Οδυσσέας Ιωάννου – «Ζηλεύω θανάσιμα το λόγο του Άκη Πάνου»

(ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕΡΟΣ Β’ & PHOTOS) «Έχω μεγαλώσει με το Μάνο Ελευθερίου, λατρεύω τον Άλκη Αλκαίο, αλλά ζηλεύω θανάσιμα το λόγο του Άκη Πάνου»
Οδυσσέας Ιωάννου – «Ζηλεύω θανάσιμα το λόγο του Άκη Πάνου» Φωτογραφία: Κίκα Α. Ρόκα
logo radio
Ogdoo web radio
Live
 
δηλώνει ο Οδυσσέας Ιωάννου στο δεύτερο μέρος της συνέντευξής μας. Το αφιερώσαμε σχεδόν αποκλειστικά στο δίσκο με τίτλο «Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει», όπου ερμηνεύει ο Γιάννης Κότσιρας και συνθέτει ο Θάνος Μικρούτσικος. Ένα δίσκο – τομή στην καριέρα του Γιάννη Κότσιρα, όπως άλλωστε παραδέχεται και ο ίδιος (διαβάστε εδώ), που προσωπικά πολύ αγάπησα. Ο Οδυσσέας εξηγεί, εξηγείται, ακόμα και αποκαλύπτει κάποιες ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, για το δίσκο, το Θάνο, το έργο του ως δημιουργού, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό.  

Να πούμε για το νέο δίσκο;
Με το Γιάννη, το είπα και στη συνέντευξη τύπου, γι’ αλλού ξεκίνησα. Έπεσε λίγη σκοτεινιά παραπάνω.

Τι ήθελες να κάνεις, να γράψεις πιο «στακάτα» λαϊκά λόγια;
Ναι, πιο ακαριαία λαϊκά λόγια. Και τι εννοώ. Θα πάρω παράδειγμα πρόσφατο. Το «Το δίκιο μου» θεωρώ πως είναι ένα τέτοιο τραγούδι.

Το οποίο συγκράτησα την πρώτη φορά που παίχτηκε, προ κυκλοφορίας, στην πρεμιέρα της Γιώτας Νέγκα και το συζητήσαμε τότε!
Ναι, μ’ αυτό ξεκινήσανε το πρόγραμμα και σε θυμάμαι που κόλλησες! Σπάνια κάποιος προσέχει ένα τραγούδι την ώρα που ξεκινάει η παράσταση, την ώρα που βολεύεται, που ανάβει τσιγάρο! Και μου λες «το πρώτο τραγούδι!». Και λέω «πού το κατάλαβες, δεν το άκουσε κανένας»! Αυτό είναι ένα ακαριαίο, λαϊκό τραγούδι. Επίσης, το «Δυο ξένοι». Ό,τι πιο απλό και λαϊκό. Κι έχω να σου πω ότι άκουσα διάφορα γι’ αυτό το κομμάτι. «Μπα, Οδυσσέα, από ‘δω και πέρα θα γράφουμε και τέτοια;». Και λέω «απ’ το στόμα σου και στου Θεού τ’ αυτί. Μακάρι να μπορέσω να γράψω λαϊκά τραγούδια, είτε ερωτικά, είτε οτιδήποτε άλλο».

