Κόρη του αείμνηστου Μανώλη Ρασούλη, διαχειρίζεται από την εποχή του πρόωρου χαμού του την πνευματική του περιουσία και ταυτόχρονα διαγράφει την προσωπική της πορεία στον καλλιτεχνικό χώρο. Με αφορμή τις παραστάσεις που πραγματοποιούνται αυτό το διάστημα στη Μουσική Σκηνή Ρυθμός της Ηλιούπολης, της ζητήσαμε να μας μιλήσει κατ’ αρχήν για το πρόγραμμα που παρουσιάζει μαζί με τους σταθερούς συνεργάτες του Μανώλη Ρασούλη, αλλά και νεότερους - έκπληξη, καθώς και για κάποιες πτυχές του «μπαμπά» Μανώλη…
Γλυκύτατη, άμεση και γενναιόδωρη, δεν παρέλειψε να αναφερθεί σε όλους τους συντελεστές, αλλά και στα άμεσα σχέδιά της.
Μιλήστε μας κατ’ αρχήν για τις παραστάσεις που θα γίνουν στο Ρυθμό και είναι αφιερωμένες στο Μανώλη Ρασούλη. Τι ακριβώς θα παρουσιαστεί και πώς έγινε η επιλογή των ερμηνευτών;
Οι παραστάσεις αυτές, δεν είναι ακριβώς αφιέρωμα, είναι σαν να τις κάνει ο ίδιος, απλά απουσιάζει σε κάποιον άλλο πλανήτη… Κάπως έτσι το φαντάζομαι… Προσπαθούμε, όσο γίνεται, η «μεταφορά» του στη σκηνή να είναι όσο πιο ζωντανή και χαρούμενη γίνεται. Θέλω να πω ότι δεν είναι ένα «μνημόσυνο», αυτό το αφιέρωμα που μαζεύονται οι άνθρωποι και κλαίνε ας πούμε, γιατί συγκινούνται. Το μότο του ήταν «Συγκίνηση μεν, συνείδηση δε». Οπότε, έχουμε επιστρατεύσει όλοι τις συνειδήσεις μας και ουσιαστικά, αυτό που εγώ ήθελα ήταν να μαζευτούν οι συνεργάτες του επί σκηνής, και οι συνθέτες, αλλά και οι ερμηνευτές του και να τραγουδήσουν τα τραγούδια του όσο περισσότερο γίνεται στις πρώτες εκτελέσεις. Αυτό είναι το ένα σκέλος. Το άλλο, όμως, είναι το έργο του να μεταλαμπαδευτεί στις νέες γενιές. Γι’ αυτό, μαζί με τους σταθερούς του συνεργάτες, όπως είναι ο Πέτρος Βαγιόπουλος, άνθρωποι που ηχογραφήσανε μαζί, όπως ο Μανώλης Λιδάκης, η Νένα Βενετσάνου που έχει και τη διαφορά ότι δεν έχει ξανατραγουδήσει επί σκηνής σε «ρασουλική» συναυλία, ο συνεργάτης του ο Γιώργος Γαβαλάς, αλλά και παιδιά νέα, όπως είναι ο Λόλεκ, ο Σπύρος Γραμμένος, οι Magic de Spell θα επιχειρήσουμε ένα «πάντρεμα» της εποχής του πατέρα μου, με την εποχή τη δική μου την τωρινή και τις ακόμα πιο νέες γενιές. «Εδώ είναι του Ρασούλη» με την έννοια ότι άνθρωποι που συνεργάστηκαν μαζί του και άνθρωποι τους οποίους επηρέασε - γιατί και ο ίδιος αγαπούσε πάρα πολύ τους νέους τραγουδοποιούς, τους εκτιμούσε και νομίζω ότι τα συγκεκριμένα παιδιά που συμμετέχουν είναι στη δική του καλλιτεχνική και ιδεολογική ρότα – έρχονται κοντά. Οπότε, είμαι πάρα πολύ χαρούμενη με τις συγκεκριμένες συνεργασίες, αλλά και με τις «κλασσικές». Περιμένω πώς και πώς ν’ ακούσω το Γιώργο Σαρρή να πει τις «Νταλίκες». Θέλω να πω ότι υπάρχουν στιγμές που ακόμα κι εγώ, σαν ακροάτρια, τις πεθυμώ. Θα πούμε, όμως και καινούρια τραγούδια, όπως από το «Η ζωή είναι όνειρο» που κυκλοφόρησε αμέσως μετά το θάνατο του μπαμπά, σε μουσική του Γιάννη Γλέζου και από την «Τρίπλα», βέβαια, το δίσκο που κάναμε με τη Χαρούλα Αλεξίου. Έχουμε πολύ υλικό και υπάρχει και μεγάλη επιθυμία από τον κόσμο όλα αυτά τα τραγούδια να ακούγονται μαζί σε χώρους μουσικών σκηνών. Να προσθέσω, επίσης, ότι εκτός από τους καλλιτέχνες που αναγράφονται στην αφίσα, θα είναι και άλλοι, που είτε δεν προλάβαμε να βάλουμε στην αφίσα, είτε δεν ήταν σίγουροι αν θα τα κατάφερναν. Έχουμε αφήσει ένα περιθώριο και αυτοί θα είναι οι εκπλήξεις του προγράμματος.
