Η Ιζαμπέλ Αλιέντε είναι, ίσως, η πιό γνωστή γυναίκα συγγραφέας των τελευταίων πολλών χρόνων και σίγουρα είναι η πιο αναγνωρίσιμη, έχοντας αποσπάσει 60 λογοτεχνικά βραβεία, ενώ τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε 42 γλώσσες ενώ έχουν πουλήσει περίπου 74 εκατομμύρια αντίτυπα. Και μπορεί να μην είναι οι αριθμοί που χαρακτηρίζουν το έργο ενός λογοτέχνη, σίγουρα, όμως, δείχνουν ,έστω και σαν τάση, αν αυτός , αυτή στην συγκεκριμένη περίπτωση, κατάφερε να επικοινωνήσει με το μεγάλο, παγκόσμιο κοινό.
Πλησιάζοντας στην όγδοη δεκαετία της ζωής της, αφού γεννήθηκε το 1942 στο Περού, και έχοντας κυκλοφορήσει το τελευταίο μυθιστόρημά της περίπου δυό χρόνια πρίν, ένα σπουδαίο μυθιστόρημα με τίτλο ΄΄Μακρύ πέταλο από θάλασσα΄΄ που αναφέρεται στην πατρίδα της τη Χιλή και την επίπτωση που είχε στις ζωές των ανθρώπων το πραξικόπημα του Πινοσέτ, επανέρχεται με τις ΄΄Γυναίκες της ψυχής μου΄΄, ένα σχετικά μικρό βιβλίο γραμμένο τον καιρό της καραντίνας, ένα βιβλίο ουσιαστικά αυτοβιογραφικό όπου με κεντρικό άξονα του πώς αντιλαμβάνεται η ίδια τον φεμινισμό και το γυναικείο κίνημα, καταθέτει τις σκέψεις της για το πού βαδίζει η ανθρωπότητα.
Ένα κείμενο κρυστάλινης διαύγειας, χαμηλών τόνων, βιωμένο μέχρι την τελευταία του τελεία. Είναι οι σκέψεις μιάς γυναίκας που γνώρισε σχεδόν τα πάντα στη ζωή της και επέζησε. Οπως γράφει η ίδια πρός το τέλος του βιβλίου :
΄΄ ΄Ο μόνος στόχος μου από παιδί ήταν να σταθώ στα πόδια μου, και τα κατάφερα. Τα υπόλοιπα έγιναν μόνα τους. Οπως λέει ο Τζον Λένον:΄΄Ζωή είναι αυτό που συμβαίνει όταν κάποιος είναι απασχολημένος με άλλα σχέδια΄΄. Με άλλα λόγια η ζωή προχωράει δίχως χάρτη και χωρίς επιστροφή΄΄. Δεν είχα τον έλεγχο των σημαντικών θεμάτων που καθόρισαν το πεπρωμένο ή την προσωπικότητά μου, όπως η εξαφάνιση του πατέρα μου, το πραξικόπημα στη Χιλή και η εξορία, ο θάνατος της κόρης μου, η επιτυχία του πρώτου μου βιβλίου ή και τα δύο μου διαζύγια. Θα μπορούσε να πεί κάποιος πως είχα τον έλεγχο των διαζυγίων, αλλά η επιτυχία ενός γάμου εξαρτάται κι απ΄τους δυό΄΄.
Δεν πέρασε εύκολη ζωή η Ιζαμπέλ Αλιέντε. Ακόμα, όμως, κι ένα τραγικό γεγονός, όπως αυτό του θανάτου της κόρης της, την ώθησε να κάνει πράγματα για να γίνει λίγο καλύτερος ο κόσμος που ζούμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ίδρυσε το Ιδρυμα που φέρει το όνομά της κόρης της.
΄΄Τα χρήματα από το βιβλίο, που ανήκαν στην κόρη μου κι όχι σ΄εμένα, τα κατέθεσα σ΄έναν ξεχωριστό λογαριασμό,διερετώμενη τι θα τα έκανε η Πάουλα. Επειτα από εκείνο το αλησμόνητο ταξίδι στην Ινδία, το αποφάσισα. Εκτοτε γεννήθηκε το Ιδρυμά μου, του οποίου αποστολή είναι να επενδύσει στη δύναμη των γυναικών και των κοριτσιών που βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο, γιατί αυτό ήταν το μέλημα της Πάουλα στη διάρκεια της σύντομης ζωής της. Ηταν σοφή απόφαση, γιατί χάρη σε αυτό το Ιδρυμα, το οποίο διατηρείται με ένα σημαντικό μέρος των εσόδων από τα βιβλία μου, η κόρη μου συνεχίζει να βοηθά τον κόσμο. Φαντάζεστε τι σημαίνει αυτό για εμένα.
