Όποτε έτυχε στη ζωή μου να πλησιάσω (σε απόσταση ή και σε συνέντευξη) κάποιον πραγματικά σπουδαίο, αντιμετώπισα το εξής «παράδοξο»: όσο σπουδαιότερος ο άνθρωπος που έστεκε απέναντί μου, τόσο πιο απλός και προσιτός ήταν. Τόσο πιο ήπιος και, κυρίως, ευγενής. Αυτά σκεφτόμουν χθες το βράδυ (26/11) στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος παρακολουθώντας την παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του Κώστα Γαβρά που φέρει και τον εμπνευστικό και εύστοχο (εν προκειμένω) υπότιτλο: «πήγαινε εκεί που είναι αδύνατο να πας» (σ.σ. μια παραλλαγή του μνημειώδους καζαντζακικού: φτάσε όπου δεν μπορείς).
Σε μια κατάμεστη αίθουσα, γεμάτη από ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων, αλλά και απλούς καθημερινούς ανθρώπους που αγάπησαν το έργο του σπουδαίου σκηνοθέτη, παρουσιάστηκε η αυτοβιογραφία του Κώστα Γαβρά που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg. Στο πάνελ, εκτός από το σκηνοθέτη, συμμετείχαν: ο παλαιός του φίλος, συγγραφές, Βασίλης Βασιλικός και ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Ζουμπουλάκης, ενώ τη συζήτηση συντόνιζε η Μαρία Κομνηνού, διευθύντρια της Ταινιοθήκης της Ελλάδας.
Όλες οι ομιλίες και οι κουβέντες, που ειπώθηκαν για το μεγάλο σκηνοθέτη, ισορρόπησαν ιδανικά ανάμεσα στα γεγονότα και το συναίσθημα. Ο Βασίλης Βασιλικός αποκάλυψε ότι, εδώ και 51 χρόνια συνομιλούν με τον Κώστα Γαβρά, αλλά ελάχιστα αναφέρονται στους ίδιους και ότι το βιβλίο αυτό (που διάβασε τέσσερις φορές δυο στα γαλλικά και δυο στα ελληνικά) τον έκανε να μάθει και να αγαπήσει περισσότερο το φίλο του. Από τη μεριά του, ο Γιάννης Ζουμπουλάκης επεσήμανε την άρνηση του Γαβρά να σκηνοθετήσει το «Νονό» καθώς και μια ταινία «συμφερόντων οικογενείας Κένεντυ», προκειμένου να σκιαγραφήσει καλύτερα την καλλιτεχνική και ανθρώπινη προσέγγιση του Γαβρά στην τέχνη του.
Με παρόντες συμμαθητές του από το γυμνάσιο της Κουμουνδούρου, αλλά και πατριώτες του από τη Γορτυνία, ο Γαβράς είπε ότι στο χωριό του, τα Καλύβια, την εποχή της Κατοχής, έμαθε τη ζωή. Έμαθε πόσο λάδι και πόσο σιτάρι χρειάζεται κανείς για να βγάλει τη χρονιά και «μέτρησε» τη ζωή. «Ο σκηνοθέτης δεν είναι θεός και εγώ δεν πολυπιστεύω – ούτως ή άλλως – στο θεό», είπε. Μίλησε για τις γυναίκες και την ισότητα μεταξύ των δύο φύλων και δεν δίστασε καθόλου να αποκαλέσει τη σημερινή Ευρώπη σούπερ μάρκετ. Τόνισε την ελληνικότητά του σε όλες τις εκφάνσεις της, αλλά δήλωσε Γάλλος σκηνοθέτης, καθότι η γαλλική κοινωνία τον αγκάλιασε από την αρχή και του «έδωσε χώρο» και γνώση για να αναπτύξει την τέχνη του.
Παρατηρούσα από μακριά αυτή την ευγενική φυσιογνωμία, αυτό τον πραγματικά σπουδαίο καλλιτέχνη (τον σπουδαιότερο Έλληνα – κατά τη γνώμη μου) και τον τρόπο του: γλυκός, ευγενικός, χαμηλόφωνος, με ελάχιστη χρήση του «πρώτου προσώπου» στην ομιλία του, ακόμα και στην περίσταση της παρουσίασης της αυτοβιογραφίας του. Άκουγα την ξεκάθαρη πολιτική του θέση, τη θέση του ελέγχου, της αμφισβήτησης και της κριτικής, ακόμα και τώρα. Έβλεπα από μακριά έναν άνθρωπο που ξεκάθαρα «πήγε εκεί που δεν μπορούσε να πάει» και ακόμα παραπέρα. Έβλεπα απέναντί μου έναν νέο – εικοσιπεντάρη το πολύ – που γεννήθηκε πριν από 85 χρόνια.
