Νίκος Μαμαγκάκης: «Ο Ήχος των Ποιητών» στο Μέγαρο Μουσικής (ΗΜΑΣΤΑΝ ΕΚΕΙ!)

Πραγματοποιήθηκε χθες στο Μέγαρο Μουσικής η Συναυλία του Νίκου Μαμαγκάκη με τον "Ήχο των Ποιητών". Συμμετείχε η Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της ΕΡΤ υπό τον Ιωακείμ Μπαλτσαβιά (προετοιμασία χορωδίας από τον μαέστρο της Δημήτρη Μπουζάνη). Συμμετείχε η μικρή "Ορχήστρα των Τραγουδιών Νίκος Μαμαγκάκης" με την Μαρία Παχνιστή - φλάουτο, τον Αλέξανδρο Καψοκαβάδη - λαούτο, τον Χρυσόστομο Καραντωνίου - κιθάρα, και τον Λευτέρη Αντριώτη - λύρα. Τραγούδησαν ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, η Ειρήνη Δερέμεπη και ο Γιάννης Χαρούλης.

 

Μου είχε δημιουργηθεί η εντύπωση - λανθασμένη όπως αποδείχτηκε - ότι το Μέγαρο θα ήταν γεμάτο απόψε και θα δυσκολευόμουν να βρω εισιτήριο. Έκλεισα δύο εισιτήρια των 6 ευρώ - πλατεία παρακαλώ! - στην ιστοσελίδα του Μεγάρου, στην οποία δεν είχα επιλογές θέσεων εκτός από αυτές που μου δόθηκαν, κάνοντάς με να πιστέψω ότι η Συναυλία θα ήταν "sold out". Αμ δε. Δυστυχώς για έναν τόσο σπουδαίο συνθέτη μόνο 35-40% των εισιτηρίων πωλήθηκαν τελικά. Αναρωτιέμαι γιατί. Φταίει η οικονομική κρίση μόνο; Πριν λίγες μέρες στο "ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ" του Μίκη το Ηρώδειο ήταν κατάμεστο, με πολύ πιο ακριβά εισιτήρια από του Κυρ Νίκου. Μήπως η μουσική του Κυρ Νίκου είναι για πιο "γυμνασμένα" αυτιά, ή τουλάχιστον έχει την φήμη του σπουδαίου μεν αλλά λιγότερο "εύπεπτου" συνθέτη; Δεν μπορώ να απαντήσω στα σίγουρα. Δηλώνω εξ αρχής θαυμαστής του Νίκου Μαμαγκάκη. Θεωρώ ότι είναι ένας εξαιρετικά ευφυής συνθέτης, με πολύ πρωτότυπες και απρόβλεπτες μελωδίες, περίπλοκες ενορχηστρώσεις και γενικώς τιμή για την Ελλάδα που υπάρχει! Εκτός από την δική του μουσική, οι ενορχηστρώσεις του την δεκαετία του ‘60 σε έργα άλλων συνθετών, π.χ. σε έργα του Γιάννη Γλέζου, ήσαν εξαιρετικές και ανέδειξαν τα έργα αυτών των συνθετών.

Το μόνο που θα παραπονεθώ είναι το γεγονός ότι δεν παίχτηκαν κάποια κομμάτια που ήταν στο πρόγραμμα. Νοιώθω σαν το παιδί που του υποσχέθηκαν γλυκό και δεν του το ‘δωσαν. Θα ήθελα πολύ να ακούσω τις "Παραλλαγές στο Χατζηκυριάκειο" του Δημήτρη Γκόγκου Μπαγιαντέρα από το CD του Κυρ Νίκου "Τα Τραγούδια της Παράδεισος", που ήταν στο Πρόγραμμα αλλά τελικά δεν παίχτηκαν.

