Η συνέντευξη με τον Κωστή Μαραβέγια είχε τις ιδιαιτερότητές της. Και για το «ειδικό βάρος» του καλλιτέχνη αλλά και για τον τρόπο που έγινε. Δημιουργικές οι διαφωνίες που δίνουν αφορμή για μια νέα και ενδεχομένως πιο ουσιαστική συνάντηση, κρατώντας την αλήθεια τους. Άλλωστε προσφέρουν λαβές για σκέψεις, προβληματισμούς, γύρω από μια μεγάλη αγάπη, το τραγούδι μας.
Τι «σταθερές» και τι διαφορετικό, ενδεχομένως θα έχει η συναυλία στην Πλατεία Νερού;
Σταθερές θα είναι η ενέργεια της μπάντας και της δικής μου, η δίψα για μουσική και τραγούδι. Επιθυμία μου η ουσιαστική συνάντηση με το κοινό, με τους φίλους μας, που απ’ ότι δείχνει η προπώληση θα είναι σε μια κατάμεστη Πλατεία Νερού, η μεγαλύτερη συναυλία σε όγκο που έχουμε δώσει ποτέ. Νιώθω τεράστια συγκίνηση και ευγνωμοσύνη για την αγάπη του κόσμου, μάλιστα αν σκεφτεί κανείς πως κάμποσα χρόνια πριν, μετά βίας μαζευόμασταν 20-30 άνθρωποι στο θρυλικό Μπαράκι του Βασίλη στη Διδότου. Τώρα τι διαφορετικό θα υπάρχει, πιστεύω πως κάθε συναυλία είναι μοναδική και διαφορετική. Γινόμαστε όλοι κοινωνοί ενός θεάματος που δεν μπορεί να επαναληφθεί ούτε μπορεί να είναι ποτέ το ίδιο.
Ποιοι παράγοντες είναι καθοριστικοί για να «γράψει» μια παράσταση;
Καλές καιρικές συνθήκες, μια καλοκαιρινή με ωραία θερμοκρασία μέρα, η ζεστή ανταπόκριση του κοινού με έξω καρδιά τραγούδι και γενναιόδωρο χειροκρότημα, η καλή διάθεση από εμάς. Πάνω απ όλα αυτό. Η καλή διάθεση. Είναι τόσο απλό να πάνε όλα καλά και όχι μόνο στις παραστάσεις αλλά παντού, αν υπάρχει καλή διάθεση και θετικότητα.
Έχει αλλάξει κάτι στη σχέση σου με το ακροατήριο, μετά την τηλεοπτική σου παρουσία στο πλατιάς αποδοχής The Voice;
Έχουν προστεθεί και άλλοι φίλοι, έχει μεγαλώσει το κοινό που μας ακολουθεί. Επίσης νιώθω ακόμη και στο δρόμο μια λαϊκή, ευρύτερη απήχηση, που με ευχαριστεί ιδιαιτέρως, μάλιστα όταν για παράδειγμα, εργαζόμενοι σε βουλκανιζατέρ ή σε συνεργεία μου τραγουδάνε για να τους πω τη γνώμη μου. Είναι τόσο όμορφο να προκαλείς στον κόσμο την ευθυμία και την χαρά να τραγουδήσει. Ανέκαθεν το τραγούδι ήταν το βάλσαμο, το τρυφερό καταφύγιο όλης της ανθρωπότητας, είτε εν ώρα εργασίας ή και εν ώρα σχόλης και γιορτής.