Οι νέοι τραγουδοποιοί, που μας έκαναν εντύπωση όταν τους διαβάσαμε στο δελτίο τύπου, θα προσεγγίσουν με το δικό τους ύφος;
Ναι, ναι, θα προσεγγίσουν με το δικό τους ύφος κι αυτό ήθελα ουσιαστικά απ’ αυτά τα παιδιά, επειδή είναι χαρακτηριστικοί τραγουδοποιοί, να δώσουν τη δική τους πνοή. Με πολλή χαρά συζήτησα το ποια τραγούδια θα πούνε. Ο μπαμπάς ήταν ένας πολύ «προοδευτικός» άνθρωπος και στο βάζω σε εισαγωγικά γιατί δε μου ταιριάζει τόσο σαν λέξη, ήταν συνέχεια μπροστά από την εποχή του. Θέλω να επισημάνω ότι δε ξέρω πολλούς μπαμπάδες, λόγω της δικής μου καλλιτεχνικής δραστηριότητας με το μέταλ, που όταν έκαναν τη δική τους εκπομπή στο Δεύτερο Πρόγραμμα στην ΕΡΤ Κυριακή μεσημέρι θα έβαζαν death metal με χαρά και περηφάνια που η κόρη τους ήταν ένα τρελαμένο άτομο. Θέλω να πω ότι «αγκάλιαζε» οτιδήποτε νέο, ξεχωριστό, πρωτότυπο, ακόμα και ακραίο. Αρκεί να έβλεπε ότι υπάρχει κάτι εκεί. Ο Σπύρος Γραμμένος, ο Λόλεκ και οι Magic de Spell έχουνε αυτή την πρωτοποριακή καλλιτεχνική φλέβα, την οποία εκτιμούσε πάρα πολύ εκείνος και εκείνοι εκτιμούν τον ίδιο σαν να ήταν της δικής τους γενιάς. Υπάρχει μια ροκ πλευρά του Μανώλη Ρασούλη, την οποία πολύς κόσμος δε γνωρίζει, ή την έχει ξεχάσει. Η νεολαία της εποχής της «Εκδίκησης της γυφτιάς» έχει λίγο ξεχαστεί, τα τραγούδια έχουν γίνει κλασσικά, αλλά εμείς θέλουμε να ξαναθυμηθούμε αυτή την πλευρά του. Είμαι πάρα πολύ ενθουσιασμένη με αυτά τα παιδιά και ευελπιστώ κι ονειρεύομαι για καινούρια πράγματα με τα οποία μπορούμε να συνεχίσουμε όλο αυτό.
