Η Ναταλία Ρασούλη, κόρη του αείμνηστου Μανώλη Ρασούλη, διαχειρίζεται από την εποχή του πρόωρου χαμού του την πνευματική του περιουσία και ταυτόχρονα διαγράφει την προσωπική της πορεία στον καλλιτεχνικό χώρο, γράφοντας δικά της τραγούδια και πραγματοποιώντας εμφανίσεις.
Με αφορμή δύο παραστάσεις αφιερώματα στο Μανώλη Ρασούλη, που θα πραγματοποιηθούν στη Μουσική Σκηνή Σφίγγα, η Ναταλία Ρασούλη μας μιλά για όλα, σε μια συνέντευξη κατ’ αρχήν για τις παραστάσεις αυτές, για κάποιες πτυχές του «μπαμπά» Μανώλη, ενώ δεν παραλείπει να τοποθετηθεί για όσα συμβαίνουν στις μέρες μας, όπως την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία της Αμερικής.
Μιλήστε μας για τις παραστάσεις που θα γίνουν στη Σφίγγα και είναι αφιερωμένες στο Μανώλη Ρασούλη. Τι καινούριο θα παρουσιάσετε;
Οι παραστάσεις αυτές έχουν σκοπό όχι μόνο τη ζωντανή ερμηνεία των τραγουδιών του Μανώλη Ρασούλη, αλλά και να φωτίσουν πτυχές του, που ο κόσμος πιθανά δε γνωρίζει. Γι’ αυτό, στη διάρκεια των παραστάσεων υπάρχει πάντα οπτικοακουστικό υλικό που προβάλλεται σε μεγάλη οθόνη. Κάθε φορά, κάποιοι φίλοι και συνεργάτες του παραμένουν ίδιοι, σαν μια ένωση με το πριν και κάποιοι τραγουδιστές αλλάζουν, σαν μια ένωση με το τώρα και το μετά.
Αυτή τη φορά είναι μαζί μας ο Πέτρος Βαγιόπουλος, ο Γιώργος Σαρρής, εγώ και ο Κωνσταντίνος Στεφανής και ο Θοδωρής Κοτονιάς που έχουμε ξανασυνεργαστεί μαζί του, που είμαστε οι «δικοί» του άνθρωποι και επίσης η φίλη του Αφροδίτη Μάνου, που μαζί της φέρνει την εποχή της στενής του φιλίας με την ίδια, την αδερφή της Μαρία Δημητριάδη και τον Αντρέα Μικρούτσικο. Με συγκινεί ιδιαίτερα η δική της η παρουσία.
Μαζί μας όμως θα είναι καλλιτέχνες που δεν έτυχε να συνεργαστούν με το Μανώλη Ρασούλη ή μόλις είχαν φτιάξει σχέδια για μια συνεργασία, που όμως τα γεγονότα τους πρόλαβαν, όπως είναι η Γιώτα Νέγκα, ο Μάνος Πυροβολάκης, η Κορίνα Λεγάκη και η Αγγελική Τουμπανάκη. Το έργο του δηλαδή μπαίνει στα χέρια νέων τραγουδιστών και του δίνουν μια νέα πνοή.