Έχεις κάποιο στιχουργικό πρότυπο;
Να σου πω κάτι; Έχω μεγαλώσει με το Μάνο Ελευθερίου, λατρεύω τον Άλκη Αλκαίο, αλλά ζηλεύω θανάσιμα το λόγο του Άκη Πάνου! Απλά, καθημερινά λόγια. Μακάρι να μπορούσα να γράψω δύο τραγούδια στη ζωή μου, με το λόγο του Άκη Πάνου! Γι’ αυτό, ίσως, από το δίσκο με τον Πασχαλίδη, ενώ είχε και πιο σύνθετα τραγούδια, το λατρεμένο μου είναι ό,τι πιο απλό έχω γράψει στη ζωή μου, η «Σκυλίσια μέρα». Ένα απλό τραγούδι, ένας τύπος που η μέρα του ξεκινάει στραβά και περιμένει να ισιώσει. Τι πιο απλό, το έχουμε ζήσει όλοι. Χωρίς τίποτα εξεζητημένο, τραγουδάει σα να μιλάει. Αυτή την απλότητα κι αυτή τη λαϊκότητα την έχω ανάγκη πια, πολύ μεγάλη ανάγκη. Δε μου βγήκε στο Γιάννη, παρά μόνο σε ένα – δυο τραγούδια. Γενικώς, ήθελα περισσότερα λαϊκά τραγούδια που να παραπέμπουνε σε κάτι πιο άμεσο.
DSC 0074
Παίζει ρόλο και ο Θάνος (Μικρούτσικος) στο ότι δε σου βγήκε; Εσύ πια τον ξέρεις απ’ έξω κι ανακατωτά…
Η αλήθεια είναι ότι παίζει. Γνωρίζοντας, δηλαδή, ότι θα κάνει τις μελωδίες ο Θάνος, ασυνείδητα μου βγήκε ότι δε μπορώ να κάνω τα τραγούδια που θέλω. Ο Θάνος είναι τόσο μεγάλος μάστορας που καταφέρνει να περάσει και να κάνει πανεθνικό σουξέ ένα στίχο «πώς η ανάγκη γίνεται ιστορία, πώς η ιστορία γίνεται σιωπή» - που μόνο ο Μικρούτσικος μπορεί να κάνει το στίχο αυτό ζεϊμπέκικο, χωρίς ρεφραίν, δηλαδή, κατασκευαστικά ό,τι πιο λάθος μπορεί να γίνει, αλλά το κάνει εσκεμμένα - και με τη θεϊκή ερμηνεία του Μητροπάνου να το έχουνε χορέψει από ασφαλίτες μέχρι αναρχικοί στα Εξάρχεια! Οπότε, όταν έχεις το Θάνο, σου βγαίνει υποσυνείδητα να κάνεις κάτι πιο σύνθετο απ’ αυτό που θα ήθελες, ίσως, να κάνεις. Αν δηλαδή, το δίσκο αυτό τον έκανε λόγου χάρη ο Τόκας, πιθανόν να έγραφα λίγο πιο λαϊκά λόγια. Ο Θάνος, όμως, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος ορίζει το χώρο του. Δε μπορείς να είσαι μέσα στον κύκλο του Θάνου, στο χώρο του, και να κάνεις πολύ του κεφαλιού σου. Δεν το λέω προσωπικά, αλλά ως καλλιτεχνική οντότητα. Δε μετανιώνω, φυσικά. Αυτά που έγραψα ήταν η αλήθεια μου, αυτά ήθελα να πω.

Κατ’ αρχήν είναι εξαιρετικά! Όπως και ο Κότσιρας.
Θεωρώ ότι μιλάμε για έναν απίστευτο Κότσιρα σε αυτό το δίσκο. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι σε κανένα σημείο του δίσκου δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να αποδείξει τίποτα ή να κάνει ένα «α» επίδειξης για να δείξει τι φωνάρα έχει, τι έκταση έχει, πόσο κουρδισμένος είναι, ή τι μπορεί να κάνει. Μπήκε και υπηρέτησε το όραμα των τραγουδιών σαν παιδί πρώτης δημοτικού, μ’ ένα σεβασμό πρωτόγνωρο για δημιουργούς. Και είναι ο Κότσιρας! Δεν είναι ο χθεσινός!  

Θεωρώ ότι έχει ένα ιδιαίτερο ταλέντο στη διαχείριση του ταλέντου του, σχεδόν ιδιοφυές.
Νομίζω ναι! Ακριβώς!

Θα σε ρώταγα γι’ αυτό το τρίπτυχο συνθέτη, στιχουργού και ερμηνευτή, ποια είναι τα πλεονεκτήματά του;
Πολύ φοβάμαι ότι τα πλεονεκτήματα αυτού του τρόπου δουλειάς, έχουν να κάνουν μόνο με εμάς τους τρεις. Πόσο καλά περνάμε και πόσο ασφαλείς νιώθουμε τρεις άνθρωποι σε ένα στούντιο. Τον κόσμο δεν τον αφορά καθόλου. Σου έλεγα και πριν για τη δύναμη που έχει ένα τραγούδι (βλέπε πρώτο μέρος εδώ). Όταν εσύ ακούς ένα τραγούδι, στο αν θα σου αρέσει ή όχι, θα μετρήσει αν είναι μέρος κύκλου τραγουδιών; Αν ο συνθέτης που το έχει γράψει είναι φαρμακοποιός ή έχει εφτά πτυχία σύνθεσης; Αν ο στιχουργός δουλεύει στα Goody’s ή είναι γνωστός ποιητής; Τίποτα δε σε ενδιαφέρει απ’ αυτά, απολύτως τίποτα. Σε ενδιαφέρει να ξέρεις αν ο συνθέτης έχει καταπιεί τη μουσική και γράφει μόνο σε παρτιτούρα, ενώ σε ένα άλλο ο συνθέτης παίζει μόνο δυο ακόρντα στην κιθάρα, αλλά γέννησε τη μελωδία αυτή; Σε αφορά; Καθόλου! Με τον ίδιο τρόπο, δεν αφορά τον ακροατή αν αυτό που ακούει είναι απόσπασμα ή μέρος ενός κύκλου τραγουδιών ή ενός έργου ή όχι. Και τα τραγούδια, δυστυχώς, στην εποχή μας φεύγουνε στον κόσμο ένα – ένα.

