Η αιτία με έτρωγε εδώ και πολύ καιρό και όλο απευθυνόμουν στον ιδιοκτήτη του Πλατώ Δημήτρη Κεχαγιά, αλλά κι εκείνος με τη σειρά του με παρέπεμπε στο αντίγραφο (θα καταλάβετε παρακάτω τι εννοώ). Ο θερμοσίφωνας λοιπόν χάλασε, ο υδραυλικός που κλήθηκε να διορθώσει τη βλάβη ανέβηκε στο πατάρι, και μαζί με τα «χαλασμένα» κατέβασε κι ένα ρολό, πολυκαιρισμένο απ’ το χρόνο, που είχε τυλιγμένο μια αφίσα.
Η ιστορία μας αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά: Τέλη της δεκαετίας του ’80 κυκλοφορούν οι «Ασπρόμαυρες ιστορίες» με 12 τραγούδια σε μουσική και στίχους του Σωκράτη Μάλαμα. Ένας δίσκος που ηχογραφήθηκε στο στούντιο «Αγροτικόν» του Νίκου Παπάζογλου στην οδό Επταλόφου 14, στην Κάτω Τούμπα Θεσσαλονίκης. Μια παραγωγή του ίδιου του Παπάζογλου ο οποίος επιμελήθηκε την ενορχήστρωση και την ηχοληψία! «...Με τον δίσκο αυτό εγκαινιάζουμε μια σειρά μουσικών εκδόσεων που στόχο έχουν την εμφάνιση νέων καλλιτεχνών οι οποίοι αρθρώνουν τον δικό τους λόγο, ανεξαρτήτως του αν εμπίπτει στα κυρίαρχα ρεύματα της «εποχής», έτσι, για να ανθίσουν χίλια λουλούδια...», θα αναφέρει στο εσώφυλλο του δίσκου ο Παπάζογλου. Λίγο παρακάτω, στο νούμερο 14 της Γιάννη Αγγέλου στη Χαριλάου, στη μουσική σκηνή «ΠΛΑΤΩ», δημιουργείται ένα σημείο αναφοράς και συνάντησης καλλιτεχνών της πόλης. Ένας χώρος που φιλοξενεί τον Σταύρο Κουγιουμτζή, τον Μανώλη Ρασούλη, την Μαργαρίτα Ζορμπαλά, τον Διονύση Τσακνή κ.α. Αφορμή για την κουβέντα με τον ιδιοκτήτη του χώρου, μουσικό και τραγουδιστή Δημήτρη Κεχαγιά ήταν ένα αντίγραφο αφίσας του Μάλαμα, κολλημένη στον προθάλαμο του μαγαζιού, από την πρώτη του εμφάνιση, ως συνθέτης πλέον.
Θυμάσαι πότε έπαιξε εδώ ο Μάλαμας;
Αν θυμάμαι καλά, Φεβρουάριο του 1990.
Πως έμαθες για τις «Ασπρόμαυρες ιστορίες»;
Άκουσα κάποια τραγούδια από το κρατικό Ραδιόφωνο της ΕΡΤ3 και από το Ράδιο Παρατηρητής που με ξάφνιασαν πολύ, ευχάριστα θα έλεγα. Τον Σωκράτη τον γνώρισα στην μπουάτ Λιόγερμα το χειμώνα του 1986, όπου τραγουδούσε και συνόδευε τη Σαβίνα Γιαννάτου. Η καλλιτεχνική του παρουσία με την ιδιαιτερότητα της φωνής του και την άψογες κιθαριστικές του εκτελέσεις, με συγκίνησαν και έτσι συγκράτησα και το όνομα του αλλά και τον αριθμό του τηλεφώνου του. «Αυτός ο άνθρωπος έχει άστρο» θυμάμαι σχολίασα τότε στην γυναίκα μου Βίκυ. Μετά από τις πρώτες ραδιοφωνικές ακροάσεις των τραγουδιών του Σωκράτη, αγόρασα τον δίσκο του, τον οποίο άκουγα πολύ συχνά και συνήθως μόνος, είχα ενθουσιαστεί και ήμουν σίγουρος ότι θα έγραφε κάποια στιγμή την δική του ιστορία στη μουσική σκηνή όχι μόνο της Θεσσαλονίκης αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας. Τα τραγούδια του αυτά, ήταν μπολιασμένα από τις μουσικές του Λοΐζου, του Χατζιδάκι, του Άσιμου μα πάνω από όλα είχαν ένα δικό τους άρωμα και μάλιστα πολύ «ακριβό». Την ίδια γνώμη είχαν και αρκετοί φίλοι μουσικοί. Με μεγάλη μου χαρά πρότεινα στον Σωκράτη να παρουσιάσει τα τραγούδια του στο Πλατώ.
