Εχοντας διαβάσει πρίν λίγα χρόνια τα΄΄Τρία μαύρα νούφαρα΄΄ του Μichel Bussi, είχα εντυπωσιαστεί και είχα σχηματίσει μιά συγκεκριμμένη εικόνα για τον συγγραφέα. Ομως, απο τον κόσμο των ιμπρεσιονιστών και του Κλοντ Μονέ ξαφνικά βρέθηκα στη σημερινή Μασσαλία,στις φτωχογειτονιές της, στον κόσμο των προσφύγων, των διακινητών τους και στο ρόλο που παίζουν κάποιες ΜΚΟ. Ο Μichel Bussi είναι ένας συγγραφέας που χρησιμοποιεί την φόρμα του αστυνομικού μυθιστορήματος για να περιγράψει έναν περίπλοκο νέο κόσμο που οριοθετείται από τα νερά της Μεσογείου.
Περιέχει δύο προτάσεις, σε διαφορετικά σημεία του βιβλίου, που περιγράφουν, θα έλεγε κανείς, μιά πανανθρώπινη πραγματικότητα: ΄΄Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν κάνουν πόλεμο΄΄, λέει σε κάποια στιγμή ένας από τους ήρωες του μυθιστορήματος, και σε κάποιο άλλο σημείο κάποιος άλλος λέει:΄΄Καμιά φορά, πρέπει να ξέρεις να διαλέγεις στρατόπεδο΄΄.
Ανάμεσα σε αυτές τις δύο προτάσεις ο Michel Bussi στήνει με δεξιοτεχνία ένα σύγχρονο μυθιστόρημα που εμπνέεται από μιά πραγματικότητα που εμείς, συνήθως, παρακολουθούμε από τα δελτία ειδήσεων.
Το ΄΄Κόκκινο σημειωματάριο΄΄ είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα φωτισμένο από τον ήλιο της Μεσογείου, σημερινό, με γρήγορους ρυθμούς που περιγράφει μιά πραγματικότητα που έχουμε ακούσει αλλά δεν έχουμε πολυψάξει. Είναι η πραγματικότητα των προσφύγων που προέρχονται από την υποσαχάρια Αφρική και ο αγώνας τους να περάσουν στην Ευρώπη. Ενας αγώνας που πληρώνεται με χρήμα αλλά, κυρίως, με τις ζωές τους. Γύρω από αυτό το θέμα, έχει στηθεί, βεβαίως, μιά ολόκληρη παράνομη ΄΄ βιομηχανία΄΄, που εκμεταλεύεται ζωές, και κινείται με εκατομμύρια ευρώ.
΄΄Το δίκτυο διακινητών μας χρησιμοποιεί βραχιόλια τριών διαφορετικών χρωμάτων. Ανάλογα με το τι πληρώνεις για να σε περάσουν απέναντι. Τα ίδια πλαστικά βεαχιόλια που φοράνε στους πελάτες στα ξενοδοχεία all inclusive, τα οποία δεν μπορείς ούτε να τα δώσεις σε άλλον,ούτε να φτιάξεις αντίγραφα,τα φοράνε όσο κρατάει η διαμονή τους εκεί, έπειτα τα κόβουν και τα πετάνε. Πράσινο βραχιολάκι αν πληρώσεις 5.000 ευρώ, μπλέ αν πληρώσεις 7.000, κόκκινο αν πληρώσεις 10.000.
-Ποιό το όφελος να πληρώσεις 10.000 ευρώ αν ο μόνος στόχος είναι να περάσεις στην άλλη πλευρά της Μεσογείου;
-Ανάλογα με το χρώμα του βραχιολιού ή θα είσαι στοιβαγμένος στο αμπάρι ή θα κάθεσαι στο κατάστρωμα, κολλημένος στις μηχανές, ή με θέση πλάι στο φινιστρίνι. Θα έχεις να πιείς ή όχι. Θα φύγεις ή θα περιμένεις, αν δεν υπάρχει αρκετός χώρος στο σκάφος, αν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι ικανοποιητικές. Σας σοκάρουν αυτά που ακούτε; Κι εμένα, στην αρχή, έπειτα το σκέφτηκα καλύτερα. Ολα έτσι λειτουργούν, δίκιο δεν έχω; Οποιαδήποτε μεταφορά στον κόσμο. Θέση μπίζνες ή οικονομική. Σε παρκάρουν σαν βοοειδές ή σε υπηρετούν σαν χαλίφη. Γιατί οι λαθρομετανάστες να στερηθούν αυτή τη γκάμα επιλόγων;
-Χρωματιστά βραχιόλια για να διαφοροποιήσουν τους επιβάτες ; Αδιανόητη εφεύρεση.
