Έχοντας διαβάσει το προηγούμενο μυθιστόρημα του Πάνου Ιωαννίδη ΄΄Ο χορός της μέλισσας΄΄, εύκολα καταλαβαίνεις ότι ο συγγραφέας δεν έχει γράψει ακόμα ένα αστυνομικό της σειράς.
Ο Πάνος Ιωαννίδης κατέθεσε έναν διακριτό δικό του κόσμο, ο οποίος επανέρχεται στο καινούργιο του βιβλίο. Ο ΄΄κόσμος΄΄ αυτός περιλαμβάνει τον ντετέκτιβ Πέτρο Ριβέρη, και μια Θεσσαλονίκη που δεν είναι ορατή στον τουρίστα, ούτε καν, ίσως, στην πλειονότητα των κατοίκων της. Είναι η Θεσσαλονίκη των συλλογικοτήτων, των ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτές, των ανθρώπων που σκέφτονται και πράττουν διαφορετικά από τον μέσο όρο. Και ο Πάνος Ιωαννίδης καταφέρνει, για μια ακόμα φορά, να περιγράψει εξαιρετικά το σύγχρονο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης, με όλες τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά που αυτό κουβαλάει.
Από την άλλη μεριά, το ίδιο καλά περιγράφει αυτόν τον ιδιαίτερο κόσμο των ανθρώπων που δεν είναι βολεμένοι, που συμμετέχουν ενεργά στις καταλήψεις, στα υπόγεια συλλογικά κινήματα που δεν θα δούμε ποτέ στις ειδήσεις της τηλεόρασης, στούς ανθρώπους που εξακολουθούν να έχουν ένα όραμα και την πίστη ότι μέσα από αυτή τη δράση ο κόσμος μπορεί να αλλάξει, έστω και λίγο, για το καλυτερο. Όλα αυτά μέσα στα χρονικά πλαίσια αυτού που βιώσαμε και ονομάσαμε ΄΄Οικονομική κρίση΄΄.
Ο Πέτρος Ριβέρης, ο ντετέκτιβ της ιστορίας, είναι ένας από αυτούς. Και καλείται ,στον ΄΄Καιρό των Ρόδων΄΄ να βρεί το θύμα μιας απαγωγής. Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄΄Η συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την επιβολή των Capital controls στην περιοχή του παλιού Φραγκομαχαλά της Θεσσαλονίκης εξελίσσεται απρόοπτα. Αγνωστοι αφήνουν ελεύθερα μέσα στο πλήθος τρία μικρά ελάφια προκαλώντας αναστάτωση. Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης η διοργανώτρια Ιφιγένεια Ρούσσου και ιδρυτικό μέλος της συλλογικότητας Ροδάνθη εξαφανίζεται. Λίγες ώρες αργότερα, μιά συνοδός πολυτελείας, φίλη της Ρούσσου, ξεγελά τον παρτενέρ της , τον ναρκώνει και του κλέβει ένα πολύτιμο αντικείμενο.
Ο σύντροφος της Ιφιγένειας Ρούσσου αναθέτει στον ιδιωτικό ντετέκτιβ Πέτρο Ριβέρη να τη βρεί ζωντανή. Η έρευνα του Ριβέρη ξεκινά από το σημείο της μυστηριώδους εξαφάνισής και φτάνει μέχρι τις πολλαπλές κοινωνικές δραστηριότητες της Ροδάνθης. Ωστόσο, η ανακάλυψη στοιχείων που αφορούν την ύπαρξη μιας μυστικής αδελφότητας που δρά στην πόλη και λειτουργεί σύμφωνα με θεσμούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλάζει ριζικά τον προσανατολισμό της έρευνάς του.
Με χειρουργική ακρίβεια ο ντετέκτιβ συνδέει τα φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους στοιχεία για να λύσει το μυστήριο της εξαφάνισης και να φέρει πίσω τη γυναίκα. Καθώς πλησιάζει στη λύση του γρίφου, συνειδητοποιεί πως όταν η αλήθεια και η πραγματικότητα δεν ταυτίζονται, το κόστος της λύτρωσης είναι πολύ μεγάλο για όλους΄΄.