Είναι μάλλον η νέα «μόδα»…
Σε τρία χρόνια θεωρώ ότι δε θα υπάρχει πια το φυσικό προϊόν που λέγεται CD. Θα τα γράφουμε ένα – ένα και θα τα πετάμε στο διαδίκτυο, όπως έχει ήδη ξεκινήσει να γίνεται. Αυτός ο τρόπος, ο κύκλος τραγουδιών, που θα έχει ενιαίο ύφος μουσικό, ενορχηστρωτικό, αφηγηματικό, στιχουργικό, ερμηνευτικό, έχει να κάνει μόνο με το πόσο καλά περνάμε και πόσο ασφαλείς νιώθουμε εμείς. Δεν αφορά κανέναν παραέξω, γιατί ελάχιστοι πια θα ακούσουν ένα δίσκο ολόκληρο. Δε θα τον αγοράσουν καν οι περισσότεροι, θα ακούσουνε μόνο το σουξέ στο youtube. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν το αναφέρω ως παράπονο, δεν παραπονιέμαι ποτέ για τίποτα, το αναφέρω ως διαπίστωση μόνο. Αν το μέλλον της μουσικής και του τραγουδιού είναι αυτό, αποσπασματικά τραγουδάκια ένα – ένα και κύκλοι τραγουδιών να μην υπάρχουν πια, so what, so be it! Θα ζήσουμε.

Γενικώς δεν παραπονιέσαι;
Γενικώς δεν παραπονιέμαι και γενικώς δε νοσταλγώ. Δεν είμαι απ’ αυτούς που λένε «στην εποχή μας ήταν καλύτερα». Θα ζήσουμε με όποιες συνθήκες μας έχουν τύχει να ζήσουμε. Μονόδρομος είναι.

Τι χρειάζεται για να πετύχει το τρίπτυχο που αναφέραμε;
Αλληλοσεβασμός, εκτίμηση και κοινό όραμα για την τέχνη του τραγουδιού. Πολλές φορές, ξέρεις, παρεξηγούμε κάποια πράγματα. Λέμε ότι για μια συνεργασία αρκεί μόνο να υπάρχει κοινό όραμα σε ιδεολογικό επίπεδο. Το τραγούδι είναι τέχνη. Πρέπει να έχουμε αγωνία και για τον κώδικα της τέχνης μας. Δε γράφεις τραγούδια μόνο με την ιδεολογία σου. Ή μόνο με το θυμό σου. Αν ήταν έτσι, η μητέρα μου που της κόψανε τη σύνταξη στη μέση, είναι τόσο θυμωμένη, που θα μπορούσε να γράψει διαμάντια. Μπορεί, όμως; Αρκεί ο θυμός της; Όχι. Άρα πρέπει να σκεφτόμαστε και πάνω στην τέχνη μας. Στον κώδικά της, πώς θα τον εξελίξουμε, πώς θα ‘μαστε εμείς, αλλά θα διευρύνουμε και τα όριά μας μέσα από την τέχνη μας.
DSC 0084
Θα ήθελες να μιλήσουμε ξεχωριστά για καθένα από τα τραγούδια του δίσκου; Τι ήθελες να πεις;
Οι προθέσεις του δημιουργού δεν παίζουν κανένα ρόλο. Σημασία έχει τι θα εισπράξει ο άλλος. Δε θέλω να αναλύω τα τραγούδια και να πω τι εννοούσα. Είναι λάθος. Είναι πολλά τα τραγούδια που άλλο εννοούσα και άλλο εισέπραξε ο κόσμος. Αυτοί έχουν δίκιο. Το δίκιο το έχει αυτός που ακούει το τραγούδι και το αγαπάει. Θα σου πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Σε πάρα πολλά πολιτικά άρθρα έχει γραφτεί και χρησιμοποιηθεί ο στίχος μου «τι νόημα έχει το όνειρο, χωρίς μικρές νοθείες». Το έχω δει σε μπροσούρες πολιτικές, σε προκηρύξεις, σε άρθρα… Όπου το έχω δει, είναι λάθος χρησιμοποιημένο. Είναι τελείως διαφορετικό αυτό που ήθελα να πω εγώ. Έχουν «μεταφράσει» το όνειρο σε όραμα. Εγώ όνειρο εννοούσα την ανάμνηση. Ότι γυρνάμε πίσω όλοι μας, θυμόμαστε πράγματα που ζήσαμε, αλλάζουμε μια μικρή παράμετρο και τα «ξαναζούμε» καλύτερα. Δεν είναι λάθος, όμως, πια! Αφού αυτό εισέπραξαν όλοι, το σωστό και το δίκιο το έχουν αυτοί, όχι εγώ. Δεν έχει καμία σημασία η δική μου πρόθεση.