Έχοντας πραγματικά αφήσει «εποχή», ο Μανώλης Ρασούλης «λείπει». Τι ήταν αυτό που τον έκανε τόσο ξεχωριστό;
Το ότι ήταν ο εαυτός του, το ότι είχε ένα ανοιχτό μυαλό, έψαχνε τα πάντα με την όρεξη ενός ερευνητή και όλη αυτή η έρευνα γινόταν τραγούδια. Ότι ήταν βαθιά πολιτικό ον και δε φοβήθηκε ποτέ να πει τη γνώμη του, αλλά όχι μόνο αυτό, πρότεινε και λύσεις. Δεν του αρκούσε απλά να γράφει. Ήταν πάντα μέσα στα πράγματα και τα γεγονότα και τα αντιμετώπιζε με μια σοβαρότητα, αλλά και ένα χιούμορ μοναδικό. Ότι πάντα σεβόταν τους παλιούς του λαϊκού τραγουδιού και όλους όσοι τον διαμόρφωσαν χωρίς ποτέ να το παίξει ανώτερός τους. Ότι ήξερε παράλληλα ποιος ήταν. Είχε βαθιά αυτογνωσία. Ότι ήταν ανοιχτός με τον κόσμο και μπορούσε να μιλάει με τις ώρες με τους πάντες. Δεν κρύφτηκε ποτέ πίσω από τα τραγούδια του. Ότι ήταν απλός και νέος πάντα. Ήταν ένας κοσμοπολίτης σοφός με καρδιά εφήβου και βαθύ νου. Και ότι μέχρι το τέλος της ζωής του έκανε πράξη αυτό που διδάχτηκε από το Νίκο Καζαντζάκη: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη, να λες εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω».
Τι φαντάζεστε πως θα έλεγε σήμερα για όλα αυτά που συμβαίνουν;
Όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα τα είχε προβλέψει. Άλλωστε έζησε την κρίση στην αρχή της. Αυτό που σίγουρα ξέρω είναι ότι θα πρότεινε λύσεις. Και είμαι σίγουρη ότι αυτές τις λύσεις θα τις πολεμούσαν. Γιατί την αλήθεια την πολεμάνε. Όμως έστω και μια ομάδα να πίστευε σε αυτές, θα ήταν αρκετό. Αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει Κεμάλ, έλεγε. Και το πίστευε.
Δανείζομαι στίχους από ένα όχι και τόσο γνωστό τραγούδι του, το «Μανιφέστο», που λένε
Άλλοι χαθήκαν στους ρυθμούς
που τρέχουν οι καιροί μας
άλλοι στους δόλιους αριθμούς
μα εμάς να το σκαρί μας
για να σας ρωτήσω ποιο είναι το δικό σας μανιφέστο σήμερα;
Ο αγώνας για το δίκαιο είναι το αιώνιο Μανιφέστο. Η τιμιότητα και η εναντίωση στην κουτοπονηριά και την εξαγορά είναι απάντηση ουσιαστική. Πρέπει όμως να μάχεσαι γι’ αυτά συνέχεια και να αλλάζεις και να εξελίσσεις αυτή τη μάχη. Οι εποχές αλλάζουν και πρέπει να αλλάζεις κι εσύ μαζί τους. Όχι για να κατρακυλήσεις όπου σε πάνε, αλλά για να τις κατανοείς και να μπορείς να καταλαβαίνεις ποιος είσαι και τι πρέπει να πράττεις μέσα από αυτές. Λιγότερο μίσος, λιγότερος φθόνος, περισσότερη επαφή με τη φυσική μας υπόσταση.
Με δεδομένο ότι σίγουρα σας λείπει και προσωπικά, ποια στοιχεία του έχετε κρατήσει μέσα σας; Τι σας δίδαξε με τον τρόπο και την προσωπικότητά του;
Όλα αυτά που ήταν και είναι οι γονείς μας καταγράφονται στο dna μας. Πίστευε πολύ σ' αυτό κι εκείνος. Είσαι το dna μου, μου έλεγε. Είμαστε πάντα αυτά που μας μαθαίνουν οι γεννήτορές μας. Αυτό το έμαθα πολύ καλά απ’ όταν έγινα μαμά και μετά. Εμείς διαμορφώνουμε τα παιδιά μας αφήνοντάς τα κι ελεύθερα να αναπτυχθούν σαν ξεχωριστές οντότητες. Αυτό που με δίδαξε είναι να μάχομαι, χωρίς να φοβάμαι τίποτα. Με δίδαξε όμως αυτό να προσπαθώ να το κάνω με κατανόηση και συνείδηση. Όχι να πέφτω με τα μούτρα στον τοίχο. Να είμαι ακούραστη, αλλά πρώτα να βουτάω βαθιά πριν εξορμήσω. Με έμαθε να κατανοώ όμως και τους άλλους. Και οι δυο μου οι γονείς είχαν σύμπνοια σε αυτά τα θέματα και παρόλο που οι δρόμοι τους χώρισαν από όταν ήμουν πολύ μικρή, σε αυτά τα θέματα ήταν ίδιοι.
