Στην αρχική έκδοση του δίσκου του Γιώργου Νταλάρα «Ο Μέτοικος» υπήρχαν τα τραγούδια «Δέκα παλικάρια» και «Το σακάκι μου κι αν στάζει» των Λοΐζου - Παπαδόπουλου και Κουγιουμτζή - Δασκαλόπουλου αντίστοιχα, που στη δεύτερη έκδοση αντικαταστάθηκαν με τα «Ήταν άνθρωπος δικός μας» του Γιάννη Μέτσικα και «Η ροδιά» των Ξαπλαντέρη - Ρούτη… Πώς και γιατί συνέβη αυτό;
Στο σύντομο πέρασμά του από τη δισκογραφία, ο συνθέτης Γιάννης Μέτσικας συνεργάστηκε με κάποιους από τους σημαντικούς τραγουδιστές μας, γράφοντας τραγούδια που, λίγο-πολύ, έχουμε σιγοψιθυρίσει. Ανάμεσά τους ο Γιώργος Νταλάρας, η Χάρις Αλεξίου, η Ελένη Βιτάλη, που τραγούδησε το «Χωρίς δεκάρα, πώς θα παντρευτούμε Μανωλιό μου», ο Γιώργος Μπαγιώκης, ο Νίκος Ανδρουλάκης και άλλοι.
Το 1972 ο Γιάννης Μέτσικας ηχογραφεί δυο τραγούδια με τον Γιώργο Νταλάρα. Το «Ήταν άνθρωπος δικός μας», με στίχους δικούς του, που μπαίνει στο δίσκο του ερμηνευτή «Ο μέτοικος» και το άλλο με λόγια του Άκου Δασκαλόπουλου, με τίτλο «Της δάφνης τα φύλλα», που, αν και ηχογραφείται, δεν κυκλοφορεί ποτέ με τη φωνή του Νταλάρα. Το 1982 ο Ανδρέας Διλβόης, τραγουδιστής από την Κρήτη, ηχογραφεί «Της δάφνης τα φύλλα» και το εντάσσει μαζί με τρία ακόμα τραγούδια του Γιάννη Μέτσικα στον προσωπικό του δίσκο «Οδός Λαού» που κυκλοφορεί από την ΑΕΜΕ.
Σε συνέντευξη που μου παραχώρησε το φθινόπωρο του 2011 ο Γιάννης Μέτσικας αναφέρθηκε εκτενώς σε όλα αυτά…
Η γνωριμία με τον Νταλάρα πότε γίνεται;
Εγώ είχα καλούς φίλους, το Λοΐζο, τον Άκο Δασκαλόπουλο και τον Τάσο Καρακατσάνη, που μου είπε «γιατί δίνεις στίχους στους άλλους, κάτσε και γράψε εσύ τη μουσική». Όντως, το 1971 έγραψα τρία τραγούδια, μεταξύ των οποίων και το «Ήταν άνθρωπος δικός μας» και τα πήγα στον Νταλάρα, που ήταν ακόμα στρατιώτης και δούλευε στο «Κηποθέατρο». Είχα μάθει από το Λοΐζο πως ετοίμαζε το δίσκο «Ο Μέτοικος» και μου είπε πως τα περισσότερα τραγούδια που κάνει ο Νταλάρας είναι σιγανά και πως χρειάζεται ένα τέτοιο μαρσάκι. Ο Λοΐζος ήξερε πως το είχα γράψει για το Θεοδωράκη και μου είπε πως θα το βάλει το τραγούδι. Του είπα ότι δεν θα πω στον Νταλάρα, πως μου ‘δωσε εκείνος την πληροφορία, γιατί θέλω να δω την αντίδρασή του και για να μην τον επηρεάσω. Ένα βράδυ λοιπόν πήγα τον συνάντησα και