Όσον αφορά τα υλικά, σήμερα έχουμε ανώτερης ποιότητας ξύλα, κυρίως για το καπάκι, για το οποίο υπάρχει πληθώρα υλικών. Αρκετοί κατασκευαστές χρησιμοποιούν την ερυθρελάτη για το καπάκι, θεωρώντας ότι αυτό είναι καλύτερο από ηχητικής πλευράς. Η άποψη όμως που κυριαρχεί είναι ότι το καλύτερο ξύλο για την αρμονική πλάκα όπως ονομάζεται, είναι ο έλατος και μάλιστα από την περιοχή των Άλπεων. Έχει την ιδιότητα να συνεχίζει να αποδίδει με το πέρασμα του χρόνου και όχι να σταματά μετά από μια περίοδο πέντε ή έξι μηνών όπως είναι ο κέδρος, η σίτκα.
Η απόδοση του οργάνου όμως, δεν εξαρτάται μόνο από το ξύλο αλλά και από το βερνίκι. Μπορεί σε ένα όργανο να χρησιμοποιηθούν άριστα ξύλα και το βερνίκι να είναι αυτό που χρησιμοποιείται για έπιπλα. Αυτό «θανατώνει» τον ήχο γιατί δεν επιτρέπει στο ξύλο να πάλλεται. Το όργανο δεν ανταποκρίνεται στα «αδρά» χτυπήματα της πένας. Ο ρόλος του βερνικιού είναι γνωστός στους περισσότερους οργανοποιούς. Παρ’ όλα αυτά υποβαθμίζεται χάριν ευκολίας. Χαρακτηριστικά σας αναφέρω μία επίσκεψή μου σε μία έκθεση στην οποία όλα τα όργανα ήταν βερνικωμένα με πιστόλια, με βερνίκια σκληρής υφής. Ταυτόχρονα, πάνω σε έναν πάγκο είχαν υλικά από ρετσίνια τα οποία δεν είχαν χρησιμοποιήσει για τα όργανα που εκτίθονταν, αλλά μόνο για τους τύπους. Το βερνίκωμα είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της οργανοποιίας που έχει εγκαταλειφθεί από τους σημερινούς κατασκευαστές, διότι υπάρχουν τα βιομηχανικά βερνίκια, τα οποία στεγνώνουν σε πολύ λίγο χρόνο. Όμως δεν δίνουν δύναμη στον τόνο του οργάνου. Δίνουν περισσότερη προσοχή στη διακόσμηση του οργάνου παρά σε άλλες παραμέτρους που του δίνουν τα στοιχεία εκείνα που χρειάζεται : δύναμη στον τόνο, καθαρότητα του ήχου, ίδια ένταση στα «μπάσα» και «πρίμα», και διάρκεια στον ήχο. Και μια τελευταία παρατήρηση: όργανα με καλά «μπάσα», μπορούν να κάνουν οι περισσότεροι, με καλά «πρίμα» είναι το δύσκολο.
Ενδιαφέρον είναι κατά τη γνώμη μου να συγκρίνουμε τη διάρκεια ζωής ενός τετράχορδου και ενός τρίχορδου μπουζουκιού. Το τετράχορδο είναι όργανο μικρής χρονικής διάρκειας, έχει δηλαδή ημερομηνία λήξεως. Χρησιμοποιώντας παράλληλα μόνο καμάρια δημιουργούνται τέτοιες πιέσεις πάνω στο καπάκι του, η διάρκεια ζωής του δεν ξεπερνά τα 15 – 20 χρόνια, εκτός αν αλλάξουμε τη διάταξη των στηριγμάτων. Αλλά και πάλι η μεγάλη πίεση των χορδών θα δημιουργήσει άλλα προβλήματα. Το τρίχορδο όμως μπορεί να διατηρηθεί πάρα πολλά χρόνια, γιατί οι πιέσεις που δέχεται είναι φυσιολογικές. Υπάρχουν τρίχορδα από το 1930, ίσως και παλαιότερα. Πιστεύω ότι η κατασκευή του τετράχορδου είναι λάθος για τους λόγους που προανέφερα.
