*Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2020
Ο Δημήτρης Λίβανος είναι πηγαίος μπουζουξής με μεγάλη θητεία στο πάλκο, τη διασκέδαση και τη δισκογραφία. Καθαρός παίκτης, εσωτερικός και σολίστας μαζί, με πλατιά γκάμα.
Και σαν συνθέτης έχει δώσει όμορφα δείγματα γραφής με ουσιαστικό αντίκρισμα ενώ και σαν στιχουργός είναι άρτιος, μεστός και διεισδυτικός. Έχει καίρια γραφή που «ζυγίσει» τα ανθρώπινα και περιγράφει με απλότητα πολύπλοκα ζητήματα της ψυχής και της ζήσης με κοινωνικές προεκτάσεις.
Δεν γράφει για να γράψει, καίγεται από εσωτερική φωτιά «για να τα πει».
Το 2006 υπέγραψε τη μουσική για το δίσκο της Μαριώς με τίτλο «Μ’ ένα Χαμόγελο» και το 2013 κυκλοφόρησε το πολυσυλλεκτικό, από πλευράς ερμηνευτών, άλμπουμ του «Το Μυστικό του Κόσμου» όπου υπέγραφε τους στίχους των περισσοτέρων τραγουδιών.
Πριν λίγο διάστημα παρουσίασε το νέο πόνημά του «…από Ρε» όπου εμφανίζεται ως απόλυτος δημιουργός (στίχο και μουσική) με μια εξαιρετική ομάδα ερμηνευτών.
Τι διαφορετικό έχει αυτή η εργασία σε σύγκριση με την προηγούμενη;
Νομίζω πως τα τραγούδια αυτά είναι πιο ώριμα απ’ τα προηγούμενα. Μελωδικά είναι χωρίς φιοριτούρες μιας και ήθελα να υπογραμμίσω το στίχο.
Πως γεννήθηκαν;
Οι μουσικές προέκυψαν απ’ τους στίχους. Όλες οι λέξεις είναι τονισμένες όπως πρέπει, χωρίς ακροβατικά. Άλλωστε πιστεύω πως η απλότητα είναι το ζητούμενο
Ειδικά στις μέρες μας
Παρακοιτάξαμε το υλικό κομμάτι και φτάσαμε να έχουμε χάσει τη ψυχή μας. Το μέλι για το χρήμα και όσα συνεπάγονται έγινε αυτοσκοπός, μόνη τροφή και σκοπός ζωής. Δεν φροντίσαμε το μέσα μας. Κι έτσι, όταν έσβησε το ψέμα, ήρθε η κατάθλιψη. Τα λέω στον «Διογένη» που τραγουδά ο Δημήτρης Κοντογιάννης: η ζωή σου στα στολίδια, η ψυχή σου στα σκοτάδια.
Το ντουέτο του Μάλαμα με τη Βελεσιώτου, πως προέκυψε;
Η «Ρίζα», είναι η βουή των ανένταχτων. Αυτών που δεν ανήκουν σε κάποιο κόμμα, που αγαπάνε τον τόπο που γεννήθηκαν, χωρίς να είναι ρατσιστές.
Η φράση «τραγούδια πιο ώριμα» τι σημαίνει;
Πιο απλά. Γι’ αυτό και είναι φτιαγμένα όλα «…από Ρε» με καθαρά παιξίματα και εισαγωγές. Να τα αντιληφθούν άμεσα και οι νέοι παίκτες και να τα περάσουν στη «φαρέτρα» τους. Κατά κάποιον τρόπο να απενοχοποιηθεί το μπουζούκι απ’ το φόρτωμα, γιατί πολύ συχνά πια επικρατεί υπερπληφόρηση χωρίς ουσία.