του είπα «Αγαπητέ φίλε Γιώργο Νταλάρα, με λένε Γιάννη Μέτσικα, δεν με ξέρεις, εσένα σε ξέρει όλη η Ελλάδα». Ο Γιώργος ήταν ήδη γνωστός με τα τραγούδια του Σταύρου Κουγιουμτζή. «Έμαθα ότι κάνεις ένα δίσκο. Αυτή τη στιγμή τα μεγαλύτερα ονόματα της Ελλάδας είναι Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Μαρκόπουλος κλπ. Αν βρεθεί ένας νέος και γράψει κάτι που να σε αγγίξει περισσότερο, θα το βάλεις κι αυτό μέσα;» «Και βέβαια» μου λέει. «Τότε πάρε αυτή την κασέτα, δεν θα σε κουράσω, είναι τρία τραγούδια». Η κασέτα είχε το «Ήταν άνθρωπος δικός μας», το «Της δάφνης τα φύλλα» σε στίχους του Άκου Δασκαλόπουλου κι ένα ακόμα με στίχους δικούς μου, το «Ποιος άπλωσε τα χέρια μες στη νύχτα», που το είχα γράψει τότε για τον Τσε Γκεβάρα. «Ποιος άπλωσε τα χέρια μες στη νύχτα, ποιος έβαλε στην πόλη μας φωτιά» κλπ. Είναι μια ολόκληρη ιστορία. Θα σου πω τώρα και μια φάση που μοιάζει με ανέκδοτο. Όταν πήγα τα τραγούδια στην πρόχειρη κασέτα στον Νταλάρα για να τα ακούσει, του είπα «Πάρε την πρόχειρη κασέτα κι αν σου αρέσουν, εγώ θα ετοιμάσω εισαγωγές κλπ». Διαλέγει λοιπόν και τα τρία και δεν ήξερε ποιο να πρωτοβάλει. Τότε ξεκινούσε η σεζόν στα «Παλιά δειλινά», οπότε τηλεφωνηθήκαμε για να του πάω την κασέτα με τα τραγούδια ολοκληρωμένα πλέον και μου είπε «Έλα το βράδυ στα “Δειλινά”, να σε κεράσω και να μου τη φέρεις την κασέτα». Εγώ τότε δούλευα το βράδυ γκαρσόνι, στο “Athene Palace” το ξενοδοχείο, που έγινε τώρα τράπεζα, πίσω από τη “Μεγάλη Βρετανία”. Και του είπα πως δεν μπορούσα να πάω. Mου λέει λοιπόν ο Νταλάρας «Γιατί δεν μπορείς;» «Δουλεύω το βράδυ» «Πού δουλεύεις;» «Δεν σου είπα ότι δουλεύω γκαρσόνι; Δουλεύω νυχτερινός στο Αthene Palace» «Kαι πού είναι το πρόβλημά σου;» «Δεν μπορώ να έρθω» «Τότε θα ‘ρθω εγώ» μου λέει. Άκου τώρα φάση… Κατά τις 4.30 τα ξημερώματα έρχεται με τη Χάρις Αλεξίου, το Χρήστο Νικολόπουλο, την Έλλη Λαμπέτη, που την εποχή εκείνη έπαιζε την «Αλογόμυγα» και το Χριστοδούλου τον ηθοποιό που έπαιζε μαζί της. Μπαίνουν στη ρεσεψιόν και λέει ο ρεσεψιονίστ «Παρακαλώ κύριε Νταλάρα, ο κύριος Νταλάρας δεν είστε;» «Μάλιστα. Θέλω τον κύριο Μέτσικα». Ο ρεσεψιονίστ άρχισε να ψάχνει στο βιβλίο των πελατών. «Μέτσικας, Μέτσικας, Μέτσικας… Κύριε Νταλάρα θα σας