Ο δικός σας ρόλος στις παραστάσεις αυτές, είναι απλά ερμηνευτικός ή συμμετέχετε και στη διοργάνωση;
Όλο αυτό το επιμελούμαι μαζί με τους συνεργάτες μου που είναι βασικοί. Κατ’ αρχήν, τα παιδιά της μπάντας, να πω εδώ ότι είναι ο Λάζαρος Σαμαράς στα πλήκτρα, το ακορντεόν και στη μουσική επιμέλεια των τραγουδιών, ο Δημήτρης Μαρινόπουλος στις κιθάρες, ο Δημήτρης Μποσινάκος στα τύμπανα, ο Γιάννης Πλαγιαννάκος στο κοντραμπάσο κι ο Νικόλας Τριήρης στο μπουζούκι, τζουρά και λαούτο. Μιλάμε για πρώτης γραμμής μουσικούς, βέβαια, αλλά και ανθρώπους οι οποίοι έχουν συνεργαστεί με τον πατέρα μου, είτε δισκογραφικά, είτε επί σκηνής. Μαζί μας επίσης, ο Θανάσης Γκίκας ο οποίος επιμελείται τον ήχο και το οπτικοακουστικό υλικό που συντονίζουμε μαζί και η Έλενα Χρηστάκου, βασική παράγοντας σε όλη αυτή την προσπάθεια. Ο Θανάσης, άλλωστε, έχει ηχογραφήσει στο στούντιό του και δίσκους του πατέρα μου και ήταν και ο ηχολήπτης του στις τελευταίες εμφανίσεις του με τον Ορφέα Περίδη. Γνωριζόντουσαν πολύ καλά δηλαδή, κι είχαν αμοιβαία εκτίμηση ο ένας για τη δουλειά του άλλου. Και βέβαια, το «Τεχνότροπον» το γραφείο που «τρέχει» και τραβάει το κουπί, η Έλλη Ρουμπέν, που κάνει όλη την «άχαρη» ας πούμε δουλειά, όπως ξέρουν όσοι βρίσκονται στο χώρο.
Έχοντας πραγματικά αφήσει «εποχή», ο Μανώλης Ρασούλης «λείπει» σήμερα. Τι ήταν αυτό που τον έκανε τόσο ξεχωριστό;
Νομίζω η διορατικότητά του της εποχής! Μπορούσε και διέκρινε και φώτιζε τις αλλαγές της εποχής. Είχε μια ικανότητα να φωτίζει τα προβλήματα, αλλά να δίνει τη λύση, να δίνει ένα αντίδοτο με το τραγούδι του. Δεν είχε αρκεστεί στο να περιγράψει καταστάσεις, τι συμβαίνει, τι είμαστε, τι μας κάνουν… Προσπαθούσε όλο αυτό το πράγμα να του δώσει λύτρωση, να το πάει παρακάτω. Συνεχώς βλέπουμε στα τραγούδια του, είτε από την «Εκδίκηση της γυφτιάς» που ήταν ο πρώτος του δίσκος το ’77 – ’78, όπου έγινε μια ανατροπή στο ελληνικό τραγούδι, ότι είναι ακόμα επίκαιρα. Και παρατηρώ, δηλαδή, ότι αυτό που λέμε κλασικό, είναι αυτό, ότι μπορείς και διακρίνεις μέσα του τη φιλοσοφία, την ύπαρξη και την πολιτική θέση του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία. Αυτό νομίζω, τον έκανε τόσο ξεχωριστό και στο στίχο του. Δε φοβήθηκε ποτέ να φωτίσει πράγματα τα οποία άλλοι δεν τολμούσαν να ακουμπήσουν και να αστειευτεί και μ’ αυτά. Είχε φοβερό χιούμορ και σαν άνθρωπος, αλλά και στους στίχους του… Στο τραγούδι του «Ο Τάσος ο τυχαίος» ας πούμε, μιλάει για τη μανία του Έλληνα να τρέχει με το αυτοκίνητο και πάντα να φταίνε οι άλλοι, οπότε λέει «και μια κολώνα έτρεχε και τράκαρε ένα αμάξι»! Σου δίνει αμέσως – αμέσως την εικόνα μιας πραγματικότητας με χιούμορ, όμως παρακάτω στο στίχο σου δίνει και τις λύσεις, προς τα πού είναι η διέξοδος απ’ όλο αυτό… Η διορατικότητά του, λοιπόν, και ο τρόπος να πιάνει τελικά τον παλμό και τον πυρήνα της εποχής, εμένα προσωπικά με αφήνει άφωνη, αλλά το βλέπω και στον κόσμο ο οποίος τραγουδάει τα τραγούδια του και τα αγαπάει τόσο πολύ.
