Στη Ραβέννα δεν έχω πάει. Μέχρις ώρας. Έχω πάει, όμως, στην Αγιά Σοφιά. Και στην Πέλλα. Και στα ανάκτορα του Νέστορα, έχω πάει. Στην Πύλο. Και έχω μάθει, ακόμα, πολλά για τους Μαυριτάνους. Και την τέχνη τους. Στην Αλάμπρα, λέει, της Ισπανίας. Και αλλού… Και έχω βρεθεί σ’ αυλές, πολλές, απλές νησιώτικων σπιτιών. Με Τρίτωνες, με Ποσειδώνες, με αμπέλους και σπείρες. Με δελφίνια, μπρίκια, σκούνες και Παναγιές. Και Διόνυσους και Αφροδίτες. Όμως, όλα αυτά προς τι ; - Ακούγεται αυτό…
Προς τι, λοιπόν, και γιατί τότε η τέτοια περί διαγραμμάτου εισαγωγή και η τέτοια περί τόπων αναφορά όταν – φως φανάρι σαλονικιώτικο, αυτό - το κείμενο απ’ αρχής και κεφαλής, μυρίζει σχόλιο για βιβλίο, για φυλαχτό μάνας ;
Τα πράγματα απλά. Γιατί οι τόποι που μνημονεύονται έχουν ένα κοινό… τόπο. Και σημείο αναφοράς. Που είναι - τόσο απλά - τα γράμματα, που είναι οι ψηφίδες. Που είναι το ψηφιδωτό.. που είναι το βιβλίο. Η κρυπτική μαγεία και το δέος της ψηφιδωτής εικόνας. Που είναι - πάνω ; … κάτω ; - αντίστοιχη της άρρητης λέξης.
Γιατί υπάρχει «λόγος» στο ψηφιδωτό. Υπάρχει ήχος… Υπάρχει μουσική. Αφηγηματικός, ιστορικός, κοινωνικός, πολιτικός, οικονομικός, κριτικός, σκωπτικός, σαρκαστικός, υπαρξιακός. Τέλος πάντων, υπάρχει… Το θέμα, όμως, είναι πάντα η κατά «δέκτην» - σωστή, τελικά, αποκρυπτογράφησή του. Όπως των Φαγιούμ.
Έτσι, όταν έπιασα στα χέρια μου το πολύ καλό βιβλίο του φίλου - χωρίς πολλά λόγια - Αλέξη Βάκη, μουσικού, πιανίστα, παραγωγού ραδιοφώνου, δισκογραφίας (όταν…), λόγιου και παρόντος αριστερού πολίτη με τίτλο «Ένα παλιό πικάπ Dual με το ηχείο για καπάκι» - κείμενα για την Μουσική και το τραγούδι (2003 – 2015) - Εκδόσεις Εύμαρος, αυθόρμητα μεταφέρθηκα σε τόπους «υγρούς». Δημιουργικούς. Σαν τους εν αρχή. Εξ άλλου η «υγρασία» είναι δημιουργική Το λέει, κάπου, αυτό πρώτος ο Μάνος Χατζιδάκις. Και στάθηκα με περίσκεψιν και δέος ανάλογον, μπροστά στις εικόνες των λέξεων.
Γράμματα - ψηφίδες. Λέξεις - μέλη. Φράσεις - χώρος, νοήματα - το όλον… και είπα… Καλώς… Εδώ είμαστε. Σελίδες 225, «ψηφίδες» 145. Μέσα σε αυτό το χώρο, σε αυτό το χρόνο, σε αυτό τον τόπο και με αυτό το υλικό - ομιλούντα τα μικρά… ταπεινά θραύσματα πέτρας, μαρμάρου, κεράμων, σχημάτων μυρίων, χρωμάτων απείρων, ελάσματα και βότσαλα - ο ευφάνταστος, ευαίσθητος, γνώστης δημιουργός Αλέξης κατέγραψε με αυτά, άλλοτε πληθωρικά, άλλοτε ελλειπτικά, πάντοτε καίρια και πάντα με πολύ καλά ελληνικά, ό,τι είδε, ό,τι άκουσε, ό,τι κατάλαβε, ό,τι διαχειρίστηκε. Από ένα περιεργότατον κόσμον - αυτόν της δημσιογραφοκαλλιτεχνίας - που η πτώσης του - φεύ - εθεωρείτο πλέον… πλέον ή βεβαία. Και όλα με άποψη, όλα με θέση. Και καθαρότητα. Χωρίς αμφισημίες. Με νηφαλιότητα. Χωρίς ακρότητες. Και πάντα με αγάπη στην ιστορική στιγμή που κάθε γεγονός γεννιέται.