Στο πρώτο μέρος της Συναυλίας χειροκροτήθηκαν περισσότερο το γνωστό με την Ελευθερία Αρβανιτάκη τραγούδι "Όχι Μαζί" από το "Κέντρο Διερχομένων", με την φωνή της Ειρήνης Δερέμπεη, παρά τον χαμηλό ήχο του λαούτου και της κιθάρας (προφανώς φταίει ο ηχολήπτης). Γενικώς στο πρώτο μέρος ο ηχολήπτης δεν κατάφερε να αναδείξει την φωνή της Ειρήνης και οι ισορροπίες δεν ήσαν οι καλύτερες. Η ερμηνεία όμως ήταν καλή, όσο μπορούσα να ακούσω από τον υποτονικό ήχο. Εξαιρετικά ακούστηκε και το "Προξενιό" από τα "Δίφορα", σε ποίηση Κωστή Φραγκούλη, με τον Γιάννη Χαρούλη. Ο εξαιρετικά καλλίφωνος Τάσης Χριστογιαννόπουλος μου άρεσε ιδιαίτερα στο "Διπλανό Τραπέζι" σε ποίηση του Κ.Π. Καβάφη, και στα υπόλοιπα τραγούδια βεβαίως. Οι ενορχηστρώσεις ήσαν καλές, σεβόμενες το κείμενο, κλιμακώνοντας στις παύσεις των τραγουδιστών. Θεωρώ ιδιαίτερα επιτυχημένη την ενορχήστρωση στο "Μπολιβάρ - Κράζω το όνομά σου". Για το θέμα της ενορχήστρωσης για τραγούδια με συμφωνική ορχήστρα θα επανέλθω.

 

Το δεύτερο μέρος άρχισε με την χορωδία σε τραγούδια από το "Μέγα Ορατόριο των Ελλήνων", σε ποίηση Μακρυγιάννη και Ρήγα Φεραίου. Το “Έστησε ο Έρωτας Χορό" του Διονυσίου Σολωμού δεν παίχτηκε παρόλο που ήταν στο Πρόγραμμα. Συμμετείχε και ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος ως αφηγητής και τραγουδιστής. Ακολούθησε το "26 Απριλίου" που το τραγούδησε καταπληκτικά η Ειρήνη Δερέμπεη και επί τέλους ο ηχολήπτης βρήκε την σωστή ένταση και την ακούσαμε σωστά! Μου άρεσε εξαιρετικά η ενορχήστρωση στο επόμενο τραγούδι, την "Μοίρα" από την Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτζη. Ενορχήστρωση που έδωσε στην συνοδεία αυτοτέλεια, αρμονικό και μελωδικό ενδιαφέρον και μπορούσε να σταθεί και από μόνη της σαν ένα αμιγώς μουσικό κομμάτι χωρίς λόγια. Ταυτόχρονα έδενε υπέροχα με τον λόγο. Το "Μοιρολόι" από το "Μικρό Έπος για τον Ανδρέα Ροδινό" το τραγούδησε σπαρακτικά η Ειρήνη Δερέμπεη και με μια ακόμη εκπληκτική ορχηστρική συνοδεία. Το Πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με το "Τα Σα Εκ Των Σων", σε ποίηση Κωστή Φραγκούλη με όλους τους συντελεστές (χορωδία, ορχήστρα και τους τρεις τραγουδιστές).

Ο μαέστρος Ιωακείμ Μπαλτσαβιάς έφερε το έργο σε πέρας με επιτυχία. Όταν υπάρχουν μικρόφωνα και ηχολήπτης δεν ψέγω τον μαέστρο για τις ηχητικές (αν)ισορροπίες. Τον κρίνω μόνο για την ερμηνεία. Παρά το νεαρόν της ηλικίας του (τριαντάρης μου φάνηκε), είχε τον "αέρα" ενός έμπειρου μαέστρου που μπορούσε να οδηγήσει την ορχήστρα με αυτοπεποίθηση.

Θεωρώ ατόπημα το ότι δεν υπήρξε στο πρόγραμμα βιογραφικό για τους μαέστρους της ορχήστρας και της χορωδίας παρά μόνον για τον συνθέτη και τους τραγουδιστές. Το πρόγραμμα κόστιζε 3 ευρώ και θα μπορούσε να περιέχει επίσης περισσότερες πληροφορίες για τα έργα που παίχτηκαν. Ο υπεύθυνος για το πρόγραμμα έκανε πλημμελή δουλειά κατά την ταπεινή μου γνώμη.

