Η Μέριλυν Ρόμπινσον είναι ένας από τους ζωντανούς θρύλους των αμερικανικών γραμμάτων. Γεννημένη το 1943, έγραψε το πρώτο της μυθιστόρημα το 1980 και ξαναεμφανίστηκε στην πεζογραφία το 2004 με το μυθιστόρημα ΄΄Γκίλιαρντ΄΄ που τιμήθηκε με το Βραβείο των Αμερικανικών Κριτικών και με το Βραβείο Πούλιτζερ. Το 2008 εξέδωσε το μυθιστόρημα ΄΄Στο σπίτι΄΄, που κέρδισε το βραβείο Orange , ενώ το 2015 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της ΄΄Λάιλα΄΄, που κέρδισε το Βραβείο του Κύκλου των Αμερικανικών Κριτικών. Το ΄΄Τζάκ΄΄ είναι το τελευταίο της μυθιστόρημα.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει την Μέριλυν Ρόμπινσον ΄΄θρύλο των αμερικανικών γραμμάτων΄΄ έχοντας γράψει μόλις πέντε μυθιστορήματα;
Το πιο βασικό ίσως είναι ότι πρόκειται για μια συγγραφέα που από την πρώτη γραμμή κάθε μυθιστορήματός της δημιουργεί έναν δικό της κόσμο. Έναν κόσμο, ένα σύμπαν με δικούς του νόμους και κανόνες. Τα τελευταία της μυθιστορήματα, από το ΄΄Γκίλιαρντ΄΄ και μετά, μπαίνουν το ένα μέσα στο άλλο, κατά κάποιο τρόπο το ένα είναι η συνέχεια του άλλου. Αυτό που αλλάζει είναι η οπτική ματιά, το πρόσωπο που κάθε φορά παίζει τον ρόλο του αφηγητή. Ετσι, ουσιαστικά, έχουμε την ιστορία μιάς οικογένειας στις ήσυχες κεντροδυτικές πολιτείες. Μια οικογένεια όπως όλες οι άλλες, φιλήσυχη, με τον πατέρα να είναι άνθρωπος της εκκλησίας, πάστορας, την μητέρα και τα παιδιά τους που έχουν μεγαλώσει και έχουν διαφορετικό χαρακτήρα το ένα από το άλλο. Στο ‘’Τζάκ΄΄, έχουμε την ιστορία του Τζάκ, του μαύρου πρόβατου της οικογένειας. Μεγαλωμένος στο ίδιο περιβάλλον με τα υπόλοιπα παιδιά,με τους ίδιους γονείς, ο Τζακ είναι παραβατικός τύπος. Από πολύ νωρίς, και ο ίδιος και η οικογένειά του καταλαβαίνουν ότι ο Τζάκ έχει γεννηθεί για να παραβαίνει τον νόμο. Εχει αρχές, έχει την καλλειέργεια που έχουν και τα υπόλοιπα παιδιά της οικογένειας, είναι ευαίσθητος, αλλά είναι το ΄΄απολωλός πρόβατο΄΄ για την οικογένειά του, το κοινωνικό του περιβάλλον και την υπόλοιπη κοινωνία. Ο Τζάκ. Στο ομότιτλο μυθιστόρημα, έχει πικράνει τον πάστορα πατέρα του, η μητέρα του δεν ζεί πιά, έχει βγεί από την φυλακή, συνέπεια κάποιων πράξεών του, και περιφέρεται σαν αλήτης στους δρόμους κάποιας αμερικάνικης πόλης του νότου, προσπαθώντας να βγάλει τα προς το ζείν κάνοντας διάφορες δουλειές του ποδαριού. Η ροπή του προς το αλκοόλ είναι αναμφισβήτητη, ζεί σε διάφορες πανσιόν, που δεν ζητάνε στοιχεία του ενοικιαστή, αλλά παρ’ όλα αυτά κουβαλά την προσωπική του αξιοπρέοεια, που πότε – πότε την τσαλακώνει, και όλα αυτά που έχει μάθει από την οικογένειά του.