Αρνείται, πεισμόνως, ο Αλέξης να λαϊκίσει - έστω κι αν το θέμα το καλεί - με κοινοτυπίες και ιστορίες που, εθελοδούλως, θα κάλυπταν, ακόμα, και τον παλιό, καλό μα γραφικό, συχνά, ελληνικό κινηματογράφο. Τα δάκρυα δεν είναι πάντοτε καυτά. Και το ξέρει ο Αλέξης, αυτό. Αντίθετα, ως συνεπής αριστερός πολίτης και λόγιος δεν αποφεύγει προκλήσεις. Ούτε, ακόμα και τις καυτές πατάτες, αποφεύγει. Όπως αυτή στη σελίδα 79. Και τα σχόλια του για την «αποστασιοποίηση από την αριστερά» του Μάνου Χατζηδάκι. Ή για το αναφαίρετο… δικαίωμα του καθ’ ενός να «κατεβάζει» μουσική από το internet (σελ. 56). Χωρίς καμία υποχρέωση. Ή τέλος, τα σχόλια του για την διαφορά μεταξύ συνθετών και τραγουδοποιών (σελ. 93, 94). Και όλα αυτά και άλλα τόσα περισσότερα χωρίς να - με το συμπάθειο, που λένε - κωλώνει πουθενά. Σεβαστικά αιρετικός και με αριστερή πάντα κριτική ματιά. Και ούτε πάλι που αποφεύγει και τις μελαγχολικά αγαπητικές αναφορές στον Άκη Πάνου, τον Πάνο Γεραμάνη, τον Ηλία Κατσούλη.
Κατεβάζει - διακριτικά ομολογουμένως - «εικονίσματα» εκεί που άλλοι δεν τα … αγγίζουν…. αν δεν τα ξεσκονίζουν
Και το σημαντικότερο. Δεν κατονομάζει. Ο Αλέξης. Γιατί δεν χρειάζεται. Γενικεύει… Γιατί δεν διδάσκει. Και δεν αγωνιά για την πρωτοψαλτική. Αφήνει τον αναγνώστη να νοιώσει τον χώρο. Υπαινίσσεται, μόνο – καλώς - ομάδες, παρέες … παρέες.. παρέες, που γράφουν … που γράφουν… που γράφουν – όλα τριγύρω αλλάζουν μα… οι παρέες μένουν, μένουν... μένουν... – ιστορία, ιστορίες. Φως φανάρι κουλουριώτικο, αυτό.
Κλείνοντας… το βιβλίο του Αλέξη είναι μπρούτο. Λέω… Με ό,τι εννοεί ο καθείς λέγοντας μπρούτο. Δεν ένοιωσα - διαβάζοντας, «βλέποντας» - ουδαμού … μέθην εξ αρώματος λιβάνου. Έχει πολύπλευρον και διαχρονικόν ενδιαφέρον το βιβλίο. Λέω… Έχει αιτία και λόγο που τυπώθηκε. Λέω.
Και με βοήθησε – πολλά ευχαριστώ - πολύ να καλύψω ένα παλιό μου, έντονο, απωθημένο. Πάντα μου ήθελα να γράψω κάτι για τα καταπληκτικά (… «Πα – να – για – μου..» από την «Ευδοκία»» αυτό…. Φωνή Ελένης Ροδά…) ψηφιδωτά που θαύμαζα… που με γοήτευαν… που με καθήλωναν. Και βρήκα την αφορμή - ομολογώ απρόσμενα – μέσα από ένα βιβλίο. Το βιβλίο του Αλέξη. Και ένοιωσα ωραία και «χρήσιμα». Όπως όταν βλέπω - ενεός - ψηφιδωτά αιώνων φωτός, αιώνων χρωμάτων, αιώνων ήχων.
Στο βιβλίο αυτά. Από το βιβλίο αυτά.
