Με τον Ανδρέα Κατσιγιάννη είμαστε φίλοι καρδιακοί κι ας μην κάνουμε παρέα. Μοιραζόμαστε κοινές αγάπες και θωρήσεις ζωής, επιδιώκουμε με διαφορετικές στράτες, κοινούς στόχους. Θα έλεγα πως με την μέχρι τώρα συνεπή πορεία και τις κατακτήσεις του, αποτελεί, τον πιο ουσιαστικό έντεχνο –με την ουσία της λέξης- δημιουργό των καιρών μας. Το μόνο που του «λείπει», παρά την αμεσότητά του, είναι ίσως ένα πανελλαδικό σουξέ, με την ακριβή έννοια της λέξης, που κι αυτό νομίζω δεν θ’ αργήσει να ‘ρθει, παρά τους μπερδεμένους καιρούς που διανύουμε. Άλλωστε ο ίδιος δεν βιάζεται, ούτε κινείται με ανάλογους αυτοσκοπούς.
Αφορμή για τη συζήτησή μας το έργο «1906-Αγχίαλος» και η ζωντανή ομότιτλη παράστασή του, την Κυριακή, 1η Οκτωβρίου 2017, στις 21:00 στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού μαζί μ’ ένα παράλληλο αφιέρωμα στη Θράκη και στον θρυλικό τραγουδιστή, Χρόνη Αηδονίδη.
Γιατί είναι τόσο σημαντική για σένα η «Αγχίαλος»;
Γιατί έχει να κάνει με την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας. Όσα συνέβησαν εκεί το 1906 είναι αντίστοιχα με τα γεγονότα του 1922 στην Ιωνία. Με τη διαφορά ότι αυτά δεν είναι γνωστά στον κόσμο. Πρόκειται για ένα Ολοκαύτωμα. Μια ολόκληρη πόλη μέσα σε τρεις μέρες εξαφανίστηκε από το χάρτη.
Ο τρόπος που μιλάς δείχνει ότι πρόκειται για μια τραγωδία που σε συνταράζει
Μ’ άγγιξε βαθιά το γεγονός. Μην ξεχνάς πως είμαι απόγονος προσφύγων.
Πως γεννήθηκε η ιδέα του δίσκου;
Πριν δύο χρόνια ο πρόεδρος του Συλλόγου, των Αγχιαλιτών της Αθήνας, Απόστολος Ζαφειρόπουλος, με συνάντησε μετά την παράσταση της Σμύρνης στον Ελληνικό Κόσμο, και μου προσέφερε ένα φάκελο, λέγοντάς μου: Σου τον παραδίδω διάβασε τα στοιχεία και μιλάμε.
Και τι ανακάλυψες;
Ότι ο τότε νεαρός Κώστας Βάρναλης, φοιτητής στα 18 του έτη, είχε πάει για καλοκαιρινές διακοπές στο σπίτι του παππού του στην Αγχίαλο. Κατέγραψε λοιπόν το τριήμερο του ολοκαυτώματος ως αυτόπτης μάρτυρας, με κίνδυνο τη ζωή του. Το τραγικό ημερολόγιο του διεσώθη… Σε αυτό προστέθηκαν μαρτυρίες του Δράκου Μαυρομμάτη αλλά και χρονογραφήματα του Γεωργίου Σουρή που αρθρογραφούσε σε εφημερίδες της Αθήνας. Σύνδεσα όλα αυτά τα κείμενα-ιστορίες ώστε να γράψω μουσική χρησιμοποιώντας έναν αφηγητή με σκοπό να αποδώσω το ιστορικό των τριών δραματικών ημερών…
Και έκανες κέντα με τον Νίκο Ξανθόπουλο;
Έκανα πρόταση στο μυθικό αυτό πρόσωπο του ελληνικού κινηματογράφου που την αποδέχθηκε και μας χάρισε τα πολύτιμα δώρα της τέχνης και της ψυχής του. Πάνω στην αφήγησή του έγραψα μουσική και μελοποίησα στίχους του Σουρή.
