Δεν χρειάζεται πάντα κάποια αφορμή για να θυμηθείς έναν άνθρωπο που ξεχώριζε από τον σωρό. Αυτό πιστεύω ότι ισχύει και στην περίπτωση της Κατερίνας Γώγου. Η οργισμένη ποιήτρια των Εξαρχείων είναι πλέον ένα σύμβολο, όμως υπήρξε μία γυναίκα τολμηρή, ατίθαση, διαφορετική, που στάθηκε δίπλα στους αναρχικούς, που είχε ενεργή αντισυμβατική δράση, που άφησε το στίγμα της στην ποίηση (και αν δεν το ήξερες) και στην ελληνική δισκογραφία. Και που είναι στη λίστα με αυτούς που θα ήθελα να έχω γνωρίσει.
Το 1980, στην ταινία «Παραγγελιά» του συζύγου της, Παύλου Τάσιου, η Κατερίνα διαβάζει ποιήματά της από τις ποιητικές συλλογές της «Τρία κλικ αριστερά» και «Ιδιώνυμο». Στον δίσκο «Στο δρόμο», η μουσική του Κυριάκου Σφέτσα, ντύνει τα σκληρά λόγια, με την πιο ταιριαστή μουσική, δίνοντας την αίσθηση της αγωνίας, του υπαρξιακού αδιεξόδου, της οργής. Εκείνη τα απαγγέλλει ακριβώς όπως τα σκέφτηκε όταν τα έγραψε. Ζώντας τα. Αιχμηρά, φορτισμένα με το μεγαλύτερο δυνατό συγκινησιακό πάθος, σαν την κορυφαία ενός αόρατου χορού, όπως κάποτε είχε αναφέρει για αυτή και ο ίδιος ο Σφέτσας. Το σάουντρακ αυτό της ταινίας παίρνει το Βραβείο Καλύτερης Μουσικής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.
Η Κατερίνα δεν ήταν απλώς η ηθοποιός, που από θέση επέλεξε, όπως είχε αναφέρει σε τηλεοπτική εκπομπή ο αδελφός της, να παίξει μικρά ρολάκια στην χρυσή εποχή του ελληνικού κινηματογράφου, όπου γεννιούνταν οι μεγάλες σταρ. Αυτό φαινόταν στον περισσότερο κόσμο. Ίσως απλώς μέχρι εκεί να ήταν αποδεκτή. Ίσως μετά πολλοί να μην έκαναν τον κόπο να ασχοληθούν μαζί της. Ίσως να φοβούνταν την δύναμή της. Ο αδελφός της, στην ίδια εκπομπή, είχε πει ότι την κορόιδευε για τα ποιήματά της. Τα έγραφε, όπως άκουσα σε ένα αφιέρωμα για εκείνη, στην κόκκινη γραφομηχανή της στο ξύλινο γραφείο της, με ένα ποτήρι κρασί δίπλα. Διαρκώς εξεγερμένη και ασυμβίβαστη, διαρκώς σε έκρηξη ακόμη και όταν ήταν σε ηρεμία.
Αποδείχτηκε ότι ο αδελφός της είχε άδικο. Το έργο της έβαλε το ιδιαίτερο λιθάρι που «χρειαζόταν» η ποίηση εκείνη την εποχή και από την άλλη πούλησε όσο και η ποιητική συλλογή του Ελύτη… Ποιος άλλος άραγε θα μπορούσε να περιγράψει στο χαρτί με τόσο άγρια αλλά και τόσο αληθινά, με τόσο ευαίσθητα και μαζί τόσο πεζά λόγια, που κόβουν σαν σουγιάς, την εξωτερική και εσωτερική σαπίλα και την εξαθλίωση του ανθρώπου; Ποιος θα μπορούσε να υπερασπιστεί την αναρχία με τόσο έντεχνο τρόπο; Ποιος θα εναντιωνόταν τόσο στο κατεστημένο, σαν να το φτύνει στα μούτρα, χωρίς ούτε στάλα συστολή ή ενοχή; Κανείς καλύτερα από εκείνη.
Και έπειτα το μελοποιημένο ποίημα της, το «Εμένα οι φίλοι μου» που τραγουδήθηκε από τους Magic De Spell (και σε μία εκδοχή του, το είπαν μαζί και με τον Σωκράτη Μάλαμα). Η απόγνωση και η κατάρρευση. Η αιρετική Κατερίνα απέναντι σε ό,τι ρημάζει, αντιμέτωπη με την σάπια κοινωνία.