Καλοτάξιδο
* Ο Δήμήτρης Φεργάδης είναι ιστορικό στέλεχος της Βιομηχανίας της δισκογραφίας, σε ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ και MINOS – EMI. Συγγραφέας του βιβλίο «Με αφορμή την ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ. Η Βιομηχανία της δισκογραφίας στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα». Εκδόσεις ΚΨΜ
Προς τι, λοιπόν, και γιατί τότε η τέτοια περί διαγραμμάτου εισαγωγή και η τέτοια περί τόπων αναφορά όταν – φως φανάρι σαλονικιώτικο, αυτό - το κείμενο απ’ αρχής και κεφαλής, μυρίζει σχόλιο για βιβλίο, για φυλαχτό μάνας ;
Τα πράγματα απλά. Γιατί οι τόποι που μνημονεύονται έχουν ένα κοινό… τόπο. Και σημείο αναφοράς. Που είναι - τόσο απλά - τα γράμματα, που είναι οι ψηφίδες. Που είναι το ψηφιδωτό.. που είναι το βιβλίο. Η κρυπτική μαγεία και το δέος της ψηφιδωτής εικόνας. Που είναι - πάνω ; … κάτω ; - αντίστοιχη της άρρητης λέξης.
Γιατί υπάρχει «λόγος» στο ψηφιδωτό. Υπάρχει ήχος… Υπάρχει μουσική. Αφηγηματικός, ιστορικός, κοινωνικός, πολιτικός, οικονομικός, κριτικός, σκωπτικός, σαρκαστικός, υπαρξιακός. Τέλος πάντων, υπάρχει… Το θέμα, όμως, είναι πάντα η κατά «δέκτην» - σωστή, τελικά, αποκρυπτογράφησή του. Όπως των Φαγιούμ.
Έτσι, όταν έπιασα στα χέρια μου το πολύ καλό βιβλίο του φίλου - χωρίς πολλά λόγια - Αλέξη Βάκη, μουσικού, πιανίστα, παραγωγού ραδιοφώνου, δισκογραφίας (όταν…), λόγιου και παρόντος αριστερού πολίτη με τίτλο «Ένα παλιό πικάπ Dual με το ηχείο για καπάκι» - κείμενα για την Μουσική και το τραγούδι (2003 – 2015) - Εκδόσεις Εύμαρος, αυθόρμητα μεταφέρθηκα σε τόπους «υγρούς». Δημιουργικούς. Σαν τους εν αρχή. Εξ άλλου η «υγρασία» είναι δημιουργική Το λέει, κάπου, αυτό πρώτος ο Μάνος Χατζιδάκις. Και στάθηκα με περίσκεψιν και δέος ανάλογον, μπροστά στις εικόνες των λέξεων.
Γράμματα - ψηφίδες. Λέξεις - μέλη. Φράσεις - χώρος, νοήματα - το όλον… και είπα… Καλώς… Εδώ είμαστε. Σελίδες 225, «ψηφίδες» 145. Μέσα σε αυτό το χώρο, σε αυτό το χρόνο, σε αυτό τον τόπο και με αυτό το υλικό - ομιλούντα τα μικρά… ταπεινά θραύσματα πέτρας, μαρμάρου, κεράμων, σχημάτων μυρίων, χρωμάτων απείρων, ελάσματα και βότσαλα - ο ευφάνταστος, ευαίσθητος, γνώστης δημιουργός Αλέξης κατέγραψε με αυτά, άλλοτε πληθωρικά, άλλοτε ελλειπτικά, πάντοτε καίρια και πάντα με πολύ καλά ελληνικά, ό,τι είδε, ό,τι άκουσε, ό,τι κατάλαβε, ό,τι διαχειρίστηκε. Από ένα περιεργότατον κόσμον - αυτόν της δημσιογραφοκαλλιτεχνίας - που η πτώσης του - φεύ - εθεωρείτο πλέον… πλέον ή βεβαία. Και όλα με άποψη, όλα με θέση. Και καθαρότητα. Χωρίς αμφισημίες. Με νηφαλιότητα. Χωρίς ακρότητες. Και πάντα με αγάπη στην ιστορική στιγμή που κάθε γεγονός γεννιέται.