Και μετά ήρθαν οι ερμηνευτές.
Όλοι ξεχωριστοί. Η Ελένη Βιτάλη ερμήνευσε ένα ανέκδοτο του Βάρναλη, ο Μανώλης Μητσιάς το «Μάταια», ο Κώστας Μακεδόνας, ο Δημήτρης Μπάσης, η παιδική χορωδία Σπύρου Λάμπρου. Να μην ξεχάσω να πω, πως χρησιμοποίησα και ποιήματα του Αγχιαλίτη απόγονου προσφύγων, Αργύρη Χατζηνάκη.
Κι ένα μαγικό βιολί…
Βέβαια, κάλεσα το Λευτέρη Ζέρβα να επενδύσει με τις δοξαριές του την αφήγηση.
Όλα αυτά θα παρουσιαστούν στο Ηρώδειο;
Στο πρώτο μέρος. Στο δεύτερο θα παρουσιάσουμε μαζί με την Εστουδιαντίνα, τους τραγουδιστές και παραδοσιακά συγκροτήματα ένα αφιέρωμα στον Χρόνη Αηδονίδη. Θέλουμε να τιμήσουμε τον σπουδαίο αυτό δάσκαλο.
Εκπλήξεις;
Πολλές και ηχηρές. Θα υπάρξουν ονόματα που δεν έχουν ανακοινωθεί και η συμμετοχής τους θα «γράψει».
Η προηγούμενη εργασία σου πάνω στο Παπαδιαμάντη κατάφερε πέρα απ’ την μεστή αρτιότητα και ευρηματικότητά της, να βγάλει τραγούδια που λειτουργούν αυτόνομα. Στην «Αγχίαλο» συμβαίνει κάτι ανάλογο;
Θα μπορούσαν και αυτά της Αγχιάλου να έχουν αντίστοιχη λειτουργικότητα.
Το «καθημερινό» τραγούδι σε αφορά ή προτιμάς, τα ολοκληρωμένα έργα-κύκλους;
Και τα δύο. Το καθημερινό με την έννοια του άμεσου, ναι με ενδιαφέρει. Η ψυχή μου όμως ακουμπά περισσότερο σε έργα που έχουν θεματική ενότητα: Παπαδιαμάντης, Σμύρνη, Αγχίαλος, Ίμβρος- Τένεδος, Καστελόριζο… είναι τα αποτυπώματά μου. Η ιστορία τους ασκεί πάνω μια ιδιαίτερη έλξη. Νομίζω πως και οι δάσκαλοί μας, ο Καλδάρας, ο Ξαρχάκος, για να πω δυο παραδείγματα που τώρα μου έρχονται στο νου, και άλλοι, λειτούργησαν κι εκείνοι με αυτόν τον τρόπο.
Και «Οι φωνές σ’ αυτήν την πόλη» που κυκλοφόρησαν εδώ, δηλαδή από το Ogdoo Music Group είχαν τη λογική του κύκλου τραγουδιών.
Η σχέση μου με το Νίκο Αναγνωστάκη, που υπογράφει τους στίχους στο δίσκο, είναι κάτι παραπάνω από φιλική και δημιουργική. Θα την χαρακτήριζα ερωτική. Ακολούθησε μια ακόμη συνάντησή μας στο δίσκο του Δημήτρη Μπάση. Τα τραγούδια που έγραψα με τον Νίκο, είναι και αυτά έχουν γνωρίσει τη μεγαλύτερη απήχηση από όσα έχω κάνει μέχρι στιγμής.
Πως το εξηγείς;
Όταν υπάρχει χημεία… γίνονται τα «μαγικά».
Το μετά;
Η δημιουργία δε σταματά. Ζω και αναπνέω μέσα από αυτή. δημιουργία. Υπάρχουν εκκρεμότητες μέσα μας. Προσπαθώ να ξεχρεώσω.
Λειτουργείς με το ένστικτο;
Έως ένα βαθμό ναι. Μετά απαιτείται μόχθος, κόπος, μέθοδος.