Ωσπου συναντά την Ντέλα Μάιλς , μια καθηγήτρια γυμνασίου, επίσης κόρη ιεροκήρυκα , μεγαλωμένη σε μια αυστηρή οικογένεια, με αρχές και όρια. Ο Τζάκ είναι λευκός, η Ντέλα είναι μαύρη. Ένα γεγονός πού κάνει την όποια σχέση τους καταδικασμένη εν τη γεννέσει της στην Αμερική της δεκαετίας του 50. Ο Τζακ το γνωρίζει αυτό, προσπαθεί να αντισταθεί στον ίδιο του τον εαυτό, αλλά αυτή η απόλυτη ταύτιση που υπάρχει μεταξύ τους δεν μπορεί να πάψει να υπάρχει. Και αυτό συμβαίνει από την πρώτη στιγμή που συναντιούνται, χωρίς καλά καλά να έχουν γνωριστεί.
΄΄Σας έτυχε να περάσετε λίγες ώρες μ’ έναν αλήτη, δεσποινίς Μάιλς. Είμαι βέβαιος ότι ήταν πρωτόγνωρη εμπειρία για σας. Και για τους περισσότερους ανθρώπους, εδώ που τα λέμε. Σίγουρα, για οποιονδήποτε από την οικογένειά μου.
Εκείνη στεκόταν εκεί, έχοντάς του γυρισμένη την πλάτη. Αργά ή γρήγορα θα ξημέρωνε, και τούτη η συνάντηση , έτσι κι αλλιώς, θα έπαιρνε τέλος. ΄΄Αυτό το είδος της ζωής έχει το τίμημά του, συμφωνώ. Αλλά βασικά είμαι άκακος. Οι περισσότεροι από μας είναι εντελώς ακίνδυνοι. Το ότι δεν διορθωνόμαστε ίσως είναι σημάδι …ικανοποιησης απ’ αυτή τη ζωή. Θα μπορούσε να είχε πεί ΄΄παραίτησης΄΄. Δεν είναι άσχετα το ένα με το άλλο. Εμμέσως της υποδείκνυε να σταματήσει να του μιλάει σαν να είχε αξιώσεις απέναντί του, να πάψει να παίρνει αυτόν τον τόνο αυθεντίας που υιοθετούν οι τυχεροι προς τους λιγότερο τυχερούς, οι ευυπόληπτοι προς τους ανυπόληπτους.΄΄
Μια ιστορία που είναι καταδικασμένη. Όχι όμως όταν οι άνθρωποι ξεπερνούν τα όριά τους και όλα όσα τους έμαθε το κοινωνικό τους περιβάλλον. Ο Τζακ ερωτεύεται την Ντέλα και η Ντέλα τον Τζακ. Και οι δύο πολεμουν γι’ αυτή τη σχέση: ο Τζακ με τον εαυτό του, η Ντέλα με το οικογενειακό και κοινωνικό της περιβάλλον. Ο ένας βλέπει στον άλλο αυτό που θα ήθελε να είναι.
΄΄Ειχε μετατρέψει τον εαυτό του σε έναν απόβλητο, κι όμως τώρα γνώριζε ότι δεν ήταν μόνο ένα κομμάτι της κοινωνίας αλλά και η ουσία της, η επιτομή της. Μήπως θα μπορούσες να με βοηθήσεις να κατανοήσω τη λογική σου στο σημείο αυτό-γιατί καταστρέφεις ξανά και ξανά, γιατί κλέβεις; Ενιωσε ξαφνκά πως ήταν κατι χειρότερο από απειλητικός, το πρωτο αρπακτικό που έφτανε στον τόπο της οδύνης. Τι ωραίο σπίτι που έχετε, δεσποινίς Μάιλς! Ο Ιησούς φαίνεται σε ιδιαίτερα καλή διαθεση απόψε. Κι έπειτα, συντριβή! Ο ευγενικός σου εαυτός στη φυλακή, όλη η αγάπη που έχει νιώσει ο οποιοσδήποτε για σένα μια αγωνία, κάθε ελπίδα που εναπόθεσε σ’ εσένα ο οποιοσδήποτε διαλυμένη, σαν καπνός. Είμαι ο Πρίγκηπας του Σκότους. Νομίζω πως μάλλον το έχω αναφέρει. Για μένα η φυλακή είναι δεύτερο σπίτι. Κάτι που νομίζω ότι δεν έχω αναφέρει. ΄΄.