Αρνείται, πεισμόνως, ο Αλέξης να λαϊκίσει - έστω κι αν το θέμα το καλεί - με κοινοτυπίες και ιστορίες που, εθελοδούλως, θα κάλυπταν, ακόμα, και τον παλιό, καλό μα γραφικό, συχνά, ελληνικό κινηματογράφο. Τα δάκρυα δεν είναι πάντοτε καυτά. Και το ξέρει ο Αλέξης, αυτό. Αντίθετα, ως συνεπής αριστερός πολίτης και λόγιος δεν αποφεύγει προκλήσεις. Ούτε, ακόμα και τις καυτές πατάτες, αποφεύγει. Όπως αυτή στη σελίδα 79. Και τα σχόλια του για την «αποστασιοποίηση από την αριστερά» του Μάνου Χατζηδάκι. Ή για το αναφαίρετο… δικαίωμα του καθ’ ενός να «κατεβάζει» μουσική από το internet (σελ. 56). Χωρίς καμία υποχρέωση. Ή τέλος, τα σχόλια του για την διαφορά μεταξύ συνθετών και τραγουδοποιών (σελ. 93, 94). Και όλα αυτά και άλλα τόσα περισσότερα χωρίς να - με το συμπάθειο, που λένε - κωλώνει πουθενά. Σεβαστικά αιρετικός και με αριστερή πάντα κριτική ματιά. Και ούτε πάλι που αποφεύγει και τις μελαγχολικά αγαπητικές αναφορές στον Άκη Πάνου, τον Πάνο Γεραμάνη, τον Ηλία Κατσούλη.
Κατεβάζει - διακριτικά ομολογουμένως - «εικονίσματα» εκεί που άλλοι δεν τα … αγγίζουν…. αν δεν τα ξεσκονίζουν
Και το σημαντικότερο. Δεν κατονομάζει. Ο Αλέξης. Γιατί δεν χρειάζεται. Γενικεύει… Γιατί δεν διδάσκει. Και δεν αγωνιά για την πρωτοψαλτική. Αφήνει τον αναγνώστη να νοιώσει τον χώρο. Υπαινίσσεται, μόνο – καλώς - ομάδες, παρέες … παρέες.. παρέες, που γράφουν … που γράφουν… που γράφουν – όλα τριγύρω αλλάζουν μα… οι παρέες μένουν, μένουν... μένουν... – ιστορία, ιστορίες. Φως φανάρι κουλουριώτικο, αυτό.
Κλείνοντας… το βιβλίο του Αλέξη είναι μπρούτο. Λέω… Με ό,τι εννοεί ο καθείς λέγοντας μπρούτο. Δεν ένοιωσα - διαβάζοντας, «βλέποντας» - ουδαμού … μέθην εξ αρώματος λιβάνου. Έχει πολύπλευρον και διαχρονικόν ενδιαφέρον το βιβλίο. Λέω… Έχει αιτία και λόγο που τυπώθηκε. Λέω.
Και με βοήθησε – πολλά ευχαριστώ - πολύ να καλύψω ένα παλιό μου, έντονο, απωθημένο. Πάντα μου ήθελα να γράψω κάτι για τα καταπληκτικά (… «Πα – να – για – μου..» από την «Ευδοκία»» αυτό…. Φωνή Ελένης Ροδά…) ψηφιδωτά που θαύμαζα… που με γοήτευαν… που με καθήλωναν. Και βρήκα την αφορμή - ομολογώ απρόσμενα – μέσα από ένα βιβλίο. Το βιβλίο του Αλέξη. Και ένοιωσα ωραία και «χρήσιμα». Όπως όταν βλέπω - ενεός - ψηφιδωτά αιώνων φωτός, αιώνων χρωμάτων, αιώνων ήχων.
Στο βιβλίο αυτά. Από το βιβλίο αυτά.
Καλοτάξιδο
* Ο Δήμήτρης Φεργάδης είναι ιστορικό στέλεχος της Βιομηχανίας της δισκογραφίας, σε ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ και MINOS – EMI. Συγγραφέας του βιβλίο «Με αφορμή την ΚΟΛΟΥΜΠΙΑ. Η Βιομηχανία της δισκογραφίας στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα». Εκδόσεις ΚΨΜ
