Τον Σωτήρη Κακίση τον… «πρωτογνώρισα» μέσα από τις συνεντεύξεις που του παραχωρούσαν προσωπικότητες της μουσικής στο περιοδικό «Δίφωνο».
Αυτές διέφεραν κατά πολύ από τα… συνηθισμένα. Ο συνεντευξιαζόμενος εκεί δεν εξιστορούσε απλώς στιγμές της μέχρι τώρα πορείας του ή της επικαιρότητάς του (νέος δίσκος ή εμφανίσεις) αλλά αποκαλύπτονταν σαν χαρακτήρας και σαν καλλιτέχνης με πρωτόγνωρο τρόπο.
Σε αυτό συντελούσαν η προσωπικότητα του Κακίση, ο οπλισμός του και η ματιά του στα πράγματα, και οι ερωτήσεις του… που δεν ήταν ακριβώς ερωτήσεις. Γιατί οι «πάσες» που έδινε, άλλοτε γίνονταν αντιληπτές και άλλοτε όχι απ’ το συνομιλητή του, με αποτέλεσμα απρόσμενες απαντήσεις. Ο Κακίσης παράλληλα εξέφρασε δικά του «πιστεύω» παίρνοντας ξανά τη «μπάλα» για να «κάνει -εκ νέου- παιχνίδι» και εξαρτιόταν πλέον απ’ τον «συμπαίκτη» αν θα κεντράρει τον στόχο του, αν θα βρει «δίχτυα» η συνομιλία τους στη διάρκεια της συνέντευξης. Ήταν , κατά μία έννοια, σαν να δίναν συνέντευξη και οι δυο…
Βέβαια μια συνέντευξη «επεξεργάζεται» για να αποτυπωθεί, και προφανώς ο «μάστορας» ξέρει και πως να φινίρει την πραμάτεια του. Μετά άρχισα να ψάχνω τον ποιητή Κακίση, το συγγραφέα και στιχουργό, αντιλαμβανόμενος την ευφυή ιδιαιτερότητά του μουσικάνθρωπου.
Το «Χρειάζομαι μουσική» (στίχοι και κείμενα) είναι έως ένα βαθμό το δελτίο ταυτότητας του Κακίση. Περιέχει στίχους του εντός και εκτός δισκογραφία, κείμενά του για τη μουσική και «επιλεγμένες», αντιπροσωπευτικές συνεντεύξεις του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Νίκο Χουλιαρά, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Τζίμη Πανούση, τον Αργύρη Μπακιρτζή, τον Φοίβο Δεληβοριά και τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Ο Κακίσης αφιερώνει το πόνημά του στον πρώτο σημειώνοντας: «Στον Μάνο Χατζιδάκι που δεν ολοκλήρωσε ποτέ τη Σαπφώ μου».
Ο Ηρακλής Οικονόμου αναφέρει, μεταξύ άλλων, στον πρόλογο της «μικρής» -σκληρόδετης και με κουβερτούρα- έκδοσης:
"Αν ο ένας πνεύμονας του Κακίση αναπνέει ποίηση, ο άλλος αναπνέει μουσική. Και δεν χρειάζεται πολύς κόπος για να το καταλάβεις αυτό. Δεν είναι μόνο οι στιγμές από τις δεκάδες συνεντεύξεις με πρόσωπα του τραγουδιού, απ’ τα μυριάδες ποιήματα, από τις όλο μαστοριά μεταφράσεις του. Η κάθε λέξη που υπογράφει αποπνέει μουσική, με μια φυσική ρυθμικότητα που σε μαγνητίζει…
Το πιο χαρακτηριστικό ίσως στοιχείο τους είναι η πολλαπλότητα των εικόνων, με κοινό συναισθηματικό παρονομαστή την ευαισθησία και την τρυφερότητα. Αυτή η πολλαπλότητα εξηγεί πώς η ιστορία των μελοποιήσεων του Κακίση μπορεί να περιλαμβάνει τέτοιες διαφορετικές μελωδικές διαδρομές, από τη λιτή μπαλάντα «Ατθίδα» του Σπύρου Βλασσόπουλου με την Αλέκα Κανελλίδου μέχρι τη βυζαντινή «Σαπφώ» του Δημήτρη Παπαδημητρίου με την Ελευθερία Αρβανιτάκη. Ή απ’ τις απίθανα τζαζ «Γάτες» του Άγγελου Κατσίρη με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά και το εξίσου μπλε «Πέρα απ’ τα Σύνορα» του Βαγγέλη Κατσούλη με τη Μαρία Φαραντούρη μέχρι τα «Τέσσερα Βήματα», το υπέροχο απτάλικο του Μάριου Στρόφαλη με την Αναστασία Μουτσάτσου".
