ΜΝΗΜΗ ΜΗΤΣΟΥ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
Διαβάζοντας πάλι τώρα, ύστερα από χρόνια, την ποίηση – για να περιοριστώ μόνο σε αυτήν- του Μήτσου Παπανικολάου, διερωτώμαι πόσο βαρύ να ήταν άραγε το τίμημα που αυτός πλήρωνε κάθε φορά που τέλειωνε κάποιο από τα ποιήματά του;
Αυτός ο τρυφερός βλαστός που άνθισε στη νηφαλιότητα μέσα της Ύδρας, στο «Νησί με τα μνήματα των θαλασσομάχων ηρώων» και που ως ονειροπόλος, την έβλεπε πάντα στον ύπνο του, διευκρινίζοντας μας όμως ότι η ομορφιά της τον ξυπνούσε αλαφιασμένο γιατί τον έκανε να φοβάται ακόμη πιο πολύ την «πραγματικότητα».
Την πραγματικότητα του Πειραιά, όπου πέρασε την εφηβεία του, με τα φτηνά κρασοπουλειά, τα καταγώγια, τις χαμοκέλες , τα χασισοποτεία και τους τεκέδες. Των λαϊκών συνοικιών των προαστείων της Αθήνας , επίσης το κάθε λογής «αγοραίο ερωτικό ψωνιστήρι» του κέντρου όταν βράδιαζε ή τα πλινθόκτιστα της Κοκκινιάς , όπου μέσα στην παγερή δυστυχία μιας καμαρούλας , με τα δυο τεράστια μάτια μιας λυπημένης μάνας που του ξυπνούσαν ασταμάτητα τις ενοχές για το κατάντημά του, πέρασε τα στερνά του χρόνια, πριν η (πιο) μοιραία δόση των ναρκωτικών που κρυφά πήρε , στο Δημόσιο ψυχιατρείο όπου οι φίλοι του από φιλευσπλαχνία για απεξάρτηση τον είχαν στείλει , βρίσκοντάς τον κουρελή , βρώμικο και ζητιάνο , έφερε και το τέλος του.
Γι’ αυτό και στην ποίησή του ολόκληρη , βασιλεύει το φθινόπωρο, ο χειμώνας, ο Γενάρης, η σκοτεινιά, οι αποχαιρετισμοί, το απόγευμα, οι χωρισμοί, οι χαμένες εφήμερες αγάπες, τα φαντάσματα, οι παραισθήσεις, οι «ίσκιοι», τα άδεια καφενεία και οι βραδινοί θάνατοι.
Και η κοινωνική μιζέρια ακόμη βασιλεύει, της εποχής , η τραγωδία της προσφυγιάς και της μεγάλης ιδέας η φάρσα, φερ΄ειπείν, όχι όμως ευδιάκριτα, καθαρά , καθότι ο ποιητής μας πηγαινοέρχεται μονίμως από τον έρωτα στον θάνατο και από τον θάνατο στον έρωτα ή ,σε κάποιες περιπτώσεις, ακροβατεί , περνώντας από το σκότος της κραιπάλης , στης νοσταλγίας τα φτερά. Μοντερνιστής παρά ταύτα σπεύδω να υπενθυμίσω, και όχι «γλυκερός» όπως πολλοί άλλοι της γενιάς του, καθώς και με μια εικονοποιΐα άκρως γοητευτική, μας χαρίζει στίχους εξόχως εκλεκτούς, όπως :
«κι εσύ δειλή κι αμίλητη στο πλάι μου να μένεις. Να λες σ΄αυτή σου τη σιωπή όσα ποτέ δεν είπες» ή «Μέσα στη βουή του δρόμου/ ήταν να βρω τ΄όνειρό μου, / …Μια στιγμή πέρασε μπρος μου/ κι ήταν η χαρά του κόσμου,/ η χαρά που μας ματώνει/ σαν οι πιο μεγάλοι πόνοι.» ή «Πρόσμενα, πρόσμενα να ‘ρθεις εσύ δεν ήρθες όμως/…Τα μάτια μου είχαν κουραστεί στην προσμονή την τόση/ και τα ΄κλεισα και σ΄είδα πια, στα βλέφαρά μου πίσω/ είχες έρθει στο ραντεβού που δε μου είχες δώσει.» ή «Γκρίζα η ώρα ,γκρίζα η χώρα,/… Απ΄την άσφαλτο τα κάρα/ Κατεβαίνουν, κατεβαίνουν…/Λάμπουν μερικά τσιγάρα/ Στα παράθυρα του τραίνου».
