Εξηγούμαι από την αρχή: ασφαλώς και είναι δικαίωμα του δημιουργού να αποτιμά το έργο του, έστω κι αν χρειαστεί να πάρει αποστάσεις απ’ αυτό, ή ακόμα και να το «αποκηρύξει», επικαλούμενος αισθητικές ή άλλες προτεραιότητες. Στον βαθμό όμως που αυτό το αποκηρυχθέν κομμάτι (το οποίο συνήθως δεν είναι ενιαίο) έχει παρουσιαστεί -και μάλιστα πολλάκις- δημόσια, τότε και ο κάθε ακροατής νομιμοποιείται να τοποθετήσει στη μνήμη και στην καρδιά του οτιδήποτε άκουσε στο παρελθόν και τον συγκίνησε.
Γίνομαι πιο σαφής: ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πολλές φορές υποστηρίξει πως η μουσική του για τον ελληνικό εμπορικό κινηματογράφο γράφτηκε για βιοποριστικούς και μόνο λόγους, και πως καλό θα είναι να μη την συγχέουμε με το καθεαυτό του έργο. Σεβαστόν. Μπορούμε, πάντως, να την δούμε ξεχωριστά απ’ αυτό και να δηλώσουμε πως μερικά από τα «ταπεινά» αυτά τραγούδια είναι αριστουργηματικά. Αν δεν ήταν, δεν θα χρησιμοποιούσε αργότερα ο ίδιος ο Χατζιδάκις τη μελωδία, π.χ., από το Μες σ’ αυτή τη βάρκα στο Χαμόγελο της Τζοκόντας.
Σημαντικό υποσύνολο των κινηματογραφικών τραγουδιών του αυτά που γράφτηκαν κατά την πενταετία 1959-’64 και ερμηνεύτηκαν από την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Την απόλυτη mainstream Ελληνίδα πρωταγωνίστρια η οποία, αν και -διαχρονικά- είχε εμφανώς διαφορετική καταβολή και καλλιτεχνικό ζητούμενο με τον συνθέτη, εν τούτοις η «χημεία» με τα τραγούδια που εκείνος έγραψε για τη φωνή της υπήρξε εντυπωσιακή.
Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε από πολύ νέος φίλος και γνώστης του σινεμά. Η πρώτη του μουσική για ταινία -και ενώ είχε ήδη συνθέσει μουσική για το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, τους Ενωμένους Καλλιτέχνες και τον θίασο της Κατερίνας Ανδρέαδη- γράφτηκε το 1946 για τους «Αδούλωτους σκλάβους», ταινία του Βίωνα Παπαμιχάλη. Λίγο αργότερα έγραψε μουσική για ταινίες του Γρηγόρη Γρηγορίου (Ο κόκκινος βράχος), του Γιώργου Τζαβέλλα (Η αγνή του λιμανιού, Ο γρουσούζης), του Γιάννη Φιλίππου (Δύο κόσμοι), του Φρίξου Ηλιάδη (Νεκρή πολιτεία) κ.ά., ενώ από την αρχή συμπορεύτηκε με το «νεορεαλιστικό» ρεύμα στον ελληνικό κινηματογράφο, το οποίο εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 με βασικούς εκφραστές τον Νίκο Κούνδουρο (Μαγική πόλις, Ο δράκος) και τον Μιχάλη Κακογιάννη (Κυριακάτικο ξύπνημα, Στέλλα). Ο Χατζιδάκις συνδεόταν όμως και με παλαιά φιλία με τον Φιλοποίμενα Φίνο. Οπότε, όταν η Φίνος Φιλμ άρχισε να γίνεται κραταιά δύναμη στον χώρο του νεοελληνικού θεάματος σκέφτηκε πως θα μπορούσε να βγάζει τα προς το ζην συνθέτοντας μουσική και τραγούδια για τη βιομηχανία του -ευπρεπούς- εμπορικού σινεμά. Ευτύχησε, μάλιστα, να δει το τσιφτετέλι Γαρύφαλλο στ’ αυτί και το ζεϊμπέκικο Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω (που γράφτηκαν για την ταινία Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο, του Αλέκου Σακελλάριου, το 1955) να γίνονται τεράστια σουξέ. Που, παράλληλα με τις υπόλοιπες επιτυχίες στον χώρο του «ελαφρού» τραγουδιού με ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη, τον κατέστησαν τον πλέον επιτυχημένο συνθέτη της εποχής.
