Χάρις Αλεξίου - Tα 45άρια της

Η πρώτη της ηχογράφηση λοιπόν, για να γυρίσουμε στο 1970, είναι ένα ζεϊμπέκικο του Βασίλη Βασιλειάδη σε στίχους Πυθαγόρα. Επεισοδιακή θα την χαρακτηρίζαμε, αφού το τραγούδι κυκλοφορεί με το όνομα της Αλεξίου αλλά στο δίσκο ακούγεται η Καίτη Πετράκη, η οποία επίσης το έχει ηχογραφήσει τότε. Ο γνωστός στιχουργός Νίκος Μωραΐτης γράφει σχετικά στο «Βήμα» (2):

Η Χάρις Αλεξίου συμμετείχε επί πέντε συναπτά έτη σε δίσκους άλλων ώσπου να καταφέρει να κυκλοφορήσει δικό της υλικό. Η πρώτη της ηχογράφηση ήταν στο τραγούδι των Β. Βασιλειάδη - Πυθαγόρα «Όταν πίνει μια γυναίκα». Για την ακρίβεια, το... ποτό «ήπιαν» τέσσερις ερμηνεύτριες: η Νάνα Χάρμα επρόκειτο να το δισκογραφήσει, η Λίτσα Διαμάντη το δοκίμασε, η Καίτη Πετράκη το ηχογράφησε, το ίδιο και η Χάρις Αλεξίου. Ο τελικός αγώνας διεξήχθη μεταξύ των δύο τελευταίων και έληξε υπέρ της Αλεξίου, η οποία έλαβε τη διαβεβαίωση της εταιρείας ότι το τραγούδι θα βγει στην αγορά με τη φωνή της. «Κάθισα κι εγώ πλάι στο ραδιόφωνο να ακούσω το τραγούδι, δεν αναγνώρισα όμως καθόλου τη φωνή μου. Στην αρχή νόμισα ότι έτσι αλλάζει η φωνή στο ραδιόφωνο» θυμάται η ερμηνεύτρια. Το ραδιόφωνο όμως δεν είχε... στρεβλώσει τη φωνή της: ο δίσκος είχε κυκλοφορήσει με το όνομα της Χ. Αλεξίου να αναγράφεται, με τη φωνή όμως της Κ. Πετράκη χαραγμένη στο βινύλιο! Ο ηχολήπτης μέσα στις τόσες δοκιμές και αλλαγές της υποψήφιας ερμηνεύτριας είχε μπερδέψει τις ταινίες. Το τραγούδι αποσύρθηκε, το λάθος αποκαταστάθηκε και ο δίσκος κυκλοφόρησε ξανά με τη φωνή πλέον και το όνομα της Αλεξίου εντός.

