Ο Οδυσσέας Ιωάννου δέχτηκε ευχαρίστως να έρθει στα γραφεία του Ogdoo Music Group. Απαντώντας στις ερωτήσεις μου, μας είπε τα νέα του, μιλώντας παράλληλα για όσα άπτονται σ’ αυτά μέσα στη σκέψη του, για τις πολλαπλές κι ενδιαφέρουσες δραστηριότητές του και τον κεντρικό τους άξονα: το τραγούδι και το «συναισθηματικό» του χρηματιστήριο, που αλλάζει καθημερινά. Νέος δίσκος με Νατάσσα Μποφίλου & Σωκράτη Μάλαμα, αρκετό υλικό για τον επόμενο, ένας δίσκος με Γιάννη Κότσιρα (δισκάρα εννοώ), που μόλις κυκλοφόρησε και μια μουσικοθεατρική παράσταση στα σκαριά. Στο δικό μας «συναισθηματικό» χρηματιστήριο τα τελευταία (αρκετά) χρόνια, ο Οδυσσέας κερδίζει έδαφος συνεχώς.
Οδυσσέα, πες μας για τη δουλεία που ετοιμάζεις με το Θέμη Καραμουρατίδη για τη Νατάσσα Μποφίλιου & το Σωκράτη Μάλαμα.
Κατ’ αρχήν, από την ημέρα που συμφωνήσαμε με τον Καραμουρατίδη να κάνουμε ένα δίσκο μαζί, έχουν περάσει ακριβώς δυόμισι χρόνια. Είναι η πρώτη φορά που κάνω ένα δίσκο που κρατάει τόσο πολύ – από τη συμφωνία μέχρι την έκδοση. Πήγαμε χαλαρά, αργά… γράψαμε πάρα πολλά τραγούδια. Η ιδέα ήταν να κάνουμε ένα δίσκο οι δυο μας και σε εκείνη τη φάση δεν υπήρχαν τραγουδιστές.
Γιατί ειδικά με το Θέμη;
Υπήρχε αλληλοεκτίμηση κι ήταν πολύ γοητευτικό για μένα να κάνω τραγούδια μ’ έναν εξαιρετικά ταλαντούχο άνθρωπο. Επίσης, ήταν η πρώτη φορά που θα συνεργαζόμουν μ’ έναν μικρότερό μου, μεγάλη πρόκληση. Δεν είχα κάνει ποτέ τραγούδια με μικρότερους, εννοώ μιας άλλης γενιάς, αλλά κάποια στιγμή, βέβαια, θα συνέβαινε κι αυτό, όσο μεγαλώνουμε. Η μουσική του Θέμη, όχι μόνο στη μελωδία, αλλά και στις ενορχηστρώσεις, στο να φτιάχνει περιβάλλον, έχει στοχασμό από πίσω. Δεν έχει μόνο ταλέντο, έχει και στοχασμό, που είναι πολύ σημαντικό.
Πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα;
Αρχικά σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα δυτικότροπο δίσκο. Δε θα πω τη λέξη ροκ, αλλά με δυτικές ορχήστρες και ανάλογες φωνές. Στην πορεία, ενώ τα πρώτα μας είχαν βγει τέτοια, του Θέμη άρχισαν να του βγαίνουν αρκετά λαϊκά και κάποιες μελωδίες περισσότερο του «εντέχνου» παρά του ηλεκτρικού τραγουδιού. Αποφασίσαμε να αφήσουμε τα πρώτα στην άκρη, για να κάνουμε ένα δίσκο μ’ αυτά αργότερα, με κάποιο τραγουδιστή που να μπορεί να υποστηρίξει δυτικότροπα τραγούδια. Τα βάλαμε κάτω και σκεφτήκαμε ποιοι μπορούν να υποστηρίξουν φωνητικά το υλικό μας. Καταλήξαμε στο δίδυμο Μποφίλιου – Μάλαμα, που ακούγεται σε κάποιους λίγο παράταιρο, σαν «δυο διαφορετικοί κόσμοι» σε ένα δίσκο. Ενώ υπήρξε αρκετά μεγάλος ενθουσιασμός όταν βγήκε η είδηση, υπήρξαν και κάποιοι που το είδαν καχύποπτα, τύπου «τι πάτε να ενώσετε τώρα εκεί». Όσοι είχαν ένα μικρό «κράτημα», θεωρώ πως όταν ακούσουν το δίσκο θα δουν ότι ενώνονται απόλυτα.
Τι θα περιλαμβάνει ο δίσκος;
Υπάρχει ένα ντουέτο μόνο, ένα τραγούδι λένε μαζί, και τα υπόλοιπα μοιράζονται πέντε στη Νατάσσα και τέσσερα στο Σωκράτη, αλλά ο ένας «μπαίνει» στον άλλον, κάνοντας φωνητικά. Άρα συναντιούνται από τα δέκα τραγούδια στα έξι. Νομίζω ότι βγαίνει κάτι εξαιρετικά συναισθηματικό, είναι από τους πλέον συναισθηματικούς δίσκους που έχω κάνει.
Η ένσταση του κοινού ως προς τη σύμπραξή τους, πού έγκειται ακριβώς;
Άμα σκεφτείς ότι πήρα mail από φανατικούς του Σωκράτη, όταν κάναμε τη συναυλία του Μελωδία με Αλεξίου, Μάλαμα και Ιωαννίδη, και με ρώταγαν τι δουλειά έχω να μπλέξω το Σωκράτη με τη Χαρούλα… Θέλω να πω ότι υπάρχει ένα κοινό, ένας πολύ σκληρός πυρήνας που διέπεται από φανατισμό. Σέβομαι την αγάπη σου για τη μουσική, αλλά από ένα σημείο και ύστερα δε μπορεί να γίνεσαι όμηρος των ιδεοληψιών. Μιλάμε για αγάπη προς το πρόσωπο πια, οπότε ξαφνικά γίνεται ιδεοληψία, η οποία δεν έχει να κάνει με τη μουσική. Εμείς, καλό θα είναι να μη γινόμαστε όμηροι αυτού που περιμένουν οι άλλοι από μας, ακόμη και αυτού που περιμένουν αυτοί που μας αγαπάνε από εμάς, όχι μόνο οι φανατικοί – θετικά ή αρνητικά. Όσο μπορείς, πρέπει να τραβάς το δρόμο σου. Μόνο εκεί θα είσαι ειλικρινής. Αν μπορείς να κλείσεις τ’ αυτιά σου σε αυτό που περιμένουν οι άλλοι από σένα. Δεν έχω κανένα λόγο να αισθανθώ «ένοχος» γι’ αυτή τη σύμπραξη, κάθε άλλο! Αισθάνομαι πολύ περήφανος που είχα την ιδέα να κάνω τις δυο βραδιές μ’ αυτούς τους τρεις. Απλά υπάρχουν κάποιοι που διαφωνούν και θεωρώ πως είναι η μειοψηφία. Επίσης, είναι τόσο μεγάλη η δύναμη των τραγουδιών, όχι των συγκεκριμένων, του τραγουδιού γενικότερα, που όταν βγει ένα που σου αρέσει, ξεχνάς αμέσως αυτά που έλεγες πριν. Καμία πρώιμη συζήτηση - ένσταση ή διαφήμιση δεν αντέχει αφού ακουστεί το τραγούδι. Το ακούς και σε χτυπάει στα μούτρα, ή δε σε χτυπάει στα μούτρα. Όλα τα άλλα εξαφανίζονται. Θέλω να καταλήξω δηλαδή, ότι ακόμα κι αυτοί που θεώρησαν ότι αυτό που κάνουμε μπορεί να μην κολλάει, αν ακούσουν ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο ή αν ακούσουν το ντουέτο που λένε οι δυο τους στο δίσκο, που είναι ένα εξαιρετικά συγκινητικό τραγούδι, πολύ δύσκολα θα εμμείνουν στις αρχικές τους απόψεις ότι οι δυο κόσμοι δεν κολλάνε. Δεν είναι δυο κόσμοι, είναι δυο εξαιρετικοί τραγουδιστές, εξαιρετικοί καλλιτέχνες, άλλης γενιάς, που ενώθηκαν με πολλή αγάπη σε ένα δίσκο και νομίζω ότι ταιριάζουν απόλυτα.