Η Μέριλιν Ρόμπινσον έγραψε ένα μυθιστόρημα για την αγάπη. Όχι αναγκαστικά την ερωτική. Για την αγάπη που θα έπρεπε να υπάρχει στις καρδιες των ανθρωπων. Το βιβλίο της είναι ποτισμένο στην αγάπη, με τη χριστιανική της έννοια, όχι όμως με τη στενή, έννοια, αλλά με την αγάπη που αναβλύζει από μια υπερβατική θρησκεία. Ο Τζακ είναι το απολωλός πρόβατο, ο γιος που καλοδέχτηκε πίσω ο πατέρας του στην παραβολή του Ευαγγελίου. Είναι ο άνθρωπος που χρειάζεται την δεύτερη ευκαιρία στη ζωή του. Η κοινωνία δεν του τη δίνει. Ο έρωτας του τη δίνει. Ο ΄΄Τζάκ΄΄ είναι ένα βαθειά χριστιανικό βιβλίο με την ουσιαστική σημασία της έννοιας. Και η συγγραφέας έχει την ικανότητα να μεταφέρει τον αναγνώστη σε έναν κόσμο που έχει δημιουργήσει η ίδια. Εξαιρετικό το εξώφυλλο με το σημειολογικό σχέδιο του τριαντάφυλλου με τα αγκάθια.
Η μετάφραση είναι της Κατερίνας Σχινά.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Εκθαμβωτικό και διορατικό , το τέταρτο μυθιστόρημα της σειράς ΄΄Γκίλιαντ΄΄ προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα εάν ο άσωτος υιός ενός ιερέα μπορεί να βρεί την εξιλέωση μέσα από την αγάπη. Μια συγγραφέας επιβλητικής σοφίας και δεξιοτεχνίας΄΄. GUARDIAN
΄΄Μια καλογραμμένη απόδειξη της άποψης ότι η αγάπη νικάει τα πάντα- ποτέ όμως χωρίς πόνο΄΄. KIRKUS
΄΄Το τέταρτο και ίσως το καλύτερο μυθιστόρημα της λαμπρής, βαθυστόχαστης σειράς ΄΄Γκίλιαντ΄΄. Μια θλιβερή ιστορία για την αγάπη, τη φυλή και τα ήθη των κεντροδυτικών πολιτειών΄΄. OBSERVER.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει την Μέριλυν Ρόμπινσον ΄΄θρύλο των αμερικανικών γραμμάτων΄΄ έχοντας γράψει μόλις πέντε μυθιστορήματα;
Το πιο βασικό ίσως είναι ότι πρόκειται για μια συγγραφέα που από την πρώτη γραμμή κάθε μυθιστορήματός της δημιουργεί έναν δικό της κόσμο. Έναν κόσμο, ένα σύμπαν με δικούς του νόμους και κανόνες. Τα τελευταία της μυθιστορήματα, από το ΄΄Γκίλιαρντ΄΄ και μετά, μπαίνουν το ένα μέσα στο άλλο, κατά κάποιο τρόπο το ένα είναι η συνέχεια του άλλου. Αυτό που αλλάζει είναι η οπτική ματιά, το πρόσωπο που κάθε φορά παίζει τον ρόλο του αφηγητή. Ετσι, ουσιαστικά, έχουμε την ιστορία μιάς οικογένειας στις ήσυχες κεντροδυτικές πολιτείες. Μια οικογένεια όπως όλες οι άλλες, φιλήσυχη, με τον πατέρα να είναι άνθρωπος της εκκλησίας, πάστορας, την μητέρα και τα παιδιά τους που έχουν μεγαλώσει και έχουν διαφορετικό χαρακτήρα το ένα από το άλλο. Στο ‘’Τζάκ΄΄, έχουμε την ιστορία του Τζάκ, του μαύρου πρόβατου της οικογένειας. Μεγαλωμένος στο ίδιο περιβάλλον με τα υπόλοιπα παιδιά,με τους ίδιους γονείς, ο Τζακ είναι παραβατικός τύπος. Από πολύ νωρίς, και ο ίδιος και η οικογένειά του καταλαβαίνουν ότι