Λέγεται κάποιες φορές, πως όταν το κοινό ασχολείται περισσότερο με την προσωπική ζωή ενός καλλιτέχνη, τότε κάπου αυτός ότι είχε να δώσει στην τέχνη του το έδωσε. Το συμμερίζεσαι και πως σκοπεύεις να αποφύγεις τον κίνδυνο;
Δεν συμφωνώ. Έτερον εκάτερον. Δεν πιστεύω σε αυτά τα στερεότυπα που είναι σχεδόν αφοριστικά, όπως ότι η τηλεόραση αλλοιώνει την ποιότητα του προβεβλημένου, ή ότι για να ανέλθεις χρειάζονται τα “κυκλώματα” ή και αυτό που λέτε πως αν γίνεις αντικείμενο κουτσομπολιού σημαίνει πως η έμπνευση πάει περίπατο. Δεν κάνω καμιά εξεζητημένη ζωή για να παρατήσω τη δημιουργικότητά μου, ούτε τροφοδοτώ ο ίδιος τα μέσα με τα προσωπικά μου. Από την άλλη δεν υπάρχει λόγος να κρύβομαι από προσώπου γης επειδή τυγχάνει να υπάρχει ενδιαφέρον από μέσα που πριν με αγνοούσαν, κυρίως λόγω της προβολής μέσω του Voice και της ευρύτερης αναγνωρισιμότητας. Αγαπώ τη ζωή, αγαπώ τον έρωτα, αγαπώ τη σύντροφό μου και κυρίως αγαπώ τη μουσική όσο τίποτε άλλο. Εφόσον λοιπόν δεν προσβάλω κανέναν με τις επιλογές μου, θα τις χαίρομαι και θα τις βιώνω χωρίς ενοχές και ανασφάλειες. Τέλος να είστε σίγουροι, πως αν ποτέ αισθανθώ πως δεν έχω τίποτα να δώσω πια μουσικά, θα κάνω ένα ωραίο αποχαιρετιστήριο φινάλε και θα αποσυρθώ σε ένα όμορφο μέρος κάνοντας κάτι άλλο. Πάντα το έχω στο πίσω μέρος του μυαλού μου από τότε που ξεκίνησα. Η επιτυχία δεν ήταν ποτέ αυτοσκοπός. Κάνω μόνο τα πράγματα που με κάνουν χαρούμενο.
Πως γίνεται και όλα όσα «ζόρικα» καθημερινά βιώνουμε να μην περνάνε στο τραγούδι; Και όταν αυτό συμβαίνει –τηρουμένων λιγοστών εξαιρέσεων- να μην αγγίζουν το ευρύ κοινό;
Κάνετε λάθος. Ελάτε σε κάποια συναυλία μου για να δείτε την απήχηση της “παρεξήγησης του Φάουστ”, ή του “Komasusu” ή της “Καταιγίδας” ή του “Καραγκιόζη” του Σαββόπουλου αλλά και πολλών άλλων. Είναι από τις πιο δυνατές συναυλιακές στιγμές. Είναι άδικο για τις νεότερες γενιές για παράδειγμα, να τις χαρακτηρίζουμε έτσι εύκολα “απολιτίκ” ή αναίσθητες. Γνωρίζοντάς τους και συνομιλώντας μαζί τους, στις συναυλίες ή και αλλού, ανακαλύπτω μια ευαισθητοποιημένη, καλλιεργημένη και γεμάτη ενέργεια για ζωή γενιά που μεγάλωσε σε αντίξοες συνθήκες αλλά ονειρεύεται και δημιουργεί κόντρα στην κρίση και το ζοφερό κλίμα της καθημερινότητας. Το ραδιόφωνο σίγουρα δεν είναι ενδεικτικό για να καταλάβει κάποιος την απήχηση των διαφορετικών τραγουδιών, αυτών με θεματολογία πέραν της αγάπης και του έρωτα. Ο μόνος τρόπος να το διαπιστώσει κάποιος είναι να βρεθεί σε συναυλίες.
