*Γράφει ο Θάνος Μαντζάνας
Η συναυλία από την νήσο Δήλο που μεταδόθηκε στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής αλλά και από την ΕΡΤ 2 ήταν πραγματικά μια διαφορετική από τις υπόλοιπες μουσική εμπειρία και όχι μόνο για τον ασυνήθιστο χώρο όπου πραγματοποιήθηκε.
Ας πούμε καταρχάς ότι η συναυλία που ήταν υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης συνδιοργανώθηκε από αρκετούς φορείς, ελληνικούς και μη. Ο λόγος για αυτό ήταν ακριβώς το ότι σκοπός της δεν ήταν μόνο να προσφέρει αισθητική απόλαυση αλλά και να απευθύνει πολλαπλά μηνύματα στους πολίτες κα τις πολίτισσες της Ευρώπης και ιδιαίτερα τις νεότερες γενεές. Με αφορμή την κλιματική αλλαγή η οποία έχει εξελιχθεί σε μείζονα κρίση για ολόκληρο τον πλανήτη οι διοργανωτές της συναυλίας ήθελαν να ευαισθητοποιήσουν και να προειδοποιήσουν για μια σειρά από προβλήματα του σύγχρονου κόσμου που οι Ευρωπαίοι και οι Ευρωπαίες θα αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο στο μέλλον.
Η αμείωτη δύναμη του αρχαίου κυκλαδικού πολιτισμού
Σε αυτό το πλαίσιο έγινε και η επιλογή του τόπου πραγματοποίησης αλλά και του περιεχομένου της συναυλίας. Η έρημη νήσος Δήλος είναι ένας εμβληματικός αρχαιολογικός τόπος, ο κεντρικός τόπος λατρείας του κυκλαδικού πολιτισμού όπου ανακαλύφθηκαν πάρα πολλά ευρήματα πολύ μεγάλης αρχαιολογικής αξίας. Ταυτόχρονα το έρημο από ανθρώπους κυκλαδικό τοπίο με την χαρακτηριστική γυμνότητα, ξηρότητα και χρώματα του Αιγαίου – ειδικά καθώς ο ήλιος χανόταν στα νερά της θάλασσας και σιγά – σιγά ερχόταν η νύχτα - έχει ακόμα και σήμερα, χιλιάδες χρόνια μετά, μια πολύ ξεχωριστή αύρα κα αποπνέει μια ιδιαίτερη, ήρεμη, φιλική και πολύ «γήινη» δύναμη.
Φύση και σύμπαν
Σε αυτό το τοπίο το επίσης εμβληματικό έργο του πρώιμου μπαρόκ «Τέσσερις Εποχές» του Αντόνιο Βιβάλντι αποκτούσε και άλλους συμβολισμούς πέρα από τον αθώο ύμνο στη φύση και την ομορφιά της που του προσέδωσε ο δημιουργός του. Συμβολισμούς όχι απλά επίκαιρους αλλά προσαρμοσμένους στις επιτακτικές ανάγκες της συγκυρίας καθώς έπρεπε να εκφράσουν ακριβώς την διαταραχή της σχέσης του ανθρώπου με την φύση εξαιτίας της έλλειψης σεβασμού μας απέναντι της η οποία οδηγεί στην κακομεταχείριση ή ακόμα και κακοποίηση της. Πρώτο και κυριότερο σύμπτωμα της είναι βέβαια η κλιματική αλλαγή και για αυτό στη συγκεκριμένη περίπτωση οι «Τέσσερις Εποχές» είχαν γίνει πια…«αβέβαιες». Τέλος πολύτιμα συμπεράσματα για την βλάβη σε πολλά επίπεδα που έχουμε προκαλέσει στον πλανήτη έχουν εξαχθεί από τις ποικίλες διαστημικές έρευνες της NASA. Για αυτό και η συναυλία ήταν αφιερωμένη στην μνήμη του πρόσφατα αποβιώσαντα Βαγγέλη Παπαθανασίου ο οποίος είχε μακρόχρονη σχέση με την NASA αλλά ήταν και ενεργά αναμεμειγμένος στην σύλληψη και την πραγματοποίηση του ALPHA MISSION όπως ήταν ο τίτλος που δόθηκε στην πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση αυτής της συναυλίας.