Τι θα ακολουθήσει του δίσκου;
Προφανώς δε θα γίνουν live κοινά, καθένας ακολουθεί το δρόμο του σε αυτόν τον τομέα, αλλά θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει μέλλον σ’ αυτό. Πώς θα είναι το μέλλον, δε ξέρω. Θα γράψει κάποια τραγούδια ο Θέμης για το Σωκράτη; Θα γράψω εγώ με το Θέμη για το Σωκράτη; Θα είναι κάτι σε ένα άλλο δίσκο Σωκράτης – Νατάσσα; Είναι τόσο αγαπησιάρικη η δουλειά αυτή και ήρθαμε όλοι τόσο κοντά μεταξύ μας, που θεωρώ ότι θα έχει μέλλον, αρκεί να βγουν τα τραγούδια και να αρέσουν στον κόσμο.
Πότε περιμένουμε την κυκλοφορία και από πού;
Είμαστε στις μίξεις τώρα. Επειδή σε ορισμένα τραγούδια έχει γράψει ο Θέμης πάρα πολλά όργανα και μπορεί να πάρει και μία μέρα κάθε τραγούδι, δε νομίζω να βγει πριν από το τέλος Νοέμβρη. Αν τρέξουμε, θα βγει τότε από τη Feelgood και ίσως βγει κι ένα τραγούδι νωρίτερα.
Πιστεύεις πως θα βρει αποδοχή;
Το τραγούδι είναι που «μιλάει» και βγαίνει, οποιαδήποτε άλλη φιλολογία, οποιοσδήποτε άλλος πρόλογος πάνω σε μια δουλειά, γίνεται μόνο για τις μεταξύ μας κουβέντες, δεν έχει κανένα νόημα. Όλα αυτά που λέω εγώ δε θα έχουν κανένα νόημα αν βγει ο δίσκος και κάποιος ακούσει τα τραγούδια και πει ότι δεν του αρέσουν. Επίσης, δε θα έχουν κανένα νόημα ούτε αν του αρέσουν.
Ποια είναι η δύναμη του τραγουδιού;
Έχω καταλήξει ότι η δύναμη του τραγουδιού είναι τεράστια. Είναι η μοναδική τέχνη που έρχεσαι σε καθημερινή επαφή μαζί της τόσο πολύ και επίσης η μοναδική τέχνη που έρχεσαι σε επαφή μαζί της χωρίς να το έχεις επιδιώξει. Ένα βιβλίο, το ανοίγεις. Επιδιώκεις. Μια ταινία, τη βλέπεις. Επιδιώκεις. Ενώ θα πάω εδώ δίπλα να πάρω έναν καφέ και θ’ ακούσω ένα τραγούδι. Θα μπω στο αυτοκίνητο, θα πάρει μπρος αυτόματα το ραδιόφωνο και θ’ ακούσω ένα τραγούδι. Είναι η μοναδική τέχνη που σε «βρίσκει», άρα σε βρίσκει απροετοίμαστο σε όλες τις δυνατές στιγμές σου. Αυτό από μόνο του δημιουργεί στο τραγούδι μια καθημερινή υπεραξία ή απαξίωση. Τι εννοώ; Όταν θα πάω στο αμάξι τώρα και θ’ ακούσω, π.χ., το «Όλα σε θυμίζουν» για χιλιοστή φορά στη ζωή μου, ένα λατρεμένο τραγούδι, ανάλογα τη φάση που θα είμαι, θα του δώσω ένα κλικ παραπάνω στην αξία του, ή θα του αφαιρέσω κάτι από την αξία του. Το συναισθηματικό μας «χρηματιστήριο» του τραγουδιού, κάθε μέρα αλλάζει. Τώρα που μιλάμε αλλάζει! Αυτή τη στιγμή κάπου, κάποιος ακούει ένα τραγούδι, αγαπημένο των δυο μας. Το ακούει σε μια φάση που δεν του ταιριάζει και τον ενοχλεί. Το απαξιώνει λιγάκι. Κάθε μέρα η αξία του τραγουδιού αλλάζει στο συναισθηματικό μας χρηματιστήριο. Είναι εντυπωσιακό.
Ίσως γι’ αυτό το λόγο, περισσότερος κόσμος δίνει βάση στο στίχο. Εννοείται πως παίζει ρόλο και η σύνθεση και η ερμηνεία, αλλά αν αυτό που ακούς δε σε καταλαμβάνει συναισθηματικά…
Αν αυτό που ακούς στο στίχο συναισθηματικά σε «πιάνει» και η μουσική είναι αδιάφορη, το κομμάτι θα σε συγκινήσει την πρώτη φορά που θα το ακούσεις, τη δεύτερη… και την τρίτη τελείωσε. Δεν έχει μπει ποτέ, κανένα τραγούδι στο DNA του Έλληνα, ποτέ κανένα δεν έγινε μεγάλο τραγούδι των Ελλήνων με κακή μουσική. Ποτέ. Με μέτριο στίχο έχει γίνει. Άρα, λοιπόν, εκείνο που θα μείνει τελικά, δεν είναι η δική σου συναισθηματική φόρτιση από το στίχο, αυτό θα λειτουργήσει την πρώτη φορά τη δεύτερη. Θα σε κουράσει πολύ την τρίτη ένα κακότεχνο τραγούδι, που δεν έχει καλή μουσική. Γι’ αυτό συνηθίζω να λέω – και μου την πέφτουνε κάποιοι φίλοι – ότι το τραγούδι είναι 70 – 30. 70% μουσική και 30% στίχος. Ένας στίχος στο χαρτί από μόνος του, δεν είναι τίποτα. Είναι ίσως κάτι όταν γίνει τραγούδι. Μιλάω για όσους γράφουν για τραγούδι επί τούτου, όχι για όσους γράφουν ποίηση. Όταν δίνω ένα χαρτί εγώ, από μόνο του δεν είναι τίποτα. Το τι θα γίνει θα φανεί στη μελοποίηση. Γι’ αυτό και έχουμε αγαπήσει στίχους που ως τραγούδι έγινε αδιάφορο, άρα είναι ένα κακό τραγούδι, άρα θα αγαπηθεί πρόσκαιρα και θα πεθάνει και πολλές φορές έχουμε πέσει σε τραγούδια που είναι τόσο δυνατή η μελωδία, που ακόμα κι ο στίχος αν τον επιμερίσεις, βλέπεις ότι δεν είναι κάτι ιδιαίτερο, αλλά είναι τόσο δυνατή η μελωδία που πραγματικά σε χτυπάει στα μούτρα. Τι να πούμε για το Λοΐζο τι έγραφε στα 25 του! Ο Ξαρχάκος στα 25 του τι έγραφε! Τι να πούμε γι’ αυτούς τους ανθρώπους τώρα! Κανένα τραγούδι δε θα μείνει με καλό στίχο μόνο. Κανένα και στο υπογράφω και προκαλώ όποιον θέλει να μου φέρει ένα παράδειγμα, ποιο τραγούδι έχει μείνει στην Ελλάδα ως μεγάλο τραγούδι με τέλειο στίχο και κακή μουσική. Ανάποδα, μπορώ να σου κάνω έναν κατάλογο τώρα, με πάνω από σαράντα.