Δεν μπορώ να πω ότι είμαι "μέσος" ακροατής (ακούω με άλλον τρόπο την μουσική από τον "μέσο" ακροατή), και δεν ξέρω πως έφτασε στα αυτιά του "μέσου" ακροατή "Ο ήχος των ποιητών". Έχω την εντύπωση - και κρίνοντας και από την ένταση των χειροκροτημάτων στα πιο μελωδικά κομμάτια - ότι ο κόσμος "τσιμπάει" πιο εύκολα ή σε κάτι οικείο ή σε κάτι με σαφή και εύπεπτη μελωδία. Είναι όμως αυτό το ζητούμενο; Να γράφουν όλοι εύπεπτα τραγουδάκια ώστε να μπορεί να τα σφυρίξει ο "πάσα είς"; Έτσι κι αλλιώς οι περισσότεροι συνθέτες γράφουν σχετικά εύπεπτα τραγούδια, ε, ας υπάρξει και κάποιος που απαιτεί περισσότερη φαιά ουσία στην ακρόαση. Έχει λεχθεί ότι η ομορφιά στην μουσική και στην τέχνη γενικότερα κορυφώνεται όταν δεν μπορείς να προβλέψεις τι θα συμβεί μετά. Ε, σε αυτό τον τομέα ο Κυρ Νίκος πληροί τις προδιαγραφές της υψηλής τέχνης! Αποφεύγει τα προβλέψιμα και τις κοινοτοπίες όπως ο διάβολος το λιβάνι. Και γι' αυτό μου αρέσει πολύ! Και σ' όποιον αρέσει, που αν κρίνουμε από τα εισιτήρια που πωλήθηκαν ήσαν λίγοι αλλά... εκλεκτοί!

 

Θα ήθελα να γράψω λίγα λόγια για την χρήση συμφωνικής ορχήστρας σε μη "λόγια" τραγούδια. Θεωρώ ότι πολλοί λίγοι συνθέτες το έχουν καταφέρει επιτυχώς, θα αναφέρω λίγα παραδείγματα, που σαφώς δεν είναι τα μόνα: Μίκης Θεοδωράκης στο "ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ", Μάνος Χατζιδάκις στους "ΟΡΝΙΘΕΣ", Χρήστος Λεοντής στην "Καντάτα Ελευθερίας" και στην "Καταχνιά" με συμφωνική ορχήστρα και χορωδία και το έργο που τελειώνει τώρα και είχα την τύχη να ακούσω αλλά και να μελετήσω μέρος της ενορχήστρωσης, το "Φυλάττειν Θερμοπύλαις". Τις περισσότερες φορές έχω δει/ακούσει μια συμφωνική ορχήστρα να παίζει... ακόρντα συνοδεύοντας λαϊκούς τραγουδιστές. Όταν το αρχικό υλικό είναι φτωχό μελωδικά/αρμονικά/ρυθμικά και η ενορχήστρωση ανέμπνευστη, το αποτέλεσμα είναι γραφικό. Γάϊδαρος με σέλα που θάλεγαν στο χωριό μου! Όμως όλα τα έργα είναι ...διδακτικά: κάποια για το τι να... αποφεύγεις και κάποια για να μαθαίνεις πως γίνονται τα πράγματα σωστά! Ο Κυρ Νίκος το κατέχει το άθλημα της ενορχήστρωσης και έχει πάντα ενδιαφέρον.

Κρίμα που δεν αισθανόταν πολύ καλά απόψε και δεν παρακολούθησε την Συναυλία. Περαστικά κυρ Νίκο. Ώρα καλή!

*Ευχαριστούμε θερμά το συνθέτη και διακεκριμένο επιστήμονα Στάθη Γκότση για την κριτική παρουσίαση της συναυλίας. Χαρά και τιμή μας να φιλοξενούμε στο www.ogdoo.gr κείμενά του.

Κεντρική φωτογραφία & Νο1: Mάχη Παπαγεωργίου
Φωτογραφίες 2&3: Πάνος Παπαϊωάννου

---