απογοητεύσω, τέτοιο πελάτη δεν έχουμε εδώ». «Ποιον πελάτη βρε χριστιανέ μου, ο άνθρωπος δουλεύει γκαρσόνι τη νύχτα εδώ». Με παίρνουν τηλέφωνο, ήμουν πάνω στα δωμάτια κι έκανα room service και μου λέει «Γιαννάκη πώς είναι το επίθετό σου;» «Μέτσικας» του απαντώ. «Είναι ο κύριος Νταλάρας εδώ και σε ζητάει» «Κατεβαίνω πες του». Αγκαλιές με τον Νταλάρα κλπ, «Εδώ είναι οι μάρτυρες, πως μετά τα “Δειλινά” επί μία βδομάδα βγαίναμε στην παραλία, και τραγουδούσαμε, για να δούμε από τα 100 τραγούδια που έχω, ποια να βάλω στο δίσκο. Όλοι κλίνουν στο δικό σου, γι’ αυτό τους έφερα εδώ, για να έχεις και μάρτυρες». Του δίνω την κασέτα με τα τραγούδια στην τελική τους μορφή, για να ακούσει και αν δεν του αρέσει κάτι να το αλλάξει… «Ωραία, θα συνεννοηθούμε να κάνουμε τις πρόβες και να μπούμε στούντιο, την άλλη βδομάδα» μου είπε. Και του λέει η Λαμπέτη: «Γιώργο δεν φαντάζομαι να σε πειράξει, όταν θα βγει ο δίσκος με το “Ήταν άνθρωπος δικός μας” θέλω να το υπογράψει ο δημιουργός του». «Χαρά μου» λέει ο Νταλάρας… «Θέατρο παρακολουθείς;» μου λέει η Λαμπέτη. «Μα το θέατρο είναι η τροφή μου, τι λέτε κυρία Λαμπέτη;» «Πάρε λοιπόν δέκα προσκλήσεις να έρθεις με τα φιλαράκια σου…».
Τι έγινε τελικά κι από τα τρία τραγούδια κυκλοφόρησε μόνο το ένα;
Τα γράψαμε στο στούντιο για να κυκλοφορήσουν αλλά αποφασίσαμε με τον Νταλάρα, για να μην έχουμε προβλήματα με τη λογοκρισία, να μη βάλουμε το «Ποιος άπλωσε τα χέρια μες στη νύχτα». Όμως πήγαν να μου κάνουν σαμποτάζ, να μη βάλουν ούτε το «Ήταν άνθρωπος δικός μας», ούτε της «Δάφνης τα φύλλα»…
Γι’ αυτό στην πρώτη έκδοση του «Μέτοικου», δεν υπάρχουν τραγούδια σου, όπως δεν υπάρχει και η «Ροδιά» των Ξαπλαντέρη - Ρούτη;
Ακριβώς Θανάση… Όταν βγήκε ο δίσκος, τα τραγούδια μου δεν υπήρχαν μέσα. Τηλεφώνησα στον Νταλάρα, ο οποίος δεν είχε ιδέα και του το είπα. Αμέσως πήγαμε στην εταιρεία και ζήτησε έντονα το λόγο από το διευθυντή παραγωγής της εταιρείας το Σπύρο Ράλλη… Έγινε αμέσως μια σύσκεψη στην οποία συμμετείχαν ο Μάτσας, ο Νταλάρας, ο Ράλλης και κάποιοι συνθέτες και αποφασίστηκε τελικά να μπει μόνο το «Ήταν άνθρωπος δικός μας». Ο Νταλάρας ήξερε την ιστορία του, πως το είχα γράψει για το Μίκη, όπως και το «Της δάφνης τα φύλλα», εξίσου ωραίο τραγούδι, ήταν για το Μίκη.
