«Καληνύχτα, καληνύχτα κι όνειρα γλυκά…»
Ακούγοντας πριν από λίγες μέρες μια ξεχωριστή συνέντευξη του Παναγιώτη Ανδριόπουλου στον Σιδερή Πρίντεζη, βρέθηκα μπροστά σε μια ευχάριστη έκπληξη! Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος είναι συγγραφέας του πρόσφατου βιβλίου «Τα Χατζιδακικά» που περιλαμβάνει κείμενά του των τελευταίων 15 ετών, σχετικά με πτυχές του έργου και της σκέψης του Μάνου Χατζιδάκι και βρέθηκε στα studio του Δευτέρου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στις 23 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο ενός μεγάλου αφιερώματος του Δευτέρου Προγράμματος στον Μάνο Χατζιδάκι, με αφορμή τα 98 χρόνια από τη γέννησή του. (Μπορείτε να ακούσετε ολόκληρη την εκπομπή εδώ).
Όπως αφηγήθηκε ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος, το 1947 ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε στίχους του Μάνου Χατζιδάκι με αποτέλεσμα ένα νανούρισμα που ηχογραφήθηκε πολλά χρόνια μετά. (Μια ιστορία που οφείλω ομολογήσω πως αγνοούσα, αφού η «Καληνύχτα», όπως είναι ο τίτλος του τραγουδιού, δεν δισκογραφήθηκε ποτέ με το πραγματικό όνομα του στιχουργού του).
Από τον Μάη μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1945 ο Μάνος Χατζιδάκις συνεργάστηκε με το περιοδικό «Νέα Γενιά» της ΕΠΟΝ (όντας μέλος της), που κυκλοφορούσε παράνομα στα χρόνια της Κατοχής και νόμιμα αργότερα, ενώ από τον Ιούνιο του 1943 μέχρι τον Μάη του 1946 συνεργάστηκε με το περιοδικό της ΕΠΟΝ Μακεδονίας «Λεύτερα νιάτα», υπογράφοντας τα κείμενα και τα ποιήματά του με το ψευδώνυμο «Πέτρος Γρανίτης». Με αυτό το ψευδώνυμο υπέγραψε δώδεκα παιδικά ποιήματα, ανάμεσα στα οποία και το περίφημο «Κυπαρισσάκι», με μια διασκευή του οποίου απέσπασε το δεύτερο βραβείο στο Β’ Φεστιβάλ Τραγουδιού του ΕΙΡ το 1960.*
Μια δεκαετία, περίπου, πριν, κάπου στα 1937, ο Μίκης Θεοδωράκης ξεκίνησε να μελοποιεί ποιήματα παιδικού χαρακτήρα, από το αναγνωστικό του γυμνασίου και τα βιβλία του πατέρα του, μια διαδικασία που διήρκεσε, περίπου, μέχρι το 1952. Ένα από αυτά ήταν και η «Καληνύχτα», του Πέτρου Γρανίτη που δημοσιεύθηκε το 1945 και μελοποιήθηκε από τον Μίκη το 1947.
47 χρόνια μετά, η «Καληνύχτα» ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά από την Παιδική χορωδία και την Ορχήστρα του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας, με την ενορχήστρωση, τη χορωδιακή επεξεργασία και τη διεύθυνση του Δημήτρη Καρβούνη και συμπεριλήφθηκε στον διπλό δίσκο που κυκλοφόρησε το 1994 από την Polygram με τίτλο «40 τραγούδια για παιδάκια και παιδιά». Σε αυτή την έκδοση το τραγούδι, για άγνωστο λόγο, αποδίδεται σε «άγνωστο» στιχουργό.
Το ίδιο συνέβη και στην επόμενη χορωδιακή εκτέλεση της «Καληνύχτας», αυτή τη φορά με την Παιδική Χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου, που συμπεριλήφθηκε στο cd «Δες τι λαμπρό φεγγάρι», που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβρη του 2005 από την Eros Music με δεκαοκτώ παιδικά τραγούδια του Μίκη, τα περισσότερα από τα οποία είχαν ηχογραφηθεί και το 1994. Και σε αυτή την έκδοση η «Καληνύχτα» αποδίδεται σε «άγνωστο» στιχουργό. Η ενορχήστρωση και η διεύθυνση ορχήστρας ήταν του Γιάννη Ιωάννου, ενώ συμμετείχαν ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο Διονύσης Τσακνής.