Ποιοί μουσικοί έπαιζαν μαζί του τότε;
O Στέλιος Γαργάλας βιολί και ενορχήστρωση, ο Δημήτρης Ψαρράς μπουζούκι, ο Κώστας Τσούγκρας πλήκτρα, ο Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος μπάσο, ο Νίκος Ψοφογιώργος τύμπανα και ο Βασίλης Τζιατζιάς ηλεκτρική κιθάρα. Τραγουδούσαμε ο Μιχάλης Παπαζήσης, εγώ, ο Στέφανος Μαριανός, η Ξανθούλα Πορφυράκη (στην αφίσα από λάθος έχει γραφτεί Πορφυράκ) και η Γεωργία Χιτζίδου. Για τις εμφανίσεις του Σωκράτη μεσολάβησε ο μετέπειτα κουμπάρος μου, Στέργιος Γαργάλας, ο οποίος συνεργαζότανε στο στούντιο «Αγροτικόν» με τον αγαπημένο Νίκο Παπάζογλου αλλά και στις καλοκαιρινές του συναυλίες. Ο Μάλαμας έπαιζε κιθάρα τότε στο σχήμα του Νίκου και η Μελίνα Κανά τραγουδούσε.
Εκτός από τα τραγούδια του, τι άλλο περιελάμβανε στο πρόγραμμά του;
Δεν έπαιξε τραγούδια άλλων συνθετών, παρόλο που ήτανε απόκριες και του είχα πει... «Σωκράτη να πείς και κάποια λαϊκά…». Γνώριζα ότι τραγουδούσε Καζαντζίδη, Αγγελόπουλο, ρεμπέτικα κ.α, και τα ‘λεγε μάλιστα ιδιαίτερα καλά. Επέμεινε στη δουλειά του και το μόνο τραγούδι που είχε τραγουδήσει ήταν το «Σαλάμι» του Βασίλη Νικολαίδη. Εκείνο το χρονικό διάστημα προετοίμαζαν με τον Νίκο και τη Μελίνα τον δεύτερο του δίσκο τα «Παραμύθια» και είχε προσθέσει και κάποια από αυτά. Θυμάμαι την «Κίρκη», «Μια βόλτα στα βαθιά», την «Αράχνη», «Πάμε να φύγουμε»... Εμείς αφού κάναμε μια εισαγωγή στο πρόγραμμα με τραγούδια των Χατζιδάκι, Μικρούτσικου, αδελφών Κατσιμιχα κ.α, έβγαινε ο Σωκράτης και παρουσίαζε την δουλειά του. Θυμάμαι, ήθελε και από εμάς, τους υπόλοιπους τραγουδιστές να ερμηνεύσουμε τραγούδια του που μας άρεσαν, εγώ έλεγα το «Πάντα μυστικά» και ο Μιχάλης Παπαζήσης την «Κίρκη».