Η δουλειά αυτή, αν μπορούμε τέλος πάντων να την πούμε έτσι γιατί νομίζω πως την αδικούμε, έχει χάρες και χαρές. Όσες φορές ακολούθησα αυτό που ένιωθα το τελικό αποτέλεσμα ήταν πιο πάνω από όσα προσδοκούσα. Η πρώτη σκέψη, η στιγμή, το συναίσθημα που ένιωσες πάντοτε θα σε δικαιώσει κι ας έχει ανηφόρα και διαδρομή, Βέβαια έχει και πληγές αλλά και μέσα από αυτές μαθαίνεις.
Σε φοβίζει κάτι;
Η απώλεια ανθρώπων που μπορεί να μην είμαστε καθημερινά μαζί, αλλά με τον τρόπο τους η σύνδεσή μας και η σχέση μας με στιγμάτισε. Φοβάμαι ότι η απώλεια όταν έρχεται πάντα αφήνει κενό…
Τι διαφορετικό έχει, αν έχει, ο Γιώργος Νταλάρας, με τον οποίο συνεργάζεστε στενά;
Ο Νταλάρας διαθέτει τη συμπυκνωμένη εμπειρία και τη σοφία των ανθρώπων που έχουν δεσπόσει σε μια μεγάλη και πλατιά πορεία. Αυτό που με εντυπωσιάζει σε εκείνον, είναι ότι μετά από όλη αυτή τη διαδρομή που έχει κάνει και όσα έχει βιώσει και δώσει, σε ότι καταπιάνεται, έχει την αγωνία του ανθρώπου που μόλις ξεκινά για να αφήσει το δικό του στίγμα. Αυτή η αγωνία που νιώθαμε νέοι, παραμένει μέσα του, κάθε φορά και πιο δυνατή.
Τι διακρίνει το Δημήτρη Μπάση;
Το ήθος του ανθρώπου που σέβεται τους δημιουργούς, κι αυτό τον κάνει, παρ’ όλο που είναι νέος, να έχει το μέλλον του κλασικού ερμηνευτή.
Ο Νίκος Αναγνωστάκης;
Δεν έχει την αγωνία του επαγγέλματος του στιχουργού. Πλάθει εικόνες με τις λέξεις για να τις ζήσει ο ίδιος και οι φίλοι του. Κι αυτό δημιουργεί την αμεσότητα με τον ακροατή. Είναι το ιδιαίτερο στοιχείο που συχνά οι επαγγελματίες στιχουργοί το χάνουν στη ροή της παραγωγικότητας.
Ο Νίκος Ξανθόπουλος;
Τον αγαπούσα. Τα έργα που πρωταγωνιστούσε, δεν τα «καταλάβαινα». Η μητέρα μου όμως που μεγάλωσε σε χωριό μέχρι τα 15 της, μου έλεγε ότι μοναδική διασκέδασή τους ήταν οι περιοδεύοντες κινηματογράφοι. Στήνανε ένα πανί στην πλατεία… Κι εκεί ο Ξανθόπουλος ήταν ο άνθρωπος που μιλούσε στην ψυχή τους.
Η συνάντησή σας;
Όταν τον γνώρισα και του έκανα την πρόταση να είναι αφηγητής στην «Αγχίαλο», διαπίστωσα, πως η σοφία στον άνθρωπο έρχεται μετά από ένα μεγάλο ταξίδι. Αισθάνθηκα ότι
ο Ξανθόπουλος είναι εκείνος που ενώ γύρισε όλον τον κόσμο, αισθάνθηκε την ανάγκη να επιστρέψει εκεί απ’ όπου ξεκίνησε, αφήνοντας τον απόηχο πέρα από την ψυχή και τον εαυτό του.
Ζηλεύεις άλλους δημιουργούς;
Πολλούς. Η ζήλεια όταν είναι δημιουργική είναι θαυμασμός και προτροπή για σένα τον ίδιο.