Με δεδομένο ότι σίγουρα σας λείπει και προσωπικά, ποια στοιχεία του έχετε κρατήσει μέσα σας; Τι σας δίδαξε με τον τρόπο και την προσωπικότητά του;
Είχα την ιδιαιτερότητα ας πούμε, να με βάζει κάτω σαν παιδί του, όπως όλοι οι γονείς, και να μου λέει διάφορα. Δυο – τρία πράγματα που μου δίδαξε ήταν να έχω πάντα συνείδηση του τι κάνω, να μη χαρίζω ποτέ και για τίποτα την ιδεολογία μου, που είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχει ο άνθρωπος μέσα του με τη φιλοσοφική της διάσταση, να μην αρκούμαι ποτέ στο μέτριο, να βάζω τον πήχη πάντα ψηλά, γιατί αυτό σου δίνει και όραμα. Ήταν σε πολλά θέματα, ειδικά κοινωνικά και πολιτικά, η πυξίδα μου. Έφυγε, βέβαια, σε μια ηλικία αρκετά μικρή, αλλά είχα προλάβει κάποια πράγματα να μεστώσουν. Μέσα από τα τραγούδια του, τον ξαναανακαλύπτω, παίρνω κι απ’ αυτά στήριξη.
Πριν από λίγες μέρες διαβάσαμε μια διαμαρτυρία της κ. Αλλαγιάννη κατά του Πρώτου Θέματος που χρησιμοποίησε σε διαφημιστικό της τηλεόρασης το «Αχ, Ελλάδα». Ποια η δική σας θέση επ’ αυτού; Θα κινηθείτε νομικά;
Ήδη έχουμε ξεκινήσει τις διαδικασίες για να κινηθούμε νομικά. Ήταν μια διαφήμιση την οποία είδα εγώ τυχαία και ειδοποίησα αμέσως και τη Βάσω. Βέβαια, σε αυτό το θέμα ήμασταν μια γροθιά, η θέση μας ήταν κοινή και γι’ αυτό κάναμε και κοινή δημοσίευση. Είμαστε σαφείς κι αμείλικτες. Υπάρχουν νόμοι και διαδικασίες γύρω από την πνευματική ιδιοκτησία, οι οποίοι κάποια στιγμή πρέπει ν’ αρχίσουν να τηρούνται. Ο νόμος έχει δώσει κάποια όπλα στους δημιουργούς να προστατεύουν το πνευματικό τους έργο. Με αυτά τα όπλα θα κινηθούμε κι εμείς. Και ο πατέρας μου πολέμησε πολύ για τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών και ο Μάνος Χατζιδάκις ήτανε κάθετος σε αυτά τα πράγματα, η θέση του ήταν νομίζω η επιτομή του τι σημαίνει πνευματικά δικαιώματα ενός δημιουργού και μ’ αυτούς πυξίδες, πρέπει και οι υπόλοιποι δημιουργοί να κινούνται.
Ποια είναι τα προσωπικά, καλλιτεχνικά σας σχέδια για το μέλλον;
Υπάρχει ένας δίσκος, ο οποίος ήταν ήδη έτοιμος πριν το θάνατο του πατέρα μου, σε μουσική και στίχους δικούς μου, όμως μπήκε στην άκρη γιατί δεν είχα διάθεση και δε μ’ ενδιέφερε τίποτα απ’ όλα αυτά μετά τη φυγή του. Ανέλαβα και μια ευθύνη απότομα, βρέθηκα με ένα έργο που χρειαζόταν άμεσα προστασία. Αυτή τη στιγμή, σκεφτόμαστε σιγά – σιγά πια να προχωρήσουμε τη δουλειά αυτή, ξεκινάμε να μπαίνουμε στο στούντιο για να ηχογραφήσουμε τα τραγούδια και κάποια άλλα πράγματα που έχουμε κατά νου κι όλα αυτά παράλληλα με το έργο του μπαμπά, οπότε το ένα φέρνει το άλλο, γεννιόνται πράγματα… Δε βάζω ένα πρόγραμμα, αυτό όμως είναι το σχέδιο, το οποίο μόνο του ξέρει πού μας πηγαίνει.
