Ο ήχος των Πελόμα Μποκιού σίγουρα δεν θα ήταν αυτός που λατρέψαμε χωρίς τον ήχο του δικού του Hammond. O Γιώργος Στεφανάκης υπήρξε ιστορικό μέλος του κορυφαίου αυτού συγκροτήματος και με το τραγούδι του «Ψεύτικη Ζωή» στο δίσκο των Πελόμα έδωσε το σύνθημα στην δική του πορεία έως σήμερα. Από τους λίγους μουσικούς που έμεινε πιστός στα μηνύματα και τον ροκ τρόπο σκέψης της εποχής. Ελεύθερο πνεύμα κόντρα σε κάθε μορφή εξουσίας. Έτσι γεννήθηκε κι έτσι παρέμεινε.
Ο οργανίστας του ιστορικού συγκροτήματος ευτύχησε ο πατέρας του να αφουγκραστεί την αγάπη και το ταλέντο του για την μουσική και να του δωρίσει ένα πανάκριβο Hammond organ που η αξία του ήταν ίδια με ένα τριάρι διαμέρισμα της εποχής κι εκείνος να το αξιοποιήσει με τον καλύτερο τρόπο. Το παίξιμό του ζήλεψε ακόμη και ο «μάγος των πλήκτρων» Βαγγέλης Παπαθανασίου που πήγε να τον ακούσει από περιέργεια όταν ηχογραφούσαν οι Πελόμα Μποκιού!
Σεμνός μουσικός και χαμηλών τόνων κρύβει από πίσω του ένα ολόκληρο μουσικό κόσμο. Ανήσυχος και εξελίξιμος, σπουδαίος ενορχηστρωτής της Columbia και της Lyra που έχει συνεργαστεί με ονόματα όπως οι Νικόλας Άσιμος, Μαρίζα Κωχ, Θανάσης Γκαϊφύλλιας, Αγάπανθος, Κώστας Μπίγαλης και Νοστράδαμος των οποίων υπήρξε και μέλος του γκρουπ που βρίσκονταν από πίσω τους, όπως και του Κώστα Τουρνά στα «Απέραντα Χωράφια», οργανίστας επίσης στην «Τετραλογία» του Δήμου Μούτση. Έκανε την αναπαλαίωση του έργου της Μαρίας Κάλλας (27 όπερες κι μια συναυλία στη Ν. Υόρκη), έργο ζωής για τον ίδιο. Επίσης έχει παίξει πιάνο - φωνή το «Σαμποτάζ» με τη Σαβίνα Γιαννάτου στο «Καφεθέατρο».
Ο Γιώργος Στεφανάκης είναι λάτρης της ινδικής φιλοσοφίας εκεί που συναντά την αρχαία ελληνική σκέψη και ο πιο δραστήριος ακτιβιστής στην Ελευσίνα όπου ζει, με το δικό του υπερσύγχρονο στούντιο. «Νοήμων νους είναι ο νους που δεν κυριαρχείται από το περιεχόμενό του. Ο νους πρέπει να είναι επιδέξιος στη δράση». Το απόφθεγμά του.
Είχα την χαρά να τον συναντήσω σε μια πολύ δημιουργική στιγμή της ζωής του καθώς έχει βάλει μπροστά πολλά καινούργια πράγματα, ενώ έχει ανοίξει και το «συρτάρι» της δημιουργικής του έκφρασης που περίμενε τόσα χρόνια να αναδείξει. Η συνάντησή μας στο «Polis» στη Στοά του Βιβλίου ήθελε πολλή δουλειά μετά να μπει σε μια τάξη γιατί οι ιστορίες που είπαμε ήταν πολλές και άναρχα τοποθετημένες. Αυτή ήταν και η γοητεία τους… Πάμε λοιπόν από την αρχή!
Πού γεννήθηκες;
Γεννήθηκα στην Κρήτη, στη Λατσίδα του Νομού Λασιθίου, κοντά στον Αγ. Νικόλα, ένα χωριό περίπου 500 κατοίκων. Η πρώτη του ονομασία ήταν Ηλιακτίδα, η ακτίνα του ήλιου. Και οι δύο γονείς μου ήταν από εκεί. Κοντά στη Λατσίδα είναι η Νεάπολη, που πήγαινε ο Μανώλης Ρασούλης κι έκανε διακοπές. Οι γονείς μου ήταν στον πάτο, από οικονομικής πλευράς, όμως είχαν σπίτια και χωράφια. Οι γονείς μου είχαν τρεις κόρες κι ένα γιο. Ήμουν το τρίτο παιδί. Ο πατέρας μου στο λατομείο του, είχε ένα ατύχημα εκεί, που έφερε ένα μεγάλο πλήγμα στην οικογένεια. Έμεινε ανάπηρος στα 36 του χρόνια κι ήθελε, όπως έμαθα τώρα, να δώσει τέλος στη ζωή του. Έκανε ότι μπορούσε. Έπαιζε ακορντεόν σε διάφορες παραστάσεις. Πουλούσε ακόμη και λαχεία. Η μάνα μου δούλευε σαν νοσοκόμα. Έμαθε τη δουλειά στο νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν ο πατέρας μου από τις πληγές. Ήταν ήρωες. Έκαναν ότι μπορούσαν για μένα. Στερούνταν πολλά για να μας παρέχουν τα πάντα. Δεν μου έλειψε τίποτα ποτέ και κυρίως η αγάπη τους. Πήγα σχολείο στην Κρήτη μέχρι Τετάρτη δημοτικού και μετά ήρθαμε στην Αθήνα όταν ήμουν 10 χρονών. Μέναμε στην οδό Γερανίου, στην Ομόνοια. Πήγα σχολείο στην Πλατεία Θεάτρου στου Ψυρρή, στο 9ο Γυμνάσιο…
Το πρώτο όργανο που έπιασες στα χέρια;
Το ακορντεόν, ένα ιταλικό κρουτσιανέλι, κόκκινο, με καταπληκτικό ήχο, το οποίο χρησιμοποιώ μέχρι σήμερα στο στούντιο. Υπήρχε στο σπίτι μας στην Κρήτη, όπως και ένα μαντολίνο. Αργότερα πήρα και κιθάρα. Ο πατέρας μου και ο θείος έπαιζαν μουσική. Από μικρός με τράβαγε η μουσική και με έδιωχνε το σύστημα. Έτσι γεννήθηκα, έτσι μεγάλωσα. Πήγαινα τρίτη δημοτικού όταν το έσκασα από το σχολείο και ανέβηκα σ’ ένα κυπαρίσσι ψηλά, το οποίο υπάρχει ακόμη και σήμερα. Έφυγα από το σχολείο γιατί ο δάσκαλος μας βάραγε με το παραμικρό και για οποιοδήποτε λόγο έπαιρνε τη βίτσα και μας κοκκίνιζε τα χέρια. Παρ’ ότι δεν είχαμε κανένα ιδιαίτερα μορφωτικό επίπεδο στην οικογένεια η δική μου αποστροφή στο σχολείο οφειλόταν καθαρά στο θέμα του δασκάλου. Δεν χωρούσε στο μυαλό μου ότι ο πνευματικός σου πατέρας θα σε χτυπάει κιόλας. Ο εν λόγω δάσκαλος έχει κακή φήμη έως σήμερα. Μετά στο δημοτικό στην Αθήνα υπήρχε ένα καθηγητής μαθηματικών που τον συμπαθούσα πάρα πολύ, αλλά όταν τον είδα μια μέρα να πιάνει ένα παιδάκι από τα’ αυτιά και να το σηκώνει επάνω, εκεί έφαγα το γερό χαστούκι. Θεωρώ το σύστημα σάπιο από την κορυφή ως τα νύχια. Για τη σάπια κρατική εξουσία έχω γράψει κι ένα τραγούδι που θα βγάλω σύντομα, στο οποίο συμμετέχει με το δικό του τρόπο και ο αλησμόνητος Μιχάλης Ζαμπέτας. Μίσησα το σύστημα και στο μόνο χώρο που ένιωσα καλά ήταν η μουσική. Θεωρώ ότι η υπεροψία της εξουσίας κρύβει την πιο επικίνδυνη βλακεία. Πιστεύω ότι οι πολιτικοί είναι επικίνδυνα βλάκες. Ο αγαπημένος μου καθηγητής ήταν ο Μιχάλης Βούρτσης στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών, αλλά και ο Ζυλιέν Φαλ με τον οποίο έκανα ατονάλ (είδος αρμονίας), μετά στο Παρίσι, όπου πήγα το ’73 για σπουδές μουσικής και στο Πανεπιστήμιο για να πάρω αναβολή απ’ το στρατό περισσότερο και γύρισα τέλη ’79.
Πώς ξεκίνησε η ιστορία σου με τους Πελόμα Μποκιού;
Εγώ με τον Ηλία ήμασταν οι μικρότεροι στους Πελόμα. Οι άλλοι ήταν 21χρονών κι εμείς 18άρηδες. Με τον Βλάσση μέναμε δίπλα. Έμενε στη Ζήνωνος, κι εγώ Γερανίου, 150 μέτρα απόσταση. Όταν έφυγε από το γκρουπ ο Κιουρτσόγλου, πήρανε για κιθαρίστα τους, τον Λάκη Ζώη. Έφυγε μαζί με τον Κιουρτσόγλου κι ο οργανίστας τους, ο Λογοθέτης, που ζει στην Αμερική κι είναι μαθηματικός. Ο Ζώης πρότεινε εμένα για αντικαταστάτη του Λογοθέτη. Με δοκιμάσανε κι έγινα μέλος των Πελόμα Μποκιού. Τότε κάναμε το 45άρι «Αν Θες Έλα Και ‘Συ / Σ' Αυτό Το Σπίτι» (1972). Η πρώτη φορά που μπήκα σε στούντιο. Μετά έφυγε ο Ζώης και ξαναήρθε στο γκρουπ ο Νίκος Δαπέρης, που ήταν αρχικό μέλος, μαζί με τον κιθαρίστα Τάκη Ανδρούτσο. Και αυτό το σχήμα: Δαπέρης, Ανδρούτσος, Μαρινάκης, ο Βλάσσης κι εγώ ηχογράφησε το μεγάλο δίσκο των Πελόμα κι έκανε όλες τις μεγάλες περιοδείες στην Ελλάδα. Δηλαδή η κύρια καριέρα των Πελόμα Μποκιού ήταν αυτό το γκρουπ. Το start up βέβαια ήταν από τον Κιουρτσόγλου που έγραψε το «Γαρύφαλλε», το σημαντικό τραγούδι για την καριέρα των Πελόμα. Τους Πελόμα πρότεινε στον Πατσιφά, στην Λύρα, ο Τάσος Φαληρέας. Τότε που μπήκαμε να γράψουμε το δίσκο θυμάμαι άκουγα πολύ Vanilla Fudge και κάποια άλλα underground συγκροτήματα. Δεν ηχογραφήσαμε το δίσκο ζωντανά, γράψαμε πρώτα την ορχήστρα και μετά τραγούδησε ο Βλάσσης. Δεν είχα επίγνωση ότι ηχογραφούσαμε ένα δίσκο που θα γράψει ιστορία. Μάλιστα είχα και Μίκυ Μάους πάνω στο Hammond και διάβαζα στα διαλείμματα της ηχογράφησης. Θυμάμαι ήταν στο στούντιο και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. Ήρθε ν’ ακούσει τους Πελόμα! Κάποια στιγμή όταν τελείωσε η ηχογράφηση, με ρώτησε ο Βαγγέλης, που πας; Ομόνοια, του είπα. Έλα να σε πάω. Είχε έρθει με μια Bentley με οδηγό και καθίσαμε στο πίσω κάθισμα. Με ρώτησε αν ξέρω μουσική και του είπα ότι σπουδάζω στο ωδείο. Εκείνος, δεν ήξερε μουσική, όπως μου είπε, δεν είχε σπουδάσει. Αυτό μου έκανε εντύπωση, γιατί ήταν ήδη πασίγνωστος. Μετά την ηχογράφηση είχαμε ένα μάνατζερ, τον Τόνυ Πέρις, που διοργάνωνε τις συναυλίες μας συνήθως σε κινηματογράφους. Συνέχεια κάπου παίζαμε. Με τους Πελόμα έβγαζα χρήματα, όπως και σαν ενορχηστρωτής και σαν ενορχηστρωτής αργότερα.