Είναι ποτέ «βάρος» η παρακαταθήκη που σας κληροδότησε;
Το βάρος το δημιουργούν οι γονείς στα παιδιά. Σε όλες τις περιπτώσεις. Εκείνος λοιπόν με διαφύλαξε από τέτοιες έννοιες. Είμαι περήφανη γι’ αυτόν όσο δεν λέγεται. Όμως ποτέ δεν ένιωσα σαν βάρος το έργο που δημιούργησε. Αντιθέτως, λόγω του ότι ήμασταν και πολύ δεμένοι, αλλά και συνεργάτες, προσπαθήσαμε μαζί να το κατανοήσω. Ο καθένας έκανε τα δικά του πράγματα κι εκείνος ενδιαφερόταν πάρα πολύ για αυτά στα οποία εγώ εργαζόμουν. Την κλασική μουσική, την όπερα και την πολύχρονη συμμετοχή μου σε κλασικές ορχήστρες και μέταλ μπάντες. Έλεγε πολλές φορές «είμαι ο μπαμπάς της Ναταλίας» και «να θυμάσαι: δεν σε αγαπώ μόνο επειδή είσαι κόρη μου, αλλά και γιατί σε εκτιμώ. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία». Όταν δίνεις πραγματική σημασία στο παιδί σου και δε δημιουργείς χάσματα μεταξύ σας, δε δημιουργείς και βάρος. Όλο και πιο πολύ, συνειδητοποιώντας το έργο του, νιώθω ακόμα πιο περήφανη και έχω πιο έντονο το αίσθημα της ευθύνης απέναντι σε αυτό, αλλά και σε αυτά που με δίδαξε. Και συχνά λέω με μεγάλη χαρά και περηφάνια «Μπαμπά, δεν παίζεσαι»!
Όπως έγραψε και ο ίδιος, «στα οβάλ γραφεία, ο κόσμος αλλάζει»;
Τη στιγμή αυτή που συζητάμε δυστυχώς έχουμε ένα τραγικό πισωγύρισμα στα οβάλ γραφεία. Με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην Αμερική, μια χώρα που επηρεάζει πολύ τα παγκόσμια δεδομένα και βλέποντας τη χαρά στις εγχώριες ακροδεξιές και εθνικιστικές τάξεις, ο κόσμος πάει πολύ πίσω και δεν κρύβω ότι φοβάμαι τις εξελίξεις. Όμως όταν μια κατάσταση πιάσει πάτο, εκεί γίνονται και οι μεγάλες αλλαγές. Δεν θα εκπλαγώ καθόλου να είναι ιδιαίτερα θεαματικές. Ο κόσμος πάντα αλλάζει. Και όταν πέφτει στο βούρκο πάντα έρχεται η στιγμή της ανασύστασης. Σε αυτήν ελπίζω. Στο δικό μας χέρι είναι.
Τα δικά σας επόμενα, προσωπικά σχέδια;
Είμαι στο στούντιο ηχογραφώντας ένα καινούργιο cd με δικά μου τραγούδια στίχους και μουσική. Παράλληλα, «ξαναδιαβάζουμε» τα τραγούδια του Μανώλη Ρασούλη με σπουδαίους καλλιτέχνες σε δύο νέα cd και νομίζω θα είναι μια δυνατή πορεία των τραγουδιών και στο σήμερα. Αυτόν τον καιρό κάνω επίσης μια σειρά παραστάσεων με κλασικά τζαζ τραγούδια που έχω αγαπήσει και με έχουν επηρεάσει βαθύτατα μουσικά και ταυτόχρονα δουλεύω πολλά καινούργια πρότζεκτ και γύρω από δικές μου εμφανίσεις και ηχογραφήσεις.