Με όλα τα σημερινά όργανα υπάρχουν προβλήματα, τα οποία είναι εμφανή όταν κάνει κάποιος συγκρίσεις με παλαιότερα όργανα που τα ακούμε από ηχογραφήσεις κυρίως της δεκαετίας του ’50. Τότε, οι ηχογραφήσεις γίνονταν με ένα μικρόφωνο και μπορούμε εύκολα να ξεχωρίσουμε αν ένα όργανο ήταν «μπάσο», «πρίμο», ή άλλα χαρακτηριστικά του ήχου που έχουν να κάνουν με τον τόνο του οργάνου. Σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των κατασκευαστών κατασκευάζει όργανα «μπάσα» που είναι πιο εύκολο: «Ψιλό» καπάκι, βερνίκια σκληρής υφής. Έτσι δημιουργούν έναν ήχο «μπάσο», ο οποίος δεν είναι καθαρός (δεν ξεχωρίζει η μία νότα από την άλλη) και το πέρασμα από τα «μπάσα» στα «πρίμα», ή αντίστροφα, δεν γίνεται ομοιόμορφα (κυρίως στα τετράχορδα μπουζούκια).
Πολλοί μουσικοί σήμερα ψάχνουν για καλά όργανα. Επειδή όμως τους λείπει η γνώση και η εμπειρία πάνω στον ήχο, δεν απαιτούν από τον οργανοποιό όργανα υψηλής ποιότητας. Πρέπει σήμερα οι ίδιοι οι οργανοποιοί να ξαναγυρίσουν σε παλιότερες τεχνικές αν θέλουν να προχωρήσει η οργανοποιία και να προσφέρουν αξιόλογες δημιουργίες. Υπάρχουν κατασκευαστές σήμερα που θεωρούν τους εαυτούς τους αυθεντίες και αποκαλούνται επαγγελματίες και άλλοι που αναφέρονται ως ερασιτέχνες. Όμως αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Αυτό που μετράει είναι το αποτέλεσμα της δουλειάς του καθενός και το χάρισμα που έχει από το να διαλέγει ξύλα μέχρι το τελικό φινίρισμα του οργάνου χωρίς να μεσολαβούν ενδιάμεσα «άλλοι» γιατί τότε αυτό που κάνει είναι «μοντάζ» οργάνου και όχι κατασκευή μουσικού οργάνου.
Μετά τιμής
Μηλιώνης Κων/νος
Μουσικός – Οργανοποιός
Η απόδοση του οργάνου όμως, δεν εξαρτάται μόνο από το ξύλο αλλά και από το βερνίκι. Μπορεί σε ένα όργανο να χρησιμοποιηθούν άριστα ξύλα και το βερνίκι να είναι αυτό που χρησιμοποιείται για έπιπλα. Αυτό «θανατώνει» τον ήχο γιατί δεν επιτρέπει στο ξύλο να πάλλεται. Το όργανο δεν ανταποκρίνεται στα «αδρά» χτυπήματα της πένας. Ο ρόλος του βερνικιού είναι γνωστός στους περισσότερους οργανοποιούς. Παρ’ όλα αυτά υποβαθμίζεται χάριν ευκολίας. Χαρακτηριστικά σας αναφέρω μία επίσκεψή μου σε μία έκθεση στην οποία όλα τα όργανα ήταν βερνικωμένα με πιστόλια, με βερνίκια σκληρής υφής. Ταυτόχρονα, πάνω σε έναν πάγκο είχαν υλικά από ρετσίνια τα οποία δεν είχαν χρησιμοποιήσει για τα όργανα που εκτίθονταν, αλλά μόνο για τους τύπους. Το βερνίκωμα είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της οργανοποιίας που έχει εγκαταλειφθεί από τους σημερινούς κατασκευαστές, διότι υπάρχουν τα βιομηχανικά βερνίκια, τα οποία στεγνώνουν σε πολύ λίγο χρόνο. Όμως δεν δίνουν δύναμη στον τόνο του οργάνου. Δίνουν περισσότερη προσοχή στη διακόσμηση του οργάνου παρά σε άλλες παραμέτρους που του δίνουν τα στοιχεία εκείνα που χρειάζεται : δύναμη στον τόνο, καθαρότητα του ήχου, ίδια ένταση στα «μπάσα» και «πρίμα», και διάρκεια στον ήχο. Και μια τελευταία παρατήρηση: όργανα με καλά «μπάσα», μπορούν να κάνουν οι περισσότεροι, με καλά «πρίμα» είναι το δύσκολο.