Ας πούμε, λοιπόν, για 2-3 τραγούδια. Για παράδειγμα το «Θες έναν κόσμο πιο μεγάλο» που είπε πρώτος ο Μητροπάνος. Ποιος το διάλεξε;
Ήταν δική μου ιδέα να το πει ο Γιάννης. Είναι ένα τραγούδι στο οποίο ισορροπώ, όπως κι όλοι μας έχουμε ισορροπήσει στη ζωή μας, ανάμεσα στην παραίτηση και στο μάχιμο του πράγματος, στη διεκδίκηση. Μια ισορροπία στο μεταίχμιο, που θεωρώ πως κάθε  άνθρωπος έχει ζήσει.

Γιατί διάλεξες αυτό, λοιπόν;
Γιατί είναι το μοναδικό σε στίχους δικούς μου που μελοποίησε ο Μικρούτσικος και είπε ο Μητροπάνος. Είχε πει άλλο ένα, το οποίο όμως δε βγήκε ποτέ σε δίσκο. Λέγεται «Η Ρόζα πάει βόλτα». Το κάναμε το 1997, γράφτηκε για την έναρξη των συναυλιών του Θάνου και του Μητροπάνου, μετά το δίσκο «Στου αιώνα την παράγκα» και ακούστηκε μόνο στα live.

Ποιο άλλο έχει κάτι ιδιαίτερο;
Το δεύτερο τραγούδι που αγαπάω πάρα πολύ είναι αυτό που γράφτηκε για τον Άλκη, το «Όσοι δεν τα παράτησαν». Το πρώτο τραγούδι που αφιέρωσα στον Άλκη ήταν οι «Μικρές νοθείες». Στην ουσία ήταν ένα αντίδωρο για το τραγούδι «Για μια Ντολόρες», που έδωσε τον τίτλο στο δίσκο του Μικρούτσικου «Στου αιώνα την παράγκα», το οποίο είναι χαρισμένο σε μένα από τον Άλκη. Ήμουν φαντάρος όταν μου το αφιέρωσε και το έμαθα τυχαία σε μια σκοπιά, όταν βγήκε ο δίσκος. Μου έδωσε κουράγιο για δέκα θητείες. Το ίδιο τραγούδι αφιέρωσε ο Μικρούτσικος στο Χατζιδάκι και ο Άλκης σε μένα. Τις «Μικρές νοθείες», λοιπόν, τις αφιέρωσα στον Άλκη. Το «Όσοι δεν τα παράτησαν», όμως, είναι γραμμένο για τον Άλκη. Είχα στο μυαλό μου τον Άλκη, όπως τον έζησα εγώ, όπως τον έβλεπα εγώ, όχι μόνο το πνεύμα του, αλλά το πώς είχε τσακίσει το σώμα του, πώς κάπνιζε, πώς καθόταν στην καρέκλα, πώς ζούσε μέσα από τις λέξεις… Είχε έναν απίστευτο γραφικό χαρακτήρα, μαγικό! Τον άνθρωπο αυτό τον αγάπησα, γι’ αυτό αγαπώ και το τραγούδι ιδιαίτερα.