Η Ευρώπη που έχουμε και η Ευρώπη που θέλουμε και μας αξίζει
Σε ένα άλλο επίπεδο το ALPHA MISSION ήθελε να δώσει έμφαση στην ενότητα και κυρίως στην με όλο και περισσότερα κοινά στοιχεία ζωή των κατοίκων της Ευρώπης. Για αυτό και δεν έπαιξε οποιαδήποτε, έστω και πολύ καλή, ορχήστρα αλλά η Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union Youth Orchestra, EUYO) περιλαμβάνοντας μάλιστα και μουσικούς από τις εμπόλεμες Ρωσία και Ουκρανία, ένα έμπρακτο μήνυμα ειρήνης διαμέσου της μουσικής δηλαδή. Επίσης στη διάρκεια της συναυλίας διαβάζονταν σταδιακά, καθένας σε διαφορετική από τις γλώσσες της ΕΕ, μια σειρά πολιτικών, κοινωνικών αλλά και όσον αφορά στην καθημερινότητα, ανάμεσα τους φυσικά και περιβαλλοντικών, «στόχων» της ΕΕ για το μεσοβραχυπρόθεσμο μέλλον.
Η ευρωπαϊκή διάσταση του γεγονότος φαινόταν επίσης και από το ότι, εκτός από το Μέγαρο Μουσικής, η συναυλία μεταδόθηκε σε live streaming στην εκκλησία της Εκατονταπυλιανής στην Πάρο, στη Γρόττα της Νάξου, στο Θέατρο Απόλλων της Σύρου, στο Δημαρχείο της Μυκόνου αλλά και στο Campo San Lorenzo στη Βενετία και στην Oran-gerie de la Fondation Hardt στη Γενεύη ενώ, εκτός από την ΕΡΤ 2, την μετάδωσε επίσης ζωντανά το γαλλικό ARTE.
Μια ορχήστρα για…όλες τις εποχές!
Ας πω πριν από όλα ότι ήταν σίγουρα εντυπωσιακό, ίσως ακόμα και αξιοθαύμαστο, το ότι η Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπαιξε χωρίς διεύθυνση αλλά δεν μπόρεσα να μην αναρωτηθώ πόσο ακόμα ανώτερη θα ήταν η εξαίρετη απόδοση της αν υπήρχε μαέστρος. Πυρήνας της συναυλίας όπως προανέφερα ήταν το πασίγνωστο έργο του Βιβάλντι «Τέσσερις Εποχές» που η EUYO απέδωσε καθένα από τα τέσσερα μέρη του με σπάνια ενάργεια αλλά και γλαφυρότητα αναδεικνύοντας έτσι το χαρακτηριστικό μουσικό…«κλίμα» το οποίο το καθιστά διακριτό από τα υπόλοιπα.
Περιλαμβάνονταν όμως – εμβόλιμα κατά κάποια τρόπο - και δύο σύγχρονα έργα που σχετίζονταν με αυτό θεματολογικά ή μουσικά. Το απόσπασμα Floating Autumn από το «(Αβέβαιες) τέσσερις εποχές» της Carmen Fizzarotti είναι ταυτόχρονα ένας φόρος τιμής αλλά και μουσικό «σχόλιο» στο έργο του Βιβάλντι ενώ το «17 Strokes of the Bell» του Marshall Marcus έχει να κάνει με τη προειδοποίηση για την επικινδυνότητα της κλιματικής αλλαγής. Η EUYO ανταποκρίθηκε στο ύψος και αυτής της πρόκλησης εκείνη όμως που πραγματικά έκλεψε την παράσταση σε όλη την διάρκεια της συναυλίας ήταν η Ουκρανή σολίστ στο βιολί Νταϊάνα Τιστσένκο.
Πρόκειται για μια μουσικό που, παρά το νεαρό της ηλικίας της, εμφανίζει τα αλάθητα σημάδια τα οποία δείχνουν ότι πολύ σύντομα θα εξελιχθεί σε μία πολύ μεγάλη εκτελέστρια που τολμώ να προβλέψω ότι θα «πρωταγωνιστήσει» τα επόμενα χρόνια.