Ο Φοίβος Δεληβοριάς εύστοχα καταλήγει στο φινάλε (οπισθογράφηση) του βιβλίου:
"Όλοι λίγο—πολύ χρειαζόμαστε τη Μουσική. Υπάρχουν όμως και ελάχιστοι ανάμεσά μας που η Μουσική τους χρειάζεται. Κι αυτοί δεν είναι άλλοι από τους Ποιητές. Τα τραγούδια και τα κείμενα του βιβλίου που κρατάτε είναι αυτά που ζήτησε από τον Ποιητή Σωτήρη Κακίση το ίδιο το Μέλος. Το Μέλος που περιηγείται σαν σώμα στην πάντοτε αρχαία αθηναϊκή νύχτα…
Διαβάζοντας το βιβλίο —και χωρίς να θέλω να μειώσω κανέναν από τους συνθέτες που «χρειάστηκαν» και που έξοχα τύλιξαν με το μανδύα των ήχων τους τον αθώο Σωτήρη— φανταζόμουν κάθε τραγούδι μελοποιημένο από τον Χατζιδάκι…
Γιατί εμείς οι αναγνώστες, χρειαζόμαστε περισσότερο από όλους τους άλλους Μουσική. Ας σιγοσφυρίξουμε, λοιπόν, όπως νιώθει ο καθένας μας αυτό το βιβλίο. Η Μουσική που θα προκύψει χρειάζεται τον Κακίση".
Στο οπισθόφυλλο «Ο μέσα κήπος» συνοδεύει τη φωτογραφική σύνθεση του χθες με το σήμερα:
Όλυμπε, Κίσσαβε, βουνά της Κίνας,
άγνωστα 'Εβερεστ της Ινδοκίνας,
ψηλά κι απάτητα, μικρά μπροστά μου,
μπρος στα αισθήματα τα πιο κρυφά μου.
Ο μέσα έρωτας, ο μέσα κήπος,
κόσμος ολόκληρος αυτός ο χτύπος.
Ο μέσα έρωτας, καρδιά, καρδιά μου,
βουνά κι ηφαίστεια όλα δικά μου!
Βουνά ρεμπέτικα της Αλαμπάμα,
Αίτνα της Θήρας μου και Φουτζιγιάμα,
ηφαίστεια άγρια, σβηστά μπροστά μου,
μπροστά στον έρωτα και την καρδιά μου.
*Ο πίνακας του εξωφύλλου, Ο κήπος της χαράς, είναι του Χρήστου Κεχαγιόγλου.
Αυτές διέφεραν κατά πολύ από τα… συνηθισμένα. Ο συνεντευξιαζόμενος εκεί δεν εξιστορούσε απλώς στιγμές της μέχρι τώρα πορείας του ή της επικαιρότητάς του (νέος δίσκος ή εμφανίσεις) αλλά αποκαλύπτονταν σαν χαρακτήρας και σαν καλλιτέχνης με πρωτόγνωρο τρόπο.
Σε αυτό συντελούσαν η προσωπικότητα του Κακίση, ο οπλισμός του και η ματιά του στα πράγματα, και οι ερωτήσεις του… που δεν ήταν ακριβώς ερωτήσεις. Γιατί οι «πάσες» που έδινε, άλλοτε γίνονταν αντιληπτές και άλλοτε όχι απ’ το συνομιλητή του, με αποτέλεσμα απρόσμενες απαντήσεις. Ο Κακίσης παράλληλα εξέφρασε δικά του «πιστεύω» παίρνοντας ξανά τη «μπάλα» για να «κάνει -εκ νέου- παιχνίδι» και εξαρτιόταν πλέον απ’ τον «συμπαίκτη» αν θα κεντράρει τον στόχο του, αν θα βρει «δίχτυα» η συνομιλία τους στη διάρκεια της συνέντευξης. Ήταν , κατά μία έννοια, σαν να δίναν συνέντευξη και οι δυο…
Βέβαια μια συνέντευξη «επεξεργάζεται» για να αποτυπωθεί, και προφανώς ο «μάστορας» ξέρει και πως να φινίρει την πραμάτεια του. Μετά άρχισα να ψάχνω τον ποιητή Κακίση, το συγγραφέα και στιχουργό, αντιλαμβανόμενος την ευφυή ιδιαιτερότητά του μουσικάνθρωπου.
Το «Χρειάζομαι μουσική» (στίχοι και κείμενα) είναι έως ένα βαθμό το δελτίο ταυτότητας του Κακίση. Περιέχει στίχους του εντός και εκτός δισκογραφία, κείμενά του για τη μουσική και «επιλεγμένες», αντιπροσωπευτικές συνεντεύξεις του με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Νίκο Χουλιαρά, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Τζίμη Πανούση, τον Αργύρη Μπακιρτζή, τον Φοίβο Δεληβοριά και τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Ο Κακίσης αφιερώνει το πόνημά του στον πρώτο σημειώνοντας: «Στον Μάνο Χατζιδάκι που δεν ολοκλήρωσε ποτέ τη Σαπφώ μου».