Κάποιο που γράφτηκε για συγκεκριμένο λόγο;
Η «Αγία των χαμένων». Ένα τραγούδι που το έγραψα λίγο μετά το Φαρμακονήσι. Με έκοψε στα δυο αυτή η είδηση. Όταν δε μπορείς να γυρίσεις το χρόνο πίσω, εμείς που γράφουμε, έχουμε βρει έναν τρόπο να ξορκίζουμε τις ενοχές μας.
DSC 0095
Νιώθεις ένοχος;
Ε, μωρέ, είμαστε όλοι ένοχοι σε πράγματα τα οποία μπορούσαμε να τα αποφύγουμε με διάφορους τρόπους, έμμεσους ή άμεσους. Είτε μέσω της άμεσης δημοκρατίας, είτε με εθελοντικούς τρόπους… Φυσικά δε μπορώ να νιώθω ένοχος για όλα τα κακά του κόσμου, δε μπορώ να τα φορτωθώ, ένοχος με την έννοια ότι έγινε στο όνομά μας αυτό! Έγινε στο όνομα της ασφάλειάς μας! Όταν γίνεται στο όνομα της ασφάλειάς σου μια τέτοια θηριωδία, δεν έχεις ευθύνη; Αυτοί είναι εκλεγμένοι από εμάς. Διορισμένοι από εμάς, να ενεργούν για μας κι όπως έχουν στο μυαλό τους αυτοί, να μας προστατεύουν. Τους έχουμε αφήσει μια λευκή επιταγή, τι σημαίνει προστασία για μας, ότι εσείς θα αποφασίζετε τι είναι επικίνδυνο για μας και δε θα είστε μόνο οι φύλακες, θα αποφασίζετε και για τη δράση. Γι’ αυτό είμαστε ένοχοι.

Είναι κι ένα τραγούδι, αυτό που συνυπογράφεις με τον Άλκη Αλκαίο, το οποίο αρχικά το έχει μελοποιήσει ο Μάριος Τόκας, σε εντελώς δοκιμαστική μορφή, βέβαια. (ακούστε το εδώ)
Το «Δωσ’ μου μια μέρα αληθινή»! Δεν το ήξερα, όταν μου το έδωσε ο Θάνος ότι το είχε κάνει ο Τόκας, το έμαθα πολύ μετά. Για κάποιο λόγο, ο Άλκης δεν του είχε γράψει ρεφραίν και μου λέει ο Θάνος «ξέρεις, μου λείπει ρεφραίν, θέλω κάτι που να επαναλαμβάνεται κι από τα τετράστιχα του Άλκη δε θεωρώ ότι υπάρχει κάτι που πρέπει να επαναλαμβάνεται. Βρες μου ένα ρεφραίν, λοιπόν, που να συμπυκνώνει αυτά που λέει ο Άλκης».

Και το βρήκες ελπίζοντας να μην έρθει κατσάδα «άνωθεν»!
Ακριβώς! Και δε σου κρύβω, χτύπησε και λίγο τη ματαιοδοξία μου να υπάρχει ένα τραγούδι που συνυπογράφω με τον Άλκη. Θεωρώ πως δε θα έχει αντίρρηση. Κάποια στιγμή θα βρεθούμε και θα μου πει. Εκ των υστέρων, ο Θάνος μου είπε πως ο ίδιος ο Άλκης του είχε πει να το δώσει να του βάλω εγώ ρεφρέν, αλλά δεν τον πιστεύω… Μάλλον μου το είπε για να μην αγχωθώ.

Για ποιο άλλο έχεις κάτι να μου πεις;
Να πω ότι στα πιο αγαπημένα μου είναι επίσης τα «Αυτός ο ήλιος» και «Από το όνειρο θα πίνω».

Του Κότσιρα ποιο είναι το αγαπημένο;
Αυτό που θα βγει τώρα στα ραδιόφωνα, το «Είπαν ό,τι είχανε να πούνε». Έχει πιο British ορχήστρα αυτό, δεν είναι πολύ λαϊκό.

Ποιο θα είναι το επόμενο πράγμα που θα κάνεις δισκογραφικά;
Γιώτα Νέγκα! Θα κάνουμε με το Θέμη Καραμουρατίδη τον επόμενο δίσκο της. Προς το τέλος του 2015.

Οδυσσέα, ευχαριστώ πολύ!
DSC 0071

ΤΟ OGDOO.GR ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

Το τραγούδι αλλιώς, στο email σας!

Ενημερωθείτε πρώτοι για τα τελευταία νέα στο χώρο της καλής μουσικής!