Εσύ την έχεις αυτή την ηχογράφηση με της «Δάφνης τα φύλλα»;
Δε μου το δώσανε δυστυχώς. Σκέψου πως τότε δεν το βγάλανε ούτε σε 45άρι δισκάκι κι ακόμα μέχρι σήμερα δε μου το βγάλανε. Ο μακαρίτης ο Δασκαλόπουλος δεν το άκουσε το τραγούδι του, όπως ηχογραφήθηκε τότε. Όταν ζήτησα λοιπόν να μου το δώσουν ο Αχιλλέας Θεοφίλου μου είπε, «Γιάννη Δεν μπορώ να σου δώσω την κόπια από την ηχογράφηση, γιατί δεν έχεις συμβόλαιο με την εταιρεία μας και μπορεί να πας το χρησιμοποιήσεις αλλού». Κατάλαβες; Και δε μου το δώσανε. Ο Νταλάρας είχε γοητευθεί πρώτα μ’ αυτό. Αλλά επειδή το «Ήταν άνθρωπος δικός μας» ήταν αλέγκρο κομμάτι, προτίμησε να βάλει εκείνο. Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας μάλιστα, την είχε κάνει ένας εξαιρετικός μουσικός ο Γιώργος Νιάρχος. Στα «Παλιά δειλινά» που τραγουδούσε τότε ο Νταλάρας, ξεκινούσε το πρόγραμμα με το «Ήταν άνθρωπος δικός μας» στο οποίο είχε βάλει και χορωδία και τελείωνε με το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» του Καλδάρα κι αυτό με χορωδία. Κι εκεί τραγούδαγε το «Θάνατο του ποιητή», τη «Φαντασία» και άλλα τραγούδια.
Πώς εμπνεύσθηκες και έγραψες το τραγούδι για το Μίκη Θεοδωράκη;
Ο Μίκης έλειπε τότε στο εξωτερικό. Τον είχαν απαγάγει τότε και τον φυγάδευσαν έξω. Είχαν αποφασίσει τότε οι χουντικοί να τον σκοτώσουνε και κάποιος απ’ αυτούς είπε πως «αν σκοτώσουμε το Θεοδωράκη, θα μας κάψουν οι Έλληνες. Οπότε πρέπει να τον εξορίσουμε έξω».
Ο Μίκης είχε ακούσει το τραγούδι;
Βεβαίως. Του είχα πάει και το δίσκο, μαζί με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου, όταν κάνανε τον «Εχθρό λαό» και του είπα «Μίκη αυτό είναι για σένα…» Συγκινήθηκε… «Σ’ ευχαριστώ πάρα πολύ» μου είπε. «Εσείς με ευχαριστείτε δάσκαλε; Αν δεν ήσασταν εσείς και ο Χατζιδάκις δεν θα έγραφα, Εσείς με ευαισθητοποιήσατε, με πυροδοτήσατε και ξεκίνησα να γράφω τραγούδια, αλλιώς από πού; Τα έργα σας με γαλουχήσανε. Εγώ σαν ένδειξη αγάπης προς την πορεία σας έκανα αυτό το τραγούδι». Και όντως αυτή είναι η πραγματικότητα. Εγώ άκουγα μέρα νύχτα στο σπίτι μου το «Ματωμένο γάμο» του Χατζιδάκι, από τα αριστουργήματά του, αλλά και το «Άξιον Εστί», την «Όμορφη πόλη», τον «Επιτάφιο», τα «Επιφάνια Αβέρωφ», «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού» του Μίκη.
Τα επόμενα χρόνια, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, απείχες από τη δισκογραφία. Ήταν συνειδητή επιλογή αυτό;
Ναι… Στη Minos είχε ήδη κλείσει ο δρόμος, έκανα μερικά ακόμα τραγούδια με τη Βιτάλη στη Lyra, αλλά ο Πατσιφάς δεν μου τα προωθούσε. Βρήκα κάποιες άλλες φωνές, κάποιον Ανδρέα Διλβόη, που το 1982 είπε σε δίσκο και της «Δάφνης τα φύλλα», μαζί με άλλα τρία τραγούδια, σε στίχους Γκούφα, Φακίνου και δικούς μου. Αυτός ήταν ένας Κρητικός που τον γνώρισα σ’ ένα ταξίδι στην Κρήτη…
Υ.Γ: Το εξώφυλλο του δίσκου του Ανδρέα Διλβόη προέρχεται από τον Οδηγό Ελληνικής Δισκογραφίας του Πέτρου Δραγουμάνου.