Από την άλλη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ήταν η πλέον ανερχόμενη Ελληνίδα στάρλετ, που χρειάζονταν έναν μόνο -αλλά κατάλληλο- ρόλο για να κάνει το «μπαμ». Είχε αποφοιτήσει από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στο βιογραφικό της υπήρχαν ήδη μερικές αξιομνημόνευτες θεατρικές (Ρωμαίος και Ιουλιέττα, Θεατρίνα, Το Κοντσέρτο, Το δίχτυ της αράχνης, Ωραία μου κυρία) και κινηματογραφικές (Το ποντικάκι, Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας, Διακοπές στην Αίγινα, Μαρίκα Πενταγιώτισσα, Ο Μιμίκος και η Μαίρη) συμμετοχές. Το 1958 γύρισε την πρώτη ταινία για λογαριασμό της Φίνος Φιλμ (Αστέρω), με τον ίδιο τον Φίνο να είναι αποφασισμένος να την επιβάλει ως «εθνική σταρ». Η κατάλληλη ευκαιρία δόθηκε το 1959, όταν ο Αλέκος Σακελλάριος αποφάσισε να μετατρέψει σε κινηματογραφικό σενάριο το παλιό του θεατρικό «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο», που είχε πρωτοανέβει στο θέατρο Κυβέλης το 1943 με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Καλουτά. Επρόκειτο, όπως όλοι ξέρουμε, για την ιστορία της άτακτης, τσαχπίνας πλην καλόκαρδης μαθήτριας Λίζας Παπασταύρου, γόνο εύπορης οικογενείας, που ερωτεύεται πλατωνικά τον φιλόλογό της στο Λύκειο (τον οποίο υποδύεται ο συμμαθητής της στη σχολή του Εθνικού, και αργότερα σύζυγός της, Δημήτρης Παπαμιχαήλ). Η ταινία όταν προβλήθηκε έσπασε τα ταμεία και έδωσε τη δυνατότητα στην μεν Βουγιουκλάκη να κάνει το μεγάλο τίναγμα στην καριέρα της, στον δε Χατζιδάκι, που έγραψε τη μουσική, να πιστωθεί με δύο τεράστιες τραγουδιστικές επιτυχίες: Το γκρίζο γατί (Νιάου νιάου βρε γατούλα) και Έχω ένα μυστικό, σε στίχους του Αλέκου Σακελλάριου, που όταν κυκλοφόρησαν από τη Fidelity, του Αλέξανδρου Πατσιφά, έσπασαν το ρεκόρ πωλήσεων δίσκων. Λίγους μήνες αργότερα, και προς επισφράγισιν της συνεργασίας τους, ο Χατζιδάκις εμπιστεύεται στην Αλίκη το τραγούδι Μια περιπέτεια στη Νότιο Καρολίνα, το οποίο γράφτηκε ειδικά για τον δίσκο, δεν περιλαμβάνεται δηλαδή σε καμιά ταινία.
Η διετία 1960-’61 φέρνει στο δίδυμο του συνθέτη με την πρωταγωνίστρια - τραγουδίστρια τέσσερεις ακόμα ταινίες που αποδεικνύονται δημοφιλέστατες. Με την πρώτη, μάλιστα, απ’ αυτές, τη «Μανταλένα», σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου, να αποσπά και κολακευτικές κριτικές από τον Τύπο, κάτι ιδιαιτέρως σπάνιο για εμπορική ταινία της εποχής. Η «Μανταλένα» δίνει στη Βουγιουκλάκη το βραβείο ερμηνείας Πρώτου Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης του 1960, αλλά και την ευκαιρία να ερμηνεύσει αισθαντικά δύο υπέροχα τραγούδια του Χατζιδάκι: Μες σ’ αυτή τη βάρκα (στίχοι του συνθέτη) και Θάλασσα πλατιά (στίχοι Γιώργου Ρούσσου).
