Αν έχετε περάσει από την οδό Αμερικής 4, στο κέντρο της Αθήνας, μπορεί να έχετε προσέξει ένα τεράστιο ορειχάλκινο γλυπτό, το οποίο δεσμόζει στα κεντρικά της Τράπεζας Πειραιώς. Πρόκειται για την Αρπαγή της Ευρώπης, η οποία αναπαριστάται με μία χαρακτηριστική τεχνοτροπία, αυτή του σπουδαίου Φερνάντο Μποτέρο, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 15 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 91 ετών.
Οι δεσμοί του μεγάλου Κολομβιανού καλλιτέχνη με την Ελλάδα δεν περιορίζονται μόνο στην «Αρπαγή της Ευρώπης». Ο Μποτέρο είχε μία ιδιαίτερη αγάπη στη χώρα μας, καθώς ήταν παντρεμένος με την επίσης γλύπτρια, Σοφία Βάρη. Θεωρούσε την Ελλάδα πατρίδα του. Το δήλωνε άλλωστε και ο ιδιος απερίφραστα.
«Αγαπώ πολύ την Ελλάδα, γιατί μου αρέσουν οι Ελληνες. Αισθάνομαι πολύ καλά εδώ, σαν να είμαι στην πατρίδα μου. Και εκεί ο κόσμος είναι απλός, φιλόξενος και ζεστός. Σε όποιο μέρος και αν ζήσαμε με τη Σοφία, με ενδιέφερε πολύ να μπορώ να εργάζομαι, και εδώ κλείνομαι στο εργαστήριό μου με τις ώρες και συγκεντρώνομαι στη δουλειά μου. Ολα τα χρόνια της καριέρας μου δεν σταμάτησα να δουλεύω ούτε μία ημέρα. Μου αρέσει τόσο πολύ αυτό που κάνω, που δεν μπορώ να μείνω μακριά του», είχε χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μποτέρο σε συνέντευξή του στο «Κ» της Καθημερινής, το 2018.
Μάλιστα, στενή φίλη του ζευγαριού που προώθησε τη δουλειά τους στην Ελλάδα έλεγε πως «με τα χρόνια που συζούσαν και την αγάπη που είχαν, ο Φερνάντο είχε αρχίσει να γίνεται Ελληνας και η Σοφία Κολομβιάνα».
Η αρπαγή της Ευρώπης (1992)
Ο «πατέρας» του Μποτερίσμο λάτρευε την Εύβοια
Η μεγάλη του αγάπη, όμως, ήταν το σπίτι του στην Εύβοια και συγκεκριμένα στην Ερέτρια, όπου ήταν και το ησυχαστήριό του.
Ήταν ο χώρος, που ο Μποτέρο επέλεγε τα τελευταία περίπου 20 χρόνια να περνά χαλαρές στιγμές. Άλλωστε η Ερέτρια ήταν και ο τόπος καταγωγής της αγαπημένης του Σοφίας, που έφυγε από τη ζωή λίγους μήνες πριν, τον περασμένο Μάιο.
Με τη σύζυγό του ο μεγάλος ζωγράφος και γλύπτης ήταν μαζί από τη δεκαετία του '70. Γνωρίστηκαν στο Παρίσι και ήταν ο δεύτερος και μακροβιότερος γάμος για τον Κολομβιανό εικαστικό.
Μποτέρο και Βάρη μοίρασαν τη ζωή τους μεταξύ Ριονέγκρο στην Κολομβία, Πιετρασάντα στην Ιταλία, Παρισιού, Νέας Υόρκης, Μόντε Κάρλο αλλά και της Εύβοιας όπου διατηρούσαν παραλαθαλάσσιο σπίτι τους.
«Δεν ζωγραφίζω χοντρούς ανθρώπους»
Οι χαρακτηριστικές πληθωρικές φιγούρες του Φερνάντο Μποτέρο συχνά είχαν βρεθεί στο επίκεντρο των κριτικών Τέχνης, οι οποίοιο συχνά έγραφαν πως «ζωγραφίζει χοντρούς ανθρώπους». Εκείνος, όμως, ήταν κατηγορηματικός: περιέγραφε αυτόν τον όγκο ως κάποτε το έργο του ως εξερεύνηση του «αισθησιασμού της μορφής».
