Ψάλτρια, ερμηνεύτρια παραδοσιακής μουσικής, νομικός με μεταπτυχιακά και ειδίκευση στα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, γιατρεύει με το «κελάιδισμά» της ευαίσθητες χορδές των ακροατών, ενώ την ίδια στιγμή η ίδια μερώνει τα «μεράκια» της ψυχής της.
Για την Νεκταρία, η ενασχόλησή της με την βυζαντινή μουσική και η σύμπλευσή της με τον «δάσκαλο» Χρόνη Αηδονίδη στα μονοπάτια του δημοτικού τραγουδιού, αποτελεί τρόπο ζωής, ουσία ύπαρξης.
Τι σημαίνει ο όρος παράδοση, με ποιους τρόπους πρέπει να την προσεγγίζουμε και κατά πόσο είναι θεμιτό να την «πειράζουμε» επιχειρώντας την εξέλιξή της και τη λειτουργικότητά της στους σύγχρονους καιρούς;
Η μουσική κληρονομιά μας είναι ένας ανεκτίμητος θησαυρός για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Δεν ξέρω πόσοι Έλληνες σήμερα γνωρίζουν την καταγωγή και τις ιδιαιτερότητες της, πόσο και αν ασχολούνται συστηματικά και σε βάθος μαζί της. Από το «πως» κρίνεται η ποιότητα της διαδοχής. Από την αισθητική αυτών που προσπαθούν να την προσαρμόσουν στη σημερινή πραγματικότητα ο σύγχρονος και ουσιαστικός της χαρακτήρας. Αν δεν υπάρχει γνώση, μέτρο, μεράκι, φροντίδα, σεβασμός τότε υπάρχει ο κίνδυνος να καταντήσει φτηνή καρικατούρα, λαθραία απομίμηση, καταστρέφοντας την ομορφιά και τη διαχρονικότητα του πρωτότυπου. Και το σημαντικότερο θα σβήσει τη φλόγα που είναι σε θέση να εμπνεύσει συνεχιστές που θα θελήσουν να «μεταλάβουν» και να «κοινωνήσουν» την αλήθεια, το πνεύμα, τα χαρίσματά της.
Υπάρχουν δυο κυρίαρχες απόψεις. Η μία είναι του «μην αγγίζετε» που εκφράστηκε από την σχολή του Σίμωνα Καρρά από τη μια μεριά και από την άλλη ο τρόπος που οι «φιρμάτοι» σολίστες και ερμηνευτές του δημοτικού προσπάθησαν να «τακιμιάσουν» τα δικά τους «κεκτημένα» με αυτό που λέμε λαϊκό, ή να το πω αλλιώς με το τραγούδι που στηρίζεται στους ήχους των μπουζουκομπαγλαμάδων;
Οι εποχές αλλάζουν, μοιραία και οι ανάγκες και οι συνθήκες της ζωής. Αν δεν ξέρεις, δεν έχεις επάρκεια και καλαισθησία καλύτερα να μην πειράζεις τα έργα μεγάλων μαστόρων που μόχθησαν και κοπίασαν για να τα παραδώσουν. Από την άλλη και όταν παντρεύονται είδη και σχολές, μετράει ποιος το επιχειρεί και γιατί. Όταν το κίνητρο είναι τα χρήματα και η εύκολη αναγνώριση τότε μιλάμε για καπηλεία. Αν υπάρχει καλλιτεχνική ανάγκη, δηλαδή επιθυμεί ένας δημιουργός να εκφραστεί συνδυάζοντας καταβολές του με νέα ρεύματα και τάσεις, τους κώδικες των οποίων γνωρίζει και τον αγγίζουν, τότε οι διασκευές και οι επαναπροσεγγίσεις είναι θεμιτές. Δυστυχώς έχουμε δει πολλές ακρότητες που περισσότερο προσβάλλουν την τέχνη που δήθεν θέλουν να υπηρετήσουν.
Πόσο δύσκολο είναι για μία νέα όμορφη και καλλίφωνη ερμηνεύτρια να μην υποκύψει σε ζηλευτές , φαντάζομαι, προτάσεις και να μην αλλάζει στρατόπεδο, δεδομένου ότι η «άλλη όχθη» εξασφαλίζει ευκολότερη και μεγαλύτερη αναγνώριση, δόξα, φήμη, μεροκάματο;
Τώρα πια είναι κάτι δεδομένο. Παλαιότερα είχα πει συχνά όχι και μάλιστα σε πολύ σημαντικούς ανθρώπους που αγαπώ και εκτιμώ και σε ιδιαίτερα φιλόδοξα σχέδια. Δεν ήταν εύκολο, κάθε άλλο. Βέβαια απ’ τη στιγμή που μπήκε στη ζωή μου ο σύντροφος μου, ο τραγουδοποιός Βασίλης Καζούλης, όλοι καταλαβαίνουν ότι αν ήθελα πράγματι να κινηθώ και σε άλλους χώρους θα μπορούσα να το κάνω με σχετική άνεση. Τα βιώματα και οι πρώτες μας παραστάσεις καθορίζουν τις επιλογές μας. Μπολιάστηκα από παιδί με την βυζαντινή μουσική και η μοιραία η συνέχεια είναι για μένα ήταν μονόδρομος. Η απόφαση μου αυτή προέκυψε ενστικτωδώς.
Σου βγήκε όμως σε καλό, αφού στο χώρο σου, ουσιαστικά πλέον «παίζεις» μόνη σου, έχοντας μάλιστα μια ευρύτατη αναγνώριση.