ο Τζάκ έχει γεννηθεί για να παραβαίνει τον νόμο. Εχει αρχές, έχει την καλλειέργεια που έχουν και τα υπόλοιπα παιδιά της οικογένειας, είναι ευαίσθητος, αλλά είναι το ΄΄απολωλός πρόβατο΄΄ για την οικογένειά του, το κοινωνικό του περιβάλλον και την υπόλοιπη κοινωνία. Ο Τζάκ. Στο ομότιτλο μυθιστόρημα, έχει πικράνει τον πάστορα πατέρα του, η μητέρα του δεν ζεί πιά, έχει βγεί από την φυλακή, συνέπεια κάποιων πράξεών του, και περιφέρεται σαν αλήτης στους δρόμους κάποιας αμερικάνικης πόλης του νότου, προσπαθώντας να βγάλει τα προς το ζείν κάνοντας διάφορες δουλειές του ποδαριού. Η ροπή του προς το αλκοόλ είναι αναμφισβήτητη, ζεί σε διάφορες πανσιόν, που δεν ζητάνε στοιχεία του ενοικιαστή, αλλά παρ’ όλα αυτά κουβαλά την προσωπική του αξιοπρέοεια, που πότε – πότε την τσαλακώνει, και όλα αυτά που έχει μάθει από την οικογένειά του.
Ωσπου συναντά την Ντέλα Μάιλς , μια καθηγήτρια γυμνασίου, επίσης κόρη ιεροκήρυκα , μεγαλωμένη σε μια αυστηρή οικογένεια, με αρχές και όρια. Ο Τζάκ είναι λευκός, η Ντέλα είναι μαύρη. Ένα γεγονός πού κάνει την όποια σχέση τους καταδικασμένη εν τη γεννέσει της στην Αμερική της δεκαετίας του 50. Ο Τζακ το γνωρίζει αυτό, προσπαθεί να αντισταθεί στον ίδιο του τον εαυτό, αλλά αυτή η απόλυτη ταύτιση που υπάρχει μεταξύ τους δεν μπορεί να πάψει να υπάρχει. Και αυτό συμβαίνει από την πρώτη στιγμή που συναντιούνται, χωρίς καλά καλά να έχουν γνωριστεί.
΄΄Σας έτυχε να περάσετε λίγες ώρες μ’ έναν αλήτη, δεσποινίς Μάιλς. Είμαι βέβαιος ότι ήταν πρωτόγνωρη εμπειρία για σας. Και για τους περισσότερους ανθρώπους, εδώ που τα λέμε. Σίγουρα, για οποιονδήποτε από την οικογένειά μου.
Εκείνη στεκόταν εκεί, έχοντάς του γυρισμένη την πλάτη. Αργά ή γρήγορα θα ξημέρωνε, και τούτη η συνάντηση , έτσι κι αλλιώς, θα έπαιρνε τέλος. ΄΄Αυτό το είδος της ζωής έχει το τίμημά του, συμφωνώ. Αλλά βασικά είμαι άκακος. Οι περισσότεροι από μας είναι εντελώς ακίνδυνοι. Το ότι δεν διορθωνόμαστε ίσως είναι σημάδι …ικανοποιησης απ’ αυτή τη ζωή. Θα μπορούσε να είχε πεί ΄΄παραίτησης΄΄. Δεν είναι άσχετα το ένα με το άλλο. Εμμέσως της υποδείκνυε να σταματήσει να του μιλάει σαν να είχε αξιώσεις απέναντί του, να πάψει να παίρνει αυτόν τον τόνο αυθεντίας που υιοθετούν οι τυχεροι προς τους λιγότερο τυχερούς, οι ευυπόληπτοι προς τους ανυπόληπτους.΄΄
Μια ιστορία που είναι καταδικασμένη. Όχι όμως όταν οι άνθρωποι ξεπερνούν τα όριά τους και όλα όσα τους έμαθε το κοινωνικό τους περιβάλλον. Ο Τζακ ερωτεύεται την Ντέλα και η Ντέλα τον Τζακ. Και οι δύο πολεμουν γι’ αυτή τη σχέση: ο Τζακ με τον εαυτό του, η Ντέλα με το οικογενειακό και κοινωνικό της περιβάλλον. Ο ένας βλέπει στον άλλο αυτό που θα ήθελε να είναι.