Οι επιφανείς μορφές του τον έχουν δει να αντιμετωπίζει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως επανερμηνείες έργων ζωγραφικής Παλαιών Δασκάλων, λατινοαμερικανικές σκηνές στους δρόμους, στην οικογενειακή ζωή και σατιρικά πορτρέτα πολιτικών προσωπικοτήτων. Ο όγκος των χαρακτήρων του επιτρέπει στον καλλιτέχνη να τονίσει ορισμένα χαρακτηριστικά, αυξάνοντας την επιρροή τους.
Το 2006,τα έργα του Μποτέρο πλημμύρισαν την Εθνική Πινακοθήκη όπου παρουσιάστηκε έκθεση με περισσότερα από 170 έργα του από όλες τις περιόδους του, ανάμεσά τους και τους πίνακες με θέμα τα βασανιστήρια των Ιρακινών αιχμαλώτων στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ.
Ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης
Ο Μποτέρο ήταν ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης. «Η τέχνη πρέπει να παράγει ευχαρίστηση, ωστόσο, έχω ζωγραφίσει και δραματικά πράγματα. Πάντα αναζητούσα τη συνοχή, την αισθητική, αλλά έχω ζωγραφίσει βία, βασανιστήρια, το πάθος του Χριστού... Υπάρχει μια διαφορετική ευχαρίστηση στη δραματική ζωγραφική, στην ίδια τη ζωγραφική. Η μεγαλύτερη χαρά της ζωγραφικής, η ομορφιά, δεν θέτει το δραματικό και το απολαυστικό σε αντίθεση μεταξύ τους», είχε πει τότε.
Το έργο του Μποτέρο περιλαμβάνει προσωπογραφίες (συνήθως ομαδικές), τοπία και αναπαραστάσεις νεκρής φύσης ή καθημερινών σκηνών, προσηλωμένο στην παραστατική ζωγραφική και κατά βάση ανθρωποκεντρικό. Αν και χαρακτηρίζεται ως εικονιστικός ζωγράφος, το έργο του απέχει από τον ρεαλισμό, αποδίδοντας την πραγματικότητα μέσα από ογκώδεις διαστάσεις των αντικειμένων και υπερτροφικές, ευτραφείς ανθρώπινες μορφές.
Η υπερβολή αυτή, επαναλαμβανόμενη στο έργο του Μποτέρο, αποτελεί βασικό στοιχείο του ιδιαίτερου και άμεσα αναγνωρίσιμου ύφους του, μαζί με την καθαρότητα στην απόδοση των μορφών που παραπέμπει στην αναγεννησιακή τέχνη.
Mona Lisa (1978)
Ο Μποτέρο απεικόνισε όλο το φάσμα της λατινοαμερικανικής μικροαστικής τάξης, σπανίως στο χώρο εργασίας της, προσεγγίζοντάς την με συμπάθεια, αίσθημα αλληλεγγύης και «αγάπη σε κάθε πινελιά», όπως ο ίδιος σημειώνει, αποτυπώνοντας την συνήθως μέσα σε ένα κλίμα ευφορίας. Από το έργο του δεν λείπει και το στοιχείο της πολιτικής και κοινωνικής ευαισθησίας. Τα βασανιστήρια που υπέστησαν οι ιρακινοί αιχμάλωτοι στις φυλακές του Αμπου Γκράιμπ, στις αρχές του 2003, τον ενέπνευσαν για μία σειρά από πίνακες που αποτυπώνουν το γεγονός αυτό.
Τα γλυπτά του είναι εμπνευσμένα από αρκετές διαφορετικές πηγές, με κυρίαρχες επιρροές από την πρώιμη αιγυπτιακή τέχνη και τα ανθρωπόμορφα αγγεία και γλυπτά των προκολομβιανών πολιτισμών. Χαρακτηρίζονται συχνά από τις γιγαντιαίες διαστάσεις τους και βασίζονται κυρίως στο μονόχρωμο μπρούντζο, αγαπημένο υλικό του Μποτέρο. Βασικό στοιχείο για το σύνολο των γλυπτών του είναι ακόμα η άρτια εκτέλεση και οι ομαλές, λείες επιφάνειες, στοιχείο που υπογραμμίζει τον αισθησιασμό των έργων. Υπερμεγέθη γλυπτά του Μποτέρο εκτέθηκαν δημόσια, για πρώτη φορά, στο Καστέλο Μπελβεντέρε της Φλωρεντίας, το 1991, και αμέσως μετά στο καζίνο του Μόντε Κάρλο και στα Ηλύσια Πεδία του Παρισιού.