Οι άλλες τρεις ταινίες αυτής της εσοδείας είναι «Το κλωτσοσκούφι» (σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου και σενάριο των Αλέκου Σακελλάριου-Χρήστου Γιαννακόπουλου, 1960), «Η Λίζα και η άλλη» (σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου και σενάριο του Βαγγέλη Γκούφα) και «Η Αλίκη στο Ναυτικό» (σενάριο-σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου, 1961), γυρισμένη πάνω στο αντιτορπιλικό του τότε Βασιλικού Ναυτικού «Αετός». Στο «Κλωτσοσκούφι» ακουγόταν το ομώνυμο τραγούδι και το Σπουργιτάκι μου, σε στίχους του συνθέτη, στη «Λίζα και την άλλη» το Ξημερώνει (Το σύννεφο έφερε βροχή, σε στίχους του Βαγγέλη Γκούφα), ενώ στην «Αλίκη στο Ναυτικό», που ήταν η πρώτη έγχρωμη ταινία της Φίνος Φιλμ, το Τράβα μπρος, Ο γλάρος, και το Ας ήταν όλη η ζωή μου σαν και σήμερα (Ντε, βρε γαϊδαράκο, ντε), σε στίχους του σκηνοθέτη.
Το καλοκαίρι του 1962 η Βουγιουκλάκη κάνει μια σύντομη εμφάνιση στην «Οδό ονείρων», του Χατζιδάκι, που ανέβηκε στο θέατρο Μετροπόλιταν της οδού Πατησίων. Βρίσκει έτσι την ευκαιρία του κάνει τη δελεαστική πρόταση να συνεργαστούν οι δυο τους τον επόμενο χειμώνα, ανεβάζοντας το έργο του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο «Καίσαρ και Κλεοπάτρα», σε σκηνοθεσία του Αλέξη Σολωμού και σκηνικά/κοστούμια του Νίκου Εγγονόπουλου. Η παράσταση ανεβαίνει με φιλοδοξία, κατεβαίνει όμως εσπευσμένα, πριν τα Χριστούγεννα, ελλείψει… θεατών.
Οπότε επιστρατεύεται εκ νέου ο Αλέκος Σακελλάριος για να σώσει την κατάσταση, κάτι που επιτυγχάνεται με το «Χτυποκάρδια στο θρανίο», που την ίδια χρονιά γίνεται και ταινία, πλημμυρισμένη με τη μουσική και τα τραγούδια του Χατζιδάκι (Σ’ αγαπώ, Καροτσέρη καροτσέρη, Φεύγουν τα νιάτα). Το αξιοσημείωτο, μάλιστα, είναι ότι εδώ δεν υπήρξε μόνον μία ταινία, αλλά δύο, μιας και μαζί με την ελληνική βερσιόν -όπου, ως συνήθως, συμπρωταγωνιστής ήταν ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ- γυρίστηκε και η… τουρκική, με τίτλο Sıralardaki Heyecanlar, και συμπρωταγωνιστή της Αλίκης τον Orhan Günşiray.
Το 1963 ο Φίνος αποφάσισε να δώσει στη Βουγιουκλάκη τη δυνατότητα να διεκδικήσει την πολυπόθητη διεθνή κινηματογραφική καριέρα. Έτσι, χρηματοδότησε την υπερπαραγωγή «Αλίκη» (ο τίτλος της ταινίας στο εξωτερικό ήταν Aliki, my love), που είχε αρκετά γνωστούς συντελεστές: σκηνοθεσία του Rudolph Maté, σενάριο του George St. George και συμπρωταγωνιστές τον Jess Conrad, τον Wilfrid Hyde-White και την Katherine Kath. Η ταινία έκανε επίσημη πρεμιέρα στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, πήρε όμως πολύ αρνητικές κριτικές και έτσι ο Φίνος με την Αλίκη αποφάσισαν να την κλείσουν στα κουτιά της και να μην την προβάλουν ποτέ -κάτι που τηρήθηκε απαρεγκλίτως μέχρι σήμερα- στην Ελλάδα. Στερώντας μας την ευκαιρία να χαρούμε στην original εκδοχή τους (μιας και ούτε το soundtrack κυκλοφόρησε τότε στην ελληνική δισκογραφική αγορά) μερικά από τα πιο όμορφα τραγούδια του Χατζιδάκι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου: Θαλασσοπούλια μου, Νάνι του ρήγα το παιδί (ντουέτο με τον Jess Conrad) και Το τραγούδι της σειρήνας.