Το θέλω σου στην παράσταση του Ηρωδείου;
Να αναδειχθεί μια ιστορία τραγική που είναι άγνωστη. Να είναι η αφορμή να μιλήσουμε για πράγματα σπουδαία και σημαντικά αλλά δυστυχώς λησμονημένα. Και φυσικά όχι με την έννοια του ερευνητή παρελθοντολόγου. Πρέπει να την γνωρίζεις την ιστορία, γιατί αλλιώς δεν ισχύει ο ρόλος ο δικός της και ο δικός μας.
Αφορμή για τη συζήτησή μας το έργο «1906-Αγχίαλος» και η ζωντανή ομότιτλη παράστασή του, την Κυριακή, 1η Οκτωβρίου 2017, στις 21:00 στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού μαζί μ’ ένα παράλληλο αφιέρωμα στη Θράκη και στον θρυλικό τραγουδιστή, Χρόνη Αηδονίδη.
Γιατί είναι τόσο σημαντική για σένα η «Αγχίαλος»;
Γιατί έχει να κάνει με την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας. Όσα συνέβησαν εκεί το 1906 είναι αντίστοιχα με τα γεγονότα του 1922 στην Ιωνία. Με τη διαφορά ότι αυτά δεν είναι γνωστά στον κόσμο. Πρόκειται για ένα Ολοκαύτωμα. Μια ολόκληρη πόλη μέσα σε τρεις μέρες εξαφανίστηκε από το χάρτη.
Ο τρόπος που μιλάς δείχνει ότι πρόκειται για μια τραγωδία που σε συνταράζει
Μ’ άγγιξε βαθιά το γεγονός. Μην ξεχνάς πως είμαι απόγονος προσφύγων.
Πως γεννήθηκε η ιδέα του δίσκου;
Πριν δύο χρόνια ο πρόεδρος του Συλλόγου, των Αγχιαλιτών της Αθήνας, Απόστολος Ζαφειρόπουλος, με συνάντησε μετά την παράσταση της Σμύρνης στον Ελληνικό Κόσμο, και μου προσέφερε ένα φάκελο, λέγοντάς μου: Σου τον παραδίδω διάβασε τα στοιχεία και μιλάμε.
Και τι ανακάλυψες;
Ότι ο τότε νεαρός Κώστας Βάρναλης, φοιτητής στα 18 του έτη, είχε πάει για καλοκαιρινές διακοπές στο σπίτι του παππού του στην Αγχίαλο. Κατέγραψε λοιπόν το τριήμερο του ολοκαυτώματος ως αυτόπτης μάρτυρας, με κίνδυνο τη ζωή του. Το τραγικό ημερολόγιο του διεσώθη… Σε αυτό προστέθηκαν μαρτυρίες του Δράκου Μαυρομμάτη αλλά και χρονογραφήματα του Γεωργίου Σουρή που αρθρογραφούσε σε εφημερίδες της Αθήνας. Σύνδεσα όλα αυτά τα κείμενα-ιστορίες ώστε να γράψω μουσική χρησιμοποιώντας έναν αφηγητή με σκοπό να αποδώσω το ιστορικό των τριών δραματικών ημερών…
Και έκανες κέντα με τον Νίκο Ξανθόπουλο;
Έκανα πρόταση στο μυθικό αυτό πρόσωπο του ελληνικού κινηματογράφου που την αποδέχθηκε και μας χάρισε τα πολύτιμα δώρα της τέχνης και της ψυχής του. Πάνω στην αφήγησή του έγραψα μουσική και μελοποίησα στίχους του Σουρή.
Και μετά ήρθαν οι ερμηνευτές.
Όλοι ξεχωριστοί. Η Ελένη Βιτάλη ερμήνευσε ένα ανέκδοτο του Βάρναλη, ο Μανώλης Μητσιάς το «Μάταια», ο Κώστας Μακεδόνας, ο Δημήτρης Μπάσης, η παιδική χορωδία Σπύρου Λάμπρου. Να μην ξεχάσω να πω, πως χρησιμοποίησα και ποιήματα του Αγχιαλίτη απόγονου προσφύγων, Αργύρη Χατζηνάκη.