Μας χαρίζει ποιήματα υπέροχα, που αν δεν σου πουν από την αρχή το όνομα του δημιουργού, τα θεωρείς σημερινά («Αθανασία»):
«Αν είχες πεθάνει θα σ΄είχε ξεχάσει η μητέρα σου.
Αν σ΄είχα αγαπήσει θα σ΄είχα ξεχάσει κι εγώ.
Η στιγμή γίνηκε ευθεία μέσα στο χρόνο
Βέλος μες στην καρδιά μου
Βελόνα που κεντάει τη μνήμη
Το χέρι σου λάμπει στη νύχτα ,σημαία του κόσμου.»
Και μια και αναφερθήκαμε στους στίχους και στα ποιήματα, εδώ θα σταματήσω, τονίζοντας ότι η ποίηση του Παπανικολάου, είναι το πουλί που μας χτύπησε το τζάμι και δεν του ανοίξαμε. Ενώ οι στίχοι του, φιλιά κλεφτά που δεν δόθηκαν και αστραπές, είναι.
Αστραπές μιας βροχής η οποία , εντέλει αλλού, αλλού ήταν ταγμένη να πέσει...
* Το παραπάνω κείμενο του Γιώργου Μαρκόπουλου προλογίζει την έκδοση «Μήτσος Παπανικολάου. Ποιητικά έργα και αθησαύριστα πεζά - Άπαντα τα ευρεθέντα» των εκδόσεων Όγδοο σε επιμέλεια Μιχάλη Ρέμπα, που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες με την ευκαιρία της επετείου των 80 χρόνων από τον τραγικό θάνατό του.
Το βιβλίο είναι διαθέσιμο για online παραγγελία στο Ogdooshop.gr και σε όλα τα καλά βιβλιοπωλεία
Διαβάζοντας πάλι τώρα, ύστερα από χρόνια, την ποίηση – για να περιοριστώ μόνο σε αυτήν- του Μήτσου Παπανικολάου, διερωτώμαι πόσο βαρύ να ήταν άραγε το τίμημα που αυτός πλήρωνε κάθε φορά που τέλειωνε κάποιο από τα ποιήματά του;
Αυτός ο τρυφερός βλαστός που άνθισε στη νηφαλιότητα μέσα της Ύδρας, στο «Νησί με τα μνήματα των θαλασσομάχων ηρώων» και που ως ονειροπόλος, την έβλεπε πάντα στον ύπνο του, διευκρινίζοντας μας όμως ότι η ομορφιά της τον ξυπνούσε αλαφιασμένο γιατί τον έκανε να φοβάται ακόμη πιο πολύ την «πραγματικότητα».
Την πραγματικότητα του Πειραιά, όπου πέρασε την εφηβεία του, με τα φτηνά κρασοπουλειά, τα καταγώγια, τις χαμοκέλες , τα χασισοποτεία και τους τεκέδες. Των λαϊκών συνοικιών των προαστείων της Αθήνας , επίσης το κάθε λογής «αγοραίο ερωτικό ψωνιστήρι» του κέντρου όταν βράδιαζε ή τα πλινθόκτιστα της Κοκκινιάς , όπου μέσα στην παγερή δυστυχία μιας καμαρούλας , με τα δυο τεράστια μάτια μιας λυπημένης μάνας που του ξυπνούσαν ασταμάτητα τις ενοχές για το κατάντημά του, πέρασε τα στερνά του χρόνια, πριν η (πιο) μοιραία δόση των ναρκωτικών που κρυφά πήρε , στο Δημόσιο ψυχιατρείο όπου οι φίλοι του από φιλευσπλαχνία για απεξάρτηση τον είχαν στείλει , βρίσκοντάς τον κουρελή , βρώμικο και ζητιάνο , έφερε και το τέλος του.