Κύριε Γαβρά, chapeau!
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1955, ο Κώστας Γαβράς φτάνει στο Παρίσι, μόνος και με ελάχιστα χρήματα, αλλά γεμάτος ελπίδες και όνειρα, έστω και απροσδιόριστα. «Το να ανακαλύψεις, να μάθεις, ήταν το όνειρο μέσα στο όνειρο», γράφει. Στην Ελλάδα, λόγω των πολιτικών φρονημάτων του πατέρα του, ήταν απαγορευμένο να σπουδάσει.
Στα 65 χρόνια που ακολούθησαν ο Γαβράς γύρισε περισσότερες από 20 ταινίες, συνεργάστηκε με σημαντικούς συγγραφείς, σεναριογράφους, ηθοποιούς, μουσικούς, φωτογράφους και τεχνικούς του κινηματογράφου, γνώρισε και συνομίλησε με τους σπουδαιότερους πολιτικούς της εποχής του. Σκηνοθέτης και σεναριογράφος, με τολμηρό πολιτικό λόγο και παγκόσμια αναγνώριση, τιμήθηκε με τα μεγαλύτερα βραβεία κινηματογράφου: Όσκαρ, Χρυσό Φοίνικα Φεστιβάλ Καννών, Χρυσή Άρκτο Φεστιβάλ Βερολίνου, Μεγάλο Βραβείο Ακαδημίας Γαλλικού Κινηματογράφου, Βραβεία στα Φεστιβάλ Μόσχας και Τορόντο, Βραβεία Έντγκαρ Άλλαν Πόε, Σεζάρ, Λυμιέρ κ.ά.
Στην Αυτοβιογραφία του Γαβρά ο αναγνώστης δεν παρακολουθεί απλώς το άκρως ενδιαφέρον και συχνά περιπετειώδες παρασκήνιο των ταινιών του, αλλά και την οδυσσειακή πορεία ενός ανθρώπου που ξεκίνησε από κάποια ελληνική φτωχογειτονιά για να διανύσει έναν ανηφορικό αλλά λαμπρό δημιουργικό δρόμο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Σε μια κατάμεστη αίθουσα, γεμάτη από ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων, αλλά και απλούς καθημερινούς ανθρώπους που αγάπησαν το έργο του σπουδαίου σκηνοθέτη, παρουσιάστηκε η αυτοβιογραφία του Κώστα Γαβρά που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg. Στο πάνελ, εκτός από το σκηνοθέτη, συμμετείχαν: ο παλαιός του φίλος, συγγραφές, Βασίλης Βασιλικός και ο κριτικός κινηματογράφου Γιάννης Ζουμπουλάκης, ενώ τη συζήτηση συντόνιζε η Μαρία Κομνηνού, διευθύντρια της Ταινιοθήκης της Ελλάδας.
Όλες οι ομιλίες και οι κουβέντες, που ειπώθηκαν για το μεγάλο σκηνοθέτη, ισορρόπησαν ιδανικά ανάμεσα στα γεγονότα και το συναίσθημα. Ο Βασίλης Βασιλικός αποκάλυψε ότι, εδώ και 51 χρόνια συνομιλούν με τον Κώστα Γαβρά, αλλά ελάχιστα αναφέρονται στους ίδιους και ότι το βιβλίο αυτό (που διάβασε τέσσερις φορές δυο στα γαλλικά και δυο στα ελληνικά) τον έκανε να μάθει και να αγαπήσει περισσότερο το φίλο του. Από τη μεριά του, ο Γιάννης Ζουμπουλάκης επεσήμανε την άρνηση του Γαβρά να σκηνοθετήσει το «Νονό» καθώς και μια ταινία «συμφερόντων οικογενείας Κένεντυ», προκειμένου να σκιαγραφήσει καλύτερα την καλλιτεχνική και ανθρώπινη προσέγγιση του Γαβρά στην τέχνη του.