Το όνομα του Πέτρου Γρανίτη αναφέρεται σε μια κυκλοφορία της «Καληνύχτας» που πραγματοποιήθηκε το 2005 σε ένα cd με παιδικά τραγούδια ερμηνευμένα από τον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη, που κυκλοφόρησε στη Γερμανία από την Intuition, με τίτλο «First songs». Στην «Καληνύχτα» συνοδεύει η Παιδική Χορωδία Τυπάλδου, ενώ τρία τραγούδια ερμηνεύει η Μαρία Φαραντούρη. Τις ενορχηστρώσεις επιμελήθηκε ο Henning Schmedt και οι ηχογραφήσεις έγιναν τον Γενάρη του 1999 στο Kleiner Sendesaal des RBB και τον Μάρτη του 1999 στο Sierra Studio της Αθήνας.
Νομίζω πως έχει ενδιαφέρον η παράθεση της μαρτυρίας του Μίκη Θεοδωράκη για το συγκεκριμένο τραγούδι, όπως φιλοξενείται στο αγγλόφωνο ένθετο του cd:
«Δεν μπορώ να θυμηθώ καθόλου πώς έγραψα το τραγούδι “Καληνύχτα”. Πρέπει να ήταν το 1947, λίγο πριν εξοριστώ στην Ικαρία. Ήμουν είκοσι δύο ετών τότε και ακόμη δάσκαλος μουσικής σε ιδιωτικό σχολείο. Αφού τελείωνα τα μαθήματα, έγραφα τα τραγούδια μου και μάλλον αυτό το τραγούδι γράφτηκε ένα τέτοιο απόγευμα. Μάλλον, ήταν ένα από αυτά που έγραψα για την Αντιγόνη Μεταξά, τη ραδιοφωνική συντάκτρια. Κάθε τραγούδι που της έδινα για το πρόγραμμα σήμαινε ένα δωρεάν γεύμα για μένα. Ήταν την εποχή που έβγαινα συχνά για φαγητό με τον ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη».
*Πολύτιμες πληροφορίες, όπως και η παρτιτούρα του τραγουδιού αντλήθηκαν από σχετικό άρθρο του Παναγιώτη Ανδριόπουλου, που δημοσιεύθηκε πριν από τρία χρόνια στη lifo.
Ακούγοντας πριν από λίγες μέρες μια ξεχωριστή συνέντευξη του Παναγιώτη Ανδριόπουλου στον Σιδερή Πρίντεζη, βρέθηκα μπροστά σε μια ευχάριστη έκπληξη! Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος είναι συγγραφέας του πρόσφατου βιβλίου «Τα Χατζιδακικά» που περιλαμβάνει κείμενά του των τελευταίων 15 ετών, σχετικά με πτυχές του έργου και της σκέψης του Μάνου Χατζιδάκι και βρέθηκε στα studio του Δευτέρου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στις 23 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο ενός μεγάλου αφιερώματος του Δευτέρου Προγράμματος στον Μάνο Χατζιδάκι, με αφορμή τα 98 χρόνια από τη γέννησή του. (Μπορείτε να ακούσετε ολόκληρη την εκπομπή εδώ).
Όπως αφηγήθηκε ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος, το 1947 ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε στίχους του Μάνου Χατζιδάκι με αποτέλεσμα ένα νανούρισμα που ηχογραφήθηκε πολλά χρόνια μετά. (Μια ιστορία που οφείλω ομολογήσω πως αγνοούσα, αφού η «Καληνύχτα», όπως είναι ο τίτλος του τραγουδιού, δεν δισκογραφήθηκε ποτέ με το πραγματικό όνομα του στιχουργού του).
Από τον Μάη μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1945 ο Μάνος Χατζιδάκις συνεργάστηκε με το περιοδικό «Νέα Γενιά» της ΕΠΟΝ (όντας μέλος της), που κυκλοφορούσε παράνομα στα χρόνια της Κατοχής και νόμιμα αργότερα, ενώ από τον Ιούνιο του 1943 μέχρι τον Μάη του 1946 συνεργάστηκε με το περιοδικό της ΕΠΟΝ Μακεδονίας «Λεύτερα νιάτα», υπογράφοντας τα κείμενα και τα ποιήματά του με το ψευδώνυμο «Πέτρος Γρανίτης». Με αυτό το ψευδώνυμο υπέγραψε δώδεκα παιδικά ποιήματα, ανάμεσα στα οποία και το περίφημο «Κυπαρισσάκι», με μια διασκευή του οποίου απέσπασε το δεύτερο βραβείο στο Β’ Φεστιβάλ Τραγουδιού του ΕΙΡ το 1960.*
Μια δεκαετία, περίπου, πριν, κάπου στα 1937, ο Μίκης Θεοδωράκης ξεκίνησε να μελοποιεί ποιήματα παιδικού χαρακτήρα, από το αναγνωστικό του γυμνασίου και τα βιβλία του πατέρα του, μια διαδικασία που διήρκεσε, περίπου, μέχρι το 1952. Ένα από αυτά ήταν και η «Καληνύχτα», του Πέτρου Γρανίτη που δημοσιεύθηκε το 1945 και μελοποιήθηκε από τον Μίκη το 1947.