Η προσέγγιση του παλαιότερου ρεπερτορίου στις μέρες έχει αποκτήσει μορφή επιδημίας. Γιατί γίνεται αυτό και υπό ποιες προϋποθέσεις «νομιμοποιείται» μια τέτοια απόπειρα;
Δεν είμαι αυτής της άποψης. Γράφονται και υπέροχα καινούργια τραγούδια που αργότερα θα είναι και αυτά παλαιό ρεπερτόριο και θα τραγουδιούνται και θα διασκευάζονται και αυτά με τη σειρά τους. Βρίσκω κάπως το συλλογισμό αυτό δογματικό. Οι λέξεις “επιδημία” και “νομιμοποίηση” είναι βαριές, σκληρές, καταγγελτικές άνευ λόγου και δεν ταιριάζουν στο ελεύθερο πνεύμα που προτάσσει η μουσική. Ο καθένας είναι ελεύθερος να τραγουδήσει και να διασκευάσει ότι τον συγκινεί και ότι τον αφορά. Ο ίδιος θα κριθεί με την αποδοχή ή όχι του κόσμου και ο χρόνος θα δείξει αν θα είναι πυροτέχνημα ή κάτι που θα λάμπει για αρκετό καιρό και ενδεχομένως θα μείνει. Ότι άχρηστο και κακό θα το ξεφορτωθεί.
Έχεις κερδίσει το προνόμιο οι εργασίες σου να παρουσιάζονται σε σταθερή βάση από το αθηναϊκό ραδιόφωνο και όχι μόνο. Πολλοί άλλοι δημιουργού, προσπαθούν αλλά βρίσκουν κλειστές πόρτες ή μεγάλες δυσκολίες για να τις διαβούν. Ποιο είναι το μυστικό;
Όλοι βρίσκαμε για μια περίοδο τις πόρτες κλειστές. Επιμονή, πίστη και εργατικότητα. Κι αν η μουσική είναι καλή και αφορά ένα ευρύτερο κοινό τότε και τα ραδιόφωνα θα υποστηρίξουν και θα ακολουθήσουν. Όλοι έτσι ξεκινήσαμε. Με πόρτες κλειστές. Και όχι μόνον από ραδιόφωνα αλλά και από δισκογραφικές. Μακάρι όλοι οι νέοι αξιόλογοι μουσικοί να βρουν το δρόμο τους και να ζήσουν από τη μουσική. Αν και για να είμαι ειλικρινής και για να μην είμαι άδικος, επειδή ακούω τους λιγοστούς σταθμούς που παίζουν ελληνική μουσική, πολλές φορές έχω ακούσει τις νέες δουλειές πρωτοεμφανιζόμενων μουσικών και τραγουδιστών.
Τα καλοκαιρινά σχέδια σου;
Συναυλίες παντού. Μάλλον φέτος διανύω το πιο παραγωγικό -συναυλιακά εννοώ- καλοκαίρι.
Τι σε φοβίζει;
Ο κακός καιρός. Μήπως βρέξει. Οι ουρανοί μας ξάστεροι και με καλή καρδιά το κοινό κοντά μας!
Αλλάζει ο δημιουργός όταν είναι ερωτευμένος;
Ασφαλώς. Αλλάζει, όπως αλλάζει όταν αισθάνεται θυμωμένος, αδικημένος, απατημένος, ή όταν αισθάνεται ματαίωση ή απέραντη συγκίνηση για την ομορφιά που αντικρίζει. Έρμαια του θυμικού μας είμαστε, αυτό μάλλον είναι η έμπνευση. Διάχυτοι ανοιχτοί δρόμοι που εγκυμονούν λύπες αλλά και χαρές, που γεννούν πόνο και ηδονή.
Ποιοι καλλιτέχνες σε «καθόρισαν» σαν… καλλιτέχνη;
Πολλοί και από διαφορετικούς χώρους. Ενδεικτικά θα αναφέρω, τον Μάνο Χατζιδάκι για την μεγαλειώδη αλλά συνάμα απλή μελωδικότητα, τις παραδοσιακές μουσικές για τον υφολογικό πλούτο και την πολυρυθμία τους, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον μοναδικό μας ποιητή τραγουδοποιό και πολλούς ακόμη.
