Αφιέρωμα στον Μάνο Ελευθερίου
Δέκα χρόνια ακριβώς πέρασαν από την τελευταία φορά που ο Γιώργος Νταλάρας τραγούδησε στο Θέατρο Γης της Θεσσαλονίκης. Ήταν 13 Σεπτεμβρίου 2009 και μαζί του ήταν τότε ο Παντελής Θαλασσινός και ο Μπάμπης Στόκας.
Θυμάμαι, πως το θέατρο ήταν κατάμεστο. Όπως κατάμεστο ήταν και την περασμένη Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου όταν ο Νταλάρας, με τον Μίλτο Πασχαλίδη και την Ασπασία Στρατηγού παρουσίασαν ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στον Μάνο Ελευθερίου, ο οποίος, όπως όλοι γνωρίζουμε, έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή στις 22 Ιουλίου 2018, αφήνοντας ένα μεγάλο κενό στο τραγούδι, στα γράμματα, στους φίλους του και σε όλους μας.
Στη συναυλία συμμετείχε εκτάκτως παίζοντας πιάνο (και τραγουδώντας ένα από τα δικά του σε στίχους του Ελευθερίου) ο συνθέτης Γιώργος Ανδρέου. Έπαιξαν επίσης οι μουσικοί: Γιώργος Μάτσικας και Βασίλης Κορακάκης (μπουζούκι), Χρήστος Ζέρβας (κιθάρα, φωνητικά), Θανάσης Σοφράς (μπάσο), Μάνος Γρυσμπολάκης (ακορντεόν, φωνητικά), Θύμιος Παπαδόπουλος (πνευστά), Στράτος Σαμιώτης (κρουστά), Δημήτρης Γκαβαρδίνας (τύμπανα).
Τις ενορχηστρώσεις επιμελήθηκαν ο Γιώργος Νταλάρας και ο Γιώργος Παπαχριστούδης, τον ήχο ο Αντώνης Ζαχόπουλος και ο Βαγγέλης Κουλούρης και τους φωτισμούς ο Γιάννης Μανιατάκος.
Η περίφημη «χορωδία της Θεσσαλονίκης» ήταν και πάλι παρούσα, τραγουδώντας όπως πάντα, με δύναμη και σθένος, ενώ δεν ήταν λίγοι οι φίλοι που ταξίδεψαν από διάφορα μέρη της Ελλάδας, αλλά και από το εξωτερικό, αποκλειστικά για τη συναυλία.
Κάνοντας μια προσωπική αποτίμηση, πρέπει να σημειώσω πως το πρόγραμμα παρουσίασε πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στον Μάνο Ελευθερίου που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής της Αθήνας τον Οκτώβρη του 2018 (στο πρώτο μέρος παρουσιάστηκε το ποίημα του Ελευθερίου «Νοητός λύκος» που μελοποίησε ο Γιώργος Ανδρέου).
Κι αυτό γιατί στη συναυλία της Δευτέρας, εκτός από τα τραγούδια που δεν ήταν δυνατόν να λείψουν από ένα αφιέρωμα στον ποιητή, υπήρχαν αρκετές εκπλήξεις, που έγιναν αποδεκτές με θέρμη από το κοινό, με τραγούδια όχι και τόσο αναμενόμενα, όπως «Χρόνια σαν τριαντάφυλλα», «Μη με ρωτάς», «Σαν σβησμένο καρβουνάκι», «Εκδρομή», το καινούργιο «Εν Ερμουπόλει» αλλά και το «Στα χρόνια της υπομονής» τραγουδημένο αυτή τη φορά από δυο αντρικές φωνές. (Εκτός από αυτό τον κύκλο των συναυλιών με τα τραγούδια του Ελευθερίου, η μοναδική, ίσως, φορά που ακούστηκε από τον Γιώργο Νταλάρα, ήταν στη συναυλία του Σταύρου Κουγιουμτζή στο Παλαί ντε σπορ στις 20 Μαΐου 1991).
Όπως και στο Μέγαρο βέβαια, έτσι και στο Θέατρο Γης, ήταν δεκάδες τα σπουδαία τραγούδια του Μάνου Ελευθερίου που έμειναν εκτός. Νομίζω πως αυτά που έγραφα τον περασμένο Οκτώβρη για την παράσταση του Μεγάρου, ισχύουν και για τη συναυλία στο Θέατρο Γης:
«Φαντάζομαι πως στο δεύτερο μέρος οι συντελεστές αντιμετώπισαν το γνωστό και μεγάλο πρόβλημα της επιλογής των τραγουδιών, αφού μόνο με τα γνωστά κομμάτια του Μάνου Ελευθερίου και με διαφορετικό πρόγραμμα κάθε φορά, είναι δυνατόν να γίνουν τρεις και τέσσερις συναυλίες. Θα είχε πάντως ιδιαίτερο ενδιαφέρον η πραγματοποίηση μιας ή και περισσοτέρων παραστάσεων με τα λιγότερο γνωστά και ξεχασμένα τραγούδια του. Θα σημειώσω μόνο δέκα, γιατί η λίστα είναι πολύ μεγάλη. «Σ’ αυτό το δύσκολο καιρό» και «Κόσμε άσωτε» του Μίκη Θεοδωράκη, «Τα χρέη της καρδιάς σου» και «Όποιος τραγουδάει τον πόνο» του Σταύρου Κουγιουμτζή, «Ένας άπονος αέρας» του Γιάννη Μαρκόπουλου, «Σταμάτης Κομνηνός» και «Το κομοδίνο» από τον «Άγιο Φεβρουάριο» του Δήμου Μούτση, «Ο κόσμος είναι σαν μπαξές» του Βασίλη Δημητρίου, «Στα βουνά τ’ απατηλά» του Χρήστου Νικολόπουλου και «Αν ρωτάς να σου πω» του Θανάση Πολυκανδριώτη».