Αντίθετα οφείλω να πω ότι δεν κατάλαβα τι ακριβώς εξυπηρετούσε η «εισαγωγή» με την πολίτική λύρα του Σωκράτη Σινόπουλου πριν αρχίσει να παίζει η ορχήστρα ούτε τα ενδιάμεσα σολιστικά «ιντερμέτζα» του. Ο Σωκράτης Σινόπουλος είναι ένας εξαίρετος εκτελεστής της παραδοσιακής μουσικής μας και όχι μόνον αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση ούτε το ηχόχρωμα του οργάνου ούτε όμως οι τροπικοί (modal) αυτοσχεδιασμοί του δεν είχαν καμία σχέση με την κομψή τονικότητα του βιβαλντικού μπαρόκ. Φαίνεται όμως ότι κάποιοι έκριναν όχι απλά απαραίτητο αλλά ακόμα και υπό μιαν έννοια «υποχρεωτικό» να εκπροσωπηθεί και η ελληνική μουσική σε ατη συναυλία. Πάντως μπορεί η παρουσία του Σ. Σινόπουλου να μην αφαιρούσε τίποτα από την ομορφιά και την αξία του ακροάματος αλλά αναμφίβολα ούτε προσέθετε το παραμικρό.
Σύμφωνα με τη μυθολογία η Δήλος ήταν ο τόπος όπου η Λητώ γέννησε τα δίδυμα παιδιά της από τον Δία, την Αρτεμη και τον Απόλλωνα, ακόμα και το όνομα Δήλος προέρχεται και αναφέρεται σε αυτό το γεγονός. Ο Απόλλων ήταν ο θεός του ήλιου αλλά και του πνεύματος και των τεχνών ενώ η αδελφή του Αρτεμις του κυνηγιού και γενικότερα μια «γήινη» θεότητα. Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν ένα επιπλέον μήνυμα που θέλησαν να στείλουν οι διοργανωτές να ήταν και αυτό της άρρηκτης σύνδεση ύλης και πνεύματος με το δεύτερο να υπερτερεί της πρώτης αλλά επίσης και του μικρόκοσμου του πλανήτη μας με τον απέραντο και δίχως όρια του σύμπαντος και της αρμονικής ισορροπίας που πρέπει να υπάρχει ανάμεσα στα μέρη και το σύνολο.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε και να απολαύσετε δωρεάν το ALPHA MISSION στο site του Μεγάρου.
Η συναυλία από την νήσο Δήλο που μεταδόθηκε στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής αλλά και από την ΕΡΤ 2 ήταν πραγματικά μια διαφορετική από τις υπόλοιπες μουσική εμπειρία και όχι μόνο για τον ασυνήθιστο χώρο όπου πραγματοποιήθηκε.
Ας πούμε καταρχάς ότι η συναυλία που ήταν υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης συνδιοργανώθηκε από αρκετούς φορείς, ελληνικούς και μη. Ο λόγος για αυτό ήταν ακριβώς το ότι σκοπός της δεν ήταν μόνο να προσφέρει αισθητική απόλαυση αλλά και να απευθύνει πολλαπλά μηνύματα στους πολίτες κα τις πολίτισσες της Ευρώπης και ιδιαίτερα τις νεότερες γενεές. Με αφορμή την κλιματική αλλαγή η οποία έχει εξελιχθεί σε μείζονα κρίση για ολόκληρο τον πλανήτη οι διοργανωτές της συναυλίας ήθελαν να ευαισθητοποιήσουν και να προειδοποιήσουν για μια σειρά από προβλήματα του σύγχρονου κόσμου που οι Ευρωπαίοι και οι Ευρωπαίες θα αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο στο μέλλον.
Η αμείωτη δύναμη του αρχαίου κυκλαδικού πολιτισμού
Σε αυτό το πλαίσιο έγινε και η επιλογή του τόπου πραγματοποίησης αλλά και του περιεχομένου της συναυλίας. Η έρημη νήσος Δήλος είναι ένας εμβληματικός αρχαιολογικός τόπος, ο κεντρικός τόπος λατρείας του κυκλαδικού πολιτισμού όπου ανακαλύφθηκαν πάρα πολλά ευρήματα πολύ μεγάλης αρχαιολογικής αξίας. Ταυτόχρονα το έρημο από ανθρώπους κυκλαδικό τοπίο με την χαρακτηριστική γυμνότητα, ξηρότητα και χρώματα του Αιγαίου – ειδικά καθώς ο ήλιος χανόταν στα νερά της θάλασσας και σιγά – σιγά ερχόταν η νύχτα - έχει ακόμα και σήμερα, χιλιάδες χρόνια μετά, μια πολύ ξεχωριστή αύρα κα αποπνέει μια ιδιαίτερη, ήρεμη, φιλική και πολύ «γήινη» δύναμη.