Πώς ήτανε το κλίμα τότε στις υπόλοιπες μουσικές σκηνές;
Μιλάμε για τέλη της δεκαετίας του 80 και αρχές του 90. Υπήρχαν αρκετές! Το «Όνειρο» στην Κωνσταντινουπόλεως, το «Ραντεβού» στην Δελφών, το «Ακρόαμα» στην Καλαμαριά, το «Τράκ» στην Παπαναστασίου, το «Βολτάζ» στο κέντρο, το «Μυστικό» στην Τούμπα κ,α. Ήταν ένα νέο μοντέλο ψυχαγωγίας και διασκέδασης, συνέχεια των μπουάτ όπως το «Λιόγερμα» στη Λώρη Μαργαρίτη, το «Αντ’ αυτού» στη Μαρτίου... Χώροι από 100 έως 200 θέσεων με ποιοτικούς μουσικούς προσανατολισμούς που παρουσίαζαν προγράμματα με έντεχνα, λαϊκά και ίσως κάποια ρεμπέτικα τραγούδια. Τα μουσικά σχήματα που εργάζονταν σε αυτούς τους χώρους αποτελούνταν ως επί το πλείστον από μουσικούς και τραγουδιστές της πόλης. Έπειτα ξεκίνησε με το «Αβαντάζ», μια ακόμη πιο διευρυμένη κατάσταση στην οποία προστέθηκαν, το «CHORUS», η «Πρόζα» κ.α. Χώροι άνω των 500 θέσεων που όμως, όπως ήταν φυσικό η ανάγκη της εμπορικότητας μείωσε αισθητά, την ποιότητα και την ευαίσθητη προσέγγιση της μουσικής. Η ιδέα της μουσικής σκηνής μεταλλάσσεται μέσα από αυτούς τους χώρους σε μπουζουκοδιασκεδαστήρια. Θυμάμαι το «Αβαντάζ» στις αρχές του φιλοξένησε την Τσανακλίδου αλλά μετά από λίγα χρόνια τον Βασίλη Καρρά. Το ΠΛΑΤΩ ήτανε και είναι πιστό στις επιλογές του και από τους λίγους χώρους που φιλοξενούσε και φιλοξενεί, γνωστούς καλλιτέχνες με σταθερό ποιοτικό επίπεδο, αλλά και νέους, συνεπείς και ελπιδοφόρους και ακόμη αντέχει! Ήταν και είναι μια φωτεινή σημαδούρα μουσικού ήθους για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Αλλά ας επανέλθω, καλύτερα σε εκείνα τα χρόνια. Μετά το Λιόγερμα που λόγω χωρητικότητας λειτουργούσε με ένα περιορισμό μουσικών και ηχητικών δυνατοτήτων, το ΠΛΑΤΩ μπόρεσε να καλύψει μουσικά σχήματα, όπως ακριβώς έγινε και με την περίπτωση του Σωκράτη, με αρκετούς συντελεστές. Κατά την διάρκεια αυτών παραστάσεων μας επισκέφτηκε και ο Διονύσης Τσακνής, νέος τραγουδοποιός τότε, που εκείνο την περίοδο είχε γράψει τη μουσική για μια θεατρική παράσταση στο ΚΘΒΕ και έτσι γνωρίστηκαν με τον Σωκράτη. Την πρωτοκαθεδρία σε αυτές της μεσαίου βεληνεκούς μουσικές σκηνές είχαν τα τραγούδια των: Μ. Χατζιδάκι, Μ. Θεοδωράκη, Στ. Ξαρχακου, Στ. Κουγιουμτζή, Μ. Λοΐζου, Γ. Σπανού, Θ. Μικρούτσικου, Δ. Μούτση, Δ. Σαββόπουλου, Ν. Ξυδάκη, των κυρίως λαϊκών δημιουργών Γ. Ζαμπέτα, Ακη Πάνου, Απ. Καλδάρα, Χρ. Νικολόπουλου κ.α, αλλά και νέα ρεύματα όπως οι αδελφοί Κατσιμίχα, ο Λάκης Παπαδόπουλος, ο Γ. Μηλιώκας, ο Στ. Σπανουδάκης, ο Στ. Κραουνάκης κ.α.