Το συγκεκριμένο τραγούδι συμπεριλαμβάνεται με πιο πλούσια ενορχήστρωση και διαφορετική, πιο ολοκληρωμένη ερμηνεία και στο δίσκο «Δώδεκα λαϊκά τραγούδια» το 1975. Σειρά θα έχει ένα τραγούδι του Απόστολου Καλδάρα, το «Παρασύνθημα» το οποίο περνά απαρατήρητο. Σ’ αυτά τα πρώτα 45άρια το όνομά της αναγράφεται ως «Χάρη Αλεξίου». Ακολουθούν δυο τραγούδια του Γιώργου Χατζηνάσιου τα «Θα ’χω τις γρίλιες ανοιχτές» και «Τους άντρες θα καταραστώ», με στίχους Ν. Γαβριηλίδη, τα οποία βεβαίως, δεν αποτελούν το καλύτερο αντιπροσωπευτικό δείγμα του ρεπερτορίου της. Και ίσως μέχρι σήμερα να είναι και τα πιο δυσεύρετα. Εκείνη την εποχή η Αλεξίου τραγουδά σε νυχτερινό κέντρο με τον Τόλη Βοσκόπουλο. Καρπός της συνεργασίας τους κι ένας δίσκος με δυο χασάπικα, συνθέσεις του Βοσκόπουλου σε στίχους του Ηλία Λυμπερόπουλου. Στο ένα απ’ αυτά μάλιστα, το «Έφυγε η αγάπη», στην ετικέτα του οποίου από λάθος προφανώς ο τίτλος είναι «Ήρθε η αγάπη», ο Βοσκόπουλος σιγοντάρει την Αλεξίου σε μια από τις ελάχιστες συνυπάρξεις τους στη δισκογραφία. Αργότερα το δισκάκι κυκλοφόρησε με το σωστό τίτλο, αλλά με όνομα στιχουργού αυτό του Γιάννη Πολίτη. Το 1972 εμφανίζεται για πρώτη και τελευταία φορά στον κινηματογράφο (με εξαίρεση τη μικρή συμμετοχή της στο «Μade in Greece» του Χάρρυ Κλυνν το 1988), στην ταινία «Ο άγνωστος εκείνης της νύχτας» με σενάριο Γιάννη Τζιώτη, σκηνοθεσία Οδυσσέα Κωστελέτου και πρωταγωνιστή τον Βοσκόπουλο. Η ταινία προβάλλεται τη σαιζόν 1972-1973, κόβει 154.286 εισιτήρια και έρχεται στην 8η θέση ανάμεσα σε 64 ταινίες. Εκεί η Αλεξίου τραγουδά «Ήταν τ’ όνειρο μικρό» σε μουσική Μίμη Πλέσσα και στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, ένα πολύ ωραίο ζεϊμπέκικο, το οποίο παραμένει μέχρι σήμερα ανέκδοτο σε οποιασδήποτε μορφής ηχητικό φορέα.

Πολύ νωρίς έρχεται και η πρώτη επαφή της με το υλικό του Μάνου Χατζιδάκι με δυο επανεκτελέσεις τραγουδιών, που πρωτοηχογραφεί η Δήμητρα Γαλάνη στο δίσκο «Της γης το χρυσάφι» σε στίχους του Νίκου Γκάτσου. Τα «Χασάπικο 40» και «Αγάπη μέσα στην καρδιά» ενορχηστρώνονται από τον Θόδωρο Δερβενιώτη και κυκλοφορούν σε δίσκο 45 στροφών, αλλά και σε διάφορους «τουριστικούς» δίσκους με επιτυχίες της εποχής. (Το «Αγάπη μέσα στην καρδιά» εντάσσεται στο Lp «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε»). Το ίδιο ισχύει και για τη «Μαρία με τα κίτρινα» του Βασίλη Δημητρίου και το «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε» των Μούτση - Λογοθέτη, τα οποία τραγουδά σε β’ εκτέλεση η Αλεξίου και κυκλοφορούν παράλληλα σε 45άρι και σε διάφορα «τουριστικά» Lp’s, όπως το «Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε» κλπ.

Εκείνη την εποχή γίνεται γνωστή στο πανελλήνιο, μέσα από τη συμμετοχή της με τρία τραγούδια στη θρυλική «Μικρά Ασία». Παράλληλα ηχογραφεί δυο τραγούδια του Γιάννη Μέτσικα σε στίχους Μιχάλη Φακίνου, τα «Μάης» και «Τόσα και τόσα ξημερώματα», αλλά και δυο του Τάκη Σούκα σε στίχους Πυθαγόρα, αποτέλεσμα της συνεργασίας της Αλεξίου με τον Σούκα στα νυχτερινά μαγαζιά της Αθήνας. Ένα δημοτικοφανές, το «Πάει πάει μανούλα μου» κι ένα λαϊκότερο το «Προσκλητήριο». Αργότερα το «Πάει πάει μανούλα μου» ηχογραφείται σε 45άρι κι από τη Χαρούλα Λαμπράκη μαζί με το «Μια του κλέφτη». Συζητώντας με το δημοσιογράφο Γιώργο Τσάμπρα, ο λαϊκός συνθέτης θυμάται (3):