Η προσέγγιση μου δεν παύει να είναι ερασιτεχνική. Άλλωστε η κύρια δουλειά μου είναι τα νομικά. Το τραγούδισμα είναι η χαρά μου, η ευχαρίστησή μου. Ακόμα και η γνωριμία μου με τον κύριο Χρόνη Αηδονίδη προέκυψε τυχαία. Πήγα να τον συναντήσω ως μαθήτρια, θέλοντας να διευρύνω τους ορίζοντές μου και να διατηρήσω τους δεσμούς μου με τη μουσική, κι εκείνος με τίμησε με το να με ξεχωρίσει και να με «φιλοξενήσει» στις δραστηριότητές του. Μέχρι τότε έκανα κάποιες κασέτες με ύμνους, όπου κοριτσάκι ακόμα έψελνα με τον Γέροντα Πορφύριο, μία από τις πιο φωτεινές πνευματικές μορφές της ορθοδοξίας, όπου είχα την ευλογία να μεγαλώσω σχεδόν στο μοναστήρι του στο Μήλεσι Ωρωπού. Το παραδοσιακό και η βυζαντινή είναι δίδυμα αδέλφια, κι έτσι η πρόταση του κυρίου Χρόνη ήρθε σαν φυσική εξέλιξη. Βέβαια χάρις την καθοδήγηση και τις προτροπές του κυρίου Αηδονίδη, γιατί μέχρι τότε οι γνώσεις μου ήταν περιορισμένες. Ο Χρόνης Αηδονίδης μ’ έμαθε να ακούω και να εμβαθύνω στους κώδικες της παραδοσιακής μουσικής. Ένας άνθρωπος ο οποίος χρησιμοποιώντας τον αυθεντικό ήχο έκανε βήματα μπροστά. «Πείραξε» την παράδοση και εκσυγχρόνισε με ομορφιά το τραγούδι του τρόπου. Πλούτισε τις ορχήστρες, αλλά και το ίδιο το τραγούδι με ταιριαστά μελίσματα. Άλλοι χρησιμοποιώντας τα ίδια υλικά δεν είχαν και τα ίδια αποτελέσματα. Κι εδώ γυρνάμε στην αρχή της κουβέντας μας.
Απ’ τον τρόπο που εκφράζεσαι για τον «δάσκαλο», είναι φανερός ο θαυμασμός σου γι’ αυτόν.
Τον σέβομαι, τον εκτιμώ και τον αγαπώ. Είναι ένας γλυκύτατος άνθρωπος, με βαθιά γνώση του αντικειμένου του και η προσφορά του σε αυτό ανεκτίμητη. Δυστυχώς άργησαν να ανακαλύψουν το μέγεθος και τον πλούτο που κρύβει σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος.
Μα τα μέσα ενημέρωσης, ασχολούνται εντελώς πρόχειρα και ευκαιριακά, μουσειακά και αποστεωμένα, με το δημοτικό τραγούδι και τους εκπροσώπους του;
Γιατί δεν ακολουθούν τις επιταγές και δεν εκφράζουν τις ανάγκες του κόσμου, που σαφώς και ζητάει διαφορετικά πράγματα από αυτά που του δίνουν. Υπάρχουν εξαιρέσεις αλλά λιγοστές.
Τα επόμενα βήματά σου;
Εδώ και πολλά χρόνια προετοιμάζουμε την βιογραφία του Χρόνη Αηδονίδη, μια ακόμα μεγάλη τιμή από μέρους του προς σ’ εμένα. Το έργο αυτό πέρα από την διαδρομή του θα περιλαμβάνει και όλο το γνωστικό θησαυρό του κυρίου Χρόνη αλλά και τμήματα του αρχείου του. Σκοπεύουμε να είναι το επιστέγασμα της πολύχρονης διαδρομής του. Επίσης ηχητικά και οπτικά ντοκουμέντα απ’ τη νεότητά του μέχρι και τις μέρες μας. Αν ακούσεις τη φωνή του, όταν ήταν στην πλήρη ωριμότητά του, θα εκπλαγείς. Μιλάμε για πολύτιμα «κρυστάλλινα» διαμάντια… Και βέβαια εκδηλώσεις, όλο το καλοκαίρι και μόνη μου, και με τον κύριο Χρόνη. Αυτά βέβαια για την Ελλάδα και τους αρμόδιους είναι ψιλά γράμματα
Δισκογραφικά;
Μιας και λέγαμε για «ανοίγματα» σχεδιάζουμε ένα πάντρεμα των ακουσμάτων στου συντρόφου μου με τα δικά μου, με την συμμετοχή πάντα του κυρίου Χρόνη. Μια δουλειά που προκύπτει αβίαστα και ακόμη δεν έχει αποκτήσει την τελική της μορφή. Θέλω επίσης να ολοκληρώσω μια σειρά από ύμνους αφιερωμένους στην Παναγία.
Κλείνοντας, στο ψαλτήρι, υπάρχουν φάλτσοι;
Υπάρχουν… αλλά η τεχνική αρτιότητα δεν είναι εχέγγυο πληρότητας. Το ψαλτήρι δεν είναι σκηνή θεάτρου και το μικρόφωνο που έχεις μπροστά σου δεν είναι για κερδίσεις το χειροκρότημα του κόσμου. Στόχος είναι όσοι βρίσκονται στην εκκλησία να συμπροσευχηθούν μαζί σου. Δεν είναι τυχαίο ότι μπορεί να ακούσεις ένα φάλτσο ψάλτη και να συγκινηθείς. Γιατί εκείνη τη στιγμή μιλάει η ψυχή του. Μπορεί να είναι τόσο αγνός μέσα του, που το ψάλσιμό του να είναι μια προσευχή στο Θεό.
Φωτό 2: Με τον Χρόνη Αηδονίδη