Στο σύντομο πέρασμά του από τη δισκογραφία, ο συνθέτης Γιάννης Μέτσικας συνεργάστηκε με κάποιους από τους σημαντικούς τραγουδιστές μας, γράφοντας τραγούδια που, λίγο-πολύ, έχουμε σιγοψιθυρίσει. Ανάμεσά τους ο Γιώργος Νταλάρας, η Χάρις Αλεξίου, η Ελένη Βιτάλη, που τραγούδησε το «Χωρίς δεκάρα, πώς θα παντρευτούμε Μανωλιό μου», ο Γιώργος Μπαγιώκης, ο Νίκος Ανδρουλάκης και άλλοι.
Το 1972 ο Γιάννης Μέτσικας ηχογραφεί δυο τραγούδια με τον Γιώργο Νταλάρα. Το «Ήταν άνθρωπος δικός μας», με στίχους δικούς του, που μπαίνει στο δίσκο του ερμηνευτή «Ο μέτοικος» και το άλλο με λόγια του Άκου Δασκαλόπουλου, με τίτλο «Της δάφνης τα φύλλα», που, αν και ηχογραφείται, δεν κυκλοφορεί ποτέ με τη φωνή του Νταλάρα. Το 1982 ο Ανδρέας Διλβόης, τραγουδιστής από την Κρήτη, ηχογραφεί «Της δάφνης τα φύλλα» και το εντάσσει μαζί με τρία ακόμα τραγούδια του Γιάννη Μέτσικα στον προσωπικό του δίσκο «Οδός Λαού» που κυκλοφορεί από την ΑΕΜΕ.
Σε συνέντευξη που μου παραχώρησε το φθινόπωρο του 2011 ο Γιάννης Μέτσικας αναφέρθηκε εκτενώς σε όλα αυτά…
Η γνωριμία με τον Νταλάρα πότε γίνεται;
Εγώ είχα καλούς φίλους, το Λοΐζο, τον Άκο Δασκαλόπουλο και τον Τάσο Καρακατσάνη, που μου είπε «γιατί δίνεις στίχους στους άλλους, κάτσε και γράψε εσύ τη μουσική». Όντως, το 1971 έγραψα τρία τραγούδια, μεταξύ των οποίων και το «Ήταν άνθρωπος δικός μας» και τα πήγα στον Νταλάρα, που ήταν ακόμα στρατιώτης και δούλευε στο «Κηποθέατρο». Είχα μάθει από το Λοΐζο πως ετοίμαζε το δίσκο «Ο Μέτοικος» και μου είπε πως τα περισσότερα τραγούδια που κάνει ο Νταλάρας είναι σιγανά και πως χρειάζεται ένα τέτοιο μαρσάκι. Ο Λοΐζος ήξερε πως το είχα γράψει για το Θεοδωράκη και μου είπε πως θα το βάλει το τραγούδι. Του είπα ότι δεν θα πω στον Νταλάρα, πως μου ‘δωσε εκείνος την πληροφορία, γιατί θέλω να δω την αντίδρασή του και για να μην τον επηρεάσω. Ένα βράδυ λοιπόν πήγα τον συνάντησα και του είπα «Αγαπητέ φίλε Γιώργο Νταλάρα, με λένε Γιάννη Μέτσικα, δεν με ξέρεις, εσένα σε ξέρει όλη η Ελλάδα». Ο Γιώργος ήταν ήδη γνωστός με τα τραγούδια του Σταύρου Κουγιουμτζή. «Έμαθα ότι κάνεις ένα δίσκο. Αυτή τη στιγμή τα μεγαλύτερα ονόματα