Μίλησέ μας για το θεατρικό που σκηνοθετεί ο Παντελής Βούλγαρης και παίζετε εσύ, ο Παπακωνσταντίνου & ο Θηβαίος.
Ήταν μια ιδέα του Βασίλη. Προσπαθούμε να κάνουμε μια παράσταση η οποία βασικά είναι μουσική. Το γεγονός βέβαια, ότι πηγαίνουμε σε ένα θέατρο και δεν ανεβαίνουμε στο Σταυρό του Νότου, από μόνο του μας υπαγορεύει να ακολουθήσουμε κάποιους κανόνες και κώδικες. Διότι η θεατρική σκηνή έχει κώδικες. Όταν την πατάς, δε μπορείς να τους αγνοείς τελείως και να πεις ότι εγώ πάω να κάνω μια παράσταση σαν να την έκανα σε μουσική σκηνή. Το σκηνικό είναι μια μπάντα που περιμένει το τρένο σε κάποιο σταθμό για να πάει να παίξει, το τρένο καθυστερεί συνεχώς και μέχρι να έρθει, παίζουν τραγούδια. Η αρχική ιδέα ήταν να υπάρχουν και τέσσερις ηθοποιοί, δύο πιτσιρικάδες και δυο μεγαλύτερης ηλικίας που περιμένουν το τρένο κι εκείνοι και να γράψω εγώ τους διαλόγους των ανθρώπων αυτών. Τι θα λένε περιμένοντας. Μετά άλλαξε η ιδέα του Βασίλη, μου ‘πε «δε θέλω αυτό, θέλω εσένα τον ίδιο στη σκηνή να παίξεις τον εαυτό σου κατά κάποιο τρόπο, τον Οδυσσέα Ιωάννου, παραγωγό ραδιοφώνου».
Ότι συναντάς τη μπάντα στο σταθμό;
Δεν τους συναντάω, εγώ είμαι σε άλλο χρόνο. Θα είμαι πάνω στη σκηνή, αλλά σε άλλο χρόνο. Σαν αφηγητής, αλλά δεν έχουμε αποφασίσει ακόμα αν θα ετοιμάζω μια εκπομπή ραδιοφώνου, αν θα την κάνω την εκπομπή ζωντανά, ή αν θα γράφω κείμενα για μια παράσταση. Οι δικές μου παρεμβάσεις, που θέλω να είναι όσο το δυνατό πιο διακριτικές, θα είναι κάποια σημαντικά γεγονότα που ζήσαμε από το ’74 μέχρι σήμερα, αλλά μέσα από προσωπικές ιστορίες. Μέσα από ατομικές διαδρομές, πώς έζησαν κάποιοι άνθρωποι κάποια πολύ σημαντικά γεγονότα. Είτε λέγεται εισβολή στην Κύπρο, είτε μεταπολίτευση, είτε ο μεγάλος σεισμός της Αθήνας, ο Γιωργάκης στο Καστελλόριζο… Όλα αυτά τα γεγονότα, πώς τα πέρασα μέσα από κάποιες τυχαίες προσωπικές διαδρομές, με τις οποίες μπορούν να ταυτιστούν πάρα πολλοί. Άρα δε θα είναι μια παράσταση ούτε καταγγελτική, ούτε θα «κουνάει δάχτυλο».
Τα δύο άλλα αγόρια;
Τα δύο άλλα αγόρια θα τραγουδάνε και πρέπει να γραφτούν και κάποιοι διάλογοι γι’ αυτούς. Όλο αυτό το δέσιμο θα μας το κάνει ο Βούλγαρης, αν και δεν το έχουμε ακόμα «βρει» και τα τραγούδια είπαμε να μην είναι μόνο από το ’74 και μετά μόνο, να είναι 30 πολύ καλά τραγούδια, από Τσιτσάνη, Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Λοΐζο, Μικρούτσικο, Μούτση, αλλά φυσικά και ρεπερτόριο Θηβαίου και Βασίλη. Αν όλα αυτά πάνε καλά, λέμε να το ανεβάσουμε από αρχές Δεκέμβρη στο Θέατρο Διάνα.
Γράφεις κάτι άλλο, εκτός από τραγούδια, αυτό το διάστημα;
Όχι, έχω πέσει με τα μούτρα στη δισκογραφία. Θεωρώ ότι έχασα πάρα πολύ χρόνο λόγω υποχρεώσεων στο ραδιόφωνο και λόγω ότι κάποιοι άνθρωποι είχαν καταφέρει να με πείσουν πως είναι ασυμβίβαστο να γράφεις τραγούδια και να είσαι στο ραδιόφωνο. Δε με συγχωρώ γι’ αυτό, με την έννοια ότι ασυμβίβαστο δε μπορεί να είναι τίποτα που έχω καταφέρει μόνος μου, χωρίς καμία βοήθεια. Το ραδιόφωνο δεν το «κληρονόμησα» από κανέναν, δε μου το χάρισε κανένας και δεν το κέρδισα στο τζόκερ. Ό,τι έκανα στο ραδιόφωνο 20 χρόνια, το έχτισα καθημερινά με φοβερή προσωπική δουλειά, εγώ τον έφτιαξα τον εαυτό μου στο ραδιόφωνο. Τώρα πια δεν το καταλαβαίνω καθόλου πως μπορεί να είναι ασυμβίβαστο κι επειδή έχασα αρκετό χρόνο και δεν ασχολήθηκα με αυτό που πραγματικά αγαπάω, που είναι η γραφή, έχω πέσει με τα μούτρα στη δισκογραφία.
Άρα θα αφοσιωθείς αποκλειστικά εκεί;
Η αλήθεια είναι ότι, όσο μεγαλώνω, αρχίζω να βλέπω περισσότερο αντικειμενικά πού φτάνει το χέρι μου. Δηλαδή να σου λέει ένας φίλος σου «ρε συ γράφεις καλά, γράψε μυθιστόρημα», το θεωρώ τουλάχιστον αστείο. Δε νομίζω ότι έχω τα κότσια να γράψω μυθιστόρημα που έχει λόγο να γραφτεί. Γράφονται χιλιάδες. Επίσης, το ότι γράφω καλά ένα κειμενάκι των 200 – 300 λέξεων είναι η διαφορά που έχει ένας φωτογράφος, από ένα σκηνοθέτη. Είναι σαν να πεις σε ένα φωτογράφο «ρε συ ωραίες φωτογραφίες τραβάς, γύρνα μια ταινία»! Οπότε στην παρούσα φάση, το θεωρώ τουλάχιστον αστείο ότι μπορώ να γράψω μυθιστόρημα. Κατ’ αρχήν, ούτε το χρόνο έχω, ούτε τον κώδικα γνωρίζω. Αν αισθανθώ ότι κάποια στιγμή έχω το χρόνο και μπορώ να αφοσιωθώ σε κάτι τέτοιο, μπορεί να το κάνω, αλλά νομίζω ότι δε φτάνει μέχρι εκεί το χέρι και τα φτερά μου. Είναι τεράστια η τέχνη του μυθιστορήματος για μένα. Τι να πω… πόσο σέβομαι έναν μυθιστοριογράφο που είναι εξαιρετικός; Υποκλίνομαι! Να βγάλω ένα βιβλίο με κάποια διηγήματα, μπορεί και να το κάνω. Για την ώρα και τα επόμενα 3-4 χρόνια, όμως, θέλω να κάνω δίσκους.
Τη θεματολογία σου την αντλείς από κάπου συγκεκριμένα;
Όχι, από παντού. Κατ’ αρχήν, γράφω μόνο με παραγγελία, δεν έχω τίποτα έτοιμο.