Αυτά αναφέρει ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο και σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα δεν μπορείς να αναφέρεις περισσότερα χωρίς τον κίνδυνο να αποκαλύψεις πράγματα που ο αναγνώστης θα ανακαλύψει διαβάζοντας το μυθιστόρημα. Ωστόσο αυτό που έχει σημασία, όπως πάντα, πέρα από την υπόθεση, είναι ο τρόπος που ο συγγραφέας πλησιάζει το θέμα του. Και ο Πάνος Ιωαννίδης πέρα από την περιγραφή μιάς πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης, όπου το Βυζαντινό παρελθόν της πόλης είναι πανταχού παρόν,καθώς και οι θεσμοί που καθιερώθηκαν-άτυπα- στο ελληνικό μεταπολεμικό κράτος, σχολιάζει με τον δικό του τρόπο και την εποχή που ζούμε μέσα από τα λόγια και τις πράξεις των ηρώων του.
΄΄Απώτερος σκοπός του ήταν να εκμαιεύει πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο αποπομπής της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, ο διακαής πόθος ορισμένων δογματικών νεοφιλελεύθερων που υιοθετούν τη λογική του Μέτερνιχ επιδιώκοντας να καταπνίξουν παραδειγματικά κάθε εστία αντίστασης. Ετσι θα κοβόταν η όρεξη των επίδοξων πρωτοπόρων, που στο εγγύς μέλλον θα αμφισβητούσαν τις γραφές και τα μυστήρια της νέας Ιερής Συμμαχίας που είχε σχηματιστεί γύρω από το κοινό νόμισμα.
Είχε πεί ΄΄οχι΄΄ σε ένα σύστημα που θρέφει τους λίγους από τις σάρκες των πολλών. Είχε ψηφίσει ΄΄οχι΄΄ γιατί επιτέλους αυτός ο λαός όφειλε, έστω και καθυστερημένα, με αυτόν τον στρεβλό τρόπο, μεσω της άρνησης για μια κατάφαση που κανείς δεν ήξερε αν υπήρχε, να πεί τη γαμημένη άποψή του για όλα όσα είχαν αποφασιστεί για αυτόν χωρίς αυτόν. Είχε ρίξει ΄΄οχι΄΄ , έχοντας μάθει να μην πιστεύει στα φτηνά λόγια του chiken game. Οι απειλές σε αυτού του είδους τις διαπραγματεύσεις δεν αποδεικνύουν κάτι παραπάνω από το ότι το ένα μέρος δεν μπορεί να κάνει χωρίς το άλλο.
Τον ενοχλούσαν η αδικία και ο εξευτελισμός που υπέστη η χώρα του τα τελευταία χρόνια. Τα πρώτα χρόνια της κρίσης είχε βαρεθεί κάθε φορά που ήταν στο εξωτερικό, να αντικρίζει βλέμματα καχυποψίας στο άκουσμα της εθνικής του ταυτότητας, από τύπους που το μεγαλύτερό τους κατόρθωμα ήταν να προσαρμόσουν την προτεσταντική ηθική της ανατροφής τους στους αυταρχικούς όρους αναπαραγωγής του ύστερου καπιταλισμού. Επίσης, η αδιαφορία που έδειχνε τον διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι κολαούζοι του στην ανεπανάληπτη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, στις αυτοκτονίες, στη μαζικοποίηση των συσσιτίων λόγω της εκτεταμένης ανεργίας, στην παρατεταμένη οικογενειακή συγκατοίκηση των νέων με τους γονείς τους, επιβεβαίωνε τη θέση ότι η Δύση βιώνει παρακμιακούς καιρούς. Στο τέλος, όμως, στη Γηραιά Ηπειρο οι καταθέτες επικράτησαν των ανέργων και των ημιαπασχολούμενων ως κοινωνική ομάδα με περισσότερη αγοραστική δύναμη και διαρκέστερη ψηφοθηρική ισχύ. Η μεσαία τάξη διέθετε την ενσυναίσθηση του βολεμένου. Τα συμφέροντά της μπορούσαν κατά περίπτωση να ταυτιστούν με αυτά των κατοίκων των υψηλότερων ορόφων του κοινωνικού ουρανοξύστη΄΄.