Οι δύο διαδοχικές αποτυχίες, του «Καίσαρα και της Κλεοπάτρας» και του Aliki, my love, επέφεραν μια προσωρινή κρίση στις σχέσεις του Χατζιδάκι με τη Βουγιουκλάκη. Κάτι που, όμως, γρήγορα ξεπεράστηκε, αφού και οι δύο προσανατολίστηκαν σε διαφορετικού τύπου καλλιτεχνικές εργασίες. Με τον Χατζιδάκι, μάλιστα, να εγκαταλείπει διά παντός τον ελληνικό εμπορικό κινηματογράφο και δύο χρόνια αργότερα να εγκαθίσταται μακροχρόνια -μέχρι το 1972- στην Αμερική.
Οι δυο τους ξανασυνεργάστηκαν μόλις το 1986, όταν ανέβηκε στην Επίδαυρο η «Λυσιστράτη», του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία του Αλέξη Σολωμού, παράσταση που ήταν βασισμένη στην παλαιότερη εκδοχή του 1957 (με πρωταγωνίστρια τότε την Μαίρη Αρώνη) και με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι να αποδεικνύεται απίστευτα ανθεκτική στον χρόνο.
Τελευταία τους κοινή «εμφάνιση» η συνέντευξη που (μη θέλοντας να της χαλάσει χατίρι, όπως πάντα) παραχώρησε ο Χατζιδάκις στην -ραδιοφωνική παραγωγό εν προκειμένω- Αλίκη Βουγιουκλάκη το 1989, στον Antenna FM.
*Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Όασις, τεύχος 15, Ιανουάριος 2010
1) Η Αλίκη στο καμαρίνι της, με τη φωτογραφία του Μάνου να δεσπόζει…
2) Στο στούντιο της Columbia ο Χατζιδάκις διδάσκει την Αλίκη μπροστά στο μικρόφωνο.
3) Το πρόγραμμα του «Καίσαρ και Κλεοπάτρα», το φθινόπωρο του 1962. Απρόσμενη εισπρακτική αποτυχία!
4) Κατά την ηχογράφηση της μουσικής για την ταινία «Η Λίζα και η άλλη», ο Μάνος Χατζιδάκις διευθύνει, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ερμηνεύει, και ο Γιώργος Ζαμπέτας ρίχνει τις πενιές. Η φωτογραφία είναι του μετρ Τάκη Πανανίδη.
Γίνομαι πιο σαφής: ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πολλές φορές υποστηρίξει πως η μουσική του για τον ελληνικό εμπορικό κινηματογράφο γράφτηκε για βιοποριστικούς και μόνο λόγους, και πως καλό θα είναι να μη την συγχέουμε με το καθεαυτό του έργο. Σεβαστόν. Μπορούμε, πάντως, να την δούμε ξεχωριστά απ’ αυτό και να δηλώσουμε πως μερικά από τα «ταπεινά» αυτά τραγούδια είναι αριστουργηματικά. Αν δεν ήταν, δεν θα χρησιμοποιούσε αργότερα ο ίδιος ο Χατζιδάκις τη μελωδία, π.χ., από το Μες σ’ αυτή τη βάρκα στο Χαμόγελο της Τζοκόντας.
Σημαντικό υποσύνολο των κινηματογραφικών τραγουδιών του αυτά που γράφτηκαν κατά την πενταετία 1959-’64 και ερμηνεύτηκαν από την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Την απόλυτη mainstream Ελληνίδα πρωταγωνίστρια η οποία, αν και -διαχρονικά- είχε εμφανώς διαφορετική καταβολή και καλλιτεχνικό ζητούμενο με τον συνθέτη, εν τούτοις η «χημεία» με τα τραγούδια που εκείνος έγραψε για τη φωνή της υπήρξε εντυπωσιακή.