Με αφορμή δύο παραστάσεις αφιερώματα στο Μανώλη Ρασούλη, που θα πραγματοποιηθούν στη Μουσική Σκηνή Σφίγγα, η Ναταλία Ρασούλη μας μιλά για όλα, σε μια συνέντευξη κατ’ αρχήν για τις παραστάσεις αυτές, για κάποιες πτυχές του «μπαμπά» Μανώλη, ενώ δεν παραλείπει να τοποθετηθεί για όσα συμβαίνουν στις μέρες μας, όπως την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία της Αμερικής.
Μιλήστε μας για τις παραστάσεις που θα γίνουν στη Σφίγγα και είναι αφιερωμένες στο Μανώλη Ρασούλη. Τι καινούριο θα παρουσιάσετε;
Οι παραστάσεις αυτές έχουν σκοπό όχι μόνο τη ζωντανή ερμηνεία των τραγουδιών του Μανώλη Ρασούλη, αλλά και να φωτίσουν πτυχές του, που ο κόσμος πιθανά δε γνωρίζει. Γι’ αυτό, στη διάρκεια των παραστάσεων υπάρχει πάντα οπτικοακουστικό υλικό που προβάλλεται σε μεγάλη οθόνη. Κάθε φορά, κάποιοι φίλοι και συνεργάτες του παραμένουν ίδιοι, σαν μια ένωση με το πριν και κάποιοι τραγουδιστές αλλάζουν, σαν μια ένωση με το τώρα και το μετά.
Αυτή τη φορά είναι μαζί μας ο Πέτρος Βαγιόπουλος, ο Γιώργος Σαρρής, εγώ και ο Κωνσταντίνος Στεφανής και ο Θοδωρής Κοτονιάς που έχουμε ξανασυνεργαστεί μαζί του, που είμαστε οι «δικοί» του άνθρωποι και επίσης η φίλη του Αφροδίτη Μάνου, που μαζί της φέρνει την εποχή της στενής του φιλίας με την ίδια, την αδερφή της Μαρία Δημητριάδη και τον Αντρέα Μικρούτσικο. Με συγκινεί ιδιαίτερα η δική της η παρουσία.
Μαζί μας όμως θα είναι καλλιτέχνες που δεν έτυχε να συνεργαστούν με το Μανώλη Ρασούλη ή μόλις είχαν φτιάξει σχέδια για μια συνεργασία, που όμως τα γεγονότα τους πρόλαβαν, όπως είναι η Γιώτα Νέγκα, ο Μάνος Πυροβολάκης, η Κορίνα Λεγάκη και η Αγγελική Τουμπανάκη. Το έργο του δηλαδή μπαίνει στα χέρια νέων τραγουδιστών και του δίνουν μια νέα πνοή.
Έχοντας πραγματικά αφήσει «εποχή», ο Μανώλης Ρασούλης «λείπει». Τι ήταν αυτό που τον έκανε τόσο ξεχωριστό;
Το ότι ήταν ο εαυτός του, το ότι είχε ένα ανοιχτό μυαλό, έψαχνε τα πάντα με την όρεξη ενός ερευνητή και όλη αυτή η έρευνα γινόταν τραγούδια. Ότι ήταν βαθιά πολιτικό ον και δε φοβήθηκε ποτέ να πει τη γνώμη του, αλλά όχι μόνο αυτό, πρότεινε και λύσεις. Δεν του αρκούσε απλά να γράφει. Ήταν πάντα μέσα στα πράγματα και τα γεγονότα και τα αντιμετώπιζε με μια σοβαρότητα, αλλά και ένα χιούμορ μοναδικό. Ότι πάντα σεβόταν τους παλιούς του λαϊκού τραγουδιού και όλους όσοι τον διαμόρφωσαν χωρίς ποτέ να το παίξει ανώτερός τους. Ότι ήξερε παράλληλα ποιος ήταν. Είχε βαθιά αυτογνωσία. Ότι ήταν ανοιχτός με τον κόσμο και μπορούσε να μιλάει με τις ώρες με τους πάντες. Δεν κρύφτηκε ποτέ πίσω από τα τραγούδια του. Ότι ήταν απλός και νέος πάντα. Ήταν ένας κοσμοπολίτης σοφός με καρδιά εφήβου και βαθύ νου. Και ότι μέχρι το τέλος της ζωής του έκανε πράξη αυτό που διδάχτηκε από το Νίκο Καζαντζάκη: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη, να λες εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω».