Θυμάσαι μια συναυλία με Socrates στο Σπόρτινγκ;
Ε, βέβαια! Χριστούγεννα του 1972. Παρά λίγο να σκοτωθούν άτομα εκεί. Μια ολόκληρη κερκίδα πήγε να πέσει από τον κόσμο που ήταν ο ένας πάνω στον άλλον ! Κάποια στιγμή έφυγαν όλοι μπροστά κι εμείς παίζαμε ! Πρέπει να κανόνισε την συναυλία ο Τόνυ Πέρις και ο Στέλιος Ελληνιάδης. Με τους Socrates, αλλά και με τους Poll και τους Εξαδάκτυλος κάναμε παρέα και μαζευόμασταν, σχεδόν κάθε βράδυ, στο Κολωνάκι, στα Νούφαρα. Και η Δέσποινα η Γλέζου θυμάμαι ερχόταν στα Νούφαρα. Όλοι μαζί, δηλαδή Socrates, Εξαδάκτυλος, Poll και Πελόμα Μποκιού πήγαμε στην Θεσσαλονίκη για συναυλία, στο Παλαί Ντε Σπορ. Είχε πλάκα γιατί το ένα γκρουπ έκανε σαμποτάζ στο άλλο και τραβάγανε τις πρίζες, γινόντουσαν διάφορα. Όπως λέμε Ολυμπιακός - Παναθηναϊκός, ήταν οι Socrates με τους Πελόμα! Υπήρχε αντιπαράθεση, οι ροκάδες οι άγριοι και οι ροκάδες οι πιο σαλονάτοι. Οι Εξαδάκτυλος ήταν πιο underground…
Με ποιους μουσικούς έκανες παρέα;
Με τον Λάκη το Ζώη που βρισκόμαστε μέχρι σήμερα, όπως και με τους Τάκη Ανδρούτσο, Νίκο Δαπέρη και τον Ηλία Μαρινάκη, από τους Πελόμα, αλλά και το Γιάννη Κιουρτσόγλου επικοινωνούμε έως σήμερα αλλά λίγο σπάνια. Επίσης έκανα παρέα με τον Γιάννη το Σπάθα και τον Κώστα Τουρνά. Ο Γιάννης έχει κάνει και τρεις δίσκους στο στούντιό μου, το σόλο άλμπουμ του «Τα Μυστικά του Δρόμου», «Οπωσδήποτε Παράθυρο» με το Νίκο Αντύπα. Με όλους κάναμε παρέα οι Πελόμα, λιγότερο με τους Εξαδάκτυλος. Εκείνη την περίοδο της ζωής μου άκουγα περισσότερο, δεν μίλαγα πολύ. Τότε άρχισα να διαβάζω και Κρισναμούρτι. Έπεσε τα χέρια μου το βιβλίο: Η Ελευθερία, η Αρχή και το Τέλος. Έτσι άρχισε να με ενδιαφέρει η φιλοσοφία. Το 2002 έτυχε να δεχθώ πρόταση να μελοποιήσω τον Κρισναμούρτι. Στον ίδιο βαθμό που με ενδιάφερε να γνωρίσω την μουσική, με ενδιέφερε να γνωρίσω και τον εαυτό μου. Αυτούς τους δύο στόχους είχα από μικρό παιδί στη ζωή μου. Από τα 16-17 μου χρόνια. Τα έδωσα όλα και στο διάβασμα. Διάβαζα ψυχολογία και φιλοσοφία. Έχω διαβάσει όλα τα βιβλία των Γιουνγκ, Φρόιντ, Άντλερ, Μπέιλι, Γκουρτζίεφ…
Ένα βιβλίο που σε καθόρισε;
Το βιβλίο που μου έχει κάνει μεγάλη εντύπωση και θα το συνιστούσα είναι «Η Απελευθέρωση από το Γνωστό», του Κρισναμούρτι.
Που έγινε η ηχογράφηση του δίσκου των Πελόμα Μποκιού;
Γράφαμε πάντα στην Columbia, με τον Στέλιο Γιαννακόπουλο στην ηχοληψία, τον οποίο εκτιμώ πολύ σαν ηχολήπτη, έγραψε το Hammond πολύ καλά. Για τα ελληνικά αλλά και για τα διεθνή δεδομένα. Στον μεγάλο δίσκο των Πελόμα και στο 45ρι «Αν θες έλα και συ εκεί» είναι το δικό μου Hammond. Στο μικρό δισκάκι που πρωτοβγήκε το «Γαρύφαλλε», ο ήχος του Hammond δεν είναι τόσο καλός γιατί δεν έχει Leslie. Αργότερα που ανέλαβα ενορχηστρώσεις, έκλεινα Columbia με ηχολήπτη πάντα τον Στ. Γιαννακόπουλο. Επίσης έπαιζα τότε ως session μουσικός με τους Νοστράδαμος στους δίσκος τους, όπως και στα «Απέραντα Χωράφια» του Κώστα Τουρνά, μαζί με τον Χρήστο Στασινόπουλο ντράμερ και τον Γιώργο Φιλιππίδη μπάσο. Με τους Νοστράδαμος γράφαμε στο στούντιο της ΕΡΑ, κι εκεί γνώρισα τον Μάρκο Αλεξίου και αποφάσισα να κάνω έξτρα μαθήματα jazz παράλληλα με τα μαθήματα της κλασικής αρμονίας στο Εθνικό Ωδείο καθώς με ενδιέφερε να αγκαλιάσω σφαιρικά όλη την μουσική.
Ένα περιστατικό που συνέβη;
Θυμάμαι ένα αστείο περιστατικό που συνέβη στο σπίτι του Βλάσση στη Ζήνωνος. Πολλές φορές επειδή μέναμε κοντά με το Βλάσση πηγαίναμε μαζί στις συναυλίες. Περνούσα από το σπίτι του, παίρναμε ένα ταξί και πηγαίναμε... Έτσι έγινε κι εκείνη την ημέρα της συναυλίας στο Σπόρτινγκ. Πήγα σπίτι του και του είπα ότι δεν μου αρέσει το παντελόνι που φόραγα. Τον ρώτησα αν έχει κάποιο παντελόνι να μου δώσει και πράγματι μου έδωσε ένα και αυτό που φορούσα στην συναυλία στο Σπόρτινγκ ήταν του Βλάσση! Θυμάμαι την μάνα του που του είπε: άντε Βλάση φάε το φαγητό σου για να γίνεις πιο δυνατός και να φας την Αλίκη από τον Κωνσταντίνο! Υποτίθεται τότε η Αλίκη Βουγιουκλάκη τα είχε με τον Κωνσταντίνο το βασιλιά. Και ήρθε η μέρα μετά που μου τηλεφώνησε ο Βλάσσης και μου είπε να πάω από το θέατρο της Αλίκης γιατί με ήθελε κάτι. Και πάω εκεί και συναντώ τη μάνα του με τον Βλάσση, στο θέατρο, όπου πια ήταν ζευγάρι με την Αλίκη!
Πότε αποχώρησες από τους Πελόμα Μποκιού;
Από τους Πελόμα έφυγα πριν την διάλυσή τους. Το είχα δηλώσει ότι θα πήγαινα στο Παρίσι έτσι κι αλλιώς. Τα παιδιά επειδή ήθελαν να συνεχίσουν βρέθηκε μια λύση με κάποιους Άγγλους μουσικούς κι έβγαλαν ένα σιγκλάκι ακόμη το «Μάγοι / Προγραμματισμός» (1973). Τότε έπαιξα με τον Κώστα Τουρνά στη Σοφίτα στην Πλάκα, όπου παρουσίαζε το δίσκο του «Απέραντα Χωράφια», στο οποίο είχα παίξει και στην ηχογράφησή του. Μετά τις εμφανίσεις πήγα στο Παρίσι. Πρώτος είχε πάει στη Γαλλία ο Χρήστος Στασινόπουλος κι όταν πήγα εκεί με φιλοξένησε κανά μήνα σπίτι του και μετά έπιασα δικό μου σπίτι. Είχα και το Hammond μαζί και έπαιζα άμα τύχαινε καμιά δουλειά για τα φοιτητικά μου έξοδα. Στο Παρίσι έβλεπα πολλά συγκροτήματα που έρχονταν από την Αγγλία και την Αμερική, όπως Genesis, Pat Partino, Oscar Peterson, Cecil Taylor. John McLaughlin με τους Shakti και άλλα.