Ο Χατζιδάκις και η Εβδόμη Τέχνη
Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε από πολύ νέος φίλος και γνώστης του σινεμά. Η πρώτη του μουσική για ταινία -και ενώ είχε ήδη συνθέσει μουσική για το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, τους Ενωμένους Καλλιτέχνες και τον θίασο της Κατερίνας Ανδρέαδη- γράφτηκε το 1946 για τους «Αδούλωτους σκλάβους», ταινία του Βίωνα Παπαμιχάλη. Λίγο αργότερα έγραψε μουσική για ταινίες του Γρηγόρη Γρηγορίου (Ο κόκκινος βράχος), του Γιώργου Τζαβέλλα (Η αγνή του λιμανιού, Ο γρουσούζης), του Γιάννη Φιλίππου (Δύο κόσμοι), του Φρίξου Ηλιάδη (Νεκρή πολιτεία) κ.ά., ενώ από την αρχή συμπορεύτηκε με το «νεορεαλιστικό» ρεύμα στον ελληνικό κινηματογράφο, το οποίο εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 με βασικούς εκφραστές τον Νίκο Κούνδουρο (Μαγική πόλις, Ο δράκος) και τον Μιχάλη Κακογιάννη (Κυριακάτικο ξύπνημα, Στέλλα). Ο Χατζιδάκις συνδεόταν όμως και με παλαιά φιλία με τον Φιλοποίμενα Φίνο. Οπότε, όταν η Φίνος Φιλμ άρχισε να γίνεται κραταιά δύναμη στον χώρο του νεοελληνικού θεάματος σκέφτηκε πως θα μπορούσε να βγάζει τα προς το ζην συνθέτοντας μουσική και τραγούδια για τη βιομηχανία του -ευπρεπούς- εμπορικού σινεμά. Ευτύχησε, μάλιστα, να δει το τσιφτετέλι Γαρύφαλλο στ’ αυτί και το ζεϊμπέκικο Είμαι άντρας και το κέφι μου θα κάνω (που γράφτηκαν για την ταινία Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο, του Αλέκου Σακελλάριου, το 1955) να γίνονται τεράστια σουξέ. Που, παράλληλα με τις υπόλοιπες επιτυχίες στον χώρο του «ελαφρού» τραγουδιού με ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη, τον κατέστησαν τον πλέον επιτυχημένο συνθέτη της εποχής.
Η εκκολαπτόμενη σταρ
Από την άλλη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ήταν η πλέον ανερχόμενη Ελληνίδα στάρλετ, που χρειάζονταν έναν μόνο -αλλά κατάλληλο- ρόλο για να κάνει το «μπαμ». Είχε αποφοιτήσει από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στο βιογραφικό της υπήρχαν ήδη μερικές αξιομνημόνευτες θεατρικές (Ρωμαίος και Ιουλιέττα, Θεατρίνα, Το Κοντσέρτο, Το δίχτυ της αράχνης, Ωραία μου κυρία) και κινηματογραφικές (Το ποντικάκι, Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας, Διακοπές στην Αίγινα, Μαρίκα Πενταγιώτισσα, Ο Μιμίκος και η Μαίρη) συμμετοχές. Το 1958 γύρισε την πρώτη ταινία για λογαριασμό της Φίνος Φιλμ (Αστέρω), με τον ίδιο τον Φίνο να είναι αποφασισμένος να την επιβάλει ως «εθνική σταρ». Η κατάλληλη ευκαιρία δόθηκε το 1959, όταν ο Αλέκος Σακελλάριος αποφάσισε να μετατρέψει σε κινηματογραφικό σενάριο το παλιό του θεατρικό «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο», που είχε πρωτοανέβει στο θέατρο Κυβέλης το 1943 με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Καλουτά. Επρόκειτο, όπως όλοι ξέρουμε, για την ιστορία της άτακτης, τσαχπίνας πλην καλόκαρδης μαθήτριας Λίζας Παπασταύρου, γόνο εύπορης οικογενείας, που ερωτεύεται πλατωνικά τον φιλόλογό της στο Λύκειο (τον οποίο υποδύεται ο συμμαθητής της στη σχολή του Εθνικού, και αργότερα σύζυγός της, Δημήτρης Παπαμιχαήλ). Η ταινία όταν προβλήθηκε έσπασε τα ταμεία και έδωσε τη δυνατότητα στην μεν Βουγιουκλάκη να κάνει το μεγάλο τίναγμα στην καριέρα της, στον δε Χατζιδάκι, που έγραψε τη μουσική, να πιστωθεί με δύο τεράστιες τραγουδιστικές επιτυχίες: Το γκρίζο γατί (Νιάου νιάου βρε γατούλα) και Έχω ένα μυστικό, σε στίχους του Αλέκου Σακελλάριου, που όταν κυκλοφόρησαν από τη Fidelity, του Αλέξανδρου Πατσιφά, έσπασαν το ρεκόρ πωλήσεων δίσκων. Λίγους μήνες αργότερα, και προς επισφράγισιν της συνεργασίας τους, ο Χατζιδάκις εμπιστεύεται στην Αλίκη το τραγούδι Μια περιπέτεια στη Νότιο Καρολίνα, το οποίο γράφτηκε ειδικά για τον δίσκο, δεν περιλαμβάνεται δηλαδή σε καμιά ταινία.