Στο ίδρυμα διοχετεύουμε όλη μας την ενέργεια στην υγεία-η οποία περιλαμβάνει και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα-την εκπαίδευση, την οικονομική ανεξαρτησία και την προστασία από τη βία και την εκμετάλλευση΄΄. Από το 2016 , εστιάσαμε την προσοχή μας και στούς πρόσφυγες, ιδιαίτερα στα νότια σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών με το Μεξικό, όπου υπάρχει ανθρωπιστική κρίση μεταξύ χιλιάδων ανθρώπων που, έχοντας δραπετεύσει από τη βία της Κεντρικής Αμερικής, ζητούν άσυλο. Εκείνοι που υποφέρουν περισσότερο και διατρέχουν τους χειρότερους κινδύνους είναι οι γυναίκες και τα παιδιά. Τα περιοριστικά μέτρα της αμερικανικής κυβέρνησης έχουν ουσιαστικά ακυρώσει το δικαίωμα ασύλου.
Για επιχείρημα κατα των μεταναστών είναι ότι έρχονται για να επωφεληθούν από τις κοινωνικές υπηρεσίες, να πάρουν τις δουλειές των ντόπιων και να αλλάξουν τον πολιτισμό, ένας ευφημισμός για να τονίσουν ότι δεν είναι λευκοί, μα αποδεικνύεται ότι, όταν τους επιτρέπεται να ενταχθούν, συμβάλλουν πολύ περισσότερο στη χώρα από αυτά που εντέλει τους παρέχει.΄΄
Μη φανταστείτε ότι η Ιζαμπέλ Αλιέντε έγραψε ένα βιβλίο για να προπαγανδίσει τις δραστηριότητες του Ιδρύματος που φέρει το όνομα της κόρης της. Οχι, έγραψε ένα βιβλίο για να μιλήσει για τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα που παραμένουν άλυτα, ανάμεσά τους και το ζήτημα της γυναικείας ισότητας και της προστασίας των παιδιών.
Οπως σημειώνει η Σώτη Τριανταφύλλου στην εισαγωγή του βιβλίου :΄΄Η Αλιέντε έγινε ένα από τα σύμβολα αυτού του φεμινισμού και του προσέδωσε λίγη μαγεία και περισσότερο ρεαλισμό: ΄΄με το μαχαίρι στα δόντια΄΄, όπως γράφει, βοήθησε να αποκτήσουν φωνή πολλές γενιές της γενιάς της στη Λατινική Αμερική. Τώρα, με τούτο το βιβλίο, ΄΄Οι γυναίκες της ψυχής μου΄΄, κοιτάζει πίσω: Τι κέρδισαν οι γυναίκες όλα αυτά τα χρόνια; Σε τι συνίσταται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Πως γίνεσαι η ηρωίδα της ζωής σου; Ποιές είναι οι επιθυμίες και οι προσδοκίες των γυναικών σήμερα; Ποιές είναι οι πολιτικές και πολιτισμικές αξίες που κάνουν τη ζωή άξια να βιωθεί;
Το φεμινιστικό έργο της Αλιέντε εκτυλίσσεται στον χώρο της λογοτεχνίας που, αντίθετα απ΄ότι έλεγε ο Ρολάν Μπάρτ , δεν επιτρέπει μόνο να αναπνέεις αλλά και να βαδίζεις: η Αλιέντε βαδίζει, με μεγάλες δρασκελιές, σε έναν χώρο δίχως σύνορα, στον ισπανόφωνο κόσμο και στον υπερ-γλωσσικό κόσμο των ανθρωπιστικών ιδεών. Τα καλά αισθήματα δεν αρκούν για να δημιουργήσουν καλή λογοτεχνία, και οι καλές προθέσεις οδηγούν σε τυφλούς τοίχους-οι ανθρωπιστικές ιδέες δεν έχουν αξία όταν δεν ικανοποιείται ο λόγος ύπαρξης της λογοτεχνίας: το να αλλάζει τον αναγνώστη, να τον κάνει καλύτερο και πιό ευτυχισμένο. Χαμένο βιβλίο είναι εκείνο που τον αφήνει απαράλλακτο. Η Αλιέντε, περιγράφοντας ζωές που μοιάζουν με περιπλανήσεις, με μικρές οδύσσειες, και αναδεικνύοντας τις ηρωίδες της από τις οποίες δε λείπει ο ηρωισμός, αλλάζει τις αναγνώστριες και,προπάντων, τους αναγνώστες: τίποτα δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς τους άντρες, τίποτα δεν μπορεί να κερδηθεί εναντίον τους΄΄.