Για κλείσιμο, όπως έγραψε και ο Μανώλης Ρασούλης, «στα οβάλ γραφεία, ο κόσμος αλλάζει»;
Αλλάζει, ναι. Στα οβάλ γραφεία για δικά του οφέλη, αλλάζει και «μαγειρεύει». Όμως, εκτός οβάλ γραφείων, η ελπίδα και ο αγώνας ο οποίος είναι φύσει – θέσει αισιόδοξος έχει υποχρέωση να αλλάξει! Ο αγώνας έχει ένα στόχο μόνο! Να αλλάξει τα πράγματα προς το καλύτερο, τίποτα άλλο. Και ναι, αλλάζει, ναι, μπορούμε να το κάνουμε! Το έχουμε δει στην ιστορία να συμβαίνει πάρα πολλές φορές. Μπορεί η ιστορία να επαναλαμβάνεται σε κάποια πράγματα, αλλά πάντα ο άνθρωπος έχει τη δύναμη του αγώνα και βέβαια, αρκεί να το θέλει και να ξεπεράσει οποιαδήποτε φοβία, μπορεί να πάρει τη ζωή στα χέρια του. Αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει κι αυτοί στα οβάλ γραφεία ας κάνουν ότι θέλουν!
Γλυκύτατη, άμεση και γενναιόδωρη, δεν παρέλειψε να αναφερθεί σε όλους τους συντελεστές, αλλά και στα άμεσα σχέδιά της.
Μιλήστε μας κατ’ αρχήν για τις παραστάσεις που θα γίνουν στο Ρυθμό και είναι αφιερωμένες στο Μανώλη Ρασούλη. Τι ακριβώς θα παρουσιαστεί και πώς έγινε η επιλογή των ερμηνευτών;
Οι παραστάσεις αυτές, δεν είναι ακριβώς αφιέρωμα, είναι σαν να τις κάνει ο ίδιος, απλά απουσιάζει σε κάποιον άλλο πλανήτη… Κάπως έτσι το φαντάζομαι… Προσπαθούμε, όσο γίνεται, η «μεταφορά» του στη σκηνή να είναι όσο πιο ζωντανή και χαρούμενη γίνεται. Θέλω να πω ότι δεν είναι ένα «μνημόσυνο», αυτό το αφιέρωμα που μαζεύονται οι άνθρωποι και κλαίνε ας πούμε, γιατί συγκινούνται. Το μότο του ήταν «Συγκίνηση μεν, συνείδηση δε». Οπότε, έχουμε επιστρατεύσει όλοι τις συνειδήσεις μας και ουσιαστικά, αυτό που εγώ ήθελα ήταν να μαζευτούν οι συνεργάτες του επί σκηνής, και οι συνθέτες, αλλά και οι ερμηνευτές του και να τραγουδήσουν τα τραγούδια του όσο περισσότερο γίνεται στις πρώτες εκτελέσεις. Αυτό είναι το ένα σκέλος. Το άλλο, όμως, είναι το έργο του να μεταλαμπαδευτεί στις νέες γενιές. Γι’ αυτό, μαζί με τους σταθερούς του συνεργάτες, όπως είναι ο Πέτρος Βαγιόπουλος, άνθρωποι που ηχογραφήσανε μαζί, όπως ο Μανώλης Λιδάκης, η Νένα Βενετσάνου που έχει και τη διαφορά ότι δεν έχει ξανατραγουδήσει επί σκηνής σε «ρασουλική» συναυλία, ο συνεργάτης του ο Γιώργος Γαβαλάς, αλλά και παιδιά νέα, όπως είναι ο Λόλεκ, ο Σπύρος Γραμμένος, οι Magic de Spell θα επιχειρήσουμε ένα «πάντρεμα» της εποχής του πατέρα μου, με την εποχή τη δική μου την τωρινή και τις ακόμα πιο νέες γενιές. «Εδώ είναι του Ρασούλη» με την έννοια ότι άνθρωποι που συνεργάστηκαν μαζί του και άνθρωποι τους οποίους επηρέασε - γιατί και ο ίδιος αγαπούσε πάρα πολύ τους νέους τραγουδοποιούς, τους εκτιμούσε και νομίζω ότι τα συγκεκριμένα παιδιά που συμμετέχουν είναι στη δική του καλλιτεχνική και ιδεολογική ρότα – έρχονται κοντά. Οπότε, είμαι πάρα πολύ χαρούμενη με τις συγκεκριμένες συνεργασίες, αλλά και με τις «κλασσικές». Περιμένω πώς και πώς ν’ ακούσω το Γιώργο Σαρρή να πει τις «Νταλίκες». Θέλω να πω ότι υπάρχουν στιγμές που ακόμα κι εγώ, σαν ακροάτρια, τις πεθυμώ. Θα πούμε, όμως και καινούρια τραγούδια, όπως από το «Η ζωή είναι όνειρο» που κυκλοφόρησε αμέσως μετά το θάνατο του μπαμπά, σε μουσική του Γιάννη Γλέζου και από την «Τρίπλα», βέβαια, το δίσκο που κάναμε με τη Χαρούλα Αλεξίου. Έχουμε πολύ υλικό και υπάρχει και μεγάλη επιθυμία από τον κόσμο όλα αυτά τα τραγούδια να ακούγονται μαζί σε χώρους μουσικών σκηνών. Να προσθέσω, επίσης, ότι εκτός από τους καλλιτέχνες που αναγράφονται στην αφίσα, θα είναι και άλλοι, που είτε δεν προλάβαμε να βάλουμε στην αφίσα, είτε δεν ήταν σίγουροι αν θα τα κατάφερναν. Έχουμε αφήσει ένα περιθώριο και αυτοί θα είναι οι εκπλήξεις του προγράμματος.