Μανταλένα, Το κλωτσοσκούφι, Η Λίζα και η άλλη, Η Αλίκη στο Ναυτικό
Η διετία 1960-’61 φέρνει στο δίδυμο του συνθέτη με την πρωταγωνίστρια - τραγουδίστρια τέσσερεις ακόμα ταινίες που αποδεικνύονται δημοφιλέστατες. Με την πρώτη, μάλιστα, απ’ αυτές, τη «Μανταλένα», σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου, να αποσπά και κολακευτικές κριτικές από τον Τύπο, κάτι ιδιαιτέρως σπάνιο για εμπορική ταινία της εποχής. Η «Μανταλένα» δίνει στη Βουγιουκλάκη το βραβείο ερμηνείας Πρώτου Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης του 1960, αλλά και την ευκαιρία να ερμηνεύσει αισθαντικά δύο υπέροχα τραγούδια του Χατζιδάκι: Μες σ’ αυτή τη βάρκα (στίχοι του συνθέτη) και Θάλασσα πλατιά (στίχοι Γιώργου Ρούσσου).
Οι άλλες τρεις ταινίες αυτής της εσοδείας είναι «Το κλωτσοσκούφι» (σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου και σενάριο των Αλέκου Σακελλάριου-Χρήστου Γιαννακόπουλου, 1960), «Η Λίζα και η άλλη» (σε σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου και σενάριο του Βαγγέλη Γκούφα) και «Η Αλίκη στο Ναυτικό» (σενάριο-σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου, 1961), γυρισμένη πάνω στο αντιτορπιλικό του τότε Βασιλικού Ναυτικού «Αετός». Στο «Κλωτσοσκούφι» ακουγόταν το ομώνυμο τραγούδι και το Σπουργιτάκι μου, σε στίχους του συνθέτη, στη «Λίζα και την άλλη» το Ξημερώνει (Το σύννεφο έφερε βροχή, σε στίχους του Βαγγέλη Γκούφα), ενώ στην «Αλίκη στο Ναυτικό», που ήταν η πρώτη έγχρωμη ταινία της Φίνος Φιλμ, το Τράβα μπρος, Ο γλάρος, και το Ας ήταν όλη η ζωή μου σαν και σήμερα (Ντε, βρε γαϊδαράκο, ντε), σε στίχους του σκηνοθέτη.
Καίσαρ και Κλεοπάτρα, Χτυποκάρδια στο θρανίο
Το καλοκαίρι του 1962 η Βουγιουκλάκη κάνει μια σύντομη εμφάνιση στην «Οδό ονείρων», του Χατζιδάκι, που ανέβηκε στο θέατρο Μετροπόλιταν της οδού Πατησίων. Βρίσκει έτσι την ευκαιρία του κάνει τη δελεαστική πρόταση να συνεργαστούν οι δυο τους τον επόμενο χειμώνα, ανεβάζοντας το έργο του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο «Καίσαρ και Κλεοπάτρα», σε σκηνοθεσία του Αλέξη Σολωμού και σκηνικά/κοστούμια του Νίκου Εγγονόπουλου. Η παράσταση ανεβαίνει με φιλοδοξία, κατεβαίνει όμως εσπευσμένα, πριν τα Χριστούγεννα, ελλείψει… θεατών.
Οπότε επιστρατεύεται εκ νέου ο Αλέκος Σακελλάριος για να σώσει την κατάσταση, κάτι που επιτυγχάνεται με το «Χτυποκάρδια στο θρανίο», που την ίδια χρονιά γίνεται και ταινία, πλημμυρισμένη με τη μουσική και τα τραγούδια του Χατζιδάκι (Σ’ αγαπώ, Καροτσέρη καροτσέρη, Φεύγουν τα νιάτα). Το αξιοσημείωτο, μάλιστα, είναι ότι εδώ δεν υπήρξε μόνον μία ταινία, αλλά δύο, μιας και μαζί με την ελληνική βερσιόν -όπου, ως συνήθως, συμπρωταγωνιστής ήταν ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ- γυρίστηκε και η… τουρκική, με τίτλο Sıralardaki Heyecanlar, και συμπρωταγωνιστή της Αλίκης τον Orhan Günşiray.