Μια ευχή;
Να βρίσκουμε ελπίδα και φως στα σκοτάδια που φοβόμαστε. Η αγάπη και η ανθρωπιά είναι καταλύτης.
Τι «σταθερές» και τι διαφορετικό, ενδεχομένως θα έχει η συναυλία στην Πλατεία Νερού;
Σταθερές θα είναι η ενέργεια της μπάντας και της δικής μου, η δίψα για μουσική και τραγούδι. Επιθυμία μου η ουσιαστική συνάντηση με το κοινό, με τους φίλους μας, που απ’ ότι δείχνει η προπώληση θα είναι σε μια κατάμεστη Πλατεία Νερού, η μεγαλύτερη συναυλία σε όγκο που έχουμε δώσει ποτέ. Νιώθω τεράστια συγκίνηση και ευγνωμοσύνη για την αγάπη του κόσμου, μάλιστα αν σκεφτεί κανείς πως κάμποσα χρόνια πριν, μετά βίας μαζευόμασταν 20-30 άνθρωποι στο θρυλικό Μπαράκι του Βασίλη στη Διδότου. Τώρα τι διαφορετικό θα υπάρχει, πιστεύω πως κάθε συναυλία είναι μοναδική και διαφορετική. Γινόμαστε όλοι κοινωνοί ενός θεάματος που δεν μπορεί να επαναληφθεί ούτε μπορεί να είναι ποτέ το ίδιο.
Ποιοι παράγοντες είναι καθοριστικοί για να «γράψει» μια παράσταση;
Καλές καιρικές συνθήκες, μια καλοκαιρινή με ωραία θερμοκρασία μέρα, η ζεστή ανταπόκριση του κοινού με έξω καρδιά τραγούδι και γενναιόδωρο χειροκρότημα, η καλή διάθεση από εμάς. Πάνω απ όλα αυτό. Η καλή διάθεση. Είναι τόσο απλό να πάνε όλα καλά και όχι μόνο στις παραστάσεις αλλά παντού, αν υπάρχει καλή διάθεση και θετικότητα.
Έχει αλλάξει κάτι στη σχέση σου με το ακροατήριο, μετά την τηλεοπτική σου παρουσία στο πλατιάς αποδοχής The Voice;
Έχουν προστεθεί και άλλοι φίλοι, έχει μεγαλώσει το κοινό που μας ακολουθεί. Επίσης νιώθω ακόμη και στο δρόμο μια λαϊκή, ευρύτερη απήχηση, που με ευχαριστεί ιδιαιτέρως, μάλιστα όταν για παράδειγμα, εργαζόμενοι σε βουλκανιζατέρ ή σε συνεργεία μου τραγουδάνε για να τους πω τη γνώμη μου. Είναι τόσο όμορφο να προκαλείς στον κόσμο την ευθυμία και την χαρά να τραγουδήσει. Ανέκαθεν το τραγούδι ήταν το βάλσαμο, το τρυφερό καταφύγιο όλης της ανθρωπότητας, είτε εν ώρα εργασίας ή και εν ώρα σχόλης και γιορτής.