Κι ένα μαγικό βιολί…
Βέβαια, κάλεσα το Λευτέρη Ζέρβα να επενδύσει με τις δοξαριές του την αφήγηση.
Όλα αυτά θα παρουσιαστούν στο Ηρώδειο;
Στο πρώτο μέρος. Στο δεύτερο θα παρουσιάσουμε μαζί με την Εστουδιαντίνα, τους τραγουδιστές και παραδοσιακά συγκροτήματα ένα αφιέρωμα στον Χρόνη Αηδονίδη. Θέλουμε να τιμήσουμε τον σπουδαίο αυτό δάσκαλο.
Εκπλήξεις;
Πολλές και ηχηρές. Θα υπάρξουν ονόματα που δεν έχουν ανακοινωθεί και η συμμετοχής τους θα «γράψει».
Η προηγούμενη εργασία σου πάνω στο Παπαδιαμάντη κατάφερε πέρα απ’ την μεστή αρτιότητα και ευρηματικότητά της, να βγάλει τραγούδια που λειτουργούν αυτόνομα. Στην «Αγχίαλο» συμβαίνει κάτι ανάλογο;
Θα μπορούσαν και αυτά της Αγχιάλου να έχουν αντίστοιχη λειτουργικότητα.
Το «καθημερινό» τραγούδι σε αφορά ή προτιμάς, τα ολοκληρωμένα έργα-κύκλους;
Και τα δύο. Το καθημερινό με την έννοια του άμεσου, ναι με ενδιαφέρει. Η ψυχή μου όμως ακουμπά περισσότερο σε έργα που έχουν θεματική ενότητα: Παπαδιαμάντης, Σμύρνη, Αγχίαλος, Ίμβρος- Τένεδος, Καστελόριζο… είναι τα αποτυπώματά μου. Η ιστορία τους ασκεί πάνω μια ιδιαίτερη έλξη. Νομίζω πως και οι δάσκαλοί μας, ο Καλδάρας, ο Ξαρχάκος, για να πω δυο παραδείγματα που τώρα μου έρχονται στο νου, και άλλοι, λειτούργησαν κι εκείνοι με αυτόν τον τρόπο.
Και «Οι φωνές σ’ αυτήν την πόλη» που κυκλοφόρησαν εδώ, δηλαδή από το Ogdoo Music Group είχαν τη λογική του κύκλου τραγουδιών.
Η σχέση μου με το Νίκο Αναγνωστάκη, που υπογράφει τους στίχους στο δίσκο, είναι κάτι παραπάνω από φιλική και δημιουργική. Θα την χαρακτήριζα ερωτική. Ακολούθησε μια ακόμη συνάντησή μας στο δίσκο του Δημήτρη Μπάση. Τα τραγούδια που έγραψα με τον Νίκο, είναι και αυτά έχουν γνωρίσει τη μεγαλύτερη απήχηση από όσα έχω κάνει μέχρι στιγμής.
Πως το εξηγείς;
Όταν υπάρχει χημεία… γίνονται τα «μαγικά».
Το μετά;
Η δημιουργία δε σταματά. Ζω και αναπνέω μέσα από αυτή. δημιουργία. Υπάρχουν εκκρεμότητες μέσα μας. Προσπαθώ να ξεχρεώσω.
Λειτουργείς με το ένστικτο;
Έως ένα βαθμό ναι. Μετά απαιτείται μόχθος, κόπος, μέθοδος.
Η δουλειά αυτή, αν μπορούμε τέλος πάντων να την πούμε έτσι γιατί νομίζω πως την αδικούμε, έχει χάρες και χαρές. Όσες φορές ακολούθησα αυτό που ένιωθα το τελικό αποτέλεσμα ήταν πιο πάνω από όσα προσδοκούσα. Η πρώτη σκέψη, η στιγμή, το συναίσθημα που ένιωσες πάντοτε θα σε δικαιώσει κι ας έχει ανηφόρα και διαδρομή, Βέβαια έχει και πληγές αλλά και μέσα από αυτές μαθαίνεις.
