ότι υπήρχαν και δείγματα καθαρής και ειλικρινούς έκφρασης και επικοινωνίας του λαού με τους ηγέτες ;
Χρόνια πίσω δεν υπήρχαν τέτοια δείγματα, υπήρχε μια «λυκοφιλία», να τη χαρακτηρίσω έτσι! Γιατί είχε μάθει ο κόσμος «άντε να τακτοποιηθώ εγώ και δε με ενδιαφέρει ο διπλανός μου»... Και ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, να την πληρώσουμε όλοι... Ήταν τρομερά τα λάθη! Θα αναφερθώ εδώ στο πόσο προνοητικός ήμουν, το 1987, έχοντας αφήσει να περάσει κάποιο χρονικό περιθώριο, για να ηχογραφήσω δίσκο-που υπάρχει και σήμερα κι έχει γίνει μάλιστα και σουξέ! - όπου κατέγραψα τέσσερις μαντινάδες κι εκεί μέσα τα λένε όλα... Έχουν περάσει 26 χρόνια! Το πρώτο τραγούδι είναι μελωδία δική μου και οι στίχοι του Μιχάλη Σταυρακάκη και η άλλη του Καράτζη:
αυτά κρατούνε την τιμή, όσο βαριά και να ‘ναι»
Η δεύτερη λέει:
«Στο μετερίζι τα’ ανθρωπιάς και στση τιμής το χρέος,
έκεια θα στέκω να παντώ* κι ας είμαι ο τελευταίος»
Σε μελωδία πάλι δικιά μου και στίχους του Καράτζη, λέει:
«Άχι πως φεύγουν οι καιροί και καταλυούνται οι χρόνοι,
δίχως ν’ αλλάζει τίποτα βραδιάζει ξημερώνει
Τραυματισμένα όνειρα νεκρές ελπίδες πάλι
κι ο δρόμος κακοδιάβατος, όφου και που θα βγάλει»
Πού μας έβγαλε μετά από 26 χρόνια; Έβλεπα τα πρόσωπα πως λειτουργούσαν και πως συμπεριφέρονταν... Είχαμε το σύνδρομο της κατοχής, της στέρησης και θέλαμε όλοι να τ’ αρπάξουμε... Από την εξουσία μέχρι τον κατώτερο.
Το μέλλον για το Βασίλη Σκουλά τί περιλαμβάνει;
Το μέλλον είστε εσείς! Βλέπω τα νέα παιδιά και αισιοδοξώ, από τη φύση μου είμαι αισιόδοξος. Βλέπω εσάς τους νέους που προβληματίζεστε, που συζητάτε και αντιστέκεστε, χωρίς βέβαια επιθετικότητα και τούτο με κάνει να αισιοδοξώ! Ο Έλληνας έχει περάσει πολλές κακουχίες, επαναστάσεις... εκατοντάδες... και όπως λέει ο μεγάλος ποιητής ο Οδυσσέας Ελύτης, παρομοιάζοντας τον Έλληνα με το καράβι: «Βαπόρι στολισμένο βγαίνει στα βουνά...»
Το τρελοβάπορο!
Έτσι! «Χίλιους καπετανέους τους αλλάξαμε, αλλά ποτέ δε βουλιάξαμε»... Την ώρα που φθάνουμε στο χείλος του γκρεμού ταρακουνιόμαστε, επανερχόμαστε και ξαναβρίσκουμε το ζάλο μας... Αλλά δεν είναι ανάγκη τώρα να ξαναπάμε στο χείλος του γκρεμού, ήδη ζυγώνουμε στο χείλος κοντά-κοντά... Τον Έλληνα δεν τον φοβάμαι, αλλά δεν πρέπει, δε θα έπρεπε να έχει αυτή τη μοίρα, πρέπει να έχει καλύτερη τύχη...
Μουσικά, δισκογραφικά, ετοιμάζετε κάτι καινούριο;
Υπάρχουν ήδη ηχογραφημένα πάρα πολλά! Τρεις – τέσσερις - πέντε δίσκοι! Δε θέλω να τους ανακοινώσω, γιατί είναι θέμα των δισκογραφικών εταιρειών, το πότε θα κυκλοφορήσουν! Δεν είναι δικά μου τραγούδια, είναι τραγούδια άλλων, που έχω ερμηνεύσει, ενώ υπάρχουν και κάμποσα στα οποία συμμετέχω. Πολύ αξιόλογα μάλιστα, τα οποία κάποια από αυτά μπορεί να τα έχετε δει ήδη στο Youtube! Τραγούδια του Καζαντζάκη και άλλα.
*παντώ: φυλάσσω, διαφυλάσσω, προστατεύω | Φωτογραφίες: Κίκα Α. Ρόκα