Τι φαντάζεστε πως θα έλεγε σήμερα για όλα αυτά που συμβαίνουν;
Όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα τα είχε προβλέψει. Άλλωστε έζησε την κρίση στην αρχή της. Αυτό που σίγουρα ξέρω είναι ότι θα πρότεινε λύσεις. Και είμαι σίγουρη ότι αυτές τις λύσεις θα τις πολεμούσαν. Γιατί την αλήθεια την πολεμάνε. Όμως έστω και μια ομάδα να πίστευε σε αυτές, θα ήταν αρκετό. Αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει Κεμάλ, έλεγε. Και το πίστευε.
Δανείζομαι στίχους από ένα όχι και τόσο γνωστό τραγούδι του, το «Μανιφέστο», που λένε
Άλλοι χαθήκαν στους ρυθμούς
που τρέχουν οι καιροί μας
άλλοι στους δόλιους αριθμούς
μα εμάς να το σκαρί μας
για να σας ρωτήσω ποιο είναι το δικό σας μανιφέστο σήμερα;
Ο αγώνας για το δίκαιο είναι το αιώνιο Μανιφέστο. Η τιμιότητα και η εναντίωση στην κουτοπονηριά και την εξαγορά είναι απάντηση ουσιαστική. Πρέπει όμως να μάχεσαι γι’ αυτά συνέχεια και να αλλάζεις και να εξελίσσεις αυτή τη μάχη. Οι εποχές αλλάζουν και πρέπει να αλλάζεις κι εσύ μαζί τους. Όχι για να κατρακυλήσεις όπου σε πάνε, αλλά για να τις κατανοείς και να μπορείς να καταλαβαίνεις ποιος είσαι και τι πρέπει να πράττεις μέσα από αυτές. Λιγότερο μίσος, λιγότερος φθόνος, περισσότερη επαφή με τη φυσική μας υπόσταση.
Με δεδομένο ότι σίγουρα σας λείπει και προσωπικά, ποια στοιχεία του έχετε κρατήσει μέσα σας; Τι σας δίδαξε με τον τρόπο και την προσωπικότητά του;
Όλα αυτά που ήταν και είναι οι γονείς μας καταγράφονται στο dna μας. Πίστευε πολύ σ' αυτό κι εκείνος. Είσαι το dna μου, μου έλεγε. Είμαστε πάντα αυτά που μας μαθαίνουν οι γεννήτορές μας. Αυτό το έμαθα πολύ καλά απ’ όταν έγινα μαμά και μετά. Εμείς διαμορφώνουμε τα παιδιά μας αφήνοντάς τα κι ελεύθερα να αναπτυχθούν σαν ξεχωριστές οντότητες. Αυτό που με δίδαξε είναι να μάχομαι, χωρίς να φοβάμαι τίποτα. Με δίδαξε όμως αυτό να προσπαθώ να το κάνω με κατανόηση και συνείδηση. Όχι να πέφτω με τα μούτρα στον τοίχο. Να είμαι ακούραστη, αλλά πρώτα να βουτάω βαθιά πριν εξορμήσω. Με έμαθε να κατανοώ όμως και τους άλλους. Και οι δυο μου οι γονείς είχαν σύμπνοια σε αυτά τα θέματα και παρόλο που οι δρόμοι τους χώρισαν από όταν ήμουν πολύ μικρή, σε αυτά τα θέματα ήταν ίδιοι.