Η Ιζαμπέλ Αλιέντε έγραψε ένα βιβλίο και για τα δικαιώματα των γυναικών. Δεν έγραψε.όμως, μόνο αυτό. Εγραψε ένα βιβλίο υπερασπιζόμενη τις πανανθρώπινες αξίες. Αυτές που υπερασπίστηκε μέσα από τα τόσα μυθιστορήματά της. Σήμερα πιά, με τη σιγουριά της ηλικίας, ακόμα και της επιτυχίας, αν θέλετε, μπορεί να μιλάει για αυτά που για ένα μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού είναι αυτονόητα. Δυστυχώς, δεν είναι αυτονόητα για ένα άλλο μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού καθώς και για τις κυβερνήσεις απανταχού στον πλανήτη. Δεν είναι αυτονόητα για τους πολλούς, γιατί, αν ήταν, η κατάσταση στον πλανήτη θα ήταν διαφορετική.
΄΄Δεν υπάρχει τίποτα πιό τρομακτικό σπό την ατιμωρησία της βίας, όπως συμβαίνει πάντα σε περιόδους πολέμου. Ενα από τα πιο φιλόδοξα όνειρά μας είναι να βάλουμε τέλος στους πολέμους, υπάρχουν όμως τόσα κεκτημένα συμφέροντα στην πολεμική βιομηχανία όπλων που θα χρειαστούμε έναν σημαντικό αριθμό ατόμων αποφασισμένων να γίνει αυτό το όνειρο πραγματικότητα ώστε η ζυγαριά να κλίνει υπέρ της ειρήνης. Φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς στρατούς, έναν κόσμο στον οποίο οι πολεμικοί πόροι θα χρησιμοποιούνται για το γενικό καλό, όπου οι συγκρούσεις θα επιλύονται γύρω από ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων και αποστολή των στρατιωτών θα είναι η διατήρηση της τάξης και η προώθηση της ειρήνης. Οταν συμβεί αυτό , θα έχουμε υπερβεί την κατάσταση υου είδους Homo sapiens και θα έχουμε κάνει ένα εξελικτικό άλμα προς ένα ανώτερο είδος, που θα είναι ο Contentus homo superior΄΄.
Θα μπορούσα να παραθέσω πολλές γραμμές ακόμα γραμμένες από την Αλιέντε σε αυτό το ήρεμο, σοφό, κατασταλαγμένο βιβλίο της, που διαβάζεται εύκολα και σου αφήνει την αίσθηση της ελπίδας. Αντί αυτού, όμως, θα αντιγράψω ένα ποιήμα της Κενυάτισσας ποιήτριας Ουαρσάν Σαίρ, όπως το παραθέτει και η Ιζαμπέλ Αλιέντε στις ΄΄Γυναίκες της ψυχής μου΄΄.
Μιλάει για τους πρόσφυγες και λέει:
΄΄Πρέπει να καταλάβεις ότι κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μιά βάρκα
Εκτός αν το νερό είναι πιό ασφαλές από τη στεριά.
Κανένας δεν καίει τις παλάμες του κάτω από τρένα,
Ανάμεσα από βαγόνια,
Κανένας δεν περνά μέρες και νύχτες στο στομάχι
Ενός φορτηγού.
Τρώγοντας εφημερίδες εκτός αν
Τα χιλιόμετρα που ταξιδεύει σημαίνουν κάτι περισσότερο από ταξίδι.
Κανένας δε σέρνεται κάτω από φράχτες, κανένας δε θέλει να τον δέρνουν,
Να τον λυπούνται.
Κανένας δε διαλέγει το στρατόπεδο προσφύγων
Ή τον πλήρη σωματικό έλεγχο σε σημείο όπου το σώμα του πονούσε
Ή τη φυλακή, επειδή η φυλακή είναι ασφαλέστερη από μια πόλη που φλέγεται,
Κι ένας δεσμοφύλακας το βράδυ είναι προτιμότερος
Από ένα φορτηγό γεμάτο άνδρες που θυμίζουν τον πατέρα σου΄΄.
Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμα συγγραφείς που μπορούν και λένε τα πράγματα με το όνομά τους και μπορούν ακόμα να μας κάνουν να ονειρευόμαστε έναν κόσμο πιο ανθρώπινο
Πλησιάζοντας στην όγδοη δεκαετία της ζωής της, αφού γεννήθηκε το 1942 στο Περού, και έχοντας κυκλοφορήσει το τελευταίο μυθιστόρημά της περίπου δυό χρόνια πρίν, ένα σπουδαίο μυθιστόρημα με τίτλο ΄΄Μακρύ πέταλο από θάλασσα΄΄ που αναφέρεται στην πατρίδα της τη Χιλή και την επίπτωση που είχε στις ζωές των ανθρώπων το πραξικόπημα του Πινοσέτ, επανέρχεται με τις ΄΄Γυναίκες της ψυχής μου΄΄, ένα σχετικά μικρό βιβλίο γραμμένο τον καιρό της καραντίνας, ένα βιβλίο ουσιαστικά αυτοβιογραφικό όπου με κεντρικό άξονα του πώς αντιλαμβάνεται η ίδια τον φεμινισμό και το γυναικείο κίνημα, καταθέτει τις σκέψεις της για το πού βαδίζει η ανθρωπότητα.
Ένα κείμενο κρυστάλινης διαύγειας, χαμηλών τόνων, βιωμένο μέχρι την τελευταία του τελεία. Είναι οι σκέψεις μιάς γυναίκας που γνώρισε σχεδόν τα πάντα στη ζωή της και επέζησε. Οπως γράφει η ίδια πρός το τέλος του βιβλίου :
΄΄ ΄Ο μόνος στόχος μου από παιδί ήταν να σταθώ στα πόδια μου, και τα κατάφερα. Τα υπόλοιπα έγιναν μόνα τους. Οπως λέει ο Τζον Λένον:΄΄Ζωή είναι αυτό που συμβαίνει όταν κάποιος είναι απασχολημένος με άλλα σχέδια΄΄. Με άλλα λόγια η ζωή προχωράει δίχως χάρτη και χωρίς επιστροφή΄΄. Δεν είχα τον έλεγχο των σημαντικών θεμάτων που καθόρισαν το πεπρωμένο ή την προσωπικότητά μου, όπως η εξαφάνιση του πατέρα μου, το πραξικόπημα στη Χιλή και η εξορία, ο θάνατος της κόρης μου, η επιτυχία του πρώτου μου βιβλίου ή και τα δύο μου διαζύγια. Θα μπορούσε να πεί κάποιος πως είχα τον έλεγχο των διαζυγίων, αλλά η επιτυχία ενός γάμου εξαρτάται κι απ΄τους δυό΄΄.
Δεν πέρασε εύκολη ζωή η Ιζαμπέλ Αλιέντε. Ακόμα, όμως, κι ένα τραγικό γεγονός, όπως αυτό του θανάτου της κόρης της, την ώθησε να κάνει πράγματα για να γίνει λίγο καλύτερος ο κόσμος που ζούμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ίδρυσε το Ιδρυμα που φέρει το όνομά της κόρης της.
΄΄Τα χρήματα από το βιβλίο, που ανήκαν στην κόρη μου κι όχι σ΄εμένα, τα κατέθεσα σ΄έναν ξεχωριστό λογαριασμό,διερετώμενη τι θα τα έκανε η Πάουλα. Επειτα από εκείνο το αλησμόνητο ταξίδι στην Ινδία, το αποφάσισα. Εκτοτε γεννήθηκε το Ιδρυμά μου, του οποίου αποστολή είναι να επενδύσει στη δύναμη των γυναικών και των κοριτσιών που βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο, γιατί αυτό ήταν το μέλημα της Πάουλα στη διάρκεια της σύντομης ζωής της. Ηταν σοφή απόφαση, γιατί χάρη σε αυτό το Ιδρυμα, το οποίο διατηρείται με ένα σημαντικό μέρος των εσόδων από τα βιβλία μου, η κόρη μου συνεχίζει να βοηθά τον κόσμο. Φαντάζεστε τι σημαίνει αυτό για εμένα.