Εννοείς δεν έχεις στο «συρτάρι»…
Ακριβώς. Δεν έχω τίποτα έτοιμο, δε γράφω για να γράφω και δουλεύω πάντα με παραγγελία. Όχι παραγγελία θέματος. Ότι πάμε να κάνουμε ένα δίσκο τότε και πάντα με deadline. Δουλεύω καλύτερα με deadline. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι δε γίνεσαι, καθημερινά, ένα φίλτρο πραγμάτων, που πολλές φορές έχουν ζήσει άλλοι. Ο στιχουργός είναι φίλτρο. Προσπαθώ κάθε φορά που γράφω να είναι ένα γνήσιο και ειλικρινές αποτύπωμα του Οδυσσέα της εποχής εκείνης. Ποιες είναι οι αγωνίες μου, ποιες είναι οι χαρές μου… Προσπαθώ πια να μην αυτολογοκρίνομαι στη χαρά μου.
Το κάνεις;
Παλιότερα το έκανα. Κάποια στιγμή, ανοίγεις τα μάτια σου – ειδικά μετά την κόρη μου – και λες κάτσε ρε μεγάλε, δεν είναι τόσο μαύρη η ζωή σου. Γράψε γι’ αυτά που σε πονάνε, αλλά γράψε και γι’ αυτά που έχεις κερδίσει. Δεν είναι ντροπή η χαρά. Γράψε και ότι είσαι χαρούμενος μια στιγμή για κάποιο πράγμα, ακόμα κι αν όλα γύρω σου είναι μαύρα. Μην αυτολογοκρίνεσαι στη χαρά σου. Έχεις ζήσει πράγματα, έχεις κατακτήσει πράγματα και μετά τη γέννηση του παιδιού για παράδειγμα, βλέπεις φωτεινά πράγματα. Αυτά δε θα τα γράψεις ποτέ; Θα γράψεις μόνο πόσο κακή είναι η κρίση; Θα το γράψεις κι αυτό, φυσικά. Προσπαθώ, λοιπόν, να περνάω στους στίχους μου και τις φωτεινές στιγμές μου, όσο μπορώ, γιατί έχω ανάγκη να το βγάλω.
Σε επηρέασε, λοιπόν, η γέννηση του παιδιού…
Πάρα πολύ. Μετακινήθηκε ο άξονάς μου τελείως. Κι επίσης, θεωρώ ότι είναι η μοναδική άδολη αγάπη που μπορεί να νιώσει άνθρωπος. Όλες οι άλλες, έχουν ένα ψήγμα δόλου, υστερόβουλης σκέψης. Το «πρόβλημα» με το παιδί, που για μένα είναι πάρα πολύ σημαντικό, το βιώνω έντονα και πρέπει να το λύσω, είναι ότι όποιος δεν κάνει ποτέ του παιδιά δε θα μάθει τι σημαίνει εντελώς άνευ όρων και άδολη αγάπη, αλλά δε θα ζήσει και την απίστευτη μαύρη κορδέλα που περνάει από το μυαλό, το τι θα συμβεί αν πάθει κάτι το παιδί. Γλιτώνεις το απόλυτο μαύρο, αλλά χάνεις και το απόλυτο κόκκινο. Τα δύο μεγάλα άκρα. Αισθάνομαι ότι ζω στην κόψη και των δυο άκρων. Προσπαθώ να το παλέψω, γενικά στη ζωή μου. Φόβος δεν είναι αυτό που φοβάσαι, είναι η απόσταση που μικραίνει από αυτό που φοβάσαι. Είναι απόσταση ο φόβος, όπως και η ελπίδα. Όταν φοβόμαστε κάτι μας τρομάζει η απόσταση που μικραίνει από ένα γεγονός. Κι επίσης, πολλές φορές, το οποίο δεν ισχύει, βέβαια, στο παιδί σου, όταν συμβεί αυτό που φοβάσαι, δεν είναι αυτό που πίστευες. Έχει πάντα άλλες διαστάσεις. Και ποτέ δε ξέρεις ποιες είναι οι δυνάμεις που θα αντλήσεις και πώς μπορεί να το περάσεις πολύ εύκολα.
Αντέχει ο άνθρωπος σε πολύ περισσότερα πράγματα απ’ αυτά που φαντάζεται…
Αντέχει. Ο απόλυτος σεβασμός από μένα στον άνθρωπο που χάνει το παιδί του και συνεχίζει να ζει και να δημιουργεί. Αυτό δεν το χωράει το μυαλό μου…
Κι όμως συμβαίνει…
Φυσικά και συμβαίνει, γι’ αυτό σου λέω ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν όχι μόνο το σεβασμό μου, την αγάπη μου και το σεβασμό μου.
Όπως έλεγε κι ο παππούς μιας φίλης πριν τον χάσουν, σημασία (στο θάνατο) έχει να μη χαλάει η σειρά… Αυτό που είπες πριν, για την αυτολογοκρισία, πολλές φορές είναι χειρότερη κι απ’ τη λογοκρισία, έτσι;
Φυσικά και είναι. Γιατί, όταν είσαι μικρότερος δημιουργείς μια περσόνα κι έναν εαυτό καλλιτεχνικό ο οποίος στην ουσία είναι μόνο καλλιτεχνικός. Γιατί δεν έχει ειλικρινείς κι άμεσες αντιστοιχίες με τη ζωή σου και αυτό που πραγματικά είσαι. Όταν κάναμε το δίσκο «Ξένοι σ’ έναν τόπο που αλλάζει» με το Μίλτο (Πασχαλίδη), ήμασταν σχεδόν στην κορυφή της κρίσης. Πέφτουν κορμιά δίπλα μας, γίνεται χαμός, λέμε πάμε να κάνουμε έναν πολύ επιθετικό, πολιτικό δίσκο! Το ξανασκεφτήκαμε ψύχραιμα μετά, κι είπαμε κοίταξε να δεις, πρέπει να πούμε την αλήθεια μας. Θα πούμε όλα αυτά, δε θα αγνοήσουμε ότι γίναμε μπαμπάδες και οι δυο μας πρόσφατα, θα έχει μέσα και την πλάκα μας από τη μπάλα που συνεχίζουμε να βλέπουμε, και επίσης, τι σημαίνει πολιτικό τραγούδι; Το επιθετικό; Αυτό που βρίζει; Αυτό που είναι θυμωμένο; Αυτό το γράφεις και σ’ ένα κείμενο κι όποιον γουστάρεις βρίζεις. Είμαστε και σε μια εποχή που το διαδίκτυο είναι ελεύθερο κι αν εγώ θέλω να γράψω ότι ο πρωθυπουργός είναι βλάκας, το γράφω, δε μου το κόβει κανείς. Άρα, ο θυμός είναι το ζήτημα της τέχνης; Όχι. Σκοπός είναι να γράψουμε κάτι αειθαλές που να εκφράζει το σήμερα, να αντέχει και αύριο, να μιλάει για σταθερές αγωνίες των ανθρώπων και φυσικά να τους κάνει να νιώθουν καλύτερα όταν ακούν το τραγούδι. Αυτό, δε σημαίνει κατ’ ανάγκη έναν προχειρογραμμένο, καταγγελτικό λόγο, δεν είναι τέχνη από μόνο του και πολλές φορές δεν είναι καν τέχνη. Η δική μας δουλειά είναι άλλη, το τραγούδι είναι άλλο πράγμα. Άρα θέλει παραπάνω σκέψη, παραπάνω ειλικρίνεια με τον εαυτό σου και κυρίως, χωρίς να εννοώ τέχνη για την τέχνη, σεβασμό στους κώδικες αυτού που χρησιμοποιούμε, της τέχνης! Αυτό, λοιπόν, κάναμε στο δίσκο με το Μίλτο, ο οποίος είχε και πολιτικά τραγούδια και ερωτικά, είχε κι ένα σαρκαστικό, είχε και χιούμορ, είχε ό,τι περνούσαμε εκείνη την εποχή. Και δεν αυτολογοκριθήκαμε καθόλου.