-Σιγά το πράγμα! Τα εκατομμύρια μετανάστες που μεταφέρθηκαν στην Αμερική ήταν ήδη χωρισμένοι πάνω στα πλοία, μεταξύ εκείνων που είχαν πληρώσει μιά περιουσία για να απολαύσουν την απίστευτη πολυτέλεια αυτών των πλωτών πόλεων, ενώ μέσα στο αμπάρι, οι υπόλοιποι επιβάτες πέθαιναν κατά εκατοντάδες, ο ένας πάνω στον άλλο σαν τα σκυλιά΄΄.
Ο Michel Bussi έγραψε ένα πολύ καλό μυθιστόρημα με κεντρικό θέμα το προσφυγικό. Το ΄΄γιατί΄΄ και το ΄΄πώς΄΄ αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να περάσουν στην Ευρώπη. Τους τρόπους που χρησιμοποιούν. Τούς τρόπους που έχουν βρεί οι διακινητές για να τους εκμεταλεύονται. Καί, τέλος, τους τρόπους που έχουν βρεί οι ΄΄πολιτισμένοι΄΄ Ευρωπαίοι για να στήσουν πάνω τους μιά τεράστια βιομηχανία εκμετάλευσης που αποφέρει τεράστια κέρδη στούς ίδιους, παραμερίζοντας κάθε ανθρώπινο συναίσθημα. Απλά τα πράγματα.
΄΄Επρεπε να προσπαθήσω να περάσω για την κόρη μου΄΄, λέει κάποια στιγμή η πρωταγωνίστρια του βιβλίου.΄΄Αν έμενα πίσω θα ήταν σαν να την εγκατέλειπα. Δεν θα είχα συγχωρήσει ποτέ τον εαυτό μου. Μπορεί να σας φαίνεται περίεργος αυτός ο τρόπος σκέψης, να νομίζω δηλαδή ότι αν έμενα στο πλευρό της κόρης μου θα σήμαινε ότι την εγκατέλειπα, Μιας κι έχετε όμως ταξιδέψει τόσο πολύ, θα πρέπει να έχετε καταλάβει πολύ καλά ότι δεν είμαι η μόνη, ότι υπάρχουν στον κόσμο χιλιάδες και χιλιάδες μητέρες που δεν το βάζουν κάτω, στην Αφρική ή και αλλού, μητέρες που έχουν αισθανθεί την ίδια επείγουσα ανάγκη με εμένα, που δέχτηκαν να κάνουν την ίδια θυσία. Να αφήσουν πίσω το παιδί τους για να του προσφέρουν τη δυνατότητα να ζήσει μια καλύτερη ζωή. Ούτε κάν μιά καλύτερη ζωή. Μια άλλη ζωή,πολύ απλά. Να του χαρίσουν μια δεύτερη φορά τη ζωή΄΄.
Ο συγγραφέας, όπως και στα ΄΄Τρία μαύρα νούφαρα΄΄, έχει τον δικό του, εντελώς προσωπικό τρόπο, να ΄΄παίζει΄΄ με τον χρόνο και ,κυρίως, τον τρόπο. Μόνο όποιος διαβάσει κάποιο βιβλίο του μπορεί να το καταλάβει. Και πάνω σε αυτό το μικρό ΄΄τρικ΄΄ που χρησιμοποιεί, δημιουργεί ανατροπές και σασπένς, από εκεί που δεν το περιμένεις. Γράφει απλά, δημοσιογραφικά, χρησιμοποιεί βιωμένες γνώσεις, πράγμα που σημαίνει ότι έχει ψάξει πολύ καλά το θέμα του, και ,κυρίως, βάζει πάνω απ΄όλα αυτή την ΄΄παλιομοδίτικη΄΄ ηθική, την τόσο παραγνωρισμένη στις μέρες μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι στο τέλος κερδίζουν μόνο οι ΄΄καλοί΄΄, αλλά ότι υπάρχουν κάποιες βασικές ηθικές αρχές που ορισμένοι άνθρωποι τις κρατάνε ακόμα, παρά την ισοπέδωση που έχει επιφέρει στις σημερινές δυτικές κοινωνίες ο σύγχρονος καπιταλισμός. Μπορείτε να φανταστείτε κάποια φημησμένη ΜΚΟ που υποτίθεται ότι έχει ιδρυθεί και χρηματοδοτηθεί για να βοηθά τους πρόσφυγες, ουσιαστικά να είναι μιά εταιρία διακίνησης προσφύγων με τεράστια κρυφά κέρδη; Νομίζω όλοι πιά μπορούμε να το φανταστούμε σήμερα. Δυστυχώς.