της Ελλάδας είναι Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Μαρκόπουλος κλπ. Αν βρεθεί ένας νέος και γράψει κάτι που να σε αγγίξει περισσότερο, θα το βάλεις κι αυτό μέσα;» «Και βέβαια» μου λέει. «Τότε πάρε αυτή την κασέτα, δεν θα σε κουράσω, είναι τρία τραγούδια». Η κασέτα είχε το «Ήταν άνθρωπος δικός μας», το «Της δάφνης τα φύλλα» σε στίχους του Άκου Δασκαλόπουλου κι ένα ακόμα με στίχους δικούς μου, το «Ποιος άπλωσε τα χέρια μες στη νύχτα», που το είχα γράψει τότε για τον Τσε Γκεβάρα. «Ποιος άπλωσε τα χέρια μες στη νύχτα, ποιος έβαλε στην πόλη μας φωτιά» κλπ. Είναι μια ολόκληρη ιστορία. Θα σου πω τώρα και μια φάση που μοιάζει με ανέκδοτο. Όταν πήγα τα τραγούδια στην πρόχειρη κασέτα στον Νταλάρα για να τα ακούσει, του είπα «Πάρε την πρόχειρη κασέτα κι αν σου αρέσουν, εγώ θα ετοιμάσω εισαγωγές κλπ». Διαλέγει λοιπόν και τα τρία και δεν ήξερε ποιο να πρωτοβάλει. Τότε ξεκινούσε η σεζόν στα «Παλιά δειλινά», οπότε τηλεφωνηθήκαμε για να του πάω την κασέτα με τα τραγούδια ολοκληρωμένα πλέον και μου είπε «Έλα το βράδυ στα “Δειλινά”, να σε κεράσω και να μου τη φέρεις την κασέτα». Εγώ τότε δούλευα το βράδυ γκαρσόνι, στο “Athene Palace” το ξενοδοχείο, που έγινε τώρα τράπεζα, πίσω από τη “Μεγάλη Βρετανία”. Και του είπα πως δεν μπορούσα να πάω. Mου λέει λοιπόν ο Νταλάρας «Γιατί δεν μπορείς;» «Δουλεύω το βράδυ» «Πού δουλεύεις;» «Δεν σου είπα ότι δουλεύω γκαρσόνι; Δουλεύω νυχτερινός στο Αthene Palace» «Kαι πού είναι το πρόβλημά σου;» «Δεν μπορώ να έρθω» «Τότε θα ‘ρθω εγώ» μου λέει. Άκου τώρα φάση… Κατά τις 4.30 τα ξημερώματα έρχεται με τη Χάρις Αλεξίου, το Χρήστο Νικολόπουλο, την Έλλη Λαμπέτη, που την εποχή εκείνη έπαιζε την «Αλογόμυγα» και το Χριστοδούλου τον ηθοποιό που έπαιζε μαζί της. Μπαίνουν στη ρεσεψιόν και λέει ο ρεσεψιονίστ «Παρακαλώ κύριε Νταλάρα, ο κύριος Νταλάρας δεν είστε;» «Μάλιστα. Θέλω τον κύριο Μέτσικα». Ο ρεσεψιονίστ άρχισε να ψάχνει στο βιβλίο των πελατών. «Μέτσικας, Μέτσικας, Μέτσικας… Κύριε Νταλάρα θα σας απογοητεύσω, τέτοιο πελάτη δεν έχουμε εδώ». «Ποιον πελάτη βρε χριστιανέ μου, ο άνθρωπος δουλεύει γκαρσόνι τη νύχτα εδώ». Με