«Όλο ταξιδεύουν οι φίλοι μου, γιατί δεν τους αφήσατε σπιθαμή για σπιθαμή, όλοι οι φίλοι μου ζωγραφίζουν με μαύρο χρώμα, γιατί τους ρημάξατε το κόκκινο, γράφουν σε συνθηματική γλώσσα, γιατί η δική σας μόνο για γλείψιμο κάνει».
Στίχοι - κραυγές. Από μία γυναίκα που είχε συλληφθεί αρκετές φορές από την αστυνομία, εξαιτίας της αντιεξουσιαστικής δράσης της, από μία γυναίκα που παρασυρόταν εύκολα στις καταχρήσεις, που ήταν πολύ παιδί και πολύ ενήλικη, που κατηγορήθηκε (χωρίς αποδείξεις βέβαια για αυτό και αφέθηκε ελεύθερη) ακόμη και για τη συμμετοχή της σε δολοφονία αστυνομικών που έγινε από τη 17 Νοέμβρη, που αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή της το 1993, με ένα κοκτέιλ χαπιών και αλκοόλ, για να ακολουθήσει τους άλλους δύο άγιους των Εξαρχείων, τον Παύλο Σιδηρόπουλο και τον Νικόλα Άσιμο, στο ταξίδι τους για αλλού.
Την τραγούδησαν πολλοί. Στο cd του 2012 «Κατερίνα Γώγου, Πάνω κάτω η Πατησίων - Οι όψεις της μοναξιάς στην Κατερίνα Γώγου και 20 μελοποιημένα ποιήματά της», το οποίο κυκλοφόρησε μαζί με βιβλίο που περιέχει κείμενα για εκείνη και φωτογραφικό υλικό, συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Πάνος Κατσιμίχας, η Μάρθα Φριντζήλα, ο Αντώνης Καφετζόπουλος, ο Λόλεκ. Είπα Λόλεκ και θυμήθηκα πως εκείνο το ποίημα της, που το τραγούδησε ο Λόλεκ και που με σκίζει στα δύο κάθε φορά, είναι το «Για την αποκατάσταση του μαύρου». Το μαύρο μου αρέσει και δεν ήξερα γιατί. Να γιατί. Γιατί δεν μου αρέσει το άσπρο.
«Άσπρη είναι η αρία φυλή, η σιωπή, τα λευκά κελιά, το ψύχος, το χιόνι, οι άσπρες μπλούζες των γιατρών, τα νεκροσέντονα, η ηρωίνη. Αυτά λίγο πρόχειρα, για την αποκατάσταση του Μαύρου».
Κατερίνα, τα είπες όλα.
Το 1980, στην ταινία «Παραγγελιά» του συζύγου της, Παύλου Τάσιου, η Κατερίνα διαβάζει ποιήματά της από τις ποιητικές συλλογές της «Τρία κλικ αριστερά» και «Ιδιώνυμο». Στον δίσκο «Στο δρόμο», η μουσική του Κυριάκου Σφέτσα, ντύνει τα σκληρά λόγια, με την πιο ταιριαστή μουσική, δίνοντας την αίσθηση της αγωνίας, του υπαρξιακού αδιεξόδου, της οργής. Εκείνη τα απαγγέλλει ακριβώς όπως τα σκέφτηκε όταν τα έγραψε. Ζώντας τα. Αιχμηρά, φορτισμένα με το μεγαλύτερο δυνατό συγκινησιακό πάθος, σαν την κορυφαία ενός αόρατου χορού, όπως κάποτε είχε αναφέρει για αυτή και ο ίδιος ο Σφέτσας. Το σάουντρακ αυτό της ταινίας παίρνει το Βραβείο Καλύτερης Μουσικής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.
Η Κατερίνα δεν ήταν απλώς η ηθοποιός, που από θέση επέλεξε, όπως είχε αναφέρει σε τηλεοπτική εκπομπή ο αδελφός της, να παίξει μικρά ρολάκια στην χρυσή εποχή του ελληνικού κινηματογράφου, όπου γεννιούνταν οι μεγάλες σταρ. Αυτό φαινόταν στον περισσότερο κόσμο. Ίσως απλώς μέχρι εκεί να ήταν αποδεκτή. Ίσως μετά πολλοί να μην έκαναν τον κόπο να ασχοληθούν μαζί της. Ίσως να φοβούνταν την δύναμή της. Ο αδελφός της, στην ίδια εκπομπή, είχε πει ότι την κορόιδευε για τα ποιήματά της. Τα έγραφε, όπως άκουσα σε ένα αφιέρωμα για εκείνη, στην κόκκινη γραφομηχανή της στο ξύλινο γραφείο της, με ένα ποτήρι κρασί δίπλα. Διαρκώς εξεγερμένη και ασυμβίβαστη, διαρκώς σε έκρηξη ακόμη και όταν ήταν σε ηρεμία.