΄΄Το κόκκινο σημειωματάριο΄΄ είναι ένα καθαρόαιμο αστυνομικό μυθιστόρημα, μόνο που διαφέρει πολύ από τα αντίστοιχα που μας έρχονται από την Βόρεια Ευρώπη. Εχει το φώς της Μεσογείου, οι χαρακτήρες του είναι κανονικοί άνθρωποι της διπλανής πόρτας, είναι πιο κοντά στην παράδοση των αστυνομικών του Aντρέα Καμιλλέρι, κουβαλά κάτι από την ανθρωπιά των ανθρώπων του Νότου. Εχει εναλλαγές, διαβάζεται γρήγορα, δεν κουράζει σε κανένα σημείο, ο λόγος του συγγραφέα έχει λόγο ύπαρξης. Τα προβλήματα στα οποία εστιάζει είναι κοινωνικά και πανανθρώπινα.
Σε μιά πρόσφατη συνέντευξή του, ο συγγραφέας είπε σχετικά με τις προθέσεις του και το βιβλίο:
΄΄ Ήθελα να μιλήσω για το σημερινό παράδοξο ενός κόσμου όπου μπορεί η γνώση και τα μέσα ενημέρωσης να κυκλοφορούν όπως ποτέ άλλοτε, ωστόσο οι άνδρες και οι γυναίκες δεν περιορίστηκαν ποτέ τόσο πολύ στις χώρες τους, με κλειστά σύνορα. Αυτό είναι το τρομερό παράδοξο της εποχής μας. Σήμερα είναι αλήθεια ότι ο αγώνας είναι άνισος. Εναπόκειται στους Ευρωπαίους πολίτες να επιβάλουν μια ανθρωπιστική στάση στους ηγέτες τους. Ελπίζω πραγματικά αυτό το είδος μυθιστορήματος να βοηθήσει στη μείωση του φόβου του Άλλου, του ξένου.΄΄
Ο Michel Bussi είναι καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Ρουέν, όπου ηγείται ερευνητικού προγράμματος στο πλαίσιο του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών. Εργάζεται, επίσης, ως πολιτικός αναλυτής, με ειδίκευση στην εκλογική γεωγραφία. Ξεκίνησε να γράφει λογοτεχνία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, Το πρώτο του μυθιστόρημα εκδόθηκε το 2006. Θεωρείται ένας από τους πιό επιτυχημένους και εμπορικούς σύγχρονους Γάλλους συγγραφείς. Εχει τιμηθεί με πολλά βραβεία αστυνομικής λογοτεχνίας αλλά και με βραβεία αναγνωστών. Τα βιβλία του κυκλοφορούν σε 35 χώρες.
Περιέχει δύο προτάσεις, σε διαφορετικά σημεία του βιβλίου, που περιγράφουν, θα έλεγε κανείς, μιά πανανθρώπινη πραγματικότητα: ΄΄Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν κάνουν πόλεμο΄΄, λέει σε κάποια στιγμή ένας από τους ήρωες του μυθιστορήματος, και σε κάποιο άλλο σημείο κάποιος άλλος λέει:΄΄Καμιά φορά, πρέπει να ξέρεις να διαλέγεις στρατόπεδο΄΄.
Ανάμεσα σε αυτές τις δύο προτάσεις ο Michel Bussi στήνει με δεξιοτεχνία ένα σύγχρονο μυθιστόρημα που εμπνέεται από μιά πραγματικότητα που εμείς, συνήθως, παρακολουθούμε από τα δελτία ειδήσεων.
Το ΄΄Κόκκινο σημειωματάριο΄΄ είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα φωτισμένο από τον ήλιο της Μεσογείου, σημερινό, με γρήγορους ρυθμούς που περιγράφει μιά πραγματικότητα που έχουμε ακούσει αλλά δεν έχουμε πολυψάξει. Είναι η πραγματικότητα των προσφύγων που προέρχονται από την υποσαχάρια Αφρική και ο αγώνας τους να περάσουν στην Ευρώπη. Ενας αγώνας που πληρώνεται με χρήμα αλλά, κυρίως, με τις ζωές τους. Γύρω από αυτό το θέμα, έχει στηθεί, βεβαίως, μιά ολόκληρη παράνομη ΄΄ βιομηχανία΄΄, που εκμεταλεύεται ζωές, και κινείται με εκατομμύρια ευρώ.