Λέγεται κάποιες φορές, πως όταν το κοινό ασχολείται περισσότερο με την προσωπική ζωή ενός καλλιτέχνη, τότε κάπου αυτός ότι είχε να δώσει στην τέχνη του το έδωσε. Το συμμερίζεσαι και πως σκοπεύεις να αποφύγεις τον κίνδυνο;
Δεν συμφωνώ. Έτερον εκάτερον. Δεν πιστεύω σε αυτά τα στερεότυπα που είναι σχεδόν αφοριστικά, όπως ότι η τηλεόραση αλλοιώνει την ποιότητα του προβεβλημένου, ή ότι για να ανέλθεις χρειάζονται τα “κυκλώματα” ή και αυτό που λέτε πως αν γίνεις αντικείμενο κουτσομπολιού σημαίνει πως η έμπνευση πάει περίπατο. Δεν κάνω καμιά εξεζητημένη ζωή για να παρατήσω τη δημιουργικότητά μου, ούτε τροφοδοτώ ο ίδιος τα μέσα με τα προσωπικά μου. Από την άλλη δεν υπάρχει λόγος να κρύβομαι από προσώπου γης επειδή τυγχάνει να υπάρχει ενδιαφέρον από μέσα που πριν με αγνοούσαν, κυρίως λόγω της προβολής μέσω του Voice και της ευρύτερης αναγνωρισιμότητας. Αγαπώ τη ζωή, αγαπώ τον έρωτα, αγαπώ τη σύντροφό μου και κυρίως αγαπώ τη μουσική όσο τίποτε άλλο. Εφόσον λοιπόν δεν προσβάλω κανέναν με τις επιλογές μου, θα τις χαίρομαι και θα τις βιώνω χωρίς ενοχές και ανασφάλειες. Τέλος να είστε σίγουροι, πως αν ποτέ αισθανθώ πως δεν έχω τίποτα να δώσω πια μουσικά, θα κάνω ένα ωραίο αποχαιρετιστήριο φινάλε και θα αποσυρθώ σε ένα όμορφο μέρος κάνοντας κάτι άλλο. Πάντα το έχω στο πίσω μέρος του μυαλού μου από τότε που ξεκίνησα. Η επιτυχία δεν ήταν ποτέ αυτοσκοπός. Κάνω μόνο τα πράγματα που με κάνουν χαρούμενο.
Πως γίνεται και όλα όσα «ζόρικα» καθημερινά βιώνουμε να μην περνάνε στο τραγούδι; Και όταν αυτό συμβαίνει –τηρουμένων λιγοστών εξαιρέσεων- να μην αγγίζουν το ευρύ κοινό;
Κάνετε λάθος. Ελάτε σε κάποια συναυλία μου για να δείτε την απήχηση της “παρεξήγησης του Φάουστ”, ή του “Komasusu” ή της “Καταιγίδας” ή του “Καραγκιόζη” του Σαββόπουλου αλλά και πολλών άλλων. Είναι από τις πιο δυνατές συναυλιακές στιγμές. Είναι άδικο για τις νεότερες γενιές για παράδειγμα, να τις χαρακτηρίζουμε έτσι εύκολα “απολιτίκ” ή αναίσθητες. Γνωρίζοντάς τους και συνομιλώντας μαζί τους, στις συναυλίες ή και αλλού, ανακαλύπτω μια ευαισθητοποιημένη, καλλιεργημένη και γεμάτη ενέργεια για ζωή γενιά που μεγάλωσε σε αντίξοες συνθήκες αλλά ονειρεύεται και δημιουργεί κόντρα στην κρίση και το ζοφερό κλίμα της καθημερινότητας. Το ραδιόφωνο σίγουρα δεν είναι ενδεικτικό για να καταλάβει κάποιος την απήχηση των διαφορετικών τραγουδιών, αυτών με θεματολογία πέραν της αγάπης και του έρωτα. Ο μόνος τρόπος να το διαπιστώσει κάποιος είναι να βρεθεί σε συναυλίες.