Πώς ήταν οι σχέσεις μεταξύ των μελών των Πελόμα;
Υπήρχε μια γενικότερη διαφωνία ανάμεσα στο Βλάσση και στον Κιουρτσόγλου για τον τρόπο παρουσίασης του γκρουπ, για το πώς θα βγαίνουμε προς τα έξω. Ο Βλάσσης ήθελε να υπάρχει μια μεγαλύτερη προβολή του συνόλου και του εαυτού του κατ’ επέκταση. Το κίνητρο ήταν η φιλοδοξία, από εκεί ξεκινάνε όλα. Δεν ταίριαζαν οι δυο τους φιλοσοφικά. Τα τραγούδια που έγραφε ο Κιουρτσόγλου τα έδινε στο ξάδερφό του, το Δαπέρη. Εγώ ήμουν στον κόσμο μου. Δεν με ενδιέφεραν ούτε τα περιοδικά, ούτε οι εφημερίδες, σαν να μην είχα καμία επίγνωση. Για μένα πιο σοβαρά πράγματα ήταν το ωδείο και το ότι θα πάω στο Παρίσι να σπουδάσω. Απλά ήταν μια ωραία συνεύρεση που παίζαμε καλή μουσική. Σοβαρό για μένα ήταν ότι αξιοποίησα το όργανο που μου είχε πάρει ο πατέρας μου. Το Hammond. Το είχα πριν τους Πελόμα σε ένα άλλο συγκρότημα που είχαμε με τον Λάκη Ζώη με τον οποίο έχουμε ένα μήνα διαφορά. Τους Baronetti, την περίοδο 1968-69. Πηγαίναμε σχολείο ακόμα και το σκάγαμε για να παίζουμε μουσική. Εκείνος πήγαινε σχολείο στον Πειραιά κι εγώ στην Αθήνα. Στο γκρουπ ήταν μπασίστας ο Νίκος Παπακυριακόπουλος, σαξοφωνίστας ο Δημήτρης Φωτίου και ο Αντώνης στα ντραμς. Τραγουδιστής ήταν ο Γιώργος Μυτιληναίος. Παίζαμε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, κυρίως όμως soul. Ακούγαμε πολύ soul τότε. Ο Λάκης μάλιστα τραγούδαγε τότε κάποια κομμάτια soul. Μου άρεσε επίσης πολύ ο ήχος του Wes Montgomery και γενικά είχαμε αμερικάνικα ακούσματα καθώς ακούγαμε πολύ τον αμερικάνικό σταθμό τότε. Η έδρα μας ήταν η Γλυφάδα, εκεί έμεναν τα περισσότερα μέλη. Ο Φωτίου με συνάντησε μια μέρα στην Αθήνα και με ρώτησε: Παίζεις όργανο; Θέλουμε οργανίστα. Έτσι ξεκίνησα σαν μουσικός…
Οι Baronetti ήταν το πρώτο σου γκρουπ;
Υπήρξε και μια αποτυχημένη προσπάθεια με ένα άλλο γκρουπάκι. Κάναμε λίγες πρόβες και διαλυθήκαμε. Πήγαμε κάποια στιγμή στην Κέρκυρα σ’ ένα αποτυχημένο κλαμπ και ήρθαν εκεί οι γονείς μου και με μαζέψανε και με γύρισαν στην Αθήνα! Αυτή ήταν η πρώτη και τελευταία απόπειρα να παίξουμε live...
Τότε απέκτησες το Hammond;
Δεν το είχα τότε, είχαμε νοικιάσει ένα. Το Hammond το πήρα μετά, λίγο πριν τους Baronetti. Στο κέντρο της Αθήνας όπου ζούσαμε, περνούσα συνέχεια από το Νάκα και έβλεπα τα όργανα, αλλά μ’ άρεσε περισσότερο το Hammond σαν όργανο. Για να ψήσω τον πατέρα μου να μου το πάρει γιατί έκανε πάνω από 100.000 δραχμές, δηλαδή ένα διαμέρισμα τριάρι, του έλεγα: πατέρα, αυτό το όργανο μιλάει! Δεν μου χάλασε χατίρι και μου το πήρε παρ’ όλες τις οικονομικές δυσκολίες που είχε. Είχα ακούσει τον ήχο του Jimmy Smith και μαγεύτηκα. Αυτό το ψήσιμο στον πατέρα μου, μου ήρθε τώρα κι έγραψα ένα κομμάτι, το «Speak Hammond», πώς «μιλάει» το Hammond. Τώρα γράφω ένα δίσκο με Hammond βελτιωμένο στα σημερινά δεδομένα που «σκοτώνει» και θα ολοκληρωθεί πιστεύω μέσα στο καλοκαίρι. Ροκ δίσκος που θα περιέχει και μελωδίες, όπως δηλαδή και με τους Πελόμα που είχαν και πιο μελωδικά τραγούδια σαν τον «Ύμνο Στη Ζωή».
Το βάθος και η γλυκύτητα του ήχου του Hammond…
Και την αγριάδα που οφείλετε και στις λάμπες. Οι λάμπες όταν παλιώνανε λίγο έβγαζαν μια παραμόρφωση. Κάποιοι πονηροί οργανίστες που ξέρανε αυτή τη λεπτομέρεια, έβγαζαν τις καινούργιες λάμπες και έβαζαν τις παλιές. αυτή την παραμόρφωση την έχουν προσθέσει στα σημερινά ψηφιακά Hammond. Το Hammond που είχα με τους Πελόμα ήταν ένα L100 portable, δηλαδή είχε σιδερένια πόδια που δίπλωναν και μπορούσες να το μεταφέρεις. Είχα επίσης και το Leslie με τα περιστρεφόμενα ηχεία.
Θυμάσαι ένα στιγμιότυπο της εποχής;
Παίζαμε στην Κρήτη με τον ντράμερ Τάσο Φωτοδήμο και τον κιθαρίστα Λάκη Ζώη, πριν από τους Πελόμα. Ο Τάσος είχε μεγάλη αγάπη για την μουσική και είχε μαζί του αρκετούς δίσκους Rolling Stones, Jimi Hendrix και άλλους, θυμάμαι που μόλις είχε αγοράσει τον καινούργιο δίσκο των Beatles, το Abbey Road! Τον έβαλε στο πικάπ κι άρχισε να παίζει το «Come Together»! Πω πω τι πλάκα πάθαμε! Θυμάμαι όμως και μια κουβέντα του Κιουρτσόγλου: Θέλω να κάνω μια μουσική που να έχει λόγο ύπαρξης. Να είναι κάτι σημαντικό. Κι εγώ είχα φτιάξει μια εικόνα της σημαντικής αυτής μουσικής στο μυαλό μου, που έχει σχέση με το «Come Away» που έκανα, αλλά και με ένα άλλο δίσκο που δεν έχω κυκλοφορήσει αλλά τον έγραψα τότε και τον έχω βελτιώσει στην πορεία, μεταξύ 1975 και 1980. Κάτι τραγούδια που θ’ αρχίσω να βγάζω τώρα σιγά - σιγά. Έχω πολύ υλικό και όρεξη να το κάνω γιατί έχω ελευθερωθεί από υποχρεώσεις.
Τι γνώμη έχεις για την ελληνική μουσική;
Έχω την εντύπωση ότι η καταστροφή που συντελέστηκε στην ελληνική μουσική ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’80 έως σήμερα με ευθύνη των μεγάλων τραγουδιστών και των μεγάλων δισκογραφικών εταιριών.
Έχεις δουλέψει μου είπες νωρίτερα και σαν ενορχηστρωτής…
Έχω κάνει τους πρώτους δίσκους του Νικόλα Άσιμου, του Θανάση Γκαϊφύλλια, του Κώστα Μπίγαλη, των Αγάπανθος, των Νοστράδαμος, των Sunset. Επίσης το δεύτερο δίσκο της Μαρίζας Κωχ, «Μια στο Καρφί και μια στο Πέταλο», που έγινε μεγάλη επιτυχία. Στο δίσκο αυτό το κομμάτι «Του Ήλιου Τα Τραγούδια» είναι δική μου σύνθεση και μου έκανε μεγάλη εντύπωση όταν πήγα τότε στον Μάτσα για να ζητήσω κάποιο ποσοστό και μου είπε: ακόμα δεν βγήκες από τ’ αυγό και θέλεις ποσοστά! Τέλος πάντων έπαιρνα τα ποσοστά από την ΑΕΠΙ και διαπίστωσα ότι εκεί υπάρχει μια κλοπή. Οι δίσκοι που είχαν επιτυχία στην Ελλάδα και ειδικά εκείνοι που ακουμπούν το δημοτικό τραγούδι, όπως της Κωχ, είχαν επιτυχία και στην Αμερική. Τα ποσοστά που έχω πάρει από πωλήσεις στην Αμερική για το δίσκο της Κωχ ήταν για ένα αντίτυπο! Έμαθα αργότερα ότι κάποιες ελληνικές εταιρείες είχαν σχέση με έναν Ελληνοαμερικανό που είχε την Peters International, η οποία έκοβε ελληνικές κόπιες στην Αμερική και τις πουλούσε εκεί και προφανώς το ένα αντίτυπο που μου αποδόθηκε το ποσοστό μου ήταν αυτό που έστειλαν από την Ελλάδα σε εκείνον! Κάποιοι βέβαια μεγάλοι συνθέτες πρέπει να είχαν βρει τον Ελληνοαμερικανό και να είχαν κάνει άλλη συμφωνία μαζί του. Γενικώς υπάρχει μια μεγάλη υπόθεση με τους λεγόμενους μεγάλους συνθέτες και την ΑΕΠΙ…
Ποια είναι η αποτίμησή σου για το ροκ στην Ελλάδα όπως το έζησες;
Το ροκ έχει να κάνει και με τον τρόπο που σκέφτεσαι. Κάποιοι θεωρούν ότι το ροκ είναι ο ήχος και η αγγλική γλώσσα που ακούμε στα ξένα συγκροτήματα. Κάτι αντίστοιχο έχουν κάνει οι Socrates πολύ πετυχημένα. Ροκ είναι να σπάσεις το βράχο που μέσα του γεννήθηκες. Κατ’ επέκταση εκφράζεις το ίδιο με την μουσική. Ροκ είναι να είσαι απέναντι σε κάθε κατεστημένο, αλλά πρωτίστως στο κατεστημένο του ίδιου σου του μυαλού. Βλέποντας έτσι τα πράγματα επηρεάζεται η μουσική και ο λόγος σου. Και το αποτέλεσμα αυτό είναι ροκ. Στην Ελλάδα τήρησαν κάποιοι το πραγματικό ροκ. Δηλαδή θεωρώ ότι ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας ήταν πιο ροκ από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Οι Pink Floyd με το The Wall άγγιξαν μια ροκ κατάσταση πιο ουσιαστική. Ο ροκ ήχος εξελίσσεται, αλλά πρέπει να είναι κόντρα στο σύστημα. Το σύστημα είναι πάντα σε βάρος της ελευθερίας του ατόμου. Και σαν δημιουργός του ροκ πρέπει να είσαι ελεύθερος.