Στο ίδρυμα διοχετεύουμε όλη μας την ενέργεια στην υγεία-η οποία περιλαμβάνει και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα-την εκπαίδευση, την οικονομική ανεξαρτησία και την προστασία από τη βία και την εκμετάλλευση΄΄. Από το 2016 , εστιάσαμε την προσοχή μας και στούς πρόσφυγες, ιδιαίτερα στα νότια σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών με το Μεξικό, όπου υπάρχει ανθρωπιστική κρίση μεταξύ χιλιάδων ανθρώπων που, έχοντας δραπετεύσει από τη βία της Κεντρικής Αμερικής, ζητούν άσυλο. Εκείνοι που υποφέρουν περισσότερο και διατρέχουν τους χειρότερους κινδύνους είναι οι γυναίκες και τα παιδιά. Τα περιοριστικά μέτρα της αμερικανικής κυβέρνησης έχουν ουσιαστικά ακυρώσει το δικαίωμα ασύλου.
Για επιχείρημα κατα των μεταναστών είναι ότι έρχονται για να επωφεληθούν από τις κοινωνικές υπηρεσίες, να πάρουν τις δουλειές των ντόπιων και να αλλάξουν τον πολιτισμό, ένας ευφημισμός για να τονίσουν ότι δεν είναι λευκοί, μα αποδεικνύεται ότι, όταν τους επιτρέπεται να ενταχθούν, συμβάλλουν πολύ περισσότερο στη χώρα από αυτά που εντέλει τους παρέχει.΄΄
Μη φανταστείτε ότι η Ιζαμπέλ Αλιέντε έγραψε ένα βιβλίο για να προπαγανδίσει τις δραστηριότητες του Ιδρύματος που φέρει το όνομα της κόρης της. Οχι, έγραψε ένα βιβλίο για να μιλήσει για τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα που παραμένουν άλυτα, ανάμεσά τους και το ζήτημα της γυναικείας ισότητας και της προστασίας των παιδιών.
Οπως σημειώνει η Σώτη Τριανταφύλλου στην εισαγωγή του βιβλίου :΄΄Η Αλιέντε έγινε ένα από τα σύμβολα αυτού του φεμινισμού και του προσέδωσε λίγη μαγεία και περισσότερο ρεαλισμό: ΄΄με το μαχαίρι στα δόντια΄΄, όπως γράφει, βοήθησε να αποκτήσουν φωνή πολλές γενιές της γενιάς της στη Λατινική Αμερική. Τώρα, με τούτο το βιβλίο, ΄΄Οι γυναίκες της ψυχής μου΄΄, κοιτάζει πίσω: Τι κέρδισαν οι γυναίκες όλα αυτά τα χρόνια; Σε τι συνίσταται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Πως γίνεσαι η ηρωίδα της ζωής σου; Ποιές είναι οι επιθυμίες και οι προσδοκίες των γυναικών σήμερα; Ποιές είναι οι πολιτικές και πολιτισμικές αξίες που κάνουν τη ζωή άξια να βιωθεί;
Το φεμινιστικό έργο της Αλιέντε εκτυλίσσεται στον χώρο της λογοτεχνίας που, αντίθετα απ΄ότι έλεγε ο Ρολάν Μπάρτ , δεν επιτρέπει μόνο να αναπνέεις αλλά και να βαδίζεις: η Αλιέντε βαδίζει, με μεγάλες δρασκελιές, σε έναν χώρο δίχως σύνορα, στον ισπανόφωνο κόσμο και στον υπερ-γλωσσικό κόσμο των ανθρωπιστικών ιδεών. Τα καλά αισθήματα δεν αρκούν για να δημιουργήσουν καλή λογοτεχνία, και οι καλές προθέσεις οδηγούν σε τυφλούς τοίχους-οι ανθρωπιστικές ιδέες δεν έχουν αξία όταν δεν ικανοποιείται ο λόγος ύπαρξης της λογοτεχνίας: το να αλλάζει τον αναγνώστη, να τον κάνει καλύτερο και πιό ευτυχισμένο. Χαμένο βιβλίο είναι εκείνο που τον αφήνει απαράλλακτο. Η Αλιέντε, περιγράφοντας ζωές που μοιάζουν με περιπλανήσεις, με μικρές οδύσσειες, και αναδεικνύοντας τις ηρωίδες της από τις οποίες δε λείπει ο ηρωισμός, αλλάζει τις αναγνώστριες και,προπάντων, τους αναγνώστες: τίποτα δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς τους άντρες, τίποτα δεν μπορεί να κερδηθεί εναντίον τους΄΄.