Οι νέοι τραγουδοποιοί, που μας έκαναν εντύπωση όταν τους διαβάσαμε στο δελτίο τύπου, θα προσεγγίσουν με το δικό τους ύφος;
Ναι, ναι, θα προσεγγίσουν με το δικό τους ύφος κι αυτό ήθελα ουσιαστικά απ’ αυτά τα παιδιά, επειδή είναι χαρακτηριστικοί τραγουδοποιοί, να δώσουν τη δική τους πνοή. Με πολλή χαρά συζήτησα το ποια τραγούδια θα πούνε. Ο μπαμπάς ήταν ένας πολύ «προοδευτικός» άνθρωπος και στο βάζω σε εισαγωγικά γιατί δε μου ταιριάζει τόσο σαν λέξη, ήταν συνέχεια μπροστά από την εποχή του. Θέλω να επισημάνω ότι δε ξέρω πολλούς μπαμπάδες, λόγω της δικής μου καλλιτεχνικής δραστηριότητας με το μέταλ, που όταν έκαναν τη δική τους εκπομπή στο Δεύτερο Πρόγραμμα στην ΕΡΤ Κυριακή μεσημέρι θα έβαζαν death metal με χαρά και περηφάνια που η κόρη τους ήταν ένα τρελαμένο άτομο. Θέλω να πω ότι «αγκάλιαζε» οτιδήποτε νέο, ξεχωριστό, πρωτότυπο, ακόμα και ακραίο. Αρκεί να έβλεπε ότι υπάρχει κάτι εκεί. Ο Σπύρος Γραμμένος, ο Λόλεκ και οι Magic de Spell έχουνε αυτή την πρωτοποριακή καλλιτεχνική φλέβα, την οποία εκτιμούσε πάρα πολύ εκείνος και εκείνοι εκτιμούν τον ίδιο σαν να ήταν της δικής τους γενιάς. Υπάρχει μια ροκ πλευρά του Μανώλη Ρασούλη, την οποία πολύς κόσμος δε γνωρίζει, ή την έχει ξεχάσει. Η νεολαία της εποχής της «Εκδίκησης της γυφτιάς» έχει λίγο ξεχαστεί, τα τραγούδια έχουν γίνει κλασσικά, αλλά εμείς θέλουμε να ξαναθυμηθούμε αυτή την πλευρά του. Είμαι πάρα πολύ ενθουσιασμένη με αυτά τα παιδιά και ευελπιστώ κι ονειρεύομαι για καινούρια πράγματα με τα οποία μπορούμε να συνεχίσουμε όλο αυτό.