Η ινδική φιλοσοφία τι υποστηρίζει για το rock’n’roll;
Έχω μελοποιήσει του Ινδό Νομπελίστα Ταγκόρ. Στο δίσκο του Κώστα Καράλη υπάρχουν έξι τραγούδια σε ποίηση Ταγκόρ και αυτή η είναι η πρώτη μου επαφή με την ινδική φιλοσοφία. Η φιλοσοφία του Κρισναμούρτι είναι πιο κοντά στον Σωκράτη και στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, όπου υπάρχουν αρκετά κοινά στοιχεία με την ινδική φιλοσοφία. Και οι δύο μίλησαν για την αυτογνωσία που είναι ο κοινός τόπος όλων των φιλοσόφων παγκοσμίως. Φιλοσοφία σημαίνει αγάπη για την αλήθεια. Αν το ροκ δεν έχει σχέση με την αλήθεια, δεν είναι ροκ.
Το επιδραστικότερο κίνημα στη ζωή σου;
Δεν συμμετείχα ποτέ σε κανένα κίνημα. Το μόνο κίνημα που έκανα ήταν ο Συνεταιρισμός Καλλιτεχνών το 1982, όταν διαπίστωσα ότι οι δισκογραφικές δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για την τέχνη της μουσικής παρά μόνο να κάνουν παραγωγές που θα τους αποφέρουν κέρδος. Έβαλαν στην άκρη τους συνθέτες που είχαν μια προχωρημένη σκέψη και προώθησαν τους τραγουδιστές που τραγουδούσαν τα πάντα. Αποτέλεσμα όταν ένας τραγουδιστής τραγουδάει τα πάντα, από ρεμπέτικά έως λάτιν, τότε γίνεται αυτός ο καθοδηγητής παραμερίζοντας πολλά είδη μουσικής, πολλούς συνθέτες, πολλές καινούργιες ιδέες που μπήκαν στο περιθώριο. Η καταστροφή του ελληνικού τραγουδιού ξεκίνησε στη δεκαετία του ’80, ίσως και λίγο νωρίτερα.
Έχεις δισκοθήκη;
Είχα μια δισκοθήκη αρκετά σημαντική με δίσκους που είχαν σχέση κυρίως με το Hammond, αλλά μου την έκλεψαν κάποια στιγμή και σταμάτησα να μαζεύω δίσκους. Γύρω στο 1980-82 συνέβη αυτό. Μου έμεινε μόνο το αυθεντικό άλμπουμ των Πελόμα Μποκιού με το διπλό εξώφυλλο και η επανέκδοσή του με το μονό εξώφυλλο.
Έχει συνεργαστεί με πολλούς αξιόλογους μουσικούς. Ο Νικόλας Άσιμος τι τύπος ήταν;
Εξ αρχής είχε ένα θέμα μη καθαρότητας. Από την πρώτη στιγμή που τον συνάντησα είχε ένα μπέρδεμα ως άτομο που το κουβαλούσε από τη Θεσσαλονίκη. Και μετά που τον ξανασυνάντησα στη δεκαετία του ’80 όταν ήθελε να κάνει ένα συνεταιρισμό με κάποιους άλλους μουσικούς (εν. το ΜΟΥ.ΣΥΝ.ΚΑ) πάλι ήταν μπερδεμένος, όπως και όταν του έκανα την ενορχήστρωση του πρώτου δίσκου του. Είχε κάποια κολλήματα που τα κουβαλούσε μέχρι που έφυγε…
Τον Παύλο Σιδηρόπουλο τον γνώρισες;
Τα τραγούδια που έγραφα με την Αρλέτα το 1982 που περιέχονται στον δίσκο «Σλόγκαν» ήθελα να τα τραγουδήσει ο Παύλος Σιδηρόπουλος. Δεν μου αρνήθηκε κανείς, ούτε ο Παύλος, ούτε η Αρλέτα. Ερχόταν ο Παύλος σπίτι μου και κάναμε πρόβες. Είχε όμως κάποια προβλήματα και δεν μπορούσε ν’ ακολουθήσει τον τρόπο ερμηνείας που ήθελα. Του ταίριαζαν όμως τα τραγούδια αυτά. Ο τρόπος που τα ερμήνευε όμως ήταν σαν να ήταν τραγούδια που είχαν μεταγλωττιστεί από κάποια αμερικάνικα blues στα ελληνικά. Έτσι εγκαταλείφτηκε η προσπάθεια. Μετά δοκίμασα έναν άλλο τραγουδιστή, το Διονύση Θεοδόση, τον οποίο μου σύστησε ο Γιάννης Σπανός, που μου πρότεινε όμως κάποια στιγμή να τα πω ο ίδιος. Κι έτσι έγινε. Η αλήθεια είναι ότι είχα ένα κόλλημα να τραγουδήσω γιατί ο Βλάσσης φοβούμενος μην κάνει άλλος επιτυχία, όπως ο Δαπέρης που είπε το «Γαρύφαλλε» μου έλεγε: ας το μην τραγουδάς εσύ, κάνεις φάλτσα… Έτσι έμεινα χωρίς να θέλω να τραγουδήσω. Ώσπου είπα αυτά τα τραγούδια στο δίσκο μου «Σλόγκαν» (1984). Μετά τραγούδησα και τον Κρισναμούρτι. Τα ποιήματα αυτά τα έχει μεταφράσει ο Νίκος Πιλάβιος αλλά επειδή δεν ταιριάζουν πολύ καλά με την μουσική ροή, καθίσαμε με την Αγγελική Λεβέντη που ασχολήθηκε πάρα πολύ με την μετάφρασή τους και τα προσαρμόσαμε πάνω στην μουσική όσο καλύτερα γινόταν. Στο δεύτερο δίσκο των Πελόμα (2000) είχα ενορχηστρώσει το τραγούδι «Θάλασσά μου» για να το τραγουδήσει ο Βλάσσης, ο οποίος τραγουδούσε πολύ ψηλά, αλλά τελικά δεν του έβγαινε και τελικά έμεινε με την δική μου φωνή!
Έχεις μια καλή ιστορία με κάποιον άλλον καλλιτέχνη;
Με τη Φλέρυ Νταντωνάκη! Γνωριστήκαμε περίεργα. Ήμουν έξω από την «Πέμπτη Εποχή», ένα μαγαζί που τραγουδούσε ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, στην Πλάκα, κι ανεβαίνοντας την ανηφόρα βλέπω ένα κορίτσι απέναντι που ερχόταν προς το μέρος μου. Κοιταχτήκαμε στα μάτια κι όπως με βλέπει, έρχεται μ’ αγκαλιάζει και με φιλάει. Αυτή ήταν η Φλέρυ Νταντωνάκη. Έτσι την γνώρισα. Τότε είχε μια σχέση μ’ ένα χώρο έκφρασης όπου ήταν κι ο Γιάννης Γλέζος, περνούσα κι εγώ από εκεί για λίγο, βρισκόμασταν και παίζαμε τραγούδια. Κάποια στιγμή πήγα το πιάνο μου στο σπίτι της Φλέρυς στη Νέα Σμύρνη. Είχε έρθει για ένα διάστημα κι έμενε σπίτι μου μαζί με τη Ζωίτσα, την κόρη της. Εκείνη την εποχή άρχισα να δραστηριοποιούμε με την Δισκογραφικό Συνεταιρισμό Καλλιτεχνών και βρεθήκαμε με τη Φλέρυ τυχαία έξω από το Zoom, στην Πλάκα, τραγουδούσε εκεί με τον Μάνο Χατζιδάκι, όπου μου είπε ότι θέλει να κάνουμε το δίσκο με τα δικά μου τραγούδια. Υπάρχει από τότε μια ηχογράφηση πιάνο - φωνή, γύρω στα 12 λεπτά. Τα τραγούδια αυτά που θέλαμε να κάνουμε είναι το υλικό που έγραψα μεταξύ 1975 και ’80 πάνω σε στίχους της Ντέπης Τριανταφύλλου η οποία συμμετέχει στιχουργικά στο δίσκο που έκανα με τον Κώστα Καράλη, το «Έλα να σταθούμε αντίκρυ». Τα μισά τραγούδια είναι σε ποίηση Ταγκόρ και τα άλλα μισά της Ντέπης Τριανταφύλλου η οποία έχει γράψει και πολλούς στίχους στα τραγούδια που κάναμε πρόβα με την Φλέρυ. Σε κάποιους από τους δικούς της ελλιπείς στίχους αναγκαζόμουν να συμπληρώσω και δικούς μου και έτσι εκφράζουν και κάτι από μένα. Σε ένα από αυτά τα τραγούδια είχε τραγουδήσει ο Μιχάλης Ζαμπέτας, ο γιος του Γιώργου, ο οποίος είχε τραγουδήσει και ένα άλλο τραγούδι μου το «Ο Μπάρμπας μου ο Παναής», σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, που έχει περισσότερα από 500.000 views στο youtube κι έχει αγαπηθεί από πολύ κόσμο χωρίς να έχει παιχθεί σε κανένα μαγαζί. Αυτό το τραγούδι το είχε δώσει η εγγονή της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου στον Τάκη Ανδρούτσο και μια μέρα που ήμουν σπίτι του έπιασα την κιθάρα κι ενώ εκείνος έφτιαχνε καφέ, το μελοποίησα και το τραγούδησα. Μόλις έρχεται ο Τάκης μου λέει ότι μας το είχε δώσει για τους Πελόμα το τραγούδι αυτό, αλλά δεν μας κάνει γιατί είναι λαϊκό. Αν το θέλεις πάρτο. Το έβαλα και στον Βλάσση να το ακούσει και είχε την ίδια γνώμη με τον Τάκη.
Πότε έφτιαξες το δικό σου στούντιο;
Το 1995. Εφ’ όσον δούλεψα επαγγελματικά με πάρα πολλούς γνωστούς, είχα μαζέψει κάποια χρήματα κι αγόρασα μηχανήματα κι έφτιαξα ένα στούντιο όπως το ήθελα για να εκφράσω τις δικές μου μουσικές και από την στιγμή που ο γιος μου, ο Δημήτρης σπούδασε κι ακολούθησε το δικό του δρόμο, έχει τη δική του επιχείρηση, ελληνική, την Ucandrone - δραστηριοποιείται στα drones, τα μη επανδρωμένα αεροπλάνα και ελικόπτερα για χαρτογραφήσεις, τοπογραφικά και γεωργία ακριβείας - και προχωράει, είμαι απολύτως ελεύθερος. Πιστεύω έτσι, ότι θα παρουσιάσω ένα δίσκο με Hammond αυτή τη χρονιά. Έχω και κάποια έτοιμα Κρισναμούρτι, όπως το «The Master Singer Of Life» που μαζί με κάποια άλλα που έχω ελεύθερα στο you tube, θα αποτελέσουν το δεύτερο άλμπουμ Krishnamurti. Υπάρχουν στ’ αγγλικά και αργότερα θα τα κάνω και στα ελληνικά. Επίσης θα εκδώσω τη ροκ δουλειά που έκανα ανάμεσα στο 1975 και ’80, την οποία έχω ολοκληρώσει.