Με παρόντες συμμαθητές του από το γυμνάσιο της Κουμουνδούρου, αλλά και πατριώτες του από τη Γορτυνία, ο Γαβράς είπε ότι στο χωριό του, τα Καλύβια, την εποχή της Κατοχής, έμαθε τη ζωή. Έμαθε πόσο λάδι και πόσο σιτάρι χρειάζεται κανείς για να βγάλει τη χρονιά και «μέτρησε» τη ζωή. «Ο σκηνοθέτης δεν είναι θεός και εγώ δεν πολυπιστεύω – ούτως ή άλλως – στο θεό», είπε. Μίλησε για τις γυναίκες και την ισότητα μεταξύ των δύο φύλων και δεν δίστασε καθόλου να αποκαλέσει τη σημερινή Ευρώπη σούπερ μάρκετ. Τόνισε την ελληνικότητά του σε όλες τις εκφάνσεις της, αλλά δήλωσε Γάλλος σκηνοθέτης, καθότι η γαλλική κοινωνία τον αγκάλιασε από την αρχή και του «έδωσε χώρο» και γνώση για να αναπτύξει την τέχνη του.
Παρατηρούσα από μακριά αυτή την ευγενική φυσιογνωμία, αυτό τον πραγματικά σπουδαίο καλλιτέχνη (τον σπουδαιότερο Έλληνα – κατά τη γνώμη μου) και τον τρόπο του: γλυκός, ευγενικός, χαμηλόφωνος, με ελάχιστη χρήση του «πρώτου προσώπου» στην ομιλία του, ακόμα και στην περίσταση της παρουσίασης της αυτοβιογραφίας του. Άκουγα την ξεκάθαρη πολιτική του θέση, τη θέση του ελέγχου, της αμφισβήτησης και της κριτικής, ακόμα και τώρα. Έβλεπα από μακριά έναν άνθρωπο που ξεκάθαρα «πήγε εκεί που δεν μπορούσε να πάει» και ακόμα παραπέρα. Έβλεπα απέναντί μου έναν νέο – εικοσιπεντάρη το πολύ – που γεννήθηκε πριν από 85 χρόνια.
Κύριε Γαβρά, chapeau!
Κώστας Γαβράς - «Αυτοβιογραφία»
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1955, ο Κώστας Γαβράς φτάνει στο Παρίσι, μόνος και με ελάχιστα χρήματα, αλλά γεμάτος ελπίδες και όνειρα, έστω και απροσδιόριστα. «Το να ανακαλύψεις, να μάθεις, ήταν το όνειρο μέσα στο όνειρο», γράφει. Στην Ελλάδα, λόγω των πολιτικών φρονημάτων του πατέρα του, ήταν απαγορευμένο να σπουδάσει.
Στα 65 χρόνια που ακολούθησαν ο Γαβράς γύρισε περισσότερες από 20 ταινίες, συνεργάστηκε με σημαντικούς συγγραφείς, σεναριογράφους, ηθοποιούς, μουσικούς, φωτογράφους και τεχνικούς του κινηματογράφου, γνώρισε και συνομίλησε με τους σπουδαιότερους πολιτικούς της εποχής του. Σκηνοθέτης και σεναριογράφος, με τολμηρό πολιτικό λόγο και παγκόσμια αναγνώριση, τιμήθηκε με τα μεγαλύτερα βραβεία κινηματογράφου: Όσκαρ, Χρυσό Φοίνικα Φεστιβάλ Καννών, Χρυσή Άρκτο Φεστιβάλ Βερολίνου, Μεγάλο Βραβείο Ακαδημίας Γαλλικού Κινηματογράφου, Βραβεία στα Φεστιβάλ Μόσχας και Τορόντο, Βραβεία Έντγκαρ Άλλαν Πόε, Σεζάρ, Λυμιέρ κ.ά.
Στην Αυτοβιογραφία του Γαβρά ο αναγνώστης δεν παρακολουθεί απλώς το άκρως ενδιαφέρον και συχνά περιπετειώδες παρασκήνιο των ταινιών του, αλλά και την οδυσσειακή πορεία ενός ανθρώπου που ξεκίνησε από κάποια ελληνική φτωχογειτονιά για να διανύσει έναν ανηφορικό αλλά λαμπρό δημιουργικό δρόμο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