Το 1993 υπήρξε ο πρώτος καλλιτέχνης του οποίου γλυπτά παρουσιάστηκαν στην Παρκ Άβενιου της Νέας Υόρκης, ενώ το 1999 τριάντα γλυπτά του εκτέθηκαν στην Πιάτσα ντελα Σινιορία της Φλωρεντίας, ανάμεσα σε έργα του Μιχαήλ Άγγελου και του Τσελίνι.
Οι δεσμοί του μεγάλου Κολομβιανού καλλιτέχνη με την Ελλάδα δεν περιορίζονται μόνο στην «Αρπαγή της Ευρώπης». Ο Μποτέρο είχε μία ιδιαίτερη αγάπη στη χώρα μας, καθώς ήταν παντρεμένος με την επίσης γλύπτρια, Σοφία Βάρη. Θεωρούσε την Ελλάδα πατρίδα του. Το δήλωνε άλλωστε και ο ιδιος απερίφραστα.
«Αγαπώ πολύ την Ελλάδα, γιατί μου αρέσουν οι Ελληνες. Αισθάνομαι πολύ καλά εδώ, σαν να είμαι στην πατρίδα μου. Και εκεί ο κόσμος είναι απλός, φιλόξενος και ζεστός. Σε όποιο μέρος και αν ζήσαμε με τη Σοφία, με ενδιέφερε πολύ να μπορώ να εργάζομαι, και εδώ κλείνομαι στο εργαστήριό μου με τις ώρες και συγκεντρώνομαι στη δουλειά μου. Ολα τα χρόνια της καριέρας μου δεν σταμάτησα να δουλεύω ούτε μία ημέρα. Μου αρέσει τόσο πολύ αυτό που κάνω, που δεν μπορώ να μείνω μακριά του», είχε χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μποτέρο σε συνέντευξή του στο «Κ» της Καθημερινής, το 2018.
Μάλιστα, στενή φίλη του ζευγαριού που προώθησε τη δουλειά τους στην Ελλάδα έλεγε πως «με τα χρόνια που συζούσαν και την αγάπη που είχαν, ο Φερνάντο είχε αρχίσει να γίνεται Ελληνας και η Σοφία Κολομβιάνα».
Η αρπαγή της Ευρώπης (1992)
Ο «πατέρας» του Μποτερίσμο λάτρευε την Εύβοια
Η μεγάλη του αγάπη, όμως, ήταν το σπίτι του στην Εύβοια και συγκεκριμένα στην Ερέτρια, όπου ήταν και το ησυχαστήριό του.
Ήταν ο χώρος, που ο Μποτέρο επέλεγε τα τελευταία περίπου 20 χρόνια να περνά χαλαρές στιγμές. Άλλωστε η Ερέτρια ήταν και ο τόπος καταγωγής της αγαπημένης του Σοφίας, που έφυγε από τη ζωή λίγους μήνες πριν, τον περασμένο Μάιο.
Με τη σύζυγό του ο μεγάλος ζωγράφος και γλύπτης ήταν μαζί από τη δεκαετία του '70. Γνωρίστηκαν στο Παρίσι και ήταν ο δεύτερος και μακροβιότερος γάμος για τον Κολομβιανό εικαστικό.
Μποτέρο και Βάρη μοίρασαν τη ζωή τους μεταξύ Ριονέγκρο στην Κολομβία, Πιετρασάντα στην Ιταλία, Παρισιού, Νέας Υόρκης, Μόντε Κάρλο αλλά και της Εύβοιας όπου διατηρούσαν παραλαθαλάσσιο σπίτι τους.
«Δεν ζωγραφίζω χοντρούς ανθρώπους»
Οι χαρακτηριστικές πληθωρικές φιγούρες του Φερνάντο Μποτέρο συχνά είχαν βρεθεί στο επίκεντρο των κριτικών Τέχνης, οι οποίοιο συχνά έγραφαν πως «ζωγραφίζει χοντρούς ανθρώπους». Εκείνος, όμως, ήταν κατηγορηματικός: περιέγραφε αυτόν τον όγκο ως κάποτε το έργο του ως εξερεύνηση του «αισθησιασμού της μορφής».
Οι επιφανείς μορφές του τον έχουν δει να αντιμετωπίζει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως επανερμηνείες έργων ζωγραφικής Παλαιών Δασκάλων, λατινοαμερικανικές σκηνές στους δρόμους, στην οικογενειακή ζωή και σατιρικά πορτρέτα πολιτικών προσωπικοτήτων. Ο όγκος των χαρακτήρων του επιτρέπει στον καλλιτέχνη να τονίσει ορισμένα χαρακτηριστικά, αυξάνοντας την επιρροή τους.