Καλή επιτυχία και σ’ ευχαριστώ πολύ για όλα αυτά που είπαμε!
Επίσης ευχαριστώ για την ωραία κουβέντα που κάναμε.
Ο οργανίστας του ιστορικού συγκροτήματος ευτύχησε ο πατέρας του να αφουγκραστεί την αγάπη και το ταλέντο του για την μουσική και να του δωρίσει ένα πανάκριβο Hammond organ που η αξία του ήταν ίδια με ένα τριάρι διαμέρισμα της εποχής κι εκείνος να το αξιοποιήσει με τον καλύτερο τρόπο. Το παίξιμό του ζήλεψε ακόμη και ο «μάγος των πλήκτρων» Βαγγέλης Παπαθανασίου που πήγε να τον ακούσει από περιέργεια όταν ηχογραφούσαν οι Πελόμα Μποκιού!
Σεμνός μουσικός και χαμηλών τόνων κρύβει από πίσω του ένα ολόκληρο μουσικό κόσμο. Ανήσυχος και εξελίξιμος, σπουδαίος ενορχηστρωτής της Columbia και της Lyra που έχει συνεργαστεί με ονόματα όπως οι Νικόλας Άσιμος, Μαρίζα Κωχ, Θανάσης Γκαϊφύλλιας, Αγάπανθος, Κώστας Μπίγαλης και Νοστράδαμος των οποίων υπήρξε και μέλος του γκρουπ που βρίσκονταν από πίσω τους, όπως και του Κώστα Τουρνά στα «Απέραντα Χωράφια», οργανίστας επίσης στην «Τετραλογία» του Δήμου Μούτση. Έκανε την αναπαλαίωση του έργου της Μαρίας Κάλλας (27 όπερες κι μια συναυλία στη Ν. Υόρκη), έργο ζωής για τον ίδιο. Επίσης έχει παίξει πιάνο - φωνή το «Σαμποτάζ» με τη Σαβίνα Γιαννάτου στο «Καφεθέατρο».
Ο Γιώργος Στεφανάκης είναι λάτρης της ινδικής φιλοσοφίας εκεί που συναντά την αρχαία ελληνική σκέψη και ο πιο δραστήριος ακτιβιστής στην Ελευσίνα όπου ζει, με το δικό του υπερσύγχρονο στούντιο. «Νοήμων νους είναι ο νους που δεν κυριαρχείται από το περιεχόμενό του. Ο νους πρέπει να είναι επιδέξιος στη δράση». Το απόφθεγμά του.
Είχα την χαρά να τον συναντήσω σε μια πολύ δημιουργική στιγμή της ζωής του καθώς έχει βάλει μπροστά πολλά καινούργια πράγματα, ενώ έχει ανοίξει και το «συρτάρι» της δημιουργικής του έκφρασης που περίμενε τόσα χρόνια να αναδείξει. Η συνάντησή μας στο «Polis» στη Στοά του Βιβλίου ήθελε πολλή δουλειά μετά να μπει σε μια τάξη γιατί οι ιστορίες που είπαμε ήταν πολλές και άναρχα τοποθετημένες. Αυτή ήταν και η γοητεία τους… Πάμε λοιπόν από την αρχή!
Πού γεννήθηκες;
Γεννήθηκα στην Κρήτη, στη Λατσίδα του Νομού Λασιθίου, κοντά στον Αγ. Νικόλα, ένα χωριό περίπου 500 κατοίκων. Η πρώτη του ονομασία ήταν Ηλιακτίδα, η ακτίνα του ήλιου. Και οι δύο γονείς μου ήταν από εκεί. Κοντά στη Λατσίδα είναι η Νεάπολη, που πήγαινε ο Μανώλης Ρασούλης κι έκανε διακοπές. Οι γονείς μου ήταν στον πάτο, από οικονομικής πλευράς, όμως είχαν σπίτια και χωράφια. Οι γονείς μου είχαν τρεις κόρες κι ένα γιο. Ήμουν το τρίτο παιδί. Ο πατέρας μου στο λατομείο του, είχε ένα ατύχημα εκεί, που έφερε ένα μεγάλο πλήγμα στην οικογένεια. Έμεινε ανάπηρος στα 36 του χρόνια κι ήθελε, όπως έμαθα τώρα, να δώσει τέλος στη ζωή του. Έκανε ότι μπορούσε. Έπαιζε ακορντεόν σε διάφορες παραστάσεις. Πουλούσε ακόμη και λαχεία. Η μάνα μου δούλευε σαν νοσοκόμα. Έμαθε τη δουλειά στο νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν ο πατέρας μου από τις πληγές. Ήταν ήρωες. Έκαναν ότι μπορούσαν για μένα. Στερούνταν πολλά για να μας παρέχουν τα πάντα. Δεν μου έλειψε τίποτα ποτέ και κυρίως η αγάπη τους. Πήγα σχολείο στην Κρήτη μέχρι Τετάρτη δημοτικού και μετά ήρθαμε στην Αθήνα όταν ήμουν 10 χρονών. Μέναμε στην οδό Γερανίου, στην Ομόνοια. Πήγα σχολείο στην Πλατεία Θεάτρου στου Ψυρρή, στο 9ο Γυμνάσιο…
Το πρώτο όργανο που έπιασες στα χέρια;
Το ακορντεόν, ένα ιταλικό κρουτσιανέλι, κόκκινο, με καταπληκτικό ήχο, το οποίο χρησιμοποιώ μέχρι σήμερα στο στούντιο. Υπήρχε στο σπίτι μας στην Κρήτη, όπως και ένα μαντολίνο. Αργότερα πήρα και κιθάρα. Ο πατέρας μου και ο θείος έπαιζαν μουσική. Από μικρός με τράβαγε η μουσική και με έδιωχνε το σύστημα. Έτσι γεννήθηκα, έτσι μεγάλωσα. Πήγαινα τρίτη δημοτικού όταν το έσκασα από το σχολείο και ανέβηκα σ’ ένα κυπαρίσσι ψηλά, το οποίο υπάρχει ακόμη και σήμερα. Έφυγα από το σχολείο γιατί ο δάσκαλος μας βάραγε με το παραμικρό και για οποιοδήποτε λόγο έπαιρνε τη βίτσα και μας κοκκίνιζε τα χέρια. Παρ’ ότι δεν είχαμε κανένα ιδιαίτερα μορφωτικό επίπεδο στην οικογένεια η δική μου αποστροφή στο σχολείο οφειλόταν καθαρά στο θέμα του δασκάλου. Δεν χωρούσε στο μυαλό μου ότι ο πνευματικός σου πατέρας θα σε χτυπάει κιόλας. Ο εν λόγω δάσκαλος έχει κακή φήμη έως σήμερα. Μετά στο δημοτικό στην Αθήνα υπήρχε ένα καθηγητής μαθηματικών που τον συμπαθούσα πάρα πολύ, αλλά όταν τον είδα μια μέρα να πιάνει ένα παιδάκι από τα’ αυτιά και να το σηκώνει επάνω, εκεί έφαγα το γερό χαστούκι. Θεωρώ το σύστημα σάπιο από την κορυφή ως τα νύχια. Για τη σάπια κρατική εξουσία έχω γράψει κι ένα τραγούδι που θα βγάλω σύντομα, στο οποίο συμμετέχει με το δικό του τρόπο και ο αλησμόνητος Μιχάλης Ζαμπέτας. Μίσησα το σύστημα και στο μόνο χώρο που ένιωσα καλά ήταν η μουσική. Θεωρώ ότι η υπεροψία της εξουσίας κρύβει την πιο επικίνδυνη βλακεία. Πιστεύω ότι οι πολιτικοί είναι επικίνδυνα βλάκες. Ο αγαπημένος μου καθηγητής ήταν ο Μιχάλης Βούρτσης στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών, αλλά και ο Ζυλιέν Φαλ με τον οποίο έκανα ατονάλ (είδος αρμονίας), μετά στο Παρίσι, όπου πήγα το ’73 για σπουδές μουσικής και στο Πανεπιστήμιο για να πάρω αναβολή απ’ το στρατό περισσότερο και γύρισα τέλη ’79.
Πώς ξεκίνησε η ιστορία σου με τους Πελόμα Μποκιού;
Εγώ με τον Ηλία ήμασταν οι μικρότεροι στους Πελόμα. Οι άλλοι ήταν 21χρονών κι εμείς 18άρηδες. Με τον Βλάσση μέναμε δίπλα. Έμενε στη Ζήνωνος, κι εγώ Γερανίου, 150 μέτρα απόσταση. Όταν έφυγε από το γκρουπ ο Κιουρτσόγλου, πήρανε για κιθαρίστα τους, τον Λάκη Ζώη. Έφυγε μαζί με τον Κιουρτσόγλου κι ο οργανίστας τους, ο Λογοθέτης, που ζει στην Αμερική κι είναι μαθηματικός. Ο Ζώης πρότεινε εμένα για αντικαταστάτη του Λογοθέτη. Με δοκιμάσανε κι έγινα μέλος των Πελόμα Μποκιού. Τότε κάναμε το 45άρι «Αν Θες Έλα Και ‘Συ / Σ' Αυτό Το Σπίτι» (1972). Η πρώτη φορά που μπήκα σε στούντιο. Μετά έφυγε ο Ζώης και ξαναήρθε στο γκρουπ ο Νίκος Δαπέρης, που ήταν αρχικό μέλος, μαζί με τον κιθαρίστα Τάκη Ανδρούτσο. Και αυτό το σχήμα: Δαπέρης, Ανδρούτσος, Μαρινάκης, ο Βλάσσης κι εγώ ηχογράφησε το μεγάλο δίσκο των Πελόμα κι έκανε όλες τις μεγάλες περιοδείες στην Ελλάδα. Δηλαδή η κύρια καριέρα των Πελόμα Μποκιού ήταν αυτό το γκρουπ. Το start up βέβαια ήταν από τον Κιουρτσόγλου που έγραψε το «Γαρύφαλλε», το σημαντικό τραγούδι για την καριέρα των Πελόμα. Τους Πελόμα πρότεινε στον Πατσιφά, στην Λύρα, ο Τάσος Φαληρέας. Τότε που μπήκαμε να γράψουμε το δίσκο θυμάμαι άκουγα πολύ Vanilla Fudge και κάποια άλλα underground συγκροτήματα. Δεν ηχογραφήσαμε το δίσκο ζωντανά, γράψαμε πρώτα την ορχήστρα και μετά τραγούδησε ο Βλάσσης. Δεν είχα επίγνωση ότι ηχογραφούσαμε ένα δίσκο που θα γράψει ιστορία. Μάλιστα είχα και Μίκυ Μάους πάνω στο Hammond και διάβαζα στα διαλείμματα της ηχογράφησης. Θυμάμαι ήταν στο στούντιο και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. Ήρθε ν’ ακούσει τους Πελόμα! Κάποια στιγμή όταν τελείωσε η ηχογράφηση, με ρώτησε ο Βαγγέλης, που πας; Ομόνοια, του είπα. Έλα να σε πάω. Είχε έρθει με μια Bentley με οδηγό και καθίσαμε στο πίσω κάθισμα. Με ρώτησε αν ξέρω μουσική και του είπα ότι σπουδάζω στο ωδείο. Εκείνος, δεν ήξερε μουσική, όπως μου είπε, δεν είχε σπουδάσει. Αυτό μου έκανε εντύπωση, γιατί ήταν ήδη πασίγνωστος. Μετά την ηχογράφηση είχαμε ένα μάνατζερ, τον Τόνυ Πέρις, που διοργάνωνε τις συναυλίες μας συνήθως σε κινηματογράφους. Συνέχεια κάπου παίζαμε. Με τους Πελόμα έβγαζα χρήματα, όπως και σαν ενορχηστρωτής και σαν ενορχηστρωτής αργότερα.