΄΄Το δίκτυο διακινητών μας χρησιμοποιεί βραχιόλια τριών διαφορετικών χρωμάτων. Ανάλογα με το τι πληρώνεις για να σε περάσουν απέναντι. Τα ίδια πλαστικά βεαχιόλια που φοράνε στους πελάτες στα ξενοδοχεία all inclusive, τα οποία δεν μπορείς ούτε να τα δώσεις σε άλλον,ούτε να φτιάξεις αντίγραφα,τα φοράνε όσο κρατάει η διαμονή τους εκεί, έπειτα τα κόβουν και τα πετάνε. Πράσινο βραχιολάκι αν πληρώσεις 5.000 ευρώ, μπλέ αν πληρώσεις 7.000, κόκκινο αν πληρώσεις 10.000.
-Ποιό το όφελος να πληρώσεις 10.000 ευρώ αν ο μόνος στόχος είναι να περάσεις στην άλλη πλευρά της Μεσογείου;
-Ανάλογα με το χρώμα του βραχιολιού ή θα είσαι στοιβαγμένος στο αμπάρι ή θα κάθεσαι στο κατάστρωμα, κολλημένος στις μηχανές, ή με θέση πλάι στο φινιστρίνι. Θα έχεις να πιείς ή όχι. Θα φύγεις ή θα περιμένεις, αν δεν υπάρχει αρκετός χώρος στο σκάφος, αν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι ικανοποιητικές. Σας σοκάρουν αυτά που ακούτε; Κι εμένα, στην αρχή, έπειτα το σκέφτηκα καλύτερα. Ολα έτσι λειτουργούν, δίκιο δεν έχω; Οποιαδήποτε μεταφορά στον κόσμο. Θέση μπίζνες ή οικονομική. Σε παρκάρουν σαν βοοειδές ή σε υπηρετούν σαν χαλίφη. Γιατί οι λαθρομετανάστες να στερηθούν αυτή τη γκάμα επιλόγων;
-Χρωματιστά βραχιόλια για να διαφοροποιήσουν τους επιβάτες ; Αδιανόητη εφεύρεση.
-Σιγά το πράγμα! Τα εκατομμύρια μετανάστες που μεταφέρθηκαν στην Αμερική ήταν ήδη χωρισμένοι πάνω στα πλοία, μεταξύ εκείνων που είχαν πληρώσει μιά περιουσία για να απολαύσουν την απίστευτη πολυτέλεια αυτών των πλωτών πόλεων, ενώ μέσα στο αμπάρι, οι υπόλοιποι επιβάτες πέθαιναν κατά εκατοντάδες, ο ένας πάνω στον άλλο σαν τα σκυλιά΄΄.
Ο Michel Bussi έγραψε ένα πολύ καλό μυθιστόρημα με κεντρικό θέμα το προσφυγικό. Το ΄΄γιατί΄΄ και το ΄΄πώς΄΄ αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να περάσουν στην Ευρώπη. Τους τρόπους που χρησιμοποιούν. Τούς τρόπους που έχουν βρεί οι διακινητές για να τους εκμεταλεύονται. Καί, τέλος, τους τρόπους που έχουν βρεί οι ΄΄πολιτισμένοι΄΄ Ευρωπαίοι για να στήσουν πάνω τους μιά τεράστια βιομηχανία εκμετάλευσης που αποφέρει τεράστια κέρδη στούς ίδιους, παραμερίζοντας κάθε ανθρώπινο συναίσθημα. Απλά τα πράγματα.
΄΄Επρεπε να προσπαθήσω να περάσω για την κόρη μου΄΄, λέει κάποια στιγμή η πρωταγωνίστρια του βιβλίου.΄΄Αν έμενα πίσω θα ήταν σαν να την εγκατέλειπα. Δεν θα είχα συγχωρήσει ποτέ τον εαυτό μου. Μπορεί να σας φαίνεται περίεργος αυτός ο τρόπος σκέψης, να νομίζω δηλαδή ότι αν έμενα στο πλευρό της κόρης μου θα σήμαινε ότι την εγκατέλειπα, Μιας κι έχετε όμως ταξιδέψει τόσο πολύ, θα πρέπει να έχετε καταλάβει πολύ καλά ότι δεν είμαι η μόνη, ότι υπάρχουν στον κόσμο χιλιάδες και χιλιάδες μητέρες που δεν το βάζουν κάτω, στην Αφρική ή και αλλού, μητέρες που έχουν αισθανθεί την ίδια επείγουσα ανάγκη με εμένα, που δέχτηκαν να κάνουν την ίδια θυσία. Να αφήσουν πίσω το παιδί τους για να του προσφέρουν τη δυνατότητα να ζήσει μια καλύτερη ζωή. Ούτε κάν μιά καλύτερη ζωή. Μια άλλη ζωή,πολύ απλά. Να του χαρίσουν μια δεύτερη φορά τη ζωή΄΄.