Το 2006,τα έργα του Μποτέρο πλημμύρισαν την Εθνική Πινακοθήκη όπου παρουσιάστηκε έκθεση με περισσότερα από 170 έργα του από όλες τις περιόδους του, ανάμεσά τους και τους πίνακες με θέμα τα βασανιστήρια των Ιρακινών αιχμαλώτων στις φυλακές του Αμπού Γκράιμπ.
Ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης
Ο Μποτέρο ήταν ένας αυτοδίδακτος καλλιτέχνης. «Η τέχνη πρέπει να παράγει ευχαρίστηση, ωστόσο, έχω ζωγραφίσει και δραματικά πράγματα. Πάντα αναζητούσα τη συνοχή, την αισθητική, αλλά έχω ζωγραφίσει βία, βασανιστήρια, το πάθος του Χριστού... Υπάρχει μια διαφορετική ευχαρίστηση στη δραματική ζωγραφική, στην ίδια τη ζωγραφική. Η μεγαλύτερη χαρά της ζωγραφικής, η ομορφιά, δεν θέτει το δραματικό και το απολαυστικό σε αντίθεση μεταξύ τους», είχε πει τότε.
Το έργο του Μποτέρο περιλαμβάνει προσωπογραφίες (συνήθως ομαδικές), τοπία και αναπαραστάσεις νεκρής φύσης ή καθημερινών σκηνών, προσηλωμένο στην παραστατική ζωγραφική και κατά βάση ανθρωποκεντρικό. Αν και χαρακτηρίζεται ως εικονιστικός ζωγράφος, το έργο του απέχει από τον ρεαλισμό, αποδίδοντας την πραγματικότητα μέσα από ογκώδεις διαστάσεις των αντικειμένων και υπερτροφικές, ευτραφείς ανθρώπινες μορφές.
Η υπερβολή αυτή, επαναλαμβανόμενη στο έργο του Μποτέρο, αποτελεί βασικό στοιχείο του ιδιαίτερου και άμεσα αναγνωρίσιμου ύφους του, μαζί με την καθαρότητα στην απόδοση των μορφών που παραπέμπει στην αναγεννησιακή τέχνη.
Mona Lisa (1978)
Ο Μποτέρο απεικόνισε όλο το φάσμα της λατινοαμερικανικής μικροαστικής τάξης, σπανίως στο χώρο εργασίας της, προσεγγίζοντάς την με συμπάθεια, αίσθημα αλληλεγγύης και «αγάπη σε κάθε πινελιά», όπως ο ίδιος σημειώνει, αποτυπώνοντας την συνήθως μέσα σε ένα κλίμα ευφορίας. Από το έργο του δεν λείπει και το στοιχείο της πολιτικής και κοινωνικής ευαισθησίας. Τα βασανιστήρια που υπέστησαν οι ιρακινοί αιχμάλωτοι στις φυλακές του Αμπου Γκράιμπ, στις αρχές του 2003, τον ενέπνευσαν για μία σειρά από πίνακες που αποτυπώνουν το γεγονός αυτό.
Τα γλυπτά του είναι εμπνευσμένα από αρκετές διαφορετικές πηγές, με κυρίαρχες επιρροές από την πρώιμη αιγυπτιακή τέχνη και τα ανθρωπόμορφα αγγεία και γλυπτά των προκολομβιανών πολιτισμών. Χαρακτηρίζονται συχνά από τις γιγαντιαίες διαστάσεις τους και βασίζονται κυρίως στο μονόχρωμο μπρούντζο, αγαπημένο υλικό του Μποτέρο. Βασικό στοιχείο για το σύνολο των γλυπτών του είναι ακόμα η άρτια εκτέλεση και οι ομαλές, λείες επιφάνειες, στοιχείο που υπογραμμίζει τον αισθησιασμό των έργων. Υπερμεγέθη γλυπτά του Μποτέρο εκτέθηκαν δημόσια, για πρώτη φορά, στο Καστέλο Μπελβεντέρε της Φλωρεντίας, το 1991, και αμέσως μετά στο καζίνο του Μόντε Κάρλο και στα Ηλύσια Πεδία του Παρισιού.
Το 1993 υπήρξε ο πρώτος καλλιτέχνης του οποίου γλυπτά παρουσιάστηκαν στην Παρκ Άβενιου της Νέας Υόρκης, ενώ το 1999 τριάντα γλυπτά του εκτέθηκαν στην Πιάτσα ντελα Σινιορία της Φλωρεντίας, ανάμεσα σε έργα του Μιχαήλ Άγγελου και του Τσελίνι.