Aliki, my love
Το 1963 ο Φίνος αποφάσισε να δώσει στη Βουγιουκλάκη τη δυνατότητα να διεκδικήσει την πολυπόθητη διεθνή κινηματογραφική καριέρα. Έτσι, χρηματοδότησε την υπερπαραγωγή «Αλίκη» (ο τίτλος της ταινίας στο εξωτερικό ήταν Aliki, my love), που είχε αρκετά γνωστούς συντελεστές: σκηνοθεσία του Rudolph Maté, σενάριο του George St. George και συμπρωταγωνιστές τον Jess Conrad, τον Wilfrid Hyde-White και την Katherine Kath. Η ταινία έκανε επίσημη πρεμιέρα στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, πήρε όμως πολύ αρνητικές κριτικές και έτσι ο Φίνος με την Αλίκη αποφάσισαν να την κλείσουν στα κουτιά της και να μην την προβάλουν ποτέ -κάτι που τηρήθηκε απαρεγκλίτως μέχρι σήμερα- στην Ελλάδα. Στερώντας μας την ευκαιρία να χαρούμε στην original εκδοχή τους (μιας και ούτε το soundtrack κυκλοφόρησε τότε στην ελληνική δισκογραφική αγορά) μερικά από τα πιο όμορφα τραγούδια του Χατζιδάκι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου: Θαλασσοπούλια μου, Νάνι του ρήγα το παιδί (ντουέτο με τον Jess Conrad) και Το τραγούδι της σειρήνας.
Ένας διαχρονικός αμοιβαίος σεβασμός
Οι δύο διαδοχικές αποτυχίες, του «Καίσαρα και της Κλεοπάτρας» και του Aliki, my love, επέφεραν μια προσωρινή κρίση στις σχέσεις του Χατζιδάκι με τη Βουγιουκλάκη. Κάτι που, όμως, γρήγορα ξεπεράστηκε, αφού και οι δύο προσανατολίστηκαν σε διαφορετικού τύπου καλλιτεχνικές εργασίες. Με τον Χατζιδάκι, μάλιστα, να εγκαταλείπει διά παντός τον ελληνικό εμπορικό κινηματογράφο και δύο χρόνια αργότερα να εγκαθίσταται μακροχρόνια -μέχρι το 1972- στην Αμερική.
Οι δυο τους ξανασυνεργάστηκαν μόλις το 1986, όταν ανέβηκε στην Επίδαυρο η «Λυσιστράτη», του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία του Αλέξη Σολωμού, παράσταση που ήταν βασισμένη στην παλαιότερη εκδοχή του 1957 (με πρωταγωνίστρια τότε την Μαίρη Αρώνη) και με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι να αποδεικνύεται απίστευτα ανθεκτική στον χρόνο.
Τελευταία τους κοινή «εμφάνιση» η συνέντευξη που (μη θέλοντας να της χαλάσει χατίρι, όπως πάντα) παραχώρησε ο Χατζιδάκις στην -ραδιοφωνική παραγωγό εν προκειμένω- Αλίκη Βουγιουκλάκη το 1989, στον Antenna FM.
*Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Όασις, τεύχος 15, Ιανουάριος 2010
1) Η Αλίκη στο καμαρίνι της, με τη φωτογραφία του Μάνου να δεσπόζει…
2) Στο στούντιο της Columbia ο Χατζιδάκις διδάσκει την Αλίκη μπροστά στο μικρόφωνο.
3) Το πρόγραμμα του «Καίσαρ και Κλεοπάτρα», το φθινόπωρο του 1962. Απρόσμενη εισπρακτική αποτυχία!
4) Κατά την ηχογράφηση της μουσικής για την ταινία «Η Λίζα και η άλλη», ο Μάνος Χατζιδάκις διευθύνει, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ερμηνεύει, και ο Γιώργος Ζαμπέτας ρίχνει τις πενιές. Η φωτογραφία είναι του μετρ Τάκη Πανανίδη.