Ενδιαφέρον είναι κατά τη γνώμη μου να συγκρίνουμε τη διάρκεια ζωής ενός τετράχορδου και ενός τρίχορδου μπουζουκιού. Το τετράχορδο είναι όργανο μικρής χρονικής διάρκειας, έχει δηλαδή ημερομηνία λήξεως. Χρησιμοποιώντας παράλληλα μόνο καμάρια δημιουργούνται τέτοιες πιέσεις πάνω στο καπάκι του, η διάρκεια ζωής του δεν ξεπερνά τα 15 – 20 χρόνια, εκτός αν αλλάξουμε τη διάταξη των στηριγμάτων. Αλλά και πάλι η μεγάλη πίεση των χορδών θα δημιουργήσει άλλα προβλήματα. Το τρίχορδο όμως μπορεί να διατηρηθεί πάρα πολλά χρόνια, γιατί οι πιέσεις που δέχεται είναι φυσιολογικές. Υπάρχουν τρίχορδα από το 1930, ίσως και παλαιότερα. Πιστεύω ότι η κατασκευή του τετράχορδου είναι λάθος για τους λόγους που προανέφερα.
Με όλα τα σημερινά όργανα υπάρχουν προβλήματα, τα οποία είναι εμφανή όταν κάνει κάποιος συγκρίσεις με παλαιότερα όργανα που τα ακούμε από ηχογραφήσεις κυρίως της δεκαετίας του ’50. Τότε, οι ηχογραφήσεις γίνονταν με ένα μικρόφωνο και μπορούμε εύκολα να ξεχωρίσουμε αν ένα όργανο ήταν «μπάσο», «πρίμο», ή άλλα χαρακτηριστικά του ήχου που έχουν να κάνουν με τον τόνο του οργάνου. Σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των κατασκευαστών κατασκευάζει όργανα «μπάσα» που είναι πιο εύκολο: «Ψιλό» καπάκι, βερνίκια σκληρής υφής. Έτσι δημιουργούν έναν ήχο «μπάσο», ο οποίος δεν είναι καθαρός (δεν ξεχωρίζει η μία νότα από την άλλη) και το πέρασμα από τα «μπάσα» στα «πρίμα», ή αντίστροφα, δεν γίνεται ομοιόμορφα (κυρίως στα τετράχορδα μπουζούκια).
Πολλοί μουσικοί σήμερα ψάχνουν για καλά όργανα. Επειδή όμως τους λείπει η γνώση και η εμπειρία πάνω στον ήχο, δεν απαιτούν από τον οργανοποιό όργανα υψηλής ποιότητας. Πρέπει σήμερα οι ίδιοι οι οργανοποιοί να ξαναγυρίσουν σε παλιότερες τεχνικές αν θέλουν να προχωρήσει η οργανοποιία και να προσφέρουν αξιόλογες δημιουργίες. Υπάρχουν κατασκευαστές σήμερα που θεωρούν τους εαυτούς τους αυθεντίες και αποκαλούνται επαγγελματίες και άλλοι που αναφέρονται ως ερασιτέχνες. Όμως αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Αυτό που μετράει είναι το αποτέλεσμα της δουλειάς του καθενός και το χάρισμα που έχει από το να διαλέγει ξύλα μέχρι το τελικό φινίρισμα του οργάνου χωρίς να μεσολαβούν ενδιάμεσα «άλλοι» γιατί τότε αυτό που κάνει είναι «μοντάζ» οργάνου και όχι κατασκευή μουσικού οργάνου.
Μετά τιμής
Μηλιώνης Κων/νος
Μουσικός – Οργανοποιός