Θυμάσαι μια συναυλία με Socrates στο Σπόρτινγκ;
Ε, βέβαια! Χριστούγεννα του 1972. Παρά λίγο να σκοτωθούν άτομα εκεί. Μια ολόκληρη κερκίδα πήγε να πέσει από τον κόσμο που ήταν ο ένας πάνω στον άλλον ! Κάποια στιγμή έφυγαν όλοι μπροστά κι εμείς παίζαμε ! Πρέπει να κανόνισε την συναυλία ο Τόνυ Πέρις και ο Στέλιος Ελληνιάδης. Με τους Socrates, αλλά και με τους Poll και τους Εξαδάκτυλος κάναμε παρέα και μαζευόμασταν, σχεδόν κάθε βράδυ, στο Κολωνάκι, στα Νούφαρα. Και η Δέσποινα η Γλέζου θυμάμαι ερχόταν στα Νούφαρα. Όλοι μαζί, δηλαδή Socrates, Εξαδάκτυλος, Poll και Πελόμα Μποκιού πήγαμε στην Θεσσαλονίκη για συναυλία, στο Παλαί Ντε Σπορ. Είχε πλάκα γιατί το ένα γκρουπ έκανε σαμποτάζ στο άλλο και τραβάγανε τις πρίζες, γινόντουσαν διάφορα. Όπως λέμε Ολυμπιακός - Παναθηναϊκός, ήταν οι Socrates με τους Πελόμα! Υπήρχε αντιπαράθεση, οι ροκάδες οι άγριοι και οι ροκάδες οι πιο σαλονάτοι. Οι Εξαδάκτυλος ήταν πιο underground…
Με ποιους μουσικούς έκανες παρέα;
Με τον Λάκη το Ζώη που βρισκόμαστε μέχρι σήμερα, όπως και με τους Τάκη Ανδρούτσο, Νίκο Δαπέρη και τον Ηλία Μαρινάκη, από τους Πελόμα, αλλά και το Γιάννη Κιουρτσόγλου επικοινωνούμε έως σήμερα αλλά λίγο σπάνια. Επίσης έκανα παρέα με τον Γιάννη το Σπάθα και τον Κώστα Τουρνά. Ο Γιάννης έχει κάνει και τρεις δίσκους στο στούντιό μου, το σόλο άλμπουμ του «Τα Μυστικά του Δρόμου», «Οπωσδήποτε Παράθυρο» με το Νίκο Αντύπα. Με όλους κάναμε παρέα οι Πελόμα, λιγότερο με τους Εξαδάκτυλος. Εκείνη την περίοδο της ζωής μου άκουγα περισσότερο, δεν μίλαγα πολύ. Τότε άρχισα να διαβάζω και Κρισναμούρτι. Έπεσε τα χέρια μου το βιβλίο: Η Ελευθερία, η Αρχή και το Τέλος. Έτσι άρχισε να με ενδιαφέρει η φιλοσοφία. Το 2002 έτυχε να δεχθώ πρόταση να μελοποιήσω τον Κρισναμούρτι. Στον ίδιο βαθμό που με ενδιάφερε να γνωρίσω την μουσική, με ενδιέφερε να γνωρίσω και τον εαυτό μου. Αυτούς τους δύο στόχους είχα από μικρό παιδί στη ζωή μου. Από τα 16-17 μου χρόνια. Τα έδωσα όλα και στο διάβασμα. Διάβαζα ψυχολογία και φιλοσοφία. Έχω διαβάσει όλα τα βιβλία των Γιουνγκ, Φρόιντ, Άντλερ, Μπέιλι, Γκουρτζίεφ…
Ένα βιβλίο που σε καθόρισε;
Το βιβλίο που μου έχει κάνει μεγάλη εντύπωση και θα το συνιστούσα είναι «Η Απελευθέρωση από το Γνωστό», του Κρισναμούρτι.
Που έγινε η ηχογράφηση του δίσκου των Πελόμα Μποκιού;
Γράφαμε πάντα στην Columbia, με τον Στέλιο Γιαννακόπουλο στην ηχοληψία, τον οποίο εκτιμώ πολύ σαν ηχολήπτη, έγραψε το Hammond πολύ καλά. Για τα ελληνικά αλλά και για τα διεθνή δεδομένα. Στον μεγάλο δίσκο των Πελόμα και στο 45ρι «Αν θες έλα και συ εκεί» είναι το δικό μου Hammond. Στο μικρό δισκάκι που πρωτοβγήκε το «Γαρύφαλλε», ο ήχος του Hammond δεν είναι τόσο καλός γιατί δεν έχει Leslie. Αργότερα που ανέλαβα ενορχηστρώσεις, έκλεινα Columbia με ηχολήπτη πάντα τον Στ. Γιαννακόπουλο. Επίσης έπαιζα τότε ως session μουσικός με τους Νοστράδαμος στους δίσκος τους, όπως και στα «Απέραντα Χωράφια» του Κώστα Τουρνά, μαζί με τον Χρήστο Στασινόπουλο ντράμερ και τον Γιώργο Φιλιππίδη μπάσο. Με τους Νοστράδαμος γράφαμε στο στούντιο της ΕΡΑ, κι εκεί γνώρισα τον Μάρκο Αλεξίου και αποφάσισα να κάνω έξτρα μαθήματα jazz παράλληλα με τα μαθήματα της κλασικής αρμονίας στο Εθνικό Ωδείο καθώς με ενδιέφερε να αγκαλιάσω σφαιρικά όλη την μουσική.
Ένα περιστατικό που συνέβη;
Θυμάμαι ένα αστείο περιστατικό που συνέβη στο σπίτι του Βλάσση στη Ζήνωνος. Πολλές φορές επειδή μέναμε κοντά με το Βλάσση πηγαίναμε μαζί στις συναυλίες. Περνούσα από το σπίτι του, παίρναμε ένα ταξί και πηγαίναμε... Έτσι έγινε κι εκείνη την ημέρα της συναυλίας στο Σπόρτινγκ. Πήγα σπίτι του και του είπα ότι δεν μου αρέσει το παντελόνι που φόραγα. Τον ρώτησα αν έχει κάποιο παντελόνι να μου δώσει και πράγματι μου έδωσε ένα και αυτό που φορούσα στην συναυλία στο Σπόρτινγκ ήταν του Βλάσση! Θυμάμαι την μάνα του που του είπε: άντε Βλάση φάε το φαγητό σου για να γίνεις πιο δυνατός και να φας την Αλίκη από τον Κωνσταντίνο! Υποτίθεται τότε η Αλίκη Βουγιουκλάκη τα είχε με τον Κωνσταντίνο το βασιλιά. Και ήρθε η μέρα μετά που μου τηλεφώνησε ο Βλάσσης και μου είπε να πάω από το θέατρο της Αλίκης γιατί με ήθελε κάτι. Και πάω εκεί και συναντώ τη μάνα του με τον Βλάσση, στο θέατρο, όπου πια ήταν ζευγάρι με την Αλίκη!
Πότε αποχώρησες από τους Πελόμα Μποκιού;
Από τους Πελόμα έφυγα πριν την διάλυσή τους. Το είχα δηλώσει ότι θα πήγαινα στο Παρίσι έτσι κι αλλιώς. Τα παιδιά επειδή ήθελαν να συνεχίσουν βρέθηκε μια λύση με κάποιους Άγγλους μουσικούς κι έβγαλαν ένα σιγκλάκι ακόμη το «Μάγοι / Προγραμματισμός» (1973). Τότε έπαιξα με τον Κώστα Τουρνά στη Σοφίτα στην Πλάκα, όπου παρουσίαζε το δίσκο του «Απέραντα Χωράφια», στο οποίο είχα παίξει και στην ηχογράφησή του. Μετά τις εμφανίσεις πήγα στο Παρίσι. Πρώτος είχε πάει στη Γαλλία ο Χρήστος Στασινόπουλος κι όταν πήγα εκεί με φιλοξένησε κανά μήνα σπίτι του και μετά έπιασα δικό μου σπίτι. Είχα και το Hammond μαζί και έπαιζα άμα τύχαινε καμιά δουλειά για τα φοιτητικά μου έξοδα. Στο Παρίσι έβλεπα πολλά συγκροτήματα που έρχονταν από την Αγγλία και την Αμερική, όπως Genesis, Pat Partino, Oscar Peterson, Cecil Taylor. John McLaughlin με τους Shakti και άλλα.