Ακριβώς όπως και στην κοινωνία. Βιτρίνα! Χιώτηδες χωρίς το βάθος και τον πλούτο του Χιώτη
Ο Χιώτης έχει πολύ πράγμα αλλά με καταστάλαγμα, δεν πετάς τίποτα. Είναι πάντα μες το χρώμα που θέλει να δώσει. Όποιος παίζει γρήγορα δεν είναι Χιώτης. Θέλει χάρισμα, δουλειά και όραμα για να πετύχεις όσα κατόρθωσε ο Μανώλης.
Τι κάνει στα Τρίκαλα ένας Πελοποννήσιος;
Είναι η γυναίκα μου από εδώ, και περνώ αρκετό διάστημα στην ωραία αυτή Θεσσαλική πόλη. Γι’ αυτό και το άλμπουμ έχει και Τρικαλινό χαρακτήρα με εξαιρετικούς μουσικούς της περιοχής και με τη συμβολή του Γιώργου Μίγγα στο στούντιο. Τη σεβάστηκαν τη δουλειά. Παίζουν φυσικά και Αθηναίοι φίλοι και βέβαια το Τρίκαλα – Αμαλιάδα, η πατρίδα μου, είναι τακτικό δρομολόγιο.
Οι τραγουδιστές πως ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά σου;
Πρόθυμα, με αγάπη, και θέλω να τους ευχαριστήσω απ’ τα βάθη της ψυχής μου. Περάσαμε πολύ ωραία στις ηχογραφήσεις. Είναι γερή παραγωγή, με δυνατή βάση ώστε να υπάρχει συνέχεια.
Γιατί γράφεις τραγούδια;
Είναι ανάγκη εσωτερική.
Με ταπεινές απολαβές πλέον
Τα παλιά τα χρόνια ζούσες απ’ τη δισκογραφία. Κάποιοι βέβαια τον έκαναν στην πορεία και εμπόριο. Στις τέχνες, είτε π.χ. μιλάμε για τη μουσική, είτε για τη ζωγραφική λιγοστοί έχουν μεγάλες απολαβές. Πολλοί γίνονται μετά θάνατον γνωστοί. Σαν επαγγελματίας μπουζουξής έχω βγάλει αρκετά λεφτά, όταν γράφω όμως τραγούδια το τελευταίο που σκέφτομαι είναι αυτό.
Σκοπός ποιος είναι;
Να βγάλω τις αλήθειες μου, το δικό μου χρώμα και να τα μοιραστώ με τον κόσμο. Προσωπικά θέλω τα τραγούδια να παίζονται στα πατάρια. Όπως έχει συμβεί στην περίπτωσή μου με τη «Ζαριά», το «Δεν θα λυγίσω».
Δεν σε πειράζει που το ραδιόφωνο, τα δικά σου αλλά και άλλα πολλών άλλων, δεν τα έχει στην πρώτη… προβολή;
Μην νομίζεις, όταν κάποιος είναι στο αυτοκίνητο και ακούει τραγούδια, δύσκολα θα τα προσέξει, το μυαλό των ανθρώπων τρέχει αλλού, έχει άλλα πρωτεύοντα. Δεν λέω, όταν παρουσιάζονται στιγμές μου στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, με ικανοποιεί αυτό. Θέλω όμως να έρθει ο συνάνθρωπός μου πιο κοντά, να ακούσει και να σεβαστεί όσα έχω να του πω, να επικοινωνήσουμε. Να ψάξουμε την ψυχή μας, να βρούμε τα συναισθήματα που χάνουμε. Το όνειρο κάποτε μιας γενιάς ήταν ένα κεραμίδι και ένα πιάτο φαΐ. Σήμερα έχουμε τόσα κι όλο κάτι μας λείπει.
Διαβάζεις;
Πολύ. Από Αριστοτέλη και ποίηση μέχρι… Χώκινγκ.