΄΄Ειχε μετατρέψει τον εαυτό του σε έναν απόβλητο, κι όμως τώρα γνώριζε ότι δεν ήταν μόνο ένα κομμάτι της κοινωνίας αλλά και η ουσία της, η επιτομή της. Μήπως θα μπορούσες να με βοηθήσεις να κατανοήσω τη λογική σου στο σημείο αυτό-γιατί καταστρέφεις ξανά και ξανά, γιατί κλέβεις; Ενιωσε ξαφνκά πως ήταν κατι χειρότερο από απειλητικός, το πρωτο αρπακτικό που έφτανε στον τόπο της οδύνης. Τι ωραίο σπίτι που έχετε, δεσποινίς Μάιλς! Ο Ιησούς φαίνεται σε ιδιαίτερα καλή διαθεση απόψε. Κι έπειτα, συντριβή! Ο ευγενικός σου εαυτός στη φυλακή, όλη η αγάπη που έχει νιώσει ο οποιοσδήποτε για σένα μια αγωνία, κάθε ελπίδα που εναπόθεσε σ’ εσένα ο οποιοσδήποτε διαλυμένη, σαν καπνός. Είμαι ο Πρίγκηπας του Σκότους. Νομίζω πως μάλλον το έχω αναφέρει. Για μένα η φυλακή είναι δεύτερο σπίτι. Κάτι που νομίζω ότι δεν έχω αναφέρει. ΄΄.
Η Μέριλιν Ρόμπινσον έγραψε ένα μυθιστόρημα για την αγάπη. Όχι αναγκαστικά την ερωτική. Για την αγάπη που θα έπρεπε να υπάρχει στις καρδιες των ανθρωπων. Το βιβλίο της είναι ποτισμένο στην αγάπη, με τη χριστιανική της έννοια, όχι όμως με τη στενή, έννοια, αλλά με την αγάπη που αναβλύζει από μια υπερβατική θρησκεία. Ο Τζακ είναι το απολωλός πρόβατο, ο γιος που καλοδέχτηκε πίσω ο πατέρας του στην παραβολή του Ευαγγελίου. Είναι ο άνθρωπος που χρειάζεται την δεύτερη ευκαιρία στη ζωή του. Η κοινωνία δεν του τη δίνει. Ο έρωτας του τη δίνει. Ο ΄΄Τζάκ΄΄ είναι ένα βαθειά χριστιανικό βιβλίο με την ουσιαστική σημασία της έννοιας. Και η συγγραφέας έχει την ικανότητα να μεταφέρει τον αναγνώστη σε έναν κόσμο που έχει δημιουργήσει η ίδια. Εξαιρετικό το εξώφυλλο με το σημειολογικό σχέδιο του τριαντάφυλλου με τα αγκάθια.
Η μετάφραση είναι της Κατερίνας Σχινά.
Για το βιβλίο έγραψαν:
΄΄Εκθαμβωτικό και διορατικό , το τέταρτο μυθιστόρημα της σειράς ΄΄Γκίλιαντ΄΄ προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα εάν ο άσωτος υιός ενός ιερέα μπορεί να βρεί την εξιλέωση μέσα από την αγάπη. Μια συγγραφέας επιβλητικής σοφίας και δεξιοτεχνίας΄΄. GUARDIAN
΄΄Μια καλογραμμένη απόδειξη της άποψης ότι η αγάπη νικάει τα πάντα- ποτέ όμως χωρίς πόνο΄΄. KIRKUS
΄΄Το τέταρτο και ίσως το καλύτερο μυθιστόρημα της λαμπρής, βαθυστόχαστης σειράς ΄΄Γκίλιαντ΄΄. Μια θλιβερή ιστορία για την αγάπη, τη φυλή και τα ήθη των κεντροδυτικών πολιτειών΄΄. OBSERVER.