Γ.Τσ: Με τη Χαρούλα Αλεξίου ο Τάκης Σούκας δεν έχει κάνει πολλά τραγούδια. Τους συνδέει όμως ένα σημαδιακό στα χρόνια του ’80, το «Μια ζωή μέσα στους δρόμους». Εδώ είμαστε μια δεκαετία νωρίτερα, πολύ νωρίτερα κι ένα μικρό δισκάκι της εποχής με δυο τραγούδια με στίχους του Πυθαγόρα… Γραμμένα για τη Χαρούλα τότε;
Τ.Σ: Ναι για τη Χαρούλα. Και στα δυο τους στίχους τους έγραψε ο Πυθαγόρας πάνω στη μουσική μου. Δουλεύαμε με τη Χαρούλα τότε, πριν πει τη «Μικρά Ασία» του Καλδάρα…

Γ.Τσ: Δώσε μας την εικόνα της Χάρις Αλεξίου εκείνης της εποχής.
T.Σ: Ήταν σπουδαία…Να πω μια ιστοριούλα μικρή. Ήμουν με το Στράτο Διονυσίου στη Θεσσαλονίκη και δουλεύαμε και είχε κανονίσει ο Στράτος να δουλέψουμε με τον Βοσκόπουλο στο «Σεραφίνο» στην παραλία, που ήτανε μετά τα καινούργια «Νέα Δειλινά». Και θα πηγαίναμε με τον Στράτο και τον Βοσκόπουλο. Ήταν μαζί και η Χαρούλα και η Πίτσα Παπαδοπούλου, ως δεύτερες φωνές των δύο τραγουδιστών. Κάναμε πρόβα στη Φωκίωνος Νέγρη, στην «Κουίντα» σ’ ένα υπόγειο και ξαφνικά μπαίνει η Χαρούλα μέσα, κάθεται σε μια ακρούλα, μαέστρος ήταν ο Χάρης ο Λυμπερόπουλος και βλέπω ξαφνικά σ’ ένα διάλειμμα της πρόβας να βάζει το δισκάκι με το τραγούδι του Βασιλειάδη, το «Όταν πίνει μια γυναίκα». Το ακούω και τρελαίνομαι και λέω «ποια το λέει αυτό το τραγούδι;» Μου λέει «αυτή η κοπελίτσα που κάθεται εκεί πέρα , η Χαρούλα η Αλεξίου». Μετά δουλέψαμε και λέω «θέλω να μου πεις δυο τραγούδια» και μου λέει «γιατί όχι;» Κι έτσι έγινε…

Το 1973 συνεργάζεται για πρώτη φορά και με τον Σταύρο Κουγιουμτζή, με δυο τραγούδια σε στίχους Γιάννη Λογοθέτη, ο οποίος υπογράφει τότε με το ψευδώνυμο Κ. Αθανασίου. Η συνεργασία τους θα ολοκληρωθεί το 1976 με το δίσκο «Λαϊκές Κυριακές». Μια από τις πιο σημαντικές δισκογραφικές της καταθέσεις μέχρι σήμερα. Μέσα από συνέντευξη που μου παραχώρησε η σύζυγος του συνθέτη Αιμιλία Κουγιουμτζή θυμάται για την συνάντηση του Σταύρου Κουγιουμτζή με τη Χαρούλα (4):