Γι’ αυτό και στην ποίησή του ολόκληρη , βασιλεύει το φθινόπωρο, ο χειμώνας, ο Γενάρης, η σκοτεινιά, οι αποχαιρετισμοί, το απόγευμα, οι χωρισμοί, οι χαμένες εφήμερες αγάπες, τα φαντάσματα, οι παραισθήσεις, οι «ίσκιοι», τα άδεια καφενεία και οι βραδινοί θάνατοι.
Και η κοινωνική μιζέρια ακόμη βασιλεύει, της εποχής , η τραγωδία της προσφυγιάς και της μεγάλης ιδέας η φάρσα, φερ΄ειπείν, όχι όμως ευδιάκριτα, καθαρά , καθότι ο ποιητής μας πηγαινοέρχεται μονίμως από τον έρωτα στον θάνατο και από τον θάνατο στον έρωτα ή ,σε κάποιες περιπτώσεις, ακροβατεί , περνώντας από το σκότος της κραιπάλης , στης νοσταλγίας τα φτερά. Μοντερνιστής παρά ταύτα σπεύδω να υπενθυμίσω, και όχι «γλυκερός» όπως πολλοί άλλοι της γενιάς του, καθώς και με μια εικονοποιΐα άκρως γοητευτική, μας χαρίζει στίχους εξόχως εκλεκτούς, όπως :
«κι εσύ δειλή κι αμίλητη στο πλάι μου να μένεις. Να λες σ΄αυτή σου τη σιωπή όσα ποτέ δεν είπες» ή «Μέσα στη βουή του δρόμου/ ήταν να βρω τ΄όνειρό μου, / …Μια στιγμή πέρασε μπρος μου/ κι ήταν η χαρά του κόσμου,/ η χαρά που μας ματώνει/ σαν οι πιο μεγάλοι πόνοι.» ή «Πρόσμενα, πρόσμενα να ‘ρθεις εσύ δεν ήρθες όμως/…Τα μάτια μου είχαν κουραστεί στην προσμονή την τόση/ και τα ΄κλεισα και σ΄είδα πια, στα βλέφαρά μου πίσω/ είχες έρθει στο ραντεβού που δε μου είχες δώσει.» ή «Γκρίζα η ώρα ,γκρίζα η χώρα,/… Απ΄την άσφαλτο τα κάρα/ Κατεβαίνουν, κατεβαίνουν…/Λάμπουν μερικά τσιγάρα/ Στα παράθυρα του τραίνου».
Μας χαρίζει ποιήματα υπέροχα, που αν δεν σου πουν από την αρχή το όνομα του δημιουργού, τα θεωρείς σημερινά («Αθανασία»):
«Αν είχες πεθάνει θα σ΄είχε ξεχάσει η μητέρα σου.
Αν σ΄είχα αγαπήσει θα σ΄είχα ξεχάσει κι εγώ.
Η στιγμή γίνηκε ευθεία μέσα στο χρόνο
Βέλος μες στην καρδιά μου
Βελόνα που κεντάει τη μνήμη
Το χέρι σου λάμπει στη νύχτα ,σημαία του κόσμου.»
Και μια και αναφερθήκαμε στους στίχους και στα ποιήματα, εδώ θα σταματήσω, τονίζοντας ότι η ποίηση του Παπανικολάου, είναι το πουλί που μας χτύπησε το τζάμι και δεν του ανοίξαμε. Ενώ οι στίχοι του, φιλιά κλεφτά που δεν δόθηκαν και αστραπές, είναι.
Αστραπές μιας βροχής η οποία , εντέλει αλλού, αλλού ήταν ταγμένη να πέσει...
* Το παραπάνω κείμενο του Γιώργου Μαρκόπουλου προλογίζει την έκδοση «Μήτσος Παπανικολάου. Ποιητικά έργα και αθησαύριστα πεζά - Άπαντα τα ευρεθέντα» των εκδόσεων Όγδοο σε επιμέλεια Μιχάλη Ρέμπα, που κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες με την ευκαιρία της επετείου των 80 χρόνων από τον τραγικό θάνατό του.
Το βιβλίο είναι διαθέσιμο για online παραγγελία στο Ogdooshop.gr και σε όλα τα καλά βιβλιοπωλεία