Το μετά;
Να προχωρήσω σαν άνθρωπος και σαν καλλιτέχνης, παρέα με την ωριμότητά μου
Τους νέους μπουζουξήδες πως τους βλέπεις;
Το επίπεδο δεν αλλάζει με την πένα, αλλά με την προσωπικότητα. Πες μου ποιες ταινίες βλέπεις να σου πω τι τραγούδια θα παίξεις, λέω συχνά. Τι χαρακτήρας μουσικός είσαι δηλαδή. Το όργανο είναι προέκταση του εαυτού μας. Μετράει πολύ τι έχεις κάνει τη ζωή σου, τι έχεις διαλέξει, και το σημαντικότερο, τι έχεις απορρίψει.
Κάτι που άκουσες τελευταία και σε συνεπήρε;
Στην καραντίνα άκουσα τον Σταρόβα να ροκάρει με την ηλεκτρική κιθάρα σε κλασικά ροκ τραγούδια. Φοβερός μουσικός, θα γινόταν και εκπληκτικός μπουζουξής. Έχει αίσθημα. Οι νότες του σε διαπερνούν σαν ηλεκτρικό ρεύμα.
Ακούς ροκ μουσική;
Ανέκαθεν. Το ροκ δεν μπορείς να το σβήσεις. Είναι επανάσταση. Όπως είναι και ο Μάρκος και ο Παπαϊωάννου. Με ένα μαγικό τρόπο ότι είναι βγαλμένο μέσα απ’ την ψυχή, κολλάει το ένα με το άλλο.
Η δουλειά περνάει κρίση βαθιά, και λόγω της πανδημίας, σε προβληματίζει;
Πως θα μπορούσε να συμβαίνει αλλιώς. Όλα πήγαν πίσω… Για το επάγγελμα είναι δύσκολα, για την τέχνη όμως όχι. Θα γεννηθούν πράγματα…
Στόχος;
Να είμαι εντάξει με τον εαυτό μου κάθε μέρα, σε ότι κάνω και ότι δημιουργώ. Σημασία έχει τι αφήνεις πίσω.
Ευχή;
Περισσότερο παιδεία στον Έλληνα, εκεί να δοθεί βάση. Για να μην βολευόμαστε με τα ψεύτικα, για να έχουμε καλύτερο τραγούδι και αληθινές στιγμές.
Ο Δημήτρης Λίβανος είναι πηγαίος μπουζουξής με μεγάλη θητεία στο πάλκο, τη διασκέδαση και τη δισκογραφία. Καθαρός παίκτης, εσωτερικός και σολίστας μαζί, με πλατιά γκάμα.
Και σαν συνθέτης έχει δώσει όμορφα δείγματα γραφής με ουσιαστικό αντίκρισμα ενώ και σαν στιχουργός είναι άρτιος, μεστός και διεισδυτικός. Έχει καίρια γραφή που «ζυγίσει» τα ανθρώπινα και περιγράφει με απλότητα πολύπλοκα ζητήματα της ψυχής και της ζήσης με κοινωνικές προεκτάσεις.
Δεν γράφει για να γράψει, καίγεται από εσωτερική φωτιά «για να τα πει».
Το 2006 υπέγραψε τη μουσική για το δίσκο της Μαριώς με τίτλο «Μ’ ένα Χαμόγελο» και το 2013 κυκλοφόρησε το πολυσυλλεκτικό, από πλευράς ερμηνευτών, άλμπουμ του «Το Μυστικό του Κόσμου» όπου υπέγραφε τους στίχους των περισσοτέρων τραγουδιών.
Πριν λίγο διάστημα παρουσίασε το νέο πόνημά του «…από Ρε» όπου εμφανίζεται ως απόλυτος δημιουργός (στίχο και μουσική) με μια εξαιρετική ομάδα ερμηνευτών.
Τι διαφορετικό έχει αυτή η εργασία σε σύγκριση με την προηγούμενη;
Νομίζω πως τα τραγούδια αυτά είναι πιο ώριμα απ’ τα προηγούμενα. Μελωδικά είναι χωρίς φιοριτούρες μιας και ήθελα να υπογραμμίσω το στίχο.