Η πρώτη συνεργασία του Σταύρου με τη Χάρις Αλεξίου έγινε το 1973, πριν ακόμα κάνουν το μεγάλο δίσκο «Λαϊκές Κυριακές» και πριν η Αλεξίου βγάλει τη «Δημητρούλα» κι όλα αυτά. Ήταν ένα γλυκό και σεμνό κορίτσι. Μια πολύ γλυκιά παρουσία. Του είπε του Σταύρου ο Αχιλλέας Θεοφίλου, πριν παντρευτεί ακόμα τη Χαρούλα και έγραψε αυτά τα δυο τραγούδια, τα οποία είναι πολύ ωραία… Ειδικά το «Έφυγε το τρένο για τη δύση»… Εκείνο που θυμάμαι είναι όταν έτυχε και βρεθήκαμε μαζί μέσα σ’ ένα ταξί, και μου είπε «πολύ θα ήθελα, κυρία Αιμιλία, να είχα πει εγώ το «Ηλιοσκόπιο». Είχα πει εγώ το «Ηλιοσκόπιο», πριν κάνουν το 45άρι με τον Σταύρο και της είχε αρέσει και η φωνή μου και μου είπε πόσο θα ήθελε να είχε πει εκείνη τα γυναικεία τραγούδια. Αυτό το θυμάμαι σαν και τώρα. Όσο για το αν ακουστήκανε τα τραγούδια, δεν θυμάμαι αν είχαν μπει στο ραδιόφωνο… Ο Σταύρος ήταν όλη μέρα με το πιάνο κι εγώ με τα παιδιά κι έτσι δεν ακούγαμε πολύ ραδιόφωνο. Αλλά τότε είχε εμφανιστεί και στην τηλεόραση και είχε πει ή το ένα ή και τα δυο τραγούδια σε μια τηλεοπτική εκπομπή…

Εκτός από τα τραγούδια των 45 στροφών και τις συμμετοχές της στους δίσκους των συνθετών η Αλεξίου κάνει δεύτερες φωνές σε πολλούς καθιερωμένους τραγουδιστές, όπως ο Καζαντζίδης, ο Νταλάρας, ο Καλατζής, ο Πάριος αλλά και ο νέος Κώστας Σμοκοβίτης στην επανεκτέλεση του τραγουδιού «Ο χάρος βγήκε παγανιά» των Μούτση - Ελευθερίου. Στα περισσότερα απ’ αυτά τα τραγούδια, το όνομά της δεν αναγράφεται, σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής, που αγνοούν μουσικούς και σεγόντα.

Στο κλίμα του πολιτικού - κοινωνικού τραγουδιού της μεταπολίτευσης κι ένα τραγούδι του Νάσου Νάκα το 1975, με τίτλο «Να ’ξερες φίλε» το οποίο περνά «στα ψιλά». Το άστρο της όμως ήδη λάμπει. Η «Δημητρούλα» και τα υπόλοιπα λαϊκά ακούγονται σ’ όλη την Ελλάδα και η Αλεξίου εμφανίζεται μαζί με την πρώτη διδάξασα τη Ρόζα Εσκενάζυ, σε μια από τις ιστορικές συνυπάρξεις που πραγματοποιήθηκαν στην ελληνική τηλεόραση, μέσα από τις «Μουσικές βραδιές» του Γιώργου Παπαστεφάνου.

Ακολουθούν πολλές ακόμα επανεκτελέσεις παλιών λαϊκών και παραδοσιακών τραγουδιών, ένας ολόκληρος δίσκος με το Σταύρο Κουγιουμτζή, νέα λαϊκά του Χρήστου Νικολόπουλου, καθώς και μπαλάντες του Γιάννη Σπανού, τα περισσότερα απ’ αυτά σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Κάποια από τα τραγούδια από τους μεγάλους της δίσκους, κυκλοφορούν παράλληλα και σε 45άρια, τα οποία προορίζονται κυρίως για τα Juke - box . Ώσπου το 1979 έρχεται άλλη μια μεγάλη επιτυχία και η ολοκλήρωση της συνεργασίας της με τον Μάνο Λοΐζο, μέσα από τα «Τραγούδια της Χαρούλας» σε στίχους Μανώλη Ρασούλη και Πυθαγόρα.