παίρνουν τηλέφωνο, ήμουν πάνω στα δωμάτια κι έκανα room service και μου λέει «Γιαννάκη πώς είναι το επίθετό σου;» «Μέτσικας» του απαντώ. «Είναι ο κύριος Νταλάρας εδώ και σε ζητάει» «Κατεβαίνω πες του». Αγκαλιές με τον Νταλάρα κλπ, «Εδώ είναι οι μάρτυρες, πως μετά τα “Δειλινά” επί μία βδομάδα βγαίναμε στην παραλία, και τραγουδούσαμε, για να δούμε από τα 100 τραγούδια που έχω, ποια να βάλω στο δίσκο. Όλοι κλίνουν στο δικό σου, γι’ αυτό τους έφερα εδώ, για να έχεις και μάρτυρες». Του δίνω την κασέτα με τα τραγούδια στην τελική τους μορφή, για να ακούσει και αν δεν του αρέσει κάτι να το αλλάξει… «Ωραία, θα συνεννοηθούμε να κάνουμε τις πρόβες και να μπούμε στούντιο, την άλλη βδομάδα» μου είπε. Και του λέει η Λαμπέτη: «Γιώργο δεν φαντάζομαι να σε πειράξει, όταν θα βγει ο δίσκος με το “Ήταν άνθρωπος δικός μας” θέλω να το υπογράψει ο δημιουργός του». «Χαρά μου» λέει ο Νταλάρας… «Θέατρο παρακολουθείς;» μου λέει η Λαμπέτη. «Μα το θέατρο είναι η τροφή μου, τι λέτε κυρία Λαμπέτη;» «Πάρε λοιπόν δέκα προσκλήσεις να έρθεις με τα φιλαράκια σου…».
Τι έγινε τελικά κι από τα τρία τραγούδια κυκλοφόρησε μόνο το ένα;
Τα γράψαμε στο στούντιο για να κυκλοφορήσουν αλλά αποφασίσαμε με τον Νταλάρα, για να μην έχουμε προβλήματα με τη λογοκρισία, να μη βάλουμε το «Ποιος άπλωσε τα χέρια μες στη νύχτα». Όμως πήγαν να μου κάνουν σαμποτάζ, να μη βάλουν ούτε το «Ήταν άνθρωπος δικός μας», ούτε της «Δάφνης τα φύλλα»…
Γι’ αυτό στην πρώτη έκδοση του «Μέτοικου», δεν υπάρχουν τραγούδια σου, όπως δεν υπάρχει και η «Ροδιά» των Ξαπλαντέρη - Ρούτη;
Ακριβώς Θανάση… Όταν βγήκε ο δίσκος, τα τραγούδια μου δεν υπήρχαν μέσα. Τηλεφώνησα στον Νταλάρα, ο οποίος δεν είχε ιδέα και του το είπα. Αμέσως πήγαμε στην εταιρεία και ζήτησε έντονα το λόγο από το διευθυντή παραγωγής της εταιρείας το Σπύρο Ράλλη… Έγινε αμέσως μια σύσκεψη στην οποία συμμετείχαν ο Μάτσας, ο Νταλάρας, ο Ράλλης και κάποιοι συνθέτες και αποφασίστηκε τελικά να μπει μόνο το «Ήταν άνθρωπος δικός μας». Ο Νταλάρας ήξερε την ιστορία του, πως το είχα γράψει για το Μίκη, όπως και το «Της δάφνης τα φύλλα», εξίσου ωραίο τραγούδι, ήταν για το Μίκη.