Τέλος Α’ Μέρους
Στο βίντεο παρακάτω, ο Οδυσσέας Ιωάννου απαντά σε μια ερώτηση «αλλιώς». Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης, που έρχεται σε λίγες μέρες, μιλά για το δίσκο «Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει» με το Γιάννη Κότσιρα και πολλά άλλα.
Οδυσσέα, πες μας για τη δουλεία που ετοιμάζεις με το Θέμη Καραμουρατίδη για τη Νατάσσα Μποφίλιου & το Σωκράτη Μάλαμα.
Κατ’ αρχήν, από την ημέρα που συμφωνήσαμε με τον Καραμουρατίδη να κάνουμε ένα δίσκο μαζί, έχουν περάσει ακριβώς δυόμισι χρόνια. Είναι η πρώτη φορά που κάνω ένα δίσκο που κρατάει τόσο πολύ – από τη συμφωνία μέχρι την έκδοση. Πήγαμε χαλαρά, αργά… γράψαμε πάρα πολλά τραγούδια. Η ιδέα ήταν να κάνουμε ένα δίσκο οι δυο μας και σε εκείνη τη φάση δεν υπήρχαν τραγουδιστές.
Γιατί ειδικά με το Θέμη;
Υπήρχε αλληλοεκτίμηση κι ήταν πολύ γοητευτικό για μένα να κάνω τραγούδια μ’ έναν εξαιρετικά ταλαντούχο άνθρωπο. Επίσης, ήταν η πρώτη φορά που θα συνεργαζόμουν μ’ έναν μικρότερό μου, μεγάλη πρόκληση. Δεν είχα κάνει ποτέ τραγούδια με μικρότερους, εννοώ μιας άλλης γενιάς, αλλά κάποια στιγμή, βέβαια, θα συνέβαινε κι αυτό, όσο μεγαλώνουμε. Η μουσική του Θέμη, όχι μόνο στη μελωδία, αλλά και στις ενορχηστρώσεις, στο να φτιάχνει περιβάλλον, έχει στοχασμό από πίσω. Δεν έχει μόνο ταλέντο, έχει και στοχασμό, που είναι πολύ σημαντικό.
Πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα;
Αρχικά σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα δυτικότροπο δίσκο. Δε θα πω τη λέξη ροκ, αλλά με δυτικές ορχήστρες και ανάλογες φωνές. Στην πορεία, ενώ τα πρώτα μας είχαν βγει τέτοια, του Θέμη άρχισαν να του βγαίνουν αρκετά λαϊκά και κάποιες μελωδίες περισσότερο του «εντέχνου» παρά του ηλεκτρικού τραγουδιού. Αποφασίσαμε να αφήσουμε τα πρώτα στην άκρη, για να κάνουμε ένα δίσκο μ’ αυτά αργότερα, με κάποιο τραγουδιστή που να μπορεί να υποστηρίξει δυτικότροπα τραγούδια. Τα βάλαμε κάτω και σκεφτήκαμε ποιοι μπορούν να υποστηρίξουν φωνητικά το υλικό μας. Καταλήξαμε στο δίδυμο Μποφίλιου – Μάλαμα, που ακούγεται σε κάποιους λίγο παράταιρο, σαν «δυο διαφορετικοί κόσμοι» σε ένα δίσκο. Ενώ υπήρξε αρκετά μεγάλος ενθουσιασμός όταν βγήκε η είδηση, υπήρξαν και κάποιοι που το είδαν καχύποπτα, τύπου «τι πάτε να ενώσετε τώρα εκεί». Όσοι είχαν ένα μικρό «κράτημα», θεωρώ πως όταν ακούσουν το δίσκο θα δουν ότι ενώνονται απόλυτα.
Τι θα περιλαμβάνει ο δίσκος;
Υπάρχει ένα ντουέτο μόνο, ένα τραγούδι λένε μαζί, και τα υπόλοιπα μοιράζονται πέντε στη Νατάσσα και τέσσερα στο Σωκράτη, αλλά ο ένας «μπαίνει» στον άλλον, κάνοντας φωνητικά. Άρα συναντιούνται από τα δέκα τραγούδια στα έξι. Νομίζω ότι βγαίνει κάτι εξαιρετικά συναισθηματικό, είναι από τους πλέον συναισθηματικούς δίσκους που έχω κάνει.
Η ένσταση του κοινού ως προς τη σύμπραξή τους, πού έγκειται ακριβώς;
Άμα σκεφτείς ότι πήρα mail από φανατικούς του Σωκράτη, όταν κάναμε τη συναυλία του Μελωδία με Αλεξίου, Μάλαμα και Ιωαννίδη, και με ρώταγαν τι δουλειά έχω να μπλέξω το Σωκράτη με τη Χαρούλα… Θέλω να πω ότι υπάρχει ένα κοινό, ένας πολύ σκληρός πυρήνας που διέπεται από φανατισμό. Σέβομαι την αγάπη σου για τη μουσική, αλλά από ένα σημείο και ύστερα δε μπορεί να γίνεσαι όμηρος των ιδεοληψιών. Μιλάμε για αγάπη προς το πρόσωπο πια, οπότε ξαφνικά γίνεται ιδεοληψία, η οποία δεν έχει να κάνει με τη μουσική. Εμείς, καλό θα είναι να μη γινόμαστε όμηροι αυτού που περιμένουν οι άλλοι από μας, ακόμη και αυτού που περιμένουν αυτοί που μας αγαπάνε από εμάς, όχι μόνο οι φανατικοί – θετικά ή αρνητικά. Όσο μπορείς, πρέπει να τραβάς το δρόμο σου. Μόνο εκεί θα είσαι ειλικρινής. Αν μπορείς να κλείσεις τ’ αυτιά σου σε αυτό που περιμένουν οι άλλοι από σένα. Δεν έχω κανένα λόγο να αισθανθώ «ένοχος» γι’ αυτή τη σύμπραξη, κάθε άλλο! Αισθάνομαι πολύ περήφανος που είχα την ιδέα να κάνω τις δυο βραδιές μ’ αυτούς τους τρεις. Απλά υπάρχουν κάποιοι που διαφωνούν και θεωρώ πως είναι η μειοψηφία. Επίσης, είναι τόσο μεγάλη η δύναμη των τραγουδιών, όχι των συγκεκριμένων, του τραγουδιού γενικότερα, που όταν βγει ένα που σου αρέσει, ξεχνάς αμέσως αυτά που έλεγες πριν. Καμία πρώιμη συζήτηση - ένσταση ή διαφήμιση δεν αντέχει αφού ακουστεί το τραγούδι. Το ακούς και σε χτυπάει στα μούτρα, ή δε σε χτυπάει στα μούτρα. Όλα τα άλλα εξαφανίζονται. Θέλω να καταλήξω δηλαδή, ότι ακόμα κι αυτοί που θεώρησαν ότι αυτό που κάνουμε μπορεί να μην κολλάει, αν ακούσουν ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο ή αν ακούσουν το ντουέτο που λένε οι δυο τους στο δίσκο, που είναι ένα εξαιρετικά συγκινητικό τραγούδι, πολύ δύσκολα θα εμμείνουν στις αρχικές τους απόψεις ότι οι δυο κόσμοι δεν κολλάνε. Δεν είναι δυο κόσμοι, είναι δυο εξαιρετικοί τραγουδιστές, εξαιρετικοί καλλιτέχνες, άλλης γενιάς, που ενώθηκαν με πολλή αγάπη σε ένα δίσκο και νομίζω ότι ταιριάζουν απόλυτα.