Ο Ηρακλής Οικονόμου αναφέρει, μεταξύ άλλων, στον πρόλογο της «μικρής» -σκληρόδετης και με κουβερτούρα- έκδοσης:
"Αν ο ένας πνεύμονας του Κακίση αναπνέει ποίηση, ο άλλος αναπνέει μουσική. Και δεν χρειάζεται πολύς κόπος για να το καταλάβεις αυτό. Δεν είναι μόνο οι στιγμές από τις δεκάδες συνεντεύξεις με πρόσωπα του τραγουδιού, απ’ τα μυριάδες ποιήματα, από τις όλο μαστοριά μεταφράσεις του. Η κάθε λέξη που υπογράφει αποπνέει μουσική, με μια φυσική ρυθμικότητα που σε μαγνητίζει…
Το πιο χαρακτηριστικό ίσως στοιχείο τους είναι η πολλαπλότητα των εικόνων, με κοινό συναισθηματικό παρονομαστή την ευαισθησία και την τρυφερότητα. Αυτή η πολλαπλότητα εξηγεί πώς η ιστορία των μελοποιήσεων του Κακίση μπορεί να περιλαμβάνει τέτοιες διαφορετικές μελωδικές διαδρομές, από τη λιτή μπαλάντα «Ατθίδα» του Σπύρου Βλασσόπουλου με την Αλέκα Κανελλίδου μέχρι τη βυζαντινή «Σαπφώ» του Δημήτρη Παπαδημητρίου με την Ελευθερία Αρβανιτάκη. Ή απ’ τις απίθανα τζαζ «Γάτες» του Άγγελου Κατσίρη με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά και το εξίσου μπλε «Πέρα απ’ τα Σύνορα» του Βαγγέλη Κατσούλη με τη Μαρία Φαραντούρη μέχρι τα «Τέσσερα Βήματα», το υπέροχο απτάλικο του Μάριου Στρόφαλη με την Αναστασία Μουτσάτσου".
Ο Φοίβος Δεληβοριάς εύστοχα καταλήγει στο φινάλε (οπισθογράφηση) του βιβλίου:
"Όλοι λίγο—πολύ χρειαζόμαστε τη Μουσική. Υπάρχουν όμως και ελάχιστοι ανάμεσά μας που η Μουσική τους χρειάζεται. Κι αυτοί δεν είναι άλλοι από τους Ποιητές. Τα τραγούδια και τα κείμενα του βιβλίου που κρατάτε είναι αυτά που ζήτησε από τον Ποιητή Σωτήρη Κακίση το ίδιο το Μέλος. Το Μέλος που περιηγείται σαν σώμα στην πάντοτε αρχαία αθηναϊκή νύχτα…
Διαβάζοντας το βιβλίο —και χωρίς να θέλω να μειώσω κανέναν από τους συνθέτες που «χρειάστηκαν» και που έξοχα τύλιξαν με το μανδύα των ήχων τους τον αθώο Σωτήρη— φανταζόμουν κάθε τραγούδι μελοποιημένο από τον Χατζιδάκι…
Γιατί εμείς οι αναγνώστες, χρειαζόμαστε περισσότερο από όλους τους άλλους Μουσική. Ας σιγοσφυρίξουμε, λοιπόν, όπως νιώθει ο καθένας μας αυτό το βιβλίο. Η Μουσική που θα προκύψει χρειάζεται τον Κακίση".
Στο οπισθόφυλλο «Ο μέσα κήπος» συνοδεύει τη φωτογραφική σύνθεση του χθες με το σήμερα:
Όλυμπε, Κίσσαβε, βουνά της Κίνας,
άγνωστα 'Εβερεστ της Ινδοκίνας,
ψηλά κι απάτητα, μικρά μπροστά μου,
μπρος στα αισθήματα τα πιο κρυφά μου.
Ο μέσα έρωτας, ο μέσα κήπος,
κόσμος ολόκληρος αυτός ο χτύπος.
Ο μέσα έρωτας, καρδιά, καρδιά μου,
βουνά κι ηφαίστεια όλα δικά μου!
Βουνά ρεμπέτικα της Αλαμπάμα,
Αίτνα της Θήρας μου και Φουτζιγιάμα,
ηφαίστεια άγρια, σβηστά μπροστά μου,
μπροστά στον έρωτα και την καρδιά μου.
*Ο πίνακας του εξωφύλλου, Ο κήπος της χαράς, είναι του Χρήστου Κεχαγιόγλου.