Εσύ την έχεις αυτή την ηχογράφηση με της «Δάφνης τα φύλλα»;
Δε μου το δώσανε δυστυχώς. Σκέψου πως τότε δεν το βγάλανε ούτε σε 45άρι δισκάκι κι ακόμα μέχρι σήμερα δε μου το βγάλανε. Ο μακαρίτης ο Δασκαλόπουλος δεν το άκουσε το τραγούδι του, όπως ηχογραφήθηκε τότε. Όταν ζήτησα λοιπόν να μου το δώσουν ο Αχιλλέας Θεοφίλου μου είπε, «Γιάννη Δεν μπορώ να σου δώσω την κόπια από την ηχογράφηση, γιατί δεν έχεις συμβόλαιο με την εταιρεία μας και μπορεί να πας το χρησιμοποιήσεις αλλού». Κατάλαβες; Και δε μου το δώσανε. Ο Νταλάρας είχε γοητευθεί πρώτα μ’ αυτό. Αλλά επειδή το «Ήταν άνθρωπος δικός μας» ήταν αλέγκρο κομμάτι, προτίμησε να βάλει εκείνο. Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας μάλιστα, την είχε κάνει ένας εξαιρετικός μουσικός ο Γιώργος Νιάρχος. Στα «Παλιά δειλινά» που τραγουδούσε τότε ο Νταλάρας, ξεκινούσε το πρόγραμμα με το «Ήταν άνθρωπος δικός μας» στο οποίο είχε βάλει και χορωδία και τελείωνε με το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» του Καλδάρα κι αυτό με χορωδία. Κι εκεί τραγούδαγε το «Θάνατο του ποιητή», τη «Φαντασία» και άλλα τραγούδια.
Πώς εμπνεύσθηκες και έγραψες το τραγούδι για το Μίκη Θεοδωράκη;
Ο Μίκης έλειπε τότε στο εξωτερικό. Τον είχαν απαγάγει τότε και τον φυγάδευσαν έξω. Είχαν αποφασίσει τότε οι χουντικοί να τον σκοτώσουνε και κάποιος απ’ αυτούς είπε πως «αν σκοτώσουμε το Θεοδωράκη, θα μας κάψουν οι Έλληνες. Οπότε πρέπει να τον εξορίσουμε έξω».
Ο Μίκης είχε ακούσει το τραγούδι;
Βεβαίως. Του είχα πάει και το δίσκο, μαζί με το Βασίλη Παπακωνσταντίνου, όταν κάνανε τον «Εχθρό λαό» και του είπα «Μίκη αυτό είναι για σένα…» Συγκινήθηκε… «Σ’ ευχαριστώ πάρα πολύ» μου είπε. «Εσείς με ευχαριστείτε δάσκαλε; Αν δεν ήσασταν εσείς και ο Χατζιδάκις δεν θα έγραφα, Εσείς με ευαισθητοποιήσατε, με πυροδοτήσατε και ξεκίνησα να γράφω τραγούδια, αλλιώς από πού; Τα έργα σας με γαλουχήσανε. Εγώ σαν ένδειξη αγάπης προς την πορεία σας έκανα αυτό το τραγούδι». Και όντως αυτή είναι η πραγματικότητα. Εγώ άκουγα μέρα νύχτα στο σπίτι μου το «Ματωμένο γάμο» του Χατζιδάκι, από τα αριστουργήματά του, αλλά και το «Άξιον Εστί», την «Όμορφη πόλη», τον «Επιτάφιο», τα «Επιφάνια Αβέρωφ», «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού» του Μίκη.
Τα επόμενα χρόνια, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, απείχες από τη δισκογραφία. Ήταν συνειδητή επιλογή αυτό;
Ναι… Στη Minos είχε ήδη κλείσει ο δρόμος, έκανα μερικά ακόμα τραγούδια με τη Βιτάλη στη Lyra, αλλά ο Πατσιφάς δεν μου τα προωθούσε. Βρήκα κάποιες άλλες φωνές, κάποιον Ανδρέα Διλβόη, που το 1982 είπε σε δίσκο και της «Δάφνης τα φύλλα», μαζί με άλλα τρία τραγούδια, σε στίχους Γκούφα, Φακίνου και δικούς μου. Αυτός ήταν ένας Κρητικός που τον γνώρισα σ’ ένα ταξίδι στην Κρήτη…
Υ.Γ: Το εξώφυλλο του δίσκου του Ανδρέα Διλβόη προέρχεται από τον Οδηγό Ελληνικής Δισκογραφίας του Πέτρου Δραγουμάνου.