Τι θα ακολουθήσει του δίσκου;
Προφανώς δε θα γίνουν live κοινά, καθένας ακολουθεί το δρόμο του σε αυτόν τον τομέα, αλλά θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει μέλλον σ’ αυτό. Πώς θα είναι το μέλλον, δε ξέρω. Θα γράψει κάποια τραγούδια ο Θέμης για το Σωκράτη; Θα γράψω εγώ με το Θέμη για το Σωκράτη; Θα είναι κάτι σε ένα άλλο δίσκο Σωκράτης – Νατάσσα; Είναι τόσο αγαπησιάρικη η δουλειά αυτή και ήρθαμε όλοι τόσο κοντά μεταξύ μας, που θεωρώ ότι θα έχει μέλλον, αρκεί να βγουν τα τραγούδια και να αρέσουν στον κόσμο.
Πότε περιμένουμε την κυκλοφορία και από πού;
Είμαστε στις μίξεις τώρα. Επειδή σε ορισμένα τραγούδια έχει γράψει ο Θέμης πάρα πολλά όργανα και μπορεί να πάρει και μία μέρα κάθε τραγούδι, δε νομίζω να βγει πριν από το τέλος Νοέμβρη. Αν τρέξουμε, θα βγει τότε από τη Feelgood και ίσως βγει κι ένα τραγούδι νωρίτερα.
Πιστεύεις πως θα βρει αποδοχή;
Το τραγούδι είναι που «μιλάει» και βγαίνει, οποιαδήποτε άλλη φιλολογία, οποιοσδήποτε άλλος πρόλογος πάνω σε μια δουλειά, γίνεται μόνο για τις μεταξύ μας κουβέντες, δεν έχει κανένα νόημα. Όλα αυτά που λέω εγώ δε θα έχουν κανένα νόημα αν βγει ο δίσκος και κάποιος ακούσει τα τραγούδια και πει ότι δεν του αρέσουν. Επίσης, δε θα έχουν κανένα νόημα ούτε αν του αρέσουν.
Ποια είναι η δύναμη του τραγουδιού;
Έχω καταλήξει ότι η δύναμη του τραγουδιού είναι τεράστια. Είναι η μοναδική τέχνη που έρχεσαι σε καθημερινή επαφή μαζί της τόσο πολύ και επίσης η μοναδική τέχνη που έρχεσαι σε επαφή μαζί της χωρίς να το έχεις επιδιώξει. Ένα βιβλίο, το ανοίγεις. Επιδιώκεις. Μια ταινία, τη βλέπεις. Επιδιώκεις. Ενώ θα πάω εδώ δίπλα να πάρω έναν καφέ και θ’ ακούσω ένα τραγούδι. Θα μπω στο αυτοκίνητο, θα πάρει μπρος αυτόματα το ραδιόφωνο και θ’ ακούσω ένα τραγούδι. Είναι η μοναδική τέχνη που σε «βρίσκει», άρα σε βρίσκει απροετοίμαστο σε όλες τις δυνατές στιγμές σου. Αυτό από μόνο του δημιουργεί στο τραγούδι μια καθημερινή υπεραξία ή απαξίωση. Τι εννοώ; Όταν θα πάω στο αμάξι τώρα και θ’ ακούσω, π.χ., το «Όλα σε θυμίζουν» για χιλιοστή φορά στη ζωή μου, ένα λατρεμένο τραγούδι, ανάλογα τη φάση που θα είμαι, θα του δώσω ένα κλικ παραπάνω στην αξία του, ή θα του αφαιρέσω κάτι από την αξία του. Το συναισθηματικό μας «χρηματιστήριο» του τραγουδιού, κάθε μέρα αλλάζει. Τώρα που μιλάμε αλλάζει! Αυτή τη στιγμή κάπου, κάποιος ακούει ένα τραγούδι, αγαπημένο των δυο μας. Το ακούει σε μια φάση που δεν του ταιριάζει και τον ενοχλεί. Το απαξιώνει λιγάκι. Κάθε μέρα η αξία του τραγουδιού αλλάζει στο συναισθηματικό μας χρηματιστήριο. Είναι εντυπωσιακό.
Ίσως γι’ αυτό το λόγο, περισσότερος κόσμος δίνει βάση στο στίχο. Εννοείται πως παίζει ρόλο και η σύνθεση και η ερμηνεία, αλλά αν αυτό που ακούς δε σε καταλαμβάνει συναισθηματικά…
Αν αυτό που ακούς στο στίχο συναισθηματικά σε «πιάνει» και η μουσική είναι αδιάφορη, το κομμάτι θα σε συγκινήσει την πρώτη φορά που θα το ακούσεις, τη δεύτερη… και την τρίτη τελείωσε. Δεν έχει μπει ποτέ, κανένα τραγούδι στο DNA του Έλληνα, ποτέ κανένα δεν έγινε μεγάλο τραγούδι των Ελλήνων με κακή μουσική. Ποτέ. Με μέτριο στίχο έχει γίνει. Άρα, λοιπόν, εκείνο που θα μείνει τελικά, δεν είναι η δική σου συναισθηματική φόρτιση από το στίχο, αυτό θα λειτουργήσει την πρώτη φορά τη δεύτερη. Θα σε κουράσει πολύ την τρίτη ένα κακότεχνο τραγούδι, που δεν έχει καλή μουσική. Γι’ αυτό συνηθίζω να λέω – και μου την πέφτουνε κάποιοι φίλοι – ότι το τραγούδι είναι 70 – 30. 70% μουσική και 30% στίχος. Ένας στίχος στο χαρτί από μόνος του, δεν είναι τίποτα. Είναι ίσως κάτι όταν γίνει τραγούδι. Μιλάω για όσους γράφουν για τραγούδι επί τούτου, όχι για όσους γράφουν ποίηση. Όταν δίνω ένα χαρτί εγώ, από μόνο του δεν είναι τίποτα. Το τι θα γίνει θα φανεί στη μελοποίηση. Γι’ αυτό και έχουμε αγαπήσει στίχους που ως τραγούδι έγινε αδιάφορο, άρα είναι ένα κακό τραγούδι, άρα θα αγαπηθεί πρόσκαιρα και θα πεθάνει και πολλές φορές έχουμε πέσει σε τραγούδια που είναι τόσο δυνατή η μελωδία, που ακόμα κι ο στίχος αν τον επιμερίσεις, βλέπεις ότι δεν είναι κάτι ιδιαίτερο, αλλά είναι τόσο δυνατή η μελωδία που πραγματικά σε χτυπάει στα μούτρα. Τι να πούμε για το Λοΐζο τι έγραφε στα 25 του! Ο Ξαρχάκος στα 25 του τι έγραφε! Τι να πούμε γι’ αυτούς τους ανθρώπους τώρα! Κανένα τραγούδι δε θα μείνει με καλό στίχο μόνο. Κανένα και στο υπογράφω και προκαλώ όποιον θέλει να μου φέρει ένα παράδειγμα, ποιο τραγούδι έχει μείνει στην Ελλάδα ως μεγάλο τραγούδι με τέλειο στίχο και κακή μουσική. Ανάποδα, μπορώ να σου κάνω έναν κατάλογο τώρα, με πάνω από σαράντα.
Μίλησέ μας για το θεατρικό που σκηνοθετεί ο Παντελής Βούλγαρης και παίζετε εσύ, ο Παπακωνσταντίνου & ο Θηβαίος.