Φύση και σύμπαν
Σε αυτό το τοπίο το επίσης εμβληματικό έργο του πρώιμου μπαρόκ «Τέσσερις Εποχές» του Αντόνιο Βιβάλντι αποκτούσε και άλλους συμβολισμούς πέρα από τον αθώο ύμνο στη φύση και την ομορφιά της που του προσέδωσε ο δημιουργός του. Συμβολισμούς όχι απλά επίκαιρους αλλά προσαρμοσμένους στις επιτακτικές ανάγκες της συγκυρίας καθώς έπρεπε να εκφράσουν ακριβώς την διαταραχή της σχέσης του ανθρώπου με την φύση εξαιτίας της έλλειψης σεβασμού μας απέναντι της η οποία οδηγεί στην κακομεταχείριση ή ακόμα και κακοποίηση της. Πρώτο και κυριότερο σύμπτωμα της είναι βέβαια η κλιματική αλλαγή και για αυτό στη συγκεκριμένη περίπτωση οι «Τέσσερις Εποχές» είχαν γίνει πια…«αβέβαιες». Τέλος πολύτιμα συμπεράσματα για την βλάβη σε πολλά επίπεδα που έχουμε προκαλέσει στον πλανήτη έχουν εξαχθεί από τις ποικίλες διαστημικές έρευνες της NASA. Για αυτό και η συναυλία ήταν αφιερωμένη στην μνήμη του πρόσφατα αποβιώσαντα Βαγγέλη Παπαθανασίου ο οποίος είχε μακρόχρονη σχέση με την NASA αλλά ήταν και ενεργά αναμεμειγμένος στην σύλληψη και την πραγματοποίηση του ALPHA MISSION όπως ήταν ο τίτλος που δόθηκε στην πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση αυτής της συναυλίας.
Η Ευρώπη που έχουμε και η Ευρώπη που θέλουμε και μας αξίζει
Σε ένα άλλο επίπεδο το ALPHA MISSION ήθελε να δώσει έμφαση στην ενότητα και κυρίως στην με όλο και περισσότερα κοινά στοιχεία ζωή των κατοίκων της Ευρώπης. Για αυτό και δεν έπαιξε οποιαδήποτε, έστω και πολύ καλή, ορχήστρα αλλά η Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union Youth Orchestra, EUYO) περιλαμβάνοντας μάλιστα και μουσικούς από τις εμπόλεμες Ρωσία και Ουκρανία, ένα έμπρακτο μήνυμα ειρήνης διαμέσου της μουσικής δηλαδή. Επίσης στη διάρκεια της συναυλίας διαβάζονταν σταδιακά, καθένας σε διαφορετική από τις γλώσσες της ΕΕ, μια σειρά πολιτικών, κοινωνικών αλλά και όσον αφορά στην καθημερινότητα, ανάμεσα τους φυσικά και περιβαλλοντικών, «στόχων» της ΕΕ για το μεσοβραχυπρόθεσμο μέλλον.
Η ευρωπαϊκή διάσταση του γεγονότος φαινόταν επίσης και από το ότι, εκτός από το Μέγαρο Μουσικής, η συναυλία μεταδόθηκε σε live streaming στην εκκλησία της Εκατονταπυλιανής στην Πάρο, στη Γρόττα της Νάξου, στο Θέατρο Απόλλων της Σύρου, στο Δημαρχείο της Μυκόνου αλλά και στο Campo San Lorenzo στη Βενετία και στην Oran-gerie de la Fondation Hardt στη Γενεύη ενώ, εκτός από την ΕΡΤ 2, την μετάδωσε επίσης ζωντανά το γαλλικό ARTE.
Μια ορχήστρα για…όλες τις εποχές!