Πώς ήταν οι σχέσεις μεταξύ των μελών των Πελόμα;
Υπήρχε μια γενικότερη διαφωνία ανάμεσα στο Βλάσση και στον Κιουρτσόγλου για τον τρόπο παρουσίασης του γκρουπ, για το πώς θα βγαίνουμε προς τα έξω. Ο Βλάσσης ήθελε να υπάρχει μια μεγαλύτερη προβολή του συνόλου και του εαυτού του κατ’ επέκταση. Το κίνητρο ήταν η φιλοδοξία, από εκεί ξεκινάνε όλα. Δεν ταίριαζαν οι δυο τους φιλοσοφικά. Τα τραγούδια που έγραφε ο Κιουρτσόγλου τα έδινε στο ξάδερφό του, το Δαπέρη. Εγώ ήμουν στον κόσμο μου. Δεν με ενδιέφεραν ούτε τα περιοδικά, ούτε οι εφημερίδες, σαν να μην είχα καμία επίγνωση. Για μένα πιο σοβαρά πράγματα ήταν το ωδείο και το ότι θα πάω στο Παρίσι να σπουδάσω. Απλά ήταν μια ωραία συνεύρεση που παίζαμε καλή μουσική. Σοβαρό για μένα ήταν ότι αξιοποίησα το όργανο που μου είχε πάρει ο πατέρας μου. Το Hammond. Το είχα πριν τους Πελόμα σε ένα άλλο συγκρότημα που είχαμε με τον Λάκη Ζώη με τον οποίο έχουμε ένα μήνα διαφορά. Τους Baronetti, την περίοδο 1968-69. Πηγαίναμε σχολείο ακόμα και το σκάγαμε για να παίζουμε μουσική. Εκείνος πήγαινε σχολείο στον Πειραιά κι εγώ στην Αθήνα. Στο γκρουπ ήταν μπασίστας ο Νίκος Παπακυριακόπουλος, σαξοφωνίστας ο Δημήτρης Φωτίου και ο Αντώνης στα ντραμς. Τραγουδιστής ήταν ο Γιώργος Μυτιληναίος. Παίζαμε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, κυρίως όμως soul. Ακούγαμε πολύ soul τότε. Ο Λάκης μάλιστα τραγούδαγε τότε κάποια κομμάτια soul. Μου άρεσε επίσης πολύ ο ήχος του Wes Montgomery και γενικά είχαμε αμερικάνικα ακούσματα καθώς ακούγαμε πολύ τον αμερικάνικό σταθμό τότε. Η έδρα μας ήταν η Γλυφάδα, εκεί έμεναν τα περισσότερα μέλη. Ο Φωτίου με συνάντησε μια μέρα στην Αθήνα και με ρώτησε: Παίζεις όργανο; Θέλουμε οργανίστα. Έτσι ξεκίνησα σαν μουσικός…
Οι Baronetti ήταν το πρώτο σου γκρουπ;
Υπήρξε και μια αποτυχημένη προσπάθεια με ένα άλλο γκρουπάκι. Κάναμε λίγες πρόβες και διαλυθήκαμε. Πήγαμε κάποια στιγμή στην Κέρκυρα σ’ ένα αποτυχημένο κλαμπ και ήρθαν εκεί οι γονείς μου και με μαζέψανε και με γύρισαν στην Αθήνα! Αυτή ήταν η πρώτη και τελευταία απόπειρα να παίξουμε live...
Τότε απέκτησες το Hammond;
Δεν το είχα τότε, είχαμε νοικιάσει ένα. Το Hammond το πήρα μετά, λίγο πριν τους Baronetti. Στο κέντρο της Αθήνας όπου ζούσαμε, περνούσα συνέχεια από το Νάκα και έβλεπα τα όργανα, αλλά μ’ άρεσε περισσότερο το Hammond σαν όργανο. Για να ψήσω τον πατέρα μου να μου το πάρει γιατί έκανε πάνω από 100.000 δραχμές, δηλαδή ένα διαμέρισμα τριάρι, του έλεγα: πατέρα, αυτό το όργανο μιλάει! Δεν μου χάλασε χατίρι και μου το πήρε παρ’ όλες τις οικονομικές δυσκολίες που είχε. Είχα ακούσει τον ήχο του Jimmy Smith και μαγεύτηκα. Αυτό το ψήσιμο στον πατέρα μου, μου ήρθε τώρα κι έγραψα ένα κομμάτι, το «Speak Hammond», πώς «μιλάει» το Hammond. Τώρα γράφω ένα δίσκο με Hammond βελτιωμένο στα σημερινά δεδομένα που «σκοτώνει» και θα ολοκληρωθεί πιστεύω μέσα στο καλοκαίρι. Ροκ δίσκος που θα περιέχει και μελωδίες, όπως δηλαδή και με τους Πελόμα που είχαν και πιο μελωδικά τραγούδια σαν τον «Ύμνο Στη Ζωή».
Το βάθος και η γλυκύτητα του ήχου του Hammond…
Και την αγριάδα που οφείλετε και στις λάμπες. Οι λάμπες όταν παλιώνανε λίγο έβγαζαν μια παραμόρφωση. Κάποιοι πονηροί οργανίστες που ξέρανε αυτή τη λεπτομέρεια, έβγαζαν τις καινούργιες λάμπες και έβαζαν τις παλιές. αυτή την παραμόρφωση την έχουν προσθέσει στα σημερινά ψηφιακά Hammond. Το Hammond που είχα με τους Πελόμα ήταν ένα L100 portable, δηλαδή είχε σιδερένια πόδια που δίπλωναν και μπορούσες να το μεταφέρεις. Είχα επίσης και το Leslie με τα περιστρεφόμενα ηχεία.
Θυμάσαι ένα στιγμιότυπο της εποχής;
Παίζαμε στην Κρήτη με τον ντράμερ Τάσο Φωτοδήμο και τον κιθαρίστα Λάκη Ζώη, πριν από τους Πελόμα. Ο Τάσος είχε μεγάλη αγάπη για την μουσική και είχε μαζί του αρκετούς δίσκους Rolling Stones, Jimi Hendrix και άλλους, θυμάμαι που μόλις είχε αγοράσει τον καινούργιο δίσκο των Beatles, το Abbey Road! Τον έβαλε στο πικάπ κι άρχισε να παίζει το «Come Together»! Πω πω τι πλάκα πάθαμε! Θυμάμαι όμως και μια κουβέντα του Κιουρτσόγλου: Θέλω να κάνω μια μουσική που να έχει λόγο ύπαρξης. Να είναι κάτι σημαντικό. Κι εγώ είχα φτιάξει μια εικόνα της σημαντικής αυτής μουσικής στο μυαλό μου, που έχει σχέση με το «Come Away» που έκανα, αλλά και με ένα άλλο δίσκο που δεν έχω κυκλοφορήσει αλλά τον έγραψα τότε και τον έχω βελτιώσει στην πορεία, μεταξύ 1975 και 1980. Κάτι τραγούδια που θ’ αρχίσω να βγάζω τώρα σιγά - σιγά. Έχω πολύ υλικό και όρεξη να το κάνω γιατί έχω ελευθερωθεί από υποχρεώσεις.
Τι γνώμη έχεις για την ελληνική μουσική;
Έχω την εντύπωση ότι η καταστροφή που συντελέστηκε στην ελληνική μουσική ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’80 έως σήμερα με ευθύνη των μεγάλων τραγουδιστών και των μεγάλων δισκογραφικών εταιριών.
Έχεις δουλέψει μου είπες νωρίτερα και σαν ενορχηστρωτής…
Έχω κάνει τους πρώτους δίσκους του Νικόλα Άσιμου, του Θανάση Γκαϊφύλλια, του Κώστα Μπίγαλη, των Αγάπανθος, των Νοστράδαμος, των Sunset. Επίσης το δεύτερο δίσκο της Μαρίζας Κωχ, «Μια στο Καρφί και μια στο Πέταλο», που έγινε μεγάλη επιτυχία. Στο δίσκο αυτό το κομμάτι «Του Ήλιου Τα Τραγούδια» είναι δική μου σύνθεση και μου έκανε μεγάλη εντύπωση όταν πήγα τότε στον Μάτσα για να ζητήσω κάποιο ποσοστό και μου είπε: ακόμα δεν βγήκες από τ’ αυγό και θέλεις ποσοστά! Τέλος πάντων έπαιρνα τα ποσοστά από την ΑΕΠΙ και διαπίστωσα ότι εκεί υπάρχει μια κλοπή. Οι δίσκοι που είχαν επιτυχία στην Ελλάδα και ειδικά εκείνοι που ακουμπούν το δημοτικό τραγούδι, όπως της Κωχ, είχαν επιτυχία και στην Αμερική. Τα ποσοστά που έχω πάρει από πωλήσεις στην Αμερική για το δίσκο της Κωχ ήταν για ένα αντίτυπο! Έμαθα αργότερα ότι κάποιες ελληνικές εταιρείες είχαν σχέση με έναν Ελληνοαμερικανό που είχε την Peters International, η οποία έκοβε ελληνικές κόπιες στην Αμερική και τις πουλούσε εκεί και προφανώς το ένα αντίτυπο που μου αποδόθηκε το ποσοστό μου ήταν αυτό που έστειλαν από την Ελλάδα σε εκείνον! Κάποιοι βέβαια μεγάλοι συνθέτες πρέπει να είχαν βρει τον Ελληνοαμερικανό και να είχαν κάνει άλλη συμφωνία μαζί του. Γενικώς υπάρχει μια μεγάλη υπόθεση με τους λεγόμενους μεγάλους συνθέτες και την ΑΕΠΙ…
Ποια είναι η αποτίμησή σου για το ροκ στην Ελλάδα όπως το έζησες;
Το ροκ έχει να κάνει και με τον τρόπο που σκέφτεσαι. Κάποιοι θεωρούν ότι το ροκ είναι ο ήχος και η αγγλική γλώσσα που ακούμε στα ξένα συγκροτήματα. Κάτι αντίστοιχο έχουν κάνει οι Socrates πολύ πετυχημένα. Ροκ είναι να σπάσεις το βράχο που μέσα του γεννήθηκες. Κατ’ επέκταση εκφράζεις το ίδιο με την μουσική. Ροκ είναι να είσαι απέναντι σε κάθε κατεστημένο, αλλά πρωτίστως στο κατεστημένο του ίδιου σου του μυαλού. Βλέποντας έτσι τα πράγματα επηρεάζεται η μουσική και ο λόγος σου. Και το αποτέλεσμα αυτό είναι ροκ. Στην Ελλάδα τήρησαν κάποιοι το πραγματικό ροκ. Δηλαδή θεωρώ ότι ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας ήταν πιο ροκ από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Οι Pink Floyd με το The Wall άγγιξαν μια ροκ κατάσταση πιο ουσιαστική. Ο ροκ ήχος εξελίσσεται, αλλά πρέπει να είναι κόντρα στο σύστημα. Το σύστημα είναι πάντα σε βάρος της ελευθερίας του ατόμου. Και σαν δημιουργός του ροκ πρέπει να είσαι ελεύθερος.
Η ινδική φιλοσοφία τι υποστηρίζει για το rock’n’roll;
Έχω μελοποιήσει του Ινδό Νομπελίστα Ταγκόρ. Στο δίσκο του Κώστα Καράλη υπάρχουν έξι τραγούδια σε ποίηση Ταγκόρ και αυτή η είναι η πρώτη μου επαφή με την ινδική φιλοσοφία. Η φιλοσοφία του Κρισναμούρτι είναι πιο κοντά στον Σωκράτη και στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, όπου υπάρχουν αρκετά κοινά στοιχεία με την ινδική φιλοσοφία. Και οι δύο μίλησαν για την αυτογνωσία που είναι ο κοινός τόπος όλων των φιλοσόφων παγκοσμίως. Φιλοσοφία σημαίνει αγάπη για την αλήθεια. Αν το ροκ δεν έχει σχέση με την αλήθεια, δεν είναι ροκ.