Όλο αυτό το επιμελούμαι μαζί με τους συνεργάτες μου που είναι βασικοί. Κατ’ αρχήν, τα παιδιά της μπάντας, να πω εδώ ότι είναι ο Λάζαρος Σαμαράς στα πλήκτρα, το ακορντεόν και στη μουσική επιμέλεια των τραγουδιών, ο Δημήτρης Μαρινόπουλος στις κιθάρες, ο Δημήτρης Μποσινάκος στα τύμπανα, ο Γιάννης Πλαγιαννάκος στο κοντραμπάσο κι ο Νικόλας Τριήρης στο μπουζούκι, τζουρά και λαούτο. Μιλάμε για πρώτης γραμμής μουσικούς, βέβαια, αλλά και ανθρώπους οι οποίοι έχουν συνεργαστεί με τον πατέρα μου, είτε δισκογραφικά, είτε επί σκηνής. Μαζί μας επίσης, ο Θανάσης Γκίκας ο οποίος επιμελείται τον ήχο και το οπτικοακουστικό υλικό που συντονίζουμε μαζί και η Έλενα Χρηστάκου, βασική παράγοντας σε όλη αυτή την προσπάθεια. Ο Θανάσης, άλλωστε, έχει ηχογραφήσει στο στούντιό του και δίσκους του πατέρα μου και ήταν και ο ηχολήπτης του στις τελευταίες εμφανίσεις του με τον Ορφέα Περίδη. Γνωριζόντουσαν πολύ καλά δηλαδή, κι είχαν αμοιβαία εκτίμηση ο ένας για τη δουλειά του άλλου. Και βέβαια, το «Τεχνότροπον» το γραφείο που «τρέχει» και τραβάει το κουπί, η Έλλη Ρουμπέν, που κάνει όλη την «άχαρη» ας πούμε δουλειά, όπως ξέρουν όσοι βρίσκονται στο χώρο.
Έχοντας πραγματικά αφήσει «εποχή», ο Μανώλης Ρασούλης «λείπει» σήμερα. Τι ήταν αυτό που τον έκανε τόσο ξεχωριστό;
Νομίζω η διορατικότητά του της εποχής! Μπορούσε και διέκρινε και φώτιζε τις αλλαγές της εποχής. Είχε μια ικανότητα να φωτίζει τα προβλήματα, αλλά να δίνει τη λύση, να δίνει ένα αντίδοτο με το τραγούδι του. Δεν είχε αρκεστεί στο να περιγράψει καταστάσεις, τι συμβαίνει, τι είμαστε, τι μας κάνουν… Προσπαθούσε όλο αυτό το πράγμα να του δώσει λύτρωση, να το πάει παρακάτω. Συνεχώς βλέπουμε στα τραγούδια του, είτε από την «Εκδίκηση της γυφτιάς» που ήταν ο πρώτος του δίσκος το ’77 – ’78, όπου έγινε μια ανατροπή στο ελληνικό τραγούδι, ότι είναι ακόμα επίκαιρα. Και παρατηρώ, δηλαδή, ότι αυτό που λέμε κλασικό, είναι αυτό, ότι μπορείς και διακρίνεις μέσα του τη φιλοσοφία, την ύπαρξη και την πολιτική θέση του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία. Αυτό νομίζω, τον έκανε τόσο ξεχωριστό και στο στίχο του. Δε φοβήθηκε ποτέ να φωτίσει πράγματα τα οποία άλλοι δεν τολμούσαν να ακουμπήσουν και να αστειευτεί και μ’ αυτά. Είχε φοβερό χιούμορ και σαν άνθρωπος, αλλά και στους στίχους του… Στο τραγούδι του «Ο Τάσος ο τυχαίος» ας πούμε, μιλάει για τη μανία του Έλληνα να τρέχει με το αυτοκίνητο και πάντα να φταίνε οι άλλοι, οπότε λέει «και μια κολώνα έτρεχε και τράκαρε ένα αμάξι»! Σου δίνει αμέσως – αμέσως την εικόνα μιας πραγματικότητας με χιούμορ, όμως παρακάτω στο στίχο σου δίνει και τις λύσεις, προς τα πού είναι η διέξοδος απ’ όλο αυτό… Η διορατικότητά του, λοιπόν, και ο τρόπος να πιάνει τελικά τον παλμό και τον πυρήνα της εποχής, εμένα προσωπικά με αφήνει άφωνη, αλλά το βλέπω και στον κόσμο ο οποίος τραγουδάει τα τραγούδια του και τα αγαπάει τόσο πολύ.
Με δεδομένο ότι σίγουρα σας λείπει και προσωπικά, ποια στοιχεία του έχετε κρατήσει μέσα σας; Τι σας δίδαξε με τον τρόπο και την προσωπικότητά του;
Είχα την ιδιαιτερότητα ας πούμε, να με βάζει κάτω σαν παιδί του, όπως όλοι οι γονείς, και να μου λέει διάφορα. Δυο – τρία πράγματα που μου δίδαξε ήταν να έχω πάντα συνείδηση του τι κάνω, να μη χαρίζω ποτέ και για τίποτα την ιδεολογία μου, που είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχει ο άνθρωπος μέσα του με τη φιλοσοφική της διάσταση, να μην αρκούμαι ποτέ στο μέτριο, να βάζω τον πήχη πάντα ψηλά, γιατί αυτό σου δίνει και όραμα. Ήταν σε πολλά θέματα, ειδικά κοινωνικά και πολιτικά, η πυξίδα μου. Έφυγε, βέβαια, σε μια ηλικία αρκετά μικρή, αλλά είχα προλάβει κάποια πράγματα να μεστώσουν. Μέσα από τα τραγούδια του, τον ξαναανακαλύπτω, παίρνω κι απ’ αυτά στήριξη.