Ο συγγραφέας, όπως και στα ΄΄Τρία μαύρα νούφαρα΄΄, έχει τον δικό του, εντελώς προσωπικό τρόπο, να ΄΄παίζει΄΄ με τον χρόνο και ,κυρίως, τον τρόπο. Μόνο όποιος διαβάσει κάποιο βιβλίο του μπορεί να το καταλάβει. Και πάνω σε αυτό το μικρό ΄΄τρικ΄΄ που χρησιμοποιεί, δημιουργεί ανατροπές και σασπένς, από εκεί που δεν το περιμένεις. Γράφει απλά, δημοσιογραφικά, χρησιμοποιεί βιωμένες γνώσεις, πράγμα που σημαίνει ότι έχει ψάξει πολύ καλά το θέμα του, και ,κυρίως, βάζει πάνω απ΄όλα αυτή την ΄΄παλιομοδίτικη΄΄ ηθική, την τόσο παραγνωρισμένη στις μέρες μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι στο τέλος κερδίζουν μόνο οι ΄΄καλοί΄΄, αλλά ότι υπάρχουν κάποιες βασικές ηθικές αρχές που ορισμένοι άνθρωποι τις κρατάνε ακόμα, παρά την ισοπέδωση που έχει επιφέρει στις σημερινές δυτικές κοινωνίες ο σύγχρονος καπιταλισμός. Μπορείτε να φανταστείτε κάποια φημησμένη ΜΚΟ που υποτίθεται ότι έχει ιδρυθεί και χρηματοδοτηθεί για να βοηθά τους πρόσφυγες, ουσιαστικά να είναι μιά εταιρία διακίνησης προσφύγων με τεράστια κρυφά κέρδη; Νομίζω όλοι πιά μπορούμε να το φανταστούμε σήμερα. Δυστυχώς.
΄΄Το κόκκινο σημειωματάριο΄΄ είναι ένα καθαρόαιμο αστυνομικό μυθιστόρημα, μόνο που διαφέρει πολύ από τα αντίστοιχα που μας έρχονται από την Βόρεια Ευρώπη. Εχει το φώς της Μεσογείου, οι χαρακτήρες του είναι κανονικοί άνθρωποι της διπλανής πόρτας, είναι πιο κοντά στην παράδοση των αστυνομικών του Aντρέα Καμιλλέρι, κουβαλά κάτι από την ανθρωπιά των ανθρώπων του Νότου. Εχει εναλλαγές, διαβάζεται γρήγορα, δεν κουράζει σε κανένα σημείο, ο λόγος του συγγραφέα έχει λόγο ύπαρξης. Τα προβλήματα στα οποία εστιάζει είναι κοινωνικά και πανανθρώπινα.
Σε μιά πρόσφατη συνέντευξή του, ο συγγραφέας είπε σχετικά με τις προθέσεις του και το βιβλίο:
΄΄ Ήθελα να μιλήσω για το σημερινό παράδοξο ενός κόσμου όπου μπορεί η γνώση και τα μέσα ενημέρωσης να κυκλοφορούν όπως ποτέ άλλοτε, ωστόσο οι άνδρες και οι γυναίκες δεν περιορίστηκαν ποτέ τόσο πολύ στις χώρες τους, με κλειστά σύνορα. Αυτό είναι το τρομερό παράδοξο της εποχής μας. Σήμερα είναι αλήθεια ότι ο αγώνας είναι άνισος. Εναπόκειται στους Ευρωπαίους πολίτες να επιβάλουν μια ανθρωπιστική στάση στους ηγέτες τους. Ελπίζω πραγματικά αυτό το είδος μυθιστορήματος να βοηθήσει στη μείωση του φόβου του Άλλου, του ξένου.΄΄
Ο Michel Bussi είναι καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Ρουέν, όπου ηγείται ερευνητικού προγράμματος στο πλαίσιο του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών. Εργάζεται, επίσης, ως πολιτικός αναλυτής, με ειδίκευση στην εκλογική γεωγραφία. Ξεκίνησε να γράφει λογοτεχνία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, Το πρώτο του μυθιστόρημα εκδόθηκε το 2006. Θεωρείται ένας από τους πιό επιτυχημένους και εμπορικούς σύγχρονους Γάλλους συγγραφείς. Εχει τιμηθεί με πολλά βραβεία αστυνομικής λογοτεχνίας αλλά και με βραβεία αναγνωστών. Τα βιβλία του κυκλοφορούν σε 35 χώρες.