Το επιδραστικότερο κίνημα στη ζωή σου;
Δεν συμμετείχα ποτέ σε κανένα κίνημα. Το μόνο κίνημα που έκανα ήταν ο Συνεταιρισμός Καλλιτεχνών το 1982, όταν διαπίστωσα ότι οι δισκογραφικές δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για την τέχνη της μουσικής παρά μόνο να κάνουν παραγωγές που θα τους αποφέρουν κέρδος. Έβαλαν στην άκρη τους συνθέτες που είχαν μια προχωρημένη σκέψη και προώθησαν τους τραγουδιστές που τραγουδούσαν τα πάντα. Αποτέλεσμα όταν ένας τραγουδιστής τραγουδάει τα πάντα, από ρεμπέτικά έως λάτιν, τότε γίνεται αυτός ο καθοδηγητής παραμερίζοντας πολλά είδη μουσικής, πολλούς συνθέτες, πολλές καινούργιες ιδέες που μπήκαν στο περιθώριο. Η καταστροφή του ελληνικού τραγουδιού ξεκίνησε στη δεκαετία του ’80, ίσως και λίγο νωρίτερα.
Έχεις δισκοθήκη;
Είχα μια δισκοθήκη αρκετά σημαντική με δίσκους που είχαν σχέση κυρίως με το Hammond, αλλά μου την έκλεψαν κάποια στιγμή και σταμάτησα να μαζεύω δίσκους. Γύρω στο 1980-82 συνέβη αυτό. Μου έμεινε μόνο το αυθεντικό άλμπουμ των Πελόμα Μποκιού με το διπλό εξώφυλλο και η επανέκδοσή του με το μονό εξώφυλλο.
Έχει συνεργαστεί με πολλούς αξιόλογους μουσικούς. Ο Νικόλας Άσιμος τι τύπος ήταν;
Εξ αρχής είχε ένα θέμα μη καθαρότητας. Από την πρώτη στιγμή που τον συνάντησα είχε ένα μπέρδεμα ως άτομο που το κουβαλούσε από τη Θεσσαλονίκη. Και μετά που τον ξανασυνάντησα στη δεκαετία του ’80 όταν ήθελε να κάνει ένα συνεταιρισμό με κάποιους άλλους μουσικούς (εν. το ΜΟΥ.ΣΥΝ.ΚΑ) πάλι ήταν μπερδεμένος, όπως και όταν του έκανα την ενορχήστρωση του πρώτου δίσκου του. Είχε κάποια κολλήματα που τα κουβαλούσε μέχρι που έφυγε…
Τον Παύλο Σιδηρόπουλο τον γνώρισες;
Τα τραγούδια που έγραφα με την Αρλέτα το 1982 που περιέχονται στον δίσκο «Σλόγκαν» ήθελα να τα τραγουδήσει ο Παύλος Σιδηρόπουλος. Δεν μου αρνήθηκε κανείς, ούτε ο Παύλος, ούτε η Αρλέτα. Ερχόταν ο Παύλος σπίτι μου και κάναμε πρόβες. Είχε όμως κάποια προβλήματα και δεν μπορούσε ν’ ακολουθήσει τον τρόπο ερμηνείας που ήθελα. Του ταίριαζαν όμως τα τραγούδια αυτά. Ο τρόπος που τα ερμήνευε όμως ήταν σαν να ήταν τραγούδια που είχαν μεταγλωττιστεί από κάποια αμερικάνικα blues στα ελληνικά. Έτσι εγκαταλείφτηκε η προσπάθεια. Μετά δοκίμασα έναν άλλο τραγουδιστή, το Διονύση Θεοδόση, τον οποίο μου σύστησε ο Γιάννης Σπανός, που μου πρότεινε όμως κάποια στιγμή να τα πω ο ίδιος. Κι έτσι έγινε. Η αλήθεια είναι ότι είχα ένα κόλλημα να τραγουδήσω γιατί ο Βλάσσης φοβούμενος μην κάνει άλλος επιτυχία, όπως ο Δαπέρης που είπε το «Γαρύφαλλε» μου έλεγε: ας το μην τραγουδάς εσύ, κάνεις φάλτσα… Έτσι έμεινα χωρίς να θέλω να τραγουδήσω. Ώσπου είπα αυτά τα τραγούδια στο δίσκο μου «Σλόγκαν» (1984). Μετά τραγούδησα και τον Κρισναμούρτι. Τα ποιήματα αυτά τα έχει μεταφράσει ο Νίκος Πιλάβιος αλλά επειδή δεν ταιριάζουν πολύ καλά με την μουσική ροή, καθίσαμε με την Αγγελική Λεβέντη που ασχολήθηκε πάρα πολύ με την μετάφρασή τους και τα προσαρμόσαμε πάνω στην μουσική όσο καλύτερα γινόταν. Στο δεύτερο δίσκο των Πελόμα (2000) είχα ενορχηστρώσει το τραγούδι «Θάλασσά μου» για να το τραγουδήσει ο Βλάσσης, ο οποίος τραγουδούσε πολύ ψηλά, αλλά τελικά δεν του έβγαινε και τελικά έμεινε με την δική μου φωνή!
Έχεις μια καλή ιστορία με κάποιον άλλον καλλιτέχνη;
Με τη Φλέρυ Νταντωνάκη! Γνωριστήκαμε περίεργα. Ήμουν έξω από την «Πέμπτη Εποχή», ένα μαγαζί που τραγουδούσε ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, στην Πλάκα, κι ανεβαίνοντας την ανηφόρα βλέπω ένα κορίτσι απέναντι που ερχόταν προς το μέρος μου. Κοιταχτήκαμε στα μάτια κι όπως με βλέπει, έρχεται μ’ αγκαλιάζει και με φιλάει. Αυτή ήταν η Φλέρυ Νταντωνάκη. Έτσι την γνώρισα. Τότε είχε μια σχέση μ’ ένα χώρο έκφρασης όπου ήταν κι ο Γιάννης Γλέζος, περνούσα κι εγώ από εκεί για λίγο, βρισκόμασταν και παίζαμε τραγούδια. Κάποια στιγμή πήγα το πιάνο μου στο σπίτι της Φλέρυς στη Νέα Σμύρνη. Είχε έρθει για ένα διάστημα κι έμενε σπίτι μου μαζί με τη Ζωίτσα, την κόρη της. Εκείνη την εποχή άρχισα να δραστηριοποιούμε με την Δισκογραφικό Συνεταιρισμό Καλλιτεχνών και βρεθήκαμε με τη Φλέρυ τυχαία έξω από το Zoom, στην Πλάκα, τραγουδούσε εκεί με τον Μάνο Χατζιδάκι, όπου μου είπε ότι θέλει να κάνουμε το δίσκο με τα δικά μου τραγούδια. Υπάρχει από τότε μια ηχογράφηση πιάνο - φωνή, γύρω στα 12 λεπτά. Τα τραγούδια αυτά που θέλαμε να κάνουμε είναι το υλικό που έγραψα μεταξύ 1975 και ’80 πάνω σε στίχους της Ντέπης Τριανταφύλλου η οποία συμμετέχει στιχουργικά στο δίσκο που έκανα με τον Κώστα Καράλη, το «Έλα να σταθούμε αντίκρυ». Τα μισά τραγούδια είναι σε ποίηση Ταγκόρ και τα άλλα μισά της Ντέπης Τριανταφύλλου η οποία έχει γράψει και πολλούς στίχους στα τραγούδια που κάναμε πρόβα με την Φλέρυ. Σε κάποιους από τους δικούς της ελλιπείς στίχους αναγκαζόμουν να συμπληρώσω και δικούς μου και έτσι εκφράζουν και κάτι από μένα. Σε ένα από αυτά τα τραγούδια είχε τραγουδήσει ο Μιχάλης Ζαμπέτας, ο γιος του Γιώργου, ο οποίος είχε τραγουδήσει και ένα άλλο τραγούδι μου το «Ο Μπάρμπας μου ο Παναής», σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, που έχει περισσότερα από 500.000 views στο youtube κι έχει αγαπηθεί από πολύ κόσμο χωρίς να έχει παιχθεί σε κανένα μαγαζί. Αυτό το τραγούδι το είχε δώσει η εγγονή της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου στον Τάκη Ανδρούτσο και μια μέρα που ήμουν σπίτι του έπιασα την κιθάρα κι ενώ εκείνος έφτιαχνε καφέ, το μελοποίησα και το τραγούδησα. Μόλις έρχεται ο Τάκης μου λέει ότι μας το είχε δώσει για τους Πελόμα το τραγούδι αυτό, αλλά δεν μας κάνει γιατί είναι λαϊκό. Αν το θέλεις πάρτο. Το έβαλα και στον Βλάσση να το ακούσει και είχε την ίδια γνώμη με τον Τάκη.
Πότε έφτιαξες το δικό σου στούντιο;
Το 1995. Εφ’ όσον δούλεψα επαγγελματικά με πάρα πολλούς γνωστούς, είχα μαζέψει κάποια χρήματα κι αγόρασα μηχανήματα κι έφτιαξα ένα στούντιο όπως το ήθελα για να εκφράσω τις δικές μου μουσικές και από την στιγμή που ο γιος μου, ο Δημήτρης σπούδασε κι ακολούθησε το δικό του δρόμο, έχει τη δική του επιχείρηση, ελληνική, την Ucandrone - δραστηριοποιείται στα drones, τα μη επανδρωμένα αεροπλάνα και ελικόπτερα για χαρτογραφήσεις, τοπογραφικά και γεωργία ακριβείας - και προχωράει, είμαι απολύτως ελεύθερος. Πιστεύω έτσι, ότι θα παρουσιάσω ένα δίσκο με Hammond αυτή τη χρονιά. Έχω και κάποια έτοιμα Κρισναμούρτι, όπως το «The Master Singer Of Life» που μαζί με κάποια άλλα που έχω ελεύθερα στο you tube, θα αποτελέσουν το δεύτερο άλμπουμ Krishnamurti. Υπάρχουν στ’ αγγλικά και αργότερα θα τα κάνω και στα ελληνικά. Επίσης θα εκδώσω τη ροκ δουλειά που έκανα ανάμεσα στο 1975 και ’80, την οποία έχω ολοκληρώσει.
Καλή επιτυχία και σ’ ευχαριστώ πολύ για όλα αυτά που είπαμε!
Επίσης ευχαριστώ για την ωραία κουβέντα που κάναμε.