Σε φοβίζει κάτι;
Η απώλεια ανθρώπων που μπορεί να μην είμαστε καθημερινά μαζί, αλλά με τον τρόπο τους η σύνδεσή μας και η σχέση μας με στιγμάτισε. Φοβάμαι ότι η απώλεια όταν έρχεται πάντα αφήνει κενό…
Τι διαφορετικό έχει, αν έχει, ο Γιώργος Νταλάρας, με τον οποίο συνεργάζεστε στενά;
Ο Νταλάρας διαθέτει τη συμπυκνωμένη εμπειρία και τη σοφία των ανθρώπων που έχουν δεσπόσει σε μια μεγάλη και πλατιά πορεία. Αυτό που με εντυπωσιάζει σε εκείνον, είναι ότι μετά από όλη αυτή τη διαδρομή που έχει κάνει και όσα έχει βιώσει και δώσει, σε ότι καταπιάνεται, έχει την αγωνία του ανθρώπου που μόλις ξεκινά για να αφήσει το δικό του στίγμα. Αυτή η αγωνία που νιώθαμε νέοι, παραμένει μέσα του, κάθε φορά και πιο δυνατή.
Τι διακρίνει το Δημήτρη Μπάση;
Το ήθος του ανθρώπου που σέβεται τους δημιουργούς, κι αυτό τον κάνει, παρ’ όλο που είναι νέος, να έχει το μέλλον του κλασικού ερμηνευτή.
Ο Νίκος Αναγνωστάκης;
Δεν έχει την αγωνία του επαγγέλματος του στιχουργού. Πλάθει εικόνες με τις λέξεις για να τις ζήσει ο ίδιος και οι φίλοι του. Κι αυτό δημιουργεί την αμεσότητα με τον ακροατή. Είναι το ιδιαίτερο στοιχείο που συχνά οι επαγγελματίες στιχουργοί το χάνουν στη ροή της παραγωγικότητας.
Ο Νίκος Ξανθόπουλος;
Τον αγαπούσα. Τα έργα που πρωταγωνιστούσε, δεν τα «καταλάβαινα». Η μητέρα μου όμως που μεγάλωσε σε χωριό μέχρι τα 15 της, μου έλεγε ότι μοναδική διασκέδασή τους ήταν οι περιοδεύοντες κινηματογράφοι. Στήνανε ένα πανί στην πλατεία… Κι εκεί ο Ξανθόπουλος ήταν ο άνθρωπος που μιλούσε στην ψυχή τους.
Η συνάντησή σας;
Όταν τον γνώρισα και του έκανα την πρόταση να είναι αφηγητής στην «Αγχίαλο», διαπίστωσα, πως η σοφία στον άνθρωπο έρχεται μετά από ένα μεγάλο ταξίδι. Αισθάνθηκα ότι
ο Ξανθόπουλος είναι εκείνος που ενώ γύρισε όλον τον κόσμο, αισθάνθηκε την ανάγκη να επιστρέψει εκεί απ’ όπου ξεκίνησε, αφήνοντας τον απόηχο πέρα από την ψυχή και τον εαυτό του.
Ζηλεύεις άλλους δημιουργούς;
Πολλούς. Η ζήλεια όταν είναι δημιουργική είναι θαυμασμός και προτροπή για σένα τον ίδιο.
Το θέλω σου στην παράσταση του Ηρωδείου;
Να αναδειχθεί μια ιστορία τραγική που είναι άγνωστη. Να είναι η αφορμή να μιλήσουμε για πράγματα σπουδαία και σημαντικά αλλά δυστυχώς λησμονημένα. Και φυσικά όχι με την έννοια του ερευνητή παρελθοντολόγου. Πρέπει να την γνωρίζεις την ιστορία, γιατί αλλιώς δεν ισχύει ο ρόλος ο δικός της και ο δικός μας.