Ήταν μια ιδέα του Βασίλη. Προσπαθούμε να κάνουμε μια παράσταση η οποία βασικά είναι μουσική. Το γεγονός βέβαια, ότι πηγαίνουμε σε ένα θέατρο και δεν ανεβαίνουμε στο Σταυρό του Νότου, από μόνο του μας υπαγορεύει να ακολουθήσουμε κάποιους κανόνες και κώδικες. Διότι η θεατρική σκηνή έχει κώδικες. Όταν την πατάς, δε μπορείς να τους αγνοείς τελείως και να πεις ότι εγώ πάω να κάνω μια παράσταση σαν να την έκανα σε μουσική σκηνή. Το σκηνικό είναι μια μπάντα που περιμένει το τρένο σε κάποιο σταθμό για να πάει να παίξει, το τρένο καθυστερεί συνεχώς και μέχρι να έρθει, παίζουν τραγούδια. Η αρχική ιδέα ήταν να υπάρχουν και τέσσερις ηθοποιοί, δύο πιτσιρικάδες και δυο μεγαλύτερης ηλικίας που περιμένουν το τρένο κι εκείνοι και να γράψω εγώ τους διαλόγους των ανθρώπων αυτών. Τι θα λένε περιμένοντας. Μετά άλλαξε η ιδέα του Βασίλη, μου ‘πε «δε θέλω αυτό, θέλω εσένα τον ίδιο στη σκηνή να παίξεις τον εαυτό σου κατά κάποιο τρόπο, τον Οδυσσέα Ιωάννου, παραγωγό ραδιοφώνου».
Ότι συναντάς τη μπάντα στο σταθμό;
Δεν τους συναντάω, εγώ είμαι σε άλλο χρόνο. Θα είμαι πάνω στη σκηνή, αλλά σε άλλο χρόνο. Σαν αφηγητής, αλλά δεν έχουμε αποφασίσει ακόμα αν θα ετοιμάζω μια εκπομπή ραδιοφώνου, αν θα την κάνω την εκπομπή ζωντανά, ή αν θα γράφω κείμενα για μια παράσταση. Οι δικές μου παρεμβάσεις, που θέλω να είναι όσο το δυνατό πιο διακριτικές, θα είναι κάποια σημαντικά γεγονότα που ζήσαμε από το ’74 μέχρι σήμερα, αλλά μέσα από προσωπικές ιστορίες. Μέσα από ατομικές διαδρομές, πώς έζησαν κάποιοι άνθρωποι κάποια πολύ σημαντικά γεγονότα. Είτε λέγεται εισβολή στην Κύπρο, είτε μεταπολίτευση, είτε ο μεγάλος σεισμός της Αθήνας, ο Γιωργάκης στο Καστελλόριζο… Όλα αυτά τα γεγονότα, πώς τα πέρασα μέσα από κάποιες τυχαίες προσωπικές διαδρομές, με τις οποίες μπορούν να ταυτιστούν πάρα πολλοί. Άρα δε θα είναι μια παράσταση ούτε καταγγελτική, ούτε θα «κουνάει δάχτυλο».
Τα δύο άλλα αγόρια;
Τα δύο άλλα αγόρια θα τραγουδάνε και πρέπει να γραφτούν και κάποιοι διάλογοι γι’ αυτούς. Όλο αυτό το δέσιμο θα μας το κάνει ο Βούλγαρης, αν και δεν το έχουμε ακόμα «βρει» και τα τραγούδια είπαμε να μην είναι μόνο από το ’74 και μετά μόνο, να είναι 30 πολύ καλά τραγούδια, από Τσιτσάνη, Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Λοΐζο, Μικρούτσικο, Μούτση, αλλά φυσικά και ρεπερτόριο Θηβαίου και Βασίλη. Αν όλα αυτά πάνε καλά, λέμε να το ανεβάσουμε από αρχές Δεκέμβρη στο Θέατρο Διάνα.
Γράφεις κάτι άλλο, εκτός από τραγούδια, αυτό το διάστημα;
Όχι, έχω πέσει με τα μούτρα στη δισκογραφία. Θεωρώ ότι έχασα πάρα πολύ χρόνο λόγω υποχρεώσεων στο ραδιόφωνο και λόγω ότι κάποιοι άνθρωποι είχαν καταφέρει να με πείσουν πως είναι ασυμβίβαστο να γράφεις τραγούδια και να είσαι στο ραδιόφωνο. Δε με συγχωρώ γι’ αυτό, με την έννοια ότι ασυμβίβαστο δε μπορεί να είναι τίποτα που έχω καταφέρει μόνος μου, χωρίς καμία βοήθεια. Το ραδιόφωνο δεν το «κληρονόμησα» από κανέναν, δε μου το χάρισε κανένας και δεν το κέρδισα στο τζόκερ. Ό,τι έκανα στο ραδιόφωνο 20 χρόνια, το έχτισα καθημερινά με φοβερή προσωπική δουλειά, εγώ τον έφτιαξα τον εαυτό μου στο ραδιόφωνο. Τώρα πια δεν το καταλαβαίνω καθόλου πως μπορεί να είναι ασυμβίβαστο κι επειδή έχασα αρκετό χρόνο και δεν ασχολήθηκα με αυτό που πραγματικά αγαπάω, που είναι η γραφή, έχω πέσει με τα μούτρα στη δισκογραφία.
Άρα θα αφοσιωθείς αποκλειστικά εκεί;
Η αλήθεια είναι ότι, όσο μεγαλώνω, αρχίζω να βλέπω περισσότερο αντικειμενικά πού φτάνει το χέρι μου. Δηλαδή να σου λέει ένας φίλος σου «ρε συ γράφεις καλά, γράψε μυθιστόρημα», το θεωρώ τουλάχιστον αστείο. Δε νομίζω ότι έχω τα κότσια να γράψω μυθιστόρημα που έχει λόγο να γραφτεί. Γράφονται χιλιάδες. Επίσης, το ότι γράφω καλά ένα κειμενάκι των 200 – 300 λέξεων είναι η διαφορά που έχει ένας φωτογράφος, από ένα σκηνοθέτη. Είναι σαν να πεις σε ένα φωτογράφο «ρε συ ωραίες φωτογραφίες τραβάς, γύρνα μια ταινία»! Οπότε στην παρούσα φάση, το θεωρώ τουλάχιστον αστείο ότι μπορώ να γράψω μυθιστόρημα. Κατ’ αρχήν, ούτε το χρόνο έχω, ούτε τον κώδικα γνωρίζω. Αν αισθανθώ ότι κάποια στιγμή έχω το χρόνο και μπορώ να αφοσιωθώ σε κάτι τέτοιο, μπορεί να το κάνω, αλλά νομίζω ότι δε φτάνει μέχρι εκεί το χέρι και τα φτερά μου. Είναι τεράστια η τέχνη του μυθιστορήματος για μένα. Τι να πω… πόσο σέβομαι έναν μυθιστοριογράφο που είναι εξαιρετικός; Υποκλίνομαι! Να βγάλω ένα βιβλίο με κάποια διηγήματα, μπορεί και να το κάνω. Για την ώρα και τα επόμενα 3-4 χρόνια, όμως, θέλω να κάνω δίσκους.
Τη θεματολογία σου την αντλείς από κάπου συγκεκριμένα;
Όχι, από παντού. Κατ’ αρχήν, γράφω μόνο με παραγγελία, δεν έχω τίποτα έτοιμο.
Εννοείς δεν έχεις στο «συρτάρι»…
Ακριβώς. Δεν έχω τίποτα έτοιμο, δε γράφω για να γράφω και δουλεύω πάντα με παραγγελία. Όχι παραγγελία θέματος. Ότι πάμε να κάνουμε ένα δίσκο τότε και πάντα με deadline. Δουλεύω καλύτερα με deadline. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι δε γίνεσαι, καθημερινά, ένα φίλτρο πραγμάτων, που πολλές φορές έχουν ζήσει άλλοι. Ο στιχουργός είναι φίλτρο. Προσπαθώ κάθε φορά που γράφω να είναι ένα γνήσιο και ειλικρινές αποτύπωμα του Οδυσσέα της εποχής εκείνης. Ποιες είναι οι αγωνίες μου, ποιες είναι οι χαρές μου… Προσπαθώ πια να μην αυτολογοκρίνομαι στη χαρά μου.