Το πρόγραμμα της συναυλίας
1) α) Τώρα που θα φύγεις (μουσική: Σταύρος Κουγιουμτζής) Εισαγωγή από την ορχήστρα
β) Οι ελεύθεροι κι ωραίοι (Σταύρος Κουγιουμτζής) Γιώργος Νταλάρας – Μίλτος Πασχαλίδης
2) Άλλος για Χίο τράβηξε (Δήμος Μούτσης) Γιώργος Νταλάρας – Μίλτος Πασχαλίδης
3) Στα χρόνια της υπομονής (Σταύρος Κουγιουμτζής) Γιώργος Νταλάρας – Μίλτος Πασχαλίδης
4) Δίκοπη ζωή (Θάνος Μικρούτσικος) Μίλτος Πασχαλίδης
5) Είσαι η Πρέβεζα και το Κιλκίς (Θάνος Μικρούτσικος) Μίλτος Πασχαλίδης
6) Εκδρομή (Θανάσης Γκαϊφύλλιας) Μίλτος Πασχαλίδης
7) Το τραίνο φεύγει στις οκτώ (Μίκης Θεοδωράκης) Μίλτος Πασχαλίδης
8) Ειν’ αρρώστια τα τραγούδια (Σταύρος Ξαρχάκος) Γιώργος Νταλάρας
9) Του κάτω κόσμου τα πουλιά (Σταύρος Κουγιουμτζής) Γιώργος Νταλάρας
10) Μη με ρωτάς (Χρήστος Νικολόπουλος) Γιώργος Νταλάρας
11) Εν Ερμουπόλει (Μιχάλης Τερζής) Γιώργος Νταλάρας
12) Τα λόγια και τα χρόνια (Γιάννης Μαρκόπουλος) Γιώργος Νταλάρας
13) Πάντα κάτι μένει (Γιώργος Ανδρέου) Γιώργος Ανδρέου
14) Κάτω απ’ τη μαρκίζα (Γιάννης Σπανός) Ασπασία Στρατηγού
15) Δίψασα στην πόρτα σου (Σταύρος Κουγιουμτζής) Ασπασία Στρατηγού
16) Αυτές οι ξένες αγκαλιές (Ηλίας Ανδριόπουλος) Ασπασία Στρατηγού
17) Μη χτυπάς σ’ ένα σπίτι κλειστό (Λουκιανός Κηλαηδόνης) Μίλτος Πασχαλίδης – Ασπασία Στρατηγού
18) Δεν είμαι άλλος (Θάνος Μικρούτσικος) Μίλτος Πασχαλίδης
19) Ο Άμλετ της Σελήνης (Θάνος Μικρούτσικος) Μίλτος Πασχαλίδης
20) Ποιος τη ζωή μου (Μίκης Θεοδωράκης) Μίλτος Πασχαλίδης
21) Χρόνια σαν τριαντάφυλλα (Σταμάτης Κραουνάκης) Γιώργος Νταλάρας – Μίλτος Πασχαλίδης
22) Τώρα που θα φύγεις (Σταύρος Κουγιουμτζής) Γιώργος Νταλάρας
23) Σαν σβησμένο καρβουνάκι (Σταύρος Κουγιουμτζής) Γιώργος Νταλάρας
24) Στους μπαξέδες (Εις μνήμην) (Δήμος Μούτσης) Γιώργος Νταλάρας
25) Πρώτη του Δεκέμβρη (Γιάννης Σπανός) Γιώργος Νταλάρας
26) Η διαθήκη (Χρήστος Νικολόπουλος) Ασπασία Στρατηγού
27) Ναύτης βγήκε στη στεριά (Γιάννης Σπανός) Ασπασία Στρατηγού
28) Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες (Ηλίας Ανδριόπουλος) Ασπασία Στρατηγού
29) Άνοιξα το συρτάρι μου (Χρήστος Νικολόπουλος) Γιώργος Νταλάρας – Ασπασία Στρατηγού
30) Στων αγγέλων τα μπουζούκια (Χρήστος Νικολόπουλος) Γιώργος Νταλάρας – Ασπασία Στρατηγού
31) Ο χάρος βγήκε παγανιά (Δήμος Μούτσης) Όλοι
32) Παραπονεμένα λόγια (Γιάννης Μαρκόπουλος) Όλοι
33) Σ’ αυτή τη γειτονιά (Μίκης Θεοδωράκης) Όλοι
34) Μαλαματένια λόγια (Γιάννης Μαρκόπουλος) Όλοι
Ποιος να φανταζόταν άραγε, ότι μετά από μια τέτοια βραδιά, το πρωινό της Δευτέρας θα μας έβρισκε με την είδηση της «φυγής» του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα;
- Φωτογραφίες: Ελίνα Κωστελέτου. Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως. Video: Θανάσης Γιώγλου