Ποια ήταν η αποδοχή του κόσμου απέναντι στα τραγούδια του Μάλαμα;
Δεν ήτανε και η καλύτερη! Ο κόσμος δεν αντιλαμβανότανε το μέγεθος. Εγώ, ο μαέστρος μας Στέργιος Γαργάλας, η ορχήστρα, οι τραγουδιστές, αγαπήσαμε την πρώτη δουλειά του Σωκράτη και βλέπαμε ότι υπάρχει φωτεινό μέλλον. Το κοινό της Θεσσαλονίκης το είδε πολύ περίεργα και αντιλήφθηκε την αξία του αρκετά χρόνια μετά. Ο Σωκράτης έπαιζε τα Παρασκευοσάββατα ξεκινήσαμε με γεμάτο μαγαζί και κάπου στην τέταρτη εβδομάδα είχαμε φτάσει τα 30 – 40 άτομα, μια φθίνουσα εμπορική πορεία δηλαδή! Λυπόμουν πάρα πολύ και στεναχωριόμουν για τον Σωκράτη και εκείνος πιστεύω ένιωθε βαθιά του μια πικρά. Υπήρχε βέβαια ένα μέρος μουσικών και κόσμου της πόλης που αγαπούσε τον Σωκράτη σαν μουσικό και τραγουδιστή γιατί πιο πριν έπαιζε σε μαγαζιά με ρεμπέτικο, λαϊκό και έντεχνο ρεπερτόριο όπως στο «Μπαλκονάκι», στις «Ρίζες»... Θυμάμαι ένα αστείο γεγονός που συνέβη σε μια από τις βραδιές του Σωκράτη στο ΠΛΑΤΩ, όταν κάποια στιγμή στο πρώτο τραπέζι καθόντουσαν κάποιες κυρίες με γούνες, και ο Μάλαμας τραγουδούσε, «...Καληνύχτα μαλάκα, η ζωή έχει πλάκα...», τότε ο «συνοδός» της παρέας παρεξηγήθηκε, πήρε τις κοπέλες κι έφυγε! Νόμιζε ότι απευθυνόταν σ’ αυτόν! Υπήρχε τότε μια οικονομική ανάκαμψη και ένα μέρος της μεσαίας τάξης μεταπηδούσε στο νεοπλουτισμό, έβγαιναν οι κυρίες με τις γούνες και τα στολίδια και του Σωκράτη του προκαλούσε μια δυσφορία όλη αυτή η κατάσταση... «Ενήλικο μούτρο ανοίγεις γραφείο, τα πεντοχίλιαρα μυρίζουν αιδοίο...» κι έλεγε στον Τσακνή, «Τώρα πως θα βγω να τραγουδήσω εγώ στις γούνες;» Χωρίς βέβαια, να είναι το ΠΛΑΤΩ ένα μαγαζί της «γούνας», απλά ήταν ένας χώρος που ήτανε στα επάνω του και έμπαινε και τέτοιος κόσμος. Επίσης ο Σωκράτης, δεν υποστηρίχθηκε στην αρχή, όσο θα έπρεπε από τα μέσα προβολής της πόλης, αλλά και ούτε από την ίδια την Λύρα! Για να λέμε τα πράματα όπως γίναν τότε. Μόνο, η Στέλλα και οι Λάσπες παιζότανε 3-4 φορές τη μέρα από το Κρατικό Ραδιόφωνο και τον Παρατηρητή που είχαν μια καλλιτεχνική ευαισθησία.