Πως γεννήθηκαν;
Οι μουσικές προέκυψαν απ’ τους στίχους. Όλες οι λέξεις είναι τονισμένες όπως πρέπει, χωρίς ακροβατικά. Άλλωστε πιστεύω πως η απλότητα είναι το ζητούμενο
Ειδικά στις μέρες μας
Παρακοιτάξαμε το υλικό κομμάτι και φτάσαμε να έχουμε χάσει τη ψυχή μας. Το μέλι για το χρήμα και όσα συνεπάγονται έγινε αυτοσκοπός, μόνη τροφή και σκοπός ζωής. Δεν φροντίσαμε το μέσα μας. Κι έτσι, όταν έσβησε το ψέμα, ήρθε η κατάθλιψη. Τα λέω στον «Διογένη» που τραγουδά ο Δημήτρης Κοντογιάννης: η ζωή σου στα στολίδια, η ψυχή σου στα σκοτάδια.
Το ντουέτο του Μάλαμα με τη Βελεσιώτου, πως προέκυψε;
Η «Ρίζα», είναι η βουή των ανένταχτων. Αυτών που δεν ανήκουν σε κάποιο κόμμα, που αγαπάνε τον τόπο που γεννήθηκαν, χωρίς να είναι ρατσιστές.
Η φράση «τραγούδια πιο ώριμα» τι σημαίνει;
Πιο απλά. Γι’ αυτό και είναι φτιαγμένα όλα «…από Ρε» με καθαρά παιξίματα και εισαγωγές. Να τα αντιληφθούν άμεσα και οι νέοι παίκτες και να τα περάσουν στη «φαρέτρα» τους. Κατά κάποιον τρόπο να απενοχοποιηθεί το μπουζούκι απ’ το φόρτωμα, γιατί πολύ συχνά πια επικρατεί υπερπληφόρηση χωρίς ουσία.
Ακριβώς όπως και στην κοινωνία. Βιτρίνα! Χιώτηδες χωρίς το βάθος και τον πλούτο του Χιώτη
Ο Χιώτης έχει πολύ πράγμα αλλά με καταστάλαγμα, δεν πετάς τίποτα. Είναι πάντα μες το χρώμα που θέλει να δώσει. Όποιος παίζει γρήγορα δεν είναι Χιώτης. Θέλει χάρισμα, δουλειά και όραμα για να πετύχεις όσα κατόρθωσε ο Μανώλης.
Τι κάνει στα Τρίκαλα ένας Πελοποννήσιος;
Είναι η γυναίκα μου από εδώ, και περνώ αρκετό διάστημα στην ωραία αυτή Θεσσαλική πόλη. Γι’ αυτό και το άλμπουμ έχει και Τρικαλινό χαρακτήρα με εξαιρετικούς μουσικούς της περιοχής και με τη συμβολή του Γιώργου Μίγγα στο στούντιο. Τη σεβάστηκαν τη δουλειά. Παίζουν φυσικά και Αθηναίοι φίλοι και βέβαια το Τρίκαλα – Αμαλιάδα, η πατρίδα μου, είναι τακτικό δρομολόγιο.
Οι τραγουδιστές πως ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά σου;
Πρόθυμα, με αγάπη, και θέλω να τους ευχαριστήσω απ’ τα βάθη της ψυχής μου. Περάσαμε πολύ ωραία στις ηχογραφήσεις. Είναι γερή παραγωγή, με δυνατή βάση ώστε να υπάρχει συνέχεια.
Γιατί γράφεις τραγούδια;
Είναι ανάγκη εσωτερική.
Με ταπεινές απολαβές πλέον
Τα παλιά τα χρόνια ζούσες απ’ τη δισκογραφία. Κάποιοι βέβαια τον έκαναν στην πορεία και εμπόριο. Στις τέχνες, είτε π.χ. μιλάμε για τη μουσική, είτε για τη ζωγραφική λιγοστοί έχουν μεγάλες απολαβές. Πολλοί γίνονται μετά θάνατον γνωστοί. Σαν επαγγελματίας μπουζουξής έχω βγάλει αρκετά λεφτά, όταν γράφω όμως τραγούδια το τελευταίο που σκέφτομαι είναι αυτό.