Το κάνεις;
Παλιότερα το έκανα. Κάποια στιγμή, ανοίγεις τα μάτια σου – ειδικά μετά την κόρη μου – και λες κάτσε ρε μεγάλε, δεν είναι τόσο μαύρη η ζωή σου. Γράψε γι’ αυτά που σε πονάνε, αλλά γράψε και γι’ αυτά που έχεις κερδίσει. Δεν είναι ντροπή η χαρά. Γράψε και ότι είσαι χαρούμενος μια στιγμή για κάποιο πράγμα, ακόμα κι αν όλα γύρω σου είναι μαύρα. Μην αυτολογοκρίνεσαι στη χαρά σου. Έχεις ζήσει πράγματα, έχεις κατακτήσει πράγματα και μετά τη γέννηση του παιδιού για παράδειγμα, βλέπεις φωτεινά πράγματα. Αυτά δε θα τα γράψεις ποτέ; Θα γράψεις μόνο πόσο κακή είναι η κρίση; Θα το γράψεις κι αυτό, φυσικά. Προσπαθώ, λοιπόν, να περνάω στους στίχους μου και τις φωτεινές στιγμές μου, όσο μπορώ, γιατί έχω ανάγκη να το βγάλω.
Σε επηρέασε, λοιπόν, η γέννηση του παιδιού…
Πάρα πολύ. Μετακινήθηκε ο άξονάς μου τελείως. Κι επίσης, θεωρώ ότι είναι η μοναδική άδολη αγάπη που μπορεί να νιώσει άνθρωπος. Όλες οι άλλες, έχουν ένα ψήγμα δόλου, υστερόβουλης σκέψης. Το «πρόβλημα» με το παιδί, που για μένα είναι πάρα πολύ σημαντικό, το βιώνω έντονα και πρέπει να το λύσω, είναι ότι όποιος δεν κάνει ποτέ του παιδιά δε θα μάθει τι σημαίνει εντελώς άνευ όρων και άδολη αγάπη, αλλά δε θα ζήσει και την απίστευτη μαύρη κορδέλα που περνάει από το μυαλό, το τι θα συμβεί αν πάθει κάτι το παιδί. Γλιτώνεις το απόλυτο μαύρο, αλλά χάνεις και το απόλυτο κόκκινο. Τα δύο μεγάλα άκρα. Αισθάνομαι ότι ζω στην κόψη και των δυο άκρων. Προσπαθώ να το παλέψω, γενικά στη ζωή μου. Φόβος δεν είναι αυτό που φοβάσαι, είναι η απόσταση που μικραίνει από αυτό που φοβάσαι. Είναι απόσταση ο φόβος, όπως και η ελπίδα. Όταν φοβόμαστε κάτι μας τρομάζει η απόσταση που μικραίνει από ένα γεγονός. Κι επίσης, πολλές φορές, το οποίο δεν ισχύει, βέβαια, στο παιδί σου, όταν συμβεί αυτό που φοβάσαι, δεν είναι αυτό που πίστευες. Έχει πάντα άλλες διαστάσεις. Και ποτέ δε ξέρεις ποιες είναι οι δυνάμεις που θα αντλήσεις και πώς μπορεί να το περάσεις πολύ εύκολα.
Αντέχει ο άνθρωπος σε πολύ περισσότερα πράγματα απ’ αυτά που φαντάζεται…
Αντέχει. Ο απόλυτος σεβασμός από μένα στον άνθρωπο που χάνει το παιδί του και συνεχίζει να ζει και να δημιουργεί. Αυτό δεν το χωράει το μυαλό μου…
Κι όμως συμβαίνει…
Φυσικά και συμβαίνει, γι’ αυτό σου λέω ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν όχι μόνο το σεβασμό μου, την αγάπη μου και το σεβασμό μου.
Όπως έλεγε κι ο παππούς μιας φίλης πριν τον χάσουν, σημασία (στο θάνατο) έχει να μη χαλάει η σειρά… Αυτό που είπες πριν, για την αυτολογοκρισία, πολλές φορές είναι χειρότερη κι απ’ τη λογοκρισία, έτσι;
Φυσικά και είναι. Γιατί, όταν είσαι μικρότερος δημιουργείς μια περσόνα κι έναν εαυτό καλλιτεχνικό ο οποίος στην ουσία είναι μόνο καλλιτεχνικός. Γιατί δεν έχει ειλικρινείς κι άμεσες αντιστοιχίες με τη ζωή σου και αυτό που πραγματικά είσαι. Όταν κάναμε το δίσκο «Ξένοι σ’ έναν τόπο που αλλάζει» με το Μίλτο (Πασχαλίδη), ήμασταν σχεδόν στην κορυφή της κρίσης. Πέφτουν κορμιά δίπλα μας, γίνεται χαμός, λέμε πάμε να κάνουμε έναν πολύ επιθετικό, πολιτικό δίσκο! Το ξανασκεφτήκαμε ψύχραιμα μετά, κι είπαμε κοίταξε να δεις, πρέπει να πούμε την αλήθεια μας. Θα πούμε όλα αυτά, δε θα αγνοήσουμε ότι γίναμε μπαμπάδες και οι δυο μας πρόσφατα, θα έχει μέσα και την πλάκα μας από τη μπάλα που συνεχίζουμε να βλέπουμε, και επίσης, τι σημαίνει πολιτικό τραγούδι; Το επιθετικό; Αυτό που βρίζει; Αυτό που είναι θυμωμένο; Αυτό το γράφεις και σ’ ένα κείμενο κι όποιον γουστάρεις βρίζεις. Είμαστε και σε μια εποχή που το διαδίκτυο είναι ελεύθερο κι αν εγώ θέλω να γράψω ότι ο πρωθυπουργός είναι βλάκας, το γράφω, δε μου το κόβει κανείς. Άρα, ο θυμός είναι το ζήτημα της τέχνης; Όχι. Σκοπός είναι να γράψουμε κάτι αειθαλές που να εκφράζει το σήμερα, να αντέχει και αύριο, να μιλάει για σταθερές αγωνίες των ανθρώπων και φυσικά να τους κάνει να νιώθουν καλύτερα όταν ακούν το τραγούδι. Αυτό, δε σημαίνει κατ’ ανάγκη έναν προχειρογραμμένο, καταγγελτικό λόγο, δεν είναι τέχνη από μόνο του και πολλές φορές δεν είναι καν τέχνη. Η δική μας δουλειά είναι άλλη, το τραγούδι είναι άλλο πράγμα. Άρα θέλει παραπάνω σκέψη, παραπάνω ειλικρίνεια με τον εαυτό σου και κυρίως, χωρίς να εννοώ τέχνη για την τέχνη, σεβασμό στους κώδικες αυτού που χρησιμοποιούμε, της τέχνης! Αυτό, λοιπόν, κάναμε στο δίσκο με το Μίλτο, ο οποίος είχε και πολιτικά τραγούδια και ερωτικά, είχε κι ένα σαρκαστικό, είχε και χιούμορ, είχε ό,τι περνούσαμε εκείνη την εποχή. Και δεν αυτολογοκριθήκαμε καθόλου.
Τέλος Α’ Μέρους
Στο βίντεο παρακάτω, ο Οδυσσέας Ιωάννου απαντά σε μια ερώτηση «αλλιώς». Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης, που έρχεται σε λίγες μέρες, μιλά για το δίσκο «Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει» με το Γιάννη Κότσιρα και πολλά άλλα.