Από το ΠΛΑΤΩ πέρασαν όλοι οι μουσικοί και τραγουδιστές της πόλης. Θεωρείς πως ήταν ένα σημείο αναφοράς και συνάντησης, ένα κομβικό σημείο για την «Σχολή της Θεσσαλονίκης» με μπροστάρηδες φυσικά τον Παπάζογλου και τον Ρασούλη;
Όντως ξεκινά με τον Νίκο Παπάζογλου αλλά πιο πριν υπήρχε βέβαια και ο Σταύρος Κουγιουμτζής που ανεβαίνει το ’88 στη Θεσσαλονίκη μετά από τις μεγάλες του επιτυχίες στην Αθήνα και η συγκυρία, αρχές του ’90, όπου αποφασίζει ο Μανώλης Ρασούλης να έρθει και να ζήσει πλέον στην Θεσσαλονίκη, και τους δύο τους φιλοξενεί το ΠΛΑΤΩ για 3 χρόνια περίπου τον Σταύρο και για 8 χρόνια τον Μανώλη, με πανέμορφες αναμνήσεις. Η παρουσία της Μελίνας Κανά, όπου κάνει το τραγουδιστικό της ντεμπούτο στο ΠΛΑΤΩ το 1987 και συνεχίζει να τραγουδά έως και το 1992, είναι ένα σπουδαίο γεγονός. Η πρώτη της δισκογραφική δουλειά γίνεται το ’90 με τον Νίκο Μαμαγκάκη, στα «Μυστικά τραγούδια», και γι' αυτό δεν υπάρχει και το όνομά της στην αφίσα. Είχαμε συμφωνήσει με την Μελίνα ότι θα εργαζόταν στο ΠΛΑΤΩ εκείνη την χρονιά και μάλιστα τραγούδησε μέχρι και πριν τα Χριστούγεννα αλλά ήρθε η πρόταση από την ΛΥΡΑ και έτσι κατέβηκε στην Αθήνα για να ετοιμάσει τον δίσκο της. Αν και ήταν η βασική τραγουδίστρια του ΠΛΑΤΩ, θεώρησα πως ήταν για την Μελίνα σπουδαίο βήμα καλλιτεχνικά αυτό και δεν θα μπορούσα να σταθώ εγώ εμπόδιο σε κάτι τέτοιο. Η Λιζέτα Καλημέρη αδελφή της Μελίνας μια νέα τότε, υπέροχη τραγουδίστρια, που ξεπροβάλει στη μουσική σκηνή της πόλης και συνεργαζόμαστε με αγάπη για αρκετά χρόνια, ο Ανδρέας Καρακότας φίλος και συνεργάτης τον επόμενο χρόνο, έχει ηχογραφήσει στο Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι τα τραγούδια από τις «Μπαλάντες του περιθωρίου» του Απ. Καλδάρα μαζί με τον Μιχάλη Παπαζήση αλλά και «Τα τραγούδια της αμαρτίας» μετέπειτα του ίδιου του Μ. Χατζιδάκι, ο Κώστας Μακεδόνας επίσης, φίλος και θαμώνας στο ΠΛΑΤΩ ξεκινά την συνεργασία του με τον Σταμάτη Κραουνάκη, και δημιουργεί στην Αθήνα την δική του πορεία. Οπωσδήποτε ο Γιώργος ο Ζήκας, ο Γιώργος Καζαντζής, ο Γιάννης Αγγελάκας, ο Δημήτρης Ζερβουδάκης, ο Παντελής Θεοχαρίδης, λίγο αργότερα ο Γιώργος Σταυριανός... Είναι από τα πρόσωπα που διαμορφώνουν και αυτοί, την μουσική υπόσταση της πόλης. Το ΠΛΑΤΩ ήταν ένας τόπος συνάντησης παλιότερων και νεότερων, κατά κύριο λόγο δημιουργών και τραγουδιστών. «Τα Μεταξωτά» τα άκουσα για πρώτη φορά εδώ μέσα, το κάνανε πρόβα η Μελίνα με τον Σωκράτη μετά το πρόγραμμα, γύρω στις 4:00-5:00 το πρωί μας είπανε «...ακούστε ένα τραγούδι», ήταν υπέροχο, είχε τη λάμψη ενός σουξέ με όλη την καλή έννοια αυτής της λέξης. Στην περίπτωση του Σωκράτη πάντως, μεγάλο ρόλο έπαιξε η στήριξη του Νίκου Παπάζογλου και του Μανώλη Ρασούλη γιατί πιστεύω αναγνώρισαν και οι δύο την άξια και το ταλέντο αυτού του ανθρώπου. Ο μέν Νίκος με την εμπειρία του και δίνοντας του βήμα στις συναυλίες του σε όλη την Ελλάδα και όχι μόνο, ώστε να γνωστοποιήσει ο Σωκράτης σε ένα ευρύτερο κοινό την δουλειά του και ο δε Μανώλης με το να του εμπιστευτεί τους στίχους του όπως, το «Λένε», τη «Μοιραία»...