Ας πω πριν από όλα ότι ήταν σίγουρα εντυπωσιακό, ίσως ακόμα και αξιοθαύμαστο, το ότι η Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπαιξε χωρίς διεύθυνση αλλά δεν μπόρεσα να μην αναρωτηθώ πόσο ακόμα ανώτερη θα ήταν η εξαίρετη απόδοση της αν υπήρχε μαέστρος. Πυρήνας της συναυλίας όπως προανέφερα ήταν το πασίγνωστο έργο του Βιβάλντι «Τέσσερις Εποχές» που η EUYO απέδωσε καθένα από τα τέσσερα μέρη του με σπάνια ενάργεια αλλά και γλαφυρότητα αναδεικνύοντας έτσι το χαρακτηριστικό μουσικό…«κλίμα» το οποίο το καθιστά διακριτό από τα υπόλοιπα.
Περιλαμβάνονταν όμως – εμβόλιμα κατά κάποια τρόπο - και δύο σύγχρονα έργα που σχετίζονταν με αυτό θεματολογικά ή μουσικά. Το απόσπασμα Floating Autumn από το «(Αβέβαιες) τέσσερις εποχές» της Carmen Fizzarotti είναι ταυτόχρονα ένας φόρος τιμής αλλά και μουσικό «σχόλιο» στο έργο του Βιβάλντι ενώ το «17 Strokes of the Bell» του Marshall Marcus έχει να κάνει με τη προειδοποίηση για την επικινδυνότητα της κλιματικής αλλαγής. Η EUYO ανταποκρίθηκε στο ύψος και αυτής της πρόκλησης εκείνη όμως που πραγματικά έκλεψε την παράσταση σε όλη την διάρκεια της συναυλίας ήταν η Ουκρανή σολίστ στο βιολί Νταϊάνα Τιστσένκο.
Πρόκειται για μια μουσικό που, παρά το νεαρό της ηλικίας της, εμφανίζει τα αλάθητα σημάδια τα οποία δείχνουν ότι πολύ σύντομα θα εξελιχθεί σε μία πολύ μεγάλη εκτελέστρια που τολμώ να προβλέψω ότι θα «πρωταγωνιστήσει» τα επόμενα χρόνια.
Αντίθετα οφείλω να πω ότι δεν κατάλαβα τι ακριβώς εξυπηρετούσε η «εισαγωγή» με την πολίτική λύρα του Σωκράτη Σινόπουλου πριν αρχίσει να παίζει η ορχήστρα ούτε τα ενδιάμεσα σολιστικά «ιντερμέτζα» του. Ο Σωκράτης Σινόπουλος είναι ένας εξαίρετος εκτελεστής της παραδοσιακής μουσικής μας και όχι μόνον αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση ούτε το ηχόχρωμα του οργάνου ούτε όμως οι τροπικοί (modal) αυτοσχεδιασμοί του δεν είχαν καμία σχέση με την κομψή τονικότητα του βιβαλντικού μπαρόκ. Φαίνεται όμως ότι κάποιοι έκριναν όχι απλά απαραίτητο αλλά ακόμα και υπό μιαν έννοια «υποχρεωτικό» να εκπροσωπηθεί και η ελληνική μουσική σε ατη συναυλία. Πάντως μπορεί η παρουσία του Σ. Σινόπουλου να μην αφαιρούσε τίποτα από την ομορφιά και την αξία του ακροάματος αλλά αναμφίβολα ούτε προσέθετε το παραμικρό.
Σύμφωνα με τη μυθολογία η Δήλος ήταν ο τόπος όπου η Λητώ γέννησε τα δίδυμα παιδιά της από τον Δία, την Αρτεμη και τον Απόλλωνα, ακόμα και το όνομα Δήλος προέρχεται και αναφέρεται σε αυτό το γεγονός. Ο Απόλλων ήταν ο θεός του ήλιου αλλά και του πνεύματος και των τεχνών ενώ η αδελφή του Αρτεμις του κυνηγιού και γενικότερα μια «γήινη» θεότητα. Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν ένα επιπλέον μήνυμα που θέλησαν να στείλουν οι διοργανωτές να ήταν και αυτό της άρρηκτης σύνδεση ύλης και πνεύματος με το δεύτερο να υπερτερεί της πρώτης αλλά επίσης και του μικρόκοσμου του πλανήτη μας με τον απέραντο και δίχως όρια του σύμπαντος και της αρμονικής ισορροπίας που πρέπει να υπάρχει ανάμεσα στα μέρη και το σύνολο.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε και να απολαύσετε δωρεάν το ALPHA MISSION στο site του Μεγάρου.