47 χρόνια μετά, η «Καληνύχτα» ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά από την Παιδική χορωδία και την Ορχήστρα του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας, με την ενορχήστρωση, τη χορωδιακή επεξεργασία και τη διεύθυνση του Δημήτρη Καρβούνη και συμπεριλήφθηκε στον διπλό δίσκο που κυκλοφόρησε το 1994 από την Polygram με τίτλο «40 τραγούδια για παιδάκια και παιδιά». Σε αυτή την έκδοση το τραγούδι, για άγνωστο λόγο, αποδίδεται σε «άγνωστο» στιχουργό.
Το ίδιο συνέβη και στην επόμενη χορωδιακή εκτέλεση της «Καληνύχτας», αυτή τη φορά με την Παιδική Χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου, που συμπεριλήφθηκε στο cd «Δες τι λαμπρό φεγγάρι», που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβρη του 2005 από την Eros Music με δεκαοκτώ παιδικά τραγούδια του Μίκη, τα περισσότερα από τα οποία είχαν ηχογραφηθεί και το 1994. Και σε αυτή την έκδοση η «Καληνύχτα» αποδίδεται σε «άγνωστο» στιχουργό. Η ενορχήστρωση και η διεύθυνση ορχήστρας ήταν του Γιάννη Ιωάννου, ενώ συμμετείχαν ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο Διονύσης Τσακνής.
Το όνομα του Πέτρου Γρανίτη αναφέρεται σε μια κυκλοφορία της «Καληνύχτας» που πραγματοποιήθηκε το 2005 σε ένα cd με παιδικά τραγούδια ερμηνευμένα από τον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη, που κυκλοφόρησε στη Γερμανία από την Intuition, με τίτλο «First songs». Στην «Καληνύχτα» συνοδεύει η Παιδική Χορωδία Τυπάλδου, ενώ τρία τραγούδια ερμηνεύει η Μαρία Φαραντούρη. Τις ενορχηστρώσεις επιμελήθηκε ο Henning Schmedt και οι ηχογραφήσεις έγιναν τον Γενάρη του 1999 στο Kleiner Sendesaal des RBB και τον Μάρτη του 1999 στο Sierra Studio της Αθήνας.
Νομίζω πως έχει ενδιαφέρον η παράθεση της μαρτυρίας του Μίκη Θεοδωράκη για το συγκεκριμένο τραγούδι, όπως φιλοξενείται στο αγγλόφωνο ένθετο του cd:
«Δεν μπορώ να θυμηθώ καθόλου πώς έγραψα το τραγούδι “Καληνύχτα”. Πρέπει να ήταν το 1947, λίγο πριν εξοριστώ στην Ικαρία. Ήμουν είκοσι δύο ετών τότε και ακόμη δάσκαλος μουσικής σε ιδιωτικό σχολείο. Αφού τελείωνα τα μαθήματα, έγραφα τα τραγούδια μου και μάλλον αυτό το τραγούδι γράφτηκε ένα τέτοιο απόγευμα. Μάλλον, ήταν ένα από αυτά που έγραψα για την Αντιγόνη Μεταξά, τη ραδιοφωνική συντάκτρια. Κάθε τραγούδι που της έδινα για το πρόγραμμα σήμαινε ένα δωρεάν γεύμα για μένα. Ήταν την εποχή που έβγαινα συχνά για φαγητό με τον ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη».
*Πολύτιμες πληροφορίες, όπως και η παρτιτούρα του τραγουδιού αντλήθηκαν από σχετικό άρθρο του Παναγιώτη Ανδριόπουλου, που δημοσιεύθηκε πριν από τρία χρόνια στη lifo.