Τι θυμάσαι περισσότερο από τις παραστάσεις αυτές του Μάλαμα εδώ;
Υπήρχε συντροφικότητα, αγάπη και κατανόηση στις σχέσεις μας αλλά και με όλα τα μέλη του ΠΛΑΤΩ. Τις όμορφες, επίσης συζητήσεις μας με τον Σωκράτη είτε συντρώγοντας τα απογεύματα, είτε το πρωί μετά τη δουλειά. Ήταν ένας ανήσυχος άνθρωπος, ευαίσθητος, έξυπνος και πολύ σοβαρός και συνεπής με την μουσική και τη δική του, αλλά και των άλλων, όταν χρειαζόταν να την υπερασπιστεί. Είχε πολλές φιλοσοφικές αναζητήσεις, διάβαζε Κάρλο Καστανιέδα θυμάμαι και αυτοσαρκαζόταν με χιούμορ. Προσπαθήσαμε τότε, να παρουσιάσουμε τα τραγούδια του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, είτε παικτικά είτε τραγουδιστικά, στον κόσμο και αυτό ήταν αναμφισβήτητα τώρα που τα θυμάμαι, πολύ τρυφερό ,ευαίσθητο, ρομαντικό. Υπήρχε αγωνία και ιδιαίτερο ενδιαφέρον, από την ορχήστρα και από τους τραγουδιστές για να πάνε καλά αυτές οι παραστάσεις. Τον Σωκράτη τον στηρίζαμε με όλη μας την δύναμη και αυτό το προκαλούσε η προσωπικότητα των τραγουδιών του, αλλά και στάση της ζωής του. Ήταν ανθρώπινο, δεν ήταν θέμα επαγγελματισμού. Κι ας υπήρχε ελάχιστη αποδοχή εν τέλει. Και σε άλλες παραγωγές που έκανε το ΠΛΑΤΩ τότε, αλλά και τώρα, υπήρχαν και υπάρχουν άσχημα οικονομικά αποτελέσματα τις περισσότερες φορές, απογοητεύσεις, πίκρες, άλλα έτσι είναι, πάντα ο πολιτισμός ζητάει θυσίες. Και εγώ αθεράπευτα ρομαντικός, όπως έλεγε και ο δασκαλός μας Μ.Χ επιμένω να υποστηρίζω με την ζωή μου μέσα από το ΠΛΑΤΩ εδώ και 26 χρόνια κάθε τι που μουσικά έχει αξία και κρύβει ελπίδες για έναν άλλο κόσμο πιο ανθρώπινο, πιο αλληλέγγυο. Στην πορεία όλα αυτά ίσως αναγνωριστούν. Το ΠΛΑΤΩ, διατήρησε μια πρωτοπορία με τις καλλιτεχνικές του επιλογές, πιστεύω μέχρι τώρα, δίνοντας βήμα σε πολλούς νέους αξιόλογους δημιουργούς. Τότε ήταν ο Σωκράτης, σήμερα μπορεί να είναι κάποιος άλλος. Δεν έχω τον τρόπο να διαφημιστώ ούτε κάποιον πολιτιστικό φορέα δίπλα μου, να μου σταθεί! Είναι πολύ μοναχικός αυτός ο αγώνας τόσα χρόνια... αλλά δεν το μετανιώνω!
Στην αφίσα που μας παραχώρησε ο Δημήτρης Κεχαγιάς, ο σχεδιασμός έγινε από τον τυπογράφο Δημήτρη Ταζέ και η φωτογραφία είναι της Barbara Williams, η ίδια ακριβώς που χρησιμοποιήθηκε και για το εξώφυλλο στις «Ασπρόμαυρες Ιστορίες» που σχεδίασε η Ντόρα Ρίζου. Η μουσική σκηνή ΠΛΑΤΩ εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να λειτουργεί καθημερινά από το πρωί, με πολλή μουσική και πολλή αγάπη κόντρα στις δυσκολίες των καιρών, στον ίδιο χώρο που κάποτε πέρασαν σημαντικά ονόματα της ελληνικής μουσικής, σήμερα νέα παιδιά βρίσκουν «στέγη» για το δικό τους όνειρο... Ευχαριστώ τον Δημήτρη Κεχαγιά για την πολύτιμη βοήθειά του, την υπομονή και την ευγένεια!