Ήδη έχουμε ξεκινήσει τις διαδικασίες για να κινηθούμε νομικά. Ήταν μια διαφήμιση την οποία είδα εγώ τυχαία και ειδοποίησα αμέσως και τη Βάσω. Βέβαια, σε αυτό το θέμα ήμασταν μια γροθιά, η θέση μας ήταν κοινή και γι’ αυτό κάναμε και κοινή δημοσίευση. Είμαστε σαφείς κι αμείλικτες. Υπάρχουν νόμοι και διαδικασίες γύρω από την πνευματική ιδιοκτησία, οι οποίοι κάποια στιγμή πρέπει ν’ αρχίσουν να τηρούνται. Ο νόμος έχει δώσει κάποια όπλα στους δημιουργούς να προστατεύουν το πνευματικό τους έργο. Με αυτά τα όπλα θα κινηθούμε κι εμείς. Και ο πατέρας μου πολέμησε πολύ για τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών και ο Μάνος Χατζιδάκις ήτανε κάθετος σε αυτά τα πράγματα, η θέση του ήταν νομίζω η επιτομή του τι σημαίνει πνευματικά δικαιώματα ενός δημιουργού και μ’ αυτούς πυξίδες, πρέπει και οι υπόλοιποι δημιουργοί να κινούνται.
Ποια είναι τα προσωπικά, καλλιτεχνικά σας σχέδια για το μέλλον;
Υπάρχει ένας δίσκος, ο οποίος ήταν ήδη έτοιμος πριν το θάνατο του πατέρα μου, σε μουσική και στίχους δικούς μου, όμως μπήκε στην άκρη γιατί δεν είχα διάθεση και δε μ’ ενδιέφερε τίποτα απ’ όλα αυτά μετά τη φυγή του. Ανέλαβα και μια ευθύνη απότομα, βρέθηκα με ένα έργο που χρειαζόταν άμεσα προστασία. Αυτή τη στιγμή, σκεφτόμαστε σιγά – σιγά πια να προχωρήσουμε τη δουλειά αυτή, ξεκινάμε να μπαίνουμε στο στούντιο για να ηχογραφήσουμε τα τραγούδια και κάποια άλλα πράγματα που έχουμε κατά νου κι όλα αυτά παράλληλα με το έργο του μπαμπά, οπότε το ένα φέρνει το άλλο, γεννιόνται πράγματα… Δε βάζω ένα πρόγραμμα, αυτό όμως είναι το σχέδιο, το οποίο μόνο του ξέρει πού μας πηγαίνει.
Για κλείσιμο, όπως έγραψε και ο Μανώλης Ρασούλης, «στα οβάλ γραφεία, ο κόσμος αλλάζει»;
Αλλάζει, ναι. Στα οβάλ γραφεία για δικά του οφέλη, αλλάζει και «μαγειρεύει». Όμως, εκτός οβάλ γραφείων, η ελπίδα και ο αγώνας ο οποίος είναι φύσει – θέσει αισιόδοξος έχει υποχρέωση να αλλάξει! Ο αγώνας έχει ένα στόχο μόνο! Να αλλάξει τα πράγματα προς το καλύτερο, τίποτα άλλο. Και ναι, αλλάζει, ναι, μπορούμε να το κάνουμε! Το έχουμε δει στην ιστορία να συμβαίνει πάρα πολλές φορές. Μπορεί η ιστορία να επαναλαμβάνεται σε κάποια πράγματα, αλλά πάντα ο άνθρωπος έχει τη δύναμη του αγώνα και βέβαια, αρκεί να το θέλει και να ξεπεράσει οποιαδήποτε φοβία, μπορεί να πάρει τη ζωή στα χέρια του. Αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει κι αυτοί στα οβάλ γραφεία ας κάνουν ότι θέλουν!