Σκοπός ποιος είναι;
Να βγάλω τις αλήθειες μου, το δικό μου χρώμα και να τα μοιραστώ με τον κόσμο. Προσωπικά θέλω τα τραγούδια να παίζονται στα πατάρια. Όπως έχει συμβεί στην περίπτωσή μου με τη «Ζαριά», το «Δεν θα λυγίσω».
Δεν σε πειράζει που το ραδιόφωνο, τα δικά σου αλλά και άλλα πολλών άλλων, δεν τα έχει στην πρώτη… προβολή;
Μην νομίζεις, όταν κάποιος είναι στο αυτοκίνητο και ακούει τραγούδια, δύσκολα θα τα προσέξει, το μυαλό των ανθρώπων τρέχει αλλού, έχει άλλα πρωτεύοντα. Δεν λέω, όταν παρουσιάζονται στιγμές μου στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, με ικανοποιεί αυτό. Θέλω όμως να έρθει ο συνάνθρωπός μου πιο κοντά, να ακούσει και να σεβαστεί όσα έχω να του πω, να επικοινωνήσουμε. Να ψάξουμε την ψυχή μας, να βρούμε τα συναισθήματα που χάνουμε. Το όνειρο κάποτε μιας γενιάς ήταν ένα κεραμίδι και ένα πιάτο φαΐ. Σήμερα έχουμε τόσα κι όλο κάτι μας λείπει.
Διαβάζεις;
Πολύ. Από Αριστοτέλη και ποίηση μέχρι… Χώκινγκ.
Το μετά;
Να προχωρήσω σαν άνθρωπος και σαν καλλιτέχνης, παρέα με την ωριμότητά μου
Τους νέους μπουζουξήδες πως τους βλέπεις;
Το επίπεδο δεν αλλάζει με την πένα, αλλά με την προσωπικότητα. Πες μου ποιες ταινίες βλέπεις να σου πω τι τραγούδια θα παίξεις, λέω συχνά. Τι χαρακτήρας μουσικός είσαι δηλαδή. Το όργανο είναι προέκταση του εαυτού μας. Μετράει πολύ τι έχεις κάνει τη ζωή σου, τι έχεις διαλέξει, και το σημαντικότερο, τι έχεις απορρίψει.
Κάτι που άκουσες τελευταία και σε συνεπήρε;
Στην καραντίνα άκουσα τον Σταρόβα να ροκάρει με την ηλεκτρική κιθάρα σε κλασικά ροκ τραγούδια. Φοβερός μουσικός, θα γινόταν και εκπληκτικός μπουζουξής. Έχει αίσθημα. Οι νότες του σε διαπερνούν σαν ηλεκτρικό ρεύμα.
Ακούς ροκ μουσική;
Ανέκαθεν. Το ροκ δεν μπορείς να το σβήσεις. Είναι επανάσταση. Όπως είναι και ο Μάρκος και ο Παπαϊωάννου. Με ένα μαγικό τρόπο ότι είναι βγαλμένο μέσα απ’ την ψυχή, κολλάει το ένα με το άλλο.
Η δουλειά περνάει κρίση βαθιά, και λόγω της πανδημίας, σε προβληματίζει;
Πως θα μπορούσε να συμβαίνει αλλιώς. Όλα πήγαν πίσω… Για το επάγγελμα είναι δύσκολα, για την τέχνη όμως όχι. Θα γεννηθούν πράγματα…
Στόχος;
Να είμαι εντάξει με τον εαυτό μου κάθε μέρα, σε ότι κάνω και ότι δημιουργώ. Σημασία έχει τι αφήνεις πίσω.
Ευχή;
Περισσότερο παιδεία στον Έλληνα, εκεί να δοθεί βάση. Για να μην βολευόμαστε με τα ψεύτικα, για να έχουμε καλύτερο τραγούδι και αληθινές στιγμές.