Αποδείχτηκε ότι ο αδελφός της είχε άδικο. Το έργο της έβαλε το ιδιαίτερο λιθάρι που «χρειαζόταν» η ποίηση εκείνη την εποχή και από την άλλη πούλησε όσο και η ποιητική συλλογή του Ελύτη… Ποιος άλλος άραγε θα μπορούσε να περιγράψει στο χαρτί με τόσο άγρια αλλά και τόσο αληθινά, με τόσο ευαίσθητα και μαζί τόσο πεζά λόγια, που κόβουν σαν σουγιάς, την εξωτερική και εσωτερική σαπίλα και την εξαθλίωση του ανθρώπου; Ποιος θα μπορούσε να υπερασπιστεί την αναρχία με τόσο έντεχνο τρόπο; Ποιος θα εναντιωνόταν τόσο στο κατεστημένο, σαν να το φτύνει στα μούτρα, χωρίς ούτε στάλα συστολή ή ενοχή; Κανείς καλύτερα από εκείνη.
Και έπειτα το μελοποιημένο ποίημα της, το «Εμένα οι φίλοι μου» που τραγουδήθηκε από τους Magic De Spell (και σε μία εκδοχή του, το είπαν μαζί και με τον Σωκράτη Μάλαμα). Η απόγνωση και η κατάρρευση. Η αιρετική Κατερίνα απέναντι σε ό,τι ρημάζει, αντιμέτωπη με την σάπια κοινωνία.
«Όλο ταξιδεύουν οι φίλοι μου, γιατί δεν τους αφήσατε σπιθαμή για σπιθαμή, όλοι οι φίλοι μου ζωγραφίζουν με μαύρο χρώμα, γιατί τους ρημάξατε το κόκκινο, γράφουν σε συνθηματική γλώσσα, γιατί η δική σας μόνο για γλείψιμο κάνει».
Στίχοι - κραυγές. Από μία γυναίκα που είχε συλληφθεί αρκετές φορές από την αστυνομία, εξαιτίας της αντιεξουσιαστικής δράσης της, από μία γυναίκα που παρασυρόταν εύκολα στις καταχρήσεις, που ήταν πολύ παιδί και πολύ ενήλικη, που κατηγορήθηκε (χωρίς αποδείξεις βέβαια για αυτό και αφέθηκε ελεύθερη) ακόμη και για τη συμμετοχή της σε δολοφονία αστυνομικών που έγινε από τη 17 Νοέμβρη, που αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή της το 1993, με ένα κοκτέιλ χαπιών και αλκοόλ, για να ακολουθήσει τους άλλους δύο άγιους των Εξαρχείων, τον Παύλο Σιδηρόπουλο και τον Νικόλα Άσιμο, στο ταξίδι τους για αλλού.
Την τραγούδησαν πολλοί. Στο cd του 2012 «Κατερίνα Γώγου, Πάνω κάτω η Πατησίων - Οι όψεις της μοναξιάς στην Κατερίνα Γώγου και 20 μελοποιημένα ποιήματά της», το οποίο κυκλοφόρησε μαζί με βιβλίο που περιέχει κείμενα για εκείνη και φωτογραφικό υλικό, συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Πάνος Κατσιμίχας, η Μάρθα Φριντζήλα, ο Αντώνης Καφετζόπουλος, ο Λόλεκ. Είπα Λόλεκ και θυμήθηκα πως εκείνο το ποίημα της, που το τραγούδησε ο Λόλεκ και που με σκίζει στα δύο κάθε φορά, είναι το «Για την αποκατάσταση του μαύρου». Το μαύρο μου αρέσει και δεν ήξερα γιατί. Να γιατί. Γιατί δεν μου αρέσει το άσπρο.
«Άσπρη είναι η αρία φυλή, η σιωπή, τα λευκά κελιά, το ψύχος, το χιόνι, οι άσπρες μπλούζες των γιατρών, τα νεκροσέντονα, η ηρωίνη. Αυτά λίγο πρόχειρα, για την αποκατάσταση του Μαύρου».
Κατερίνα, τα είπες όλα.