Η Ιζαμπέλ Αλιέντε έγραψε ένα βιβλίο και για τα δικαιώματα των γυναικών. Δεν έγραψε.όμως, μόνο αυτό. Εγραψε ένα βιβλίο υπερασπιζόμενη τις πανανθρώπινες αξίες. Αυτές που υπερασπίστηκε μέσα από τα τόσα μυθιστορήματά της. Σήμερα πιά, με τη σιγουριά της ηλικίας, ακόμα και της επιτυχίας, αν θέλετε, μπορεί να μιλάει για αυτά που για ένα μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού είναι αυτονόητα. Δυστυχώς, δεν είναι αυτονόητα για ένα άλλο μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού καθώς και για τις κυβερνήσεις απανταχού στον πλανήτη. Δεν είναι αυτονόητα για τους πολλούς, γιατί, αν ήταν, η κατάσταση στον πλανήτη θα ήταν διαφορετική.
΄΄Δεν υπάρχει τίποτα πιό τρομακτικό σπό την ατιμωρησία της βίας, όπως συμβαίνει πάντα σε περιόδους πολέμου. Ενα από τα πιο φιλόδοξα όνειρά μας είναι να βάλουμε τέλος στους πολέμους, υπάρχουν όμως τόσα κεκτημένα συμφέροντα στην πολεμική βιομηχανία όπλων που θα χρειαστούμε έναν σημαντικό αριθμό ατόμων αποφασισμένων να γίνει αυτό το όνειρο πραγματικότητα ώστε η ζυγαριά να κλίνει υπέρ της ειρήνης. Φανταστείτε έναν κόσμο χωρίς στρατούς, έναν κόσμο στον οποίο οι πολεμικοί πόροι θα χρησιμοποιούνται για το γενικό καλό, όπου οι συγκρούσεις θα επιλύονται γύρω από ένα τραπέζι διαπραγματεύσεων και αποστολή των στρατιωτών θα είναι η διατήρηση της τάξης και η προώθηση της ειρήνης. Οταν συμβεί αυτό , θα έχουμε υπερβεί την κατάσταση υου είδους Homo sapiens και θα έχουμε κάνει ένα εξελικτικό άλμα προς ένα ανώτερο είδος, που θα είναι ο Contentus homo superior΄΄.
Θα μπορούσα να παραθέσω πολλές γραμμές ακόμα γραμμένες από την Αλιέντε σε αυτό το ήρεμο, σοφό, κατασταλαγμένο βιβλίο της, που διαβάζεται εύκολα και σου αφήνει την αίσθηση της ελπίδας. Αντί αυτού, όμως, θα αντιγράψω ένα ποιήμα της Κενυάτισσας ποιήτριας Ουαρσάν Σαίρ, όπως το παραθέτει και η Ιζαμπέλ Αλιέντε στις ΄΄Γυναίκες της ψυχής μου΄΄.
Μιλάει για τους πρόσφυγες και λέει:
΄΄Πρέπει να καταλάβεις ότι κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μιά βάρκα
Εκτός αν το νερό είναι πιό ασφαλές από τη στεριά.
Κανένας δεν καίει τις παλάμες του κάτω από τρένα,
Ανάμεσα από βαγόνια,
Κανένας δεν περνά μέρες και νύχτες στο στομάχι
Ενός φορτηγού.
Τρώγοντας εφημερίδες εκτός αν
Τα χιλιόμετρα που ταξιδεύει σημαίνουν κάτι περισσότερο από ταξίδι.
Κανένας δε σέρνεται κάτω από φράχτες, κανένας δε θέλει να τον δέρνουν,
Να τον λυπούνται.
Κανένας δε διαλέγει το στρατόπεδο προσφύγων
Ή τον πλήρη σωματικό έλεγχο σε σημείο όπου το σώμα του πονούσε
Ή τη φυλακή, επειδή η φυλακή είναι ασφαλέστερη από μια πόλη που φλέγεται,
Κι ένας δεσμοφύλακας το βράδυ είναι προτιμότερος
Από ένα φορτηγό γεμάτο άνδρες που θυμίζουν τον πατέρα σου΄΄.
Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμα συγγραφείς που μπορούν και λένε τα πράγματα με το όνομά τους και μπορούν ακόμα να μας κάνουν να ονειρευόμαστε έναν κόσμο πιο ανθρώπινο