Η προσέγγιση του παλαιότερου ρεπερτορίου στις μέρες έχει αποκτήσει μορφή επιδημίας. Γιατί γίνεται αυτό και υπό ποιες προϋποθέσεις «νομιμοποιείται» μια τέτοια απόπειρα;
Δεν είμαι αυτής της άποψης. Γράφονται και υπέροχα καινούργια τραγούδια που αργότερα θα είναι και αυτά παλαιό ρεπερτόριο και θα τραγουδιούνται και θα διασκευάζονται και αυτά με τη σειρά τους. Βρίσκω κάπως το συλλογισμό αυτό δογματικό. Οι λέξεις “επιδημία” και “νομιμοποίηση” είναι βαριές, σκληρές, καταγγελτικές άνευ λόγου και δεν ταιριάζουν στο ελεύθερο πνεύμα που προτάσσει η μουσική. Ο καθένας είναι ελεύθερος να τραγουδήσει και να διασκευάσει ότι τον συγκινεί και ότι τον αφορά. Ο ίδιος θα κριθεί με την αποδοχή ή όχι του κόσμου και ο χρόνος θα δείξει αν θα είναι πυροτέχνημα ή κάτι που θα λάμπει για αρκετό καιρό και ενδεχομένως θα μείνει. Ότι άχρηστο και κακό θα το ξεφορτωθεί.
Έχεις κερδίσει το προνόμιο οι εργασίες σου να παρουσιάζονται σε σταθερή βάση από το αθηναϊκό ραδιόφωνο και όχι μόνο. Πολλοί άλλοι δημιουργού, προσπαθούν αλλά βρίσκουν κλειστές πόρτες ή μεγάλες δυσκολίες για να τις διαβούν. Ποιο είναι το μυστικό;
Όλοι βρίσκαμε για μια περίοδο τις πόρτες κλειστές. Επιμονή, πίστη και εργατικότητα. Κι αν η μουσική είναι καλή και αφορά ένα ευρύτερο κοινό τότε και τα ραδιόφωνα θα υποστηρίξουν και θα ακολουθήσουν. Όλοι έτσι ξεκινήσαμε. Με πόρτες κλειστές. Και όχι μόνον από ραδιόφωνα αλλά και από δισκογραφικές. Μακάρι όλοι οι νέοι αξιόλογοι μουσικοί να βρουν το δρόμο τους και να ζήσουν από τη μουσική. Αν και για να είμαι ειλικρινής και για να μην είμαι άδικος, επειδή ακούω τους λιγοστούς σταθμούς που παίζουν ελληνική μουσική, πολλές φορές έχω ακούσει τις νέες δουλειές πρωτοεμφανιζόμενων μουσικών και τραγουδιστών.
Τα καλοκαιρινά σχέδια σου;
Συναυλίες παντού. Μάλλον φέτος διανύω το πιο παραγωγικό -συναυλιακά εννοώ- καλοκαίρι.
Τι σε φοβίζει;
Ο κακός καιρός. Μήπως βρέξει. Οι ουρανοί μας ξάστεροι και με καλή καρδιά το κοινό κοντά μας!
Αλλάζει ο δημιουργός όταν είναι ερωτευμένος;
Ασφαλώς. Αλλάζει, όπως αλλάζει όταν αισθάνεται θυμωμένος, αδικημένος, απατημένος, ή όταν αισθάνεται ματαίωση ή απέραντη συγκίνηση για την ομορφιά που αντικρίζει. Έρμαια του θυμικού μας είμαστε, αυτό μάλλον είναι η έμπνευση. Διάχυτοι ανοιχτοί δρόμοι που εγκυμονούν λύπες αλλά και χαρές, που γεννούν πόνο και ηδονή.
Ποιοι καλλιτέχνες σε «καθόρισαν» σαν… καλλιτέχνη;
Πολλοί και από διαφορετικούς χώρους. Ενδεικτικά θα αναφέρω, τον Μάνο Χατζιδάκι για την μεγαλειώδη αλλά συνάμα απλή μελωδικότητα, τις παραδοσιακές μουσικές για τον υφολογικό πλούτο και την πολυρυθμία τους, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον μοναδικό μας ποιητή τραγουδοποιό και πολλούς ακόμη.
Μια ευχή;
Να βρίσκουμε ελπίδα και φως στα σκοτάδια που φοβόμαστε. Η αγάπη και η ανθρωπιά είναι καταλύτης.