Είναι ποτέ «βάρος» η παρακαταθήκη που σας κληροδότησε;
Το βάρος το δημιουργούν οι γονείς στα παιδιά. Σε όλες τις περιπτώσεις. Εκείνος λοιπόν με διαφύλαξε από τέτοιες έννοιες. Είμαι περήφανη γι’ αυτόν όσο δεν λέγεται. Όμως ποτέ δεν ένιωσα σαν βάρος το έργο που δημιούργησε. Αντιθέτως, λόγω του ότι ήμασταν και πολύ δεμένοι, αλλά και συνεργάτες, προσπαθήσαμε μαζί να το κατανοήσω. Ο καθένας έκανε τα δικά του πράγματα κι εκείνος ενδιαφερόταν πάρα πολύ για αυτά στα οποία εγώ εργαζόμουν. Την κλασική μουσική, την όπερα και την πολύχρονη συμμετοχή μου σε κλασικές ορχήστρες και μέταλ μπάντες. Έλεγε πολλές φορές «είμαι ο μπαμπάς της Ναταλίας» και «να θυμάσαι: δεν σε αγαπώ μόνο επειδή είσαι κόρη μου, αλλά και γιατί σε εκτιμώ. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία». Όταν δίνεις πραγματική σημασία στο παιδί σου και δε δημιουργείς χάσματα μεταξύ σας, δε δημιουργείς και βάρος. Όλο και πιο πολύ, συνειδητοποιώντας το έργο του, νιώθω ακόμα πιο περήφανη και έχω πιο έντονο το αίσθημα της ευθύνης απέναντι σε αυτό, αλλά και σε αυτά που με δίδαξε. Και συχνά λέω με μεγάλη χαρά και περηφάνια «Μπαμπά, δεν παίζεσαι»!
Όπως έγραψε και ο ίδιος, «στα οβάλ γραφεία, ο κόσμος αλλάζει»;
Τη στιγμή αυτή που συζητάμε δυστυχώς έχουμε ένα τραγικό πισωγύρισμα στα οβάλ γραφεία. Με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην Αμερική, μια χώρα που επηρεάζει πολύ τα παγκόσμια δεδομένα και βλέποντας τη χαρά στις εγχώριες ακροδεξιές και εθνικιστικές τάξεις, ο κόσμος πάει πολύ πίσω και δεν κρύβω ότι φοβάμαι τις εξελίξεις. Όμως όταν μια κατάσταση πιάσει πάτο, εκεί γίνονται και οι μεγάλες αλλαγές. Δεν θα εκπλαγώ καθόλου να είναι ιδιαίτερα θεαματικές. Ο κόσμος πάντα αλλάζει. Και όταν πέφτει στο βούρκο πάντα έρχεται η στιγμή της ανασύστασης. Σε αυτήν ελπίζω. Στο δικό μας χέρι είναι.
Τα δικά σας επόμενα, προσωπικά σχέδια;
Είμαι στο στούντιο ηχογραφώντας ένα καινούργιο cd με δικά μου τραγούδια στίχους και μουσική. Παράλληλα, «ξαναδιαβάζουμε» τα τραγούδια του Μανώλη Ρασούλη με σπουδαίους καλλιτέχνες σε δύο νέα cd και νομίζω θα είναι μια δυνατή πορεία των τραγουδιών και στο σήμερα. Αυτόν τον καιρό κάνω επίσης μια σειρά παραστάσεων με κλασικά τζαζ τραγούδια που έχω αγαπήσει και με έχουν επηρεάσει βαθύτατα μουσικά και ταυτόχρονα δουλεύω πολλά καινούργια πρότζεκτ και γύρω από δικές μου εμφανίσεις και ηχογραφήσεις.