Το 1982 ηχογραφείται ένα «οικογενειακό» δισκάκι σε μουσική και στίχους του Νάσου Νάκα. Στη μια όψη η Χάρις Αλεξίου τραγουδά το «Όμορφέ μου κόσμε» ενώ στην άλλη ο Γιώργος Σαρρής (αδελφός της τραγουδίστριας) το «Παράπονο». Κι αυτά τα τραγούδια δεν θα γνωρίσουν ιδιαίτερη απήχηση. Η μεγάλη επιτυχία τότε έρχεται μέσα από τον δίσκο «Τα τραγούδια της χθεσινής ημέρας» στα οποία η Χάρις Αλεξίου μαζί με τη Δήμητρα Γαλάνη και μικρή ορχήστρα δίνουν τη δική τους άποψη σε μερικές από τις πιο σημαντικές μπαλάντες των δεκαετιών 1960 και 1970. Η «Τζαμάικα», που στην πρώτη της εκτέλεση με τον Γιάννη Καλατζή, δεν ακούστηκε ιδιαίτερα, κάνει μια νέα καριέρα και γίνεται πλέον πασίγνωστη…

Τρία χρόνια αργότερα, η μεγάλη επιτυχία του τραγουδιού «Κόκκινο γαρύφαλλο» του Νίκου Ιγνατιάδη, με τον Γιάννη Πάριο και την Αλεξίου, φέρνει και μια αγγλόφωνη εκτέλεση του με τίτλο «Lonely mandolin» που κυκλοφορεί σε 45άρι, μαζί με την ελληνική εκδοχή, αποκλειστικά για την αγορά της Ευρώπης.

Κάπου εδώ κλείνει ο κύκλος των 45 στροφών. Θα ακολουθήσουν κάποιες εκδόσεις σε μεγάλους δίσκους 33 ή 45 στροφών (maxi singles) που κυκλοφορούν κυρίως για διαφημιστικούς λόγους. Η επανεκτέλεση της «Δημητρούλας» που κυκλοφορεί, διαφημίζοντας τη μεγάλη συναυλία της Αλεξίου στις 29-9-1990 στο Ολυμπιακό στάδιο, είναι ίσως η σημαντικότερη απ’ αυτές. Η ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας του Γιάννη Σπάθα προδιαγράφει, κατά κάποιο τρόπο, το ηχητικό κλίμα μέσα στο οποίο θα κινηθεί η τραγουδίστρια στα επόμενα χρόνια. Αξίζει βεβαίως να σημειωθεί και η έκδοση ενός δίσκου - maxi single με τη σύνθεση του Αλέξη Παπαδημητρίου σε στίχους του Φίλιππου Νικολάου «Για τα παιδιά» που κυκλοφορεί το 1985, για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Στο τραγούδι αυτό μαζί με την Αλεξίου συμμετέχουν οι Μ. Αργυράκη, Α. Βίσση, Τ. Βοσκόπουλος, Δάκης, Ελ. Δήμου, Λ. Διαμάντη - Δούκισσα, Ελπίδα, Α. Καλογιάννης, Αλ. Κανελλίδου, Μαρινέλλα, Δ. Μητροπάνος, Β. Μοσχολιού, Τ. Μπινιάρης, Β. Μπονάτσος, Φ. Νικολάου, Β. Παπακωνσταντίνου, Γ. Πάριος, Πασχάλης, Γ. Πολυχρονιάδης, Κ. Τουρνάς, Τ. Τσανακλίδου, Χριστιάνα και ο μικρός Χάρης Βαρθακούρης.

Πηγές

1) Τηλεοπτικό αφιέρωμα της ΕΡΤ το 1987-88
2) Νίκου Μωραΐτη «Η πρώτη μου ηχογράφηση» («Το βήμα της Κυριακής» 28-1-2001)
3) Εκπομπή Γιώργου Τσάμπρα «Πρέπει να ξέρεις μηχανή να κόψεις μαύρα μάτια» με καλεσμένο τον Τάκη Σούκα στο Β’ πρόγραμμα ΕΡΑ (2008)
4) Συνέντευξη της Αιμιλίας Κουγιουμτζή στο Θανάση Γιώγλου (1-4-2009)
5) Kώστας Ματσούκας - Κατάλογος δισκογραφίας 45 στροφών Minos

Φωτογραφίες

3: Με τον Τάκη Σούκα
4: Με τη Ρόζα Εσκενάζυ
5: Με το Μάνο Λοΐζο