Τα ζήσαμε και τα ζούμε όλα αυτά. Κι αυτές είναι και οι απόψεις του πρωταγωνιστή του βιβλίου Πέτρου Ριβέρη. Καταλαβαίνουμε πολύ εύκολα ότι με πρόσχημα ένα νουάρ μυθιστόρημα ο Πάνος Ιωαννίδης έχει γράψει και ένα πολιτικό, με την ευρεία έννοια, βιβλίο. Ενα βιβλίο που σχολιάζει , από αυτή την οπτική γωνία όλα αυτά που ζήσαμε τα τελευταία 10-15 χρόνια. Και όλα αυτά μέσα απο το σχήμα του νουάρ μυθιστορήματος. Οι χαρακτήρες, οι ατμόσφαιρες, οι πιστές φιλίες,η εντιμότητα των μέσων για την επίτευξη του σκοπού, παραπέμπουν σε ένα μυθιστόρημα που σέβεται τούς κανόνες της νουαρ αστυνομικής λογοτεχνίας. Αναρωτιέμαι αν έγραφε ένα όχι αστυνομικό μυθιστόρημα πως θα ήταν. Ο Πάνος Ιωαννίδης έχει να γράψει πολλά ακόμα, γιατί αυτό που κάνει το κάνει καλά. ΄΄Ο καιρός των ρόδων΄΄ είναι ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα που ο αναγνώστης δεν μπορεί να αφήσει από τα χέρια του μέχρι να το τελειώσει. Δεν έχει βέβαια τις φοβερές ανατροπές που μας έχουν συνηθίσει τα σύγχρονα αστυνομικά μυθιστορήματα, αλλά, νομίζω, δεν ήταν στις προθέσεις του συγγραφέα, που επικεντρώνει στο σημερινό πολιτικοοικονομικό γίγνεσθαι και τις συνέπειες του στην ελληνική κοινωνία. Ισως όχι τυχαίο το γεγονός ότι η απαχθείσα ηρωίδα του ονομάζεται Ιφιγένεια, μιά Ιφιγένεια που οδηγείται στην θυσία, όπως η ηρωίδα της αρχαίας τραγωδίας.
Αξιοσημείωτη, κατά τη γνώμη μου, η αναφορά σε τραγούδια της παγκόσμιας αλλά και ελληνικής ανεξάρτητης μουσικής σκηνής, που δένουν με τη σκηνή στην οποία αναφέρονται.
Όπως δήλωσε ο ίδιος ο συγγραφέας σε μιά πρόσφατη συνέντευξή του:
΄΄ Αναμφίβολα, το σημείο καμπής της έμπνευσης μου βρίσκεται στην αναγκαστική και, εκ των έξω επιβολή των capital controls στην οικονομία της χώρας μας και στον ζόφο που επικράτησε εκείνες τις διαβολοβδομάδες. Η πίκρα και η θλίψη μου εκείνο τον καιρό ήταν ανυπέρβλητες. Σε ένα είδος όπως είναι το νουάρ μυθιστόρημα, και δη το κοινωνικό-πολιτικό που έχω τη χαρά να υπηρετώ, χωρίς τις ήττες που μας επιφυλάσσει η ζωή, δεν θα μπορούσε να γίνει τέχνη.
Συνεπώς ναι, εμπνέομαι κυρίως από αληθινά γεγονότα. Δίχως να υποτιμώ τις στιγμιαίες παρορμήσεις και, όλα αυτά που βρίσκονται στο υποσυνείδητο μου και φυσικά στα συναισθήματα μου.΄΄
Ο Πάνος Ιωαννίδης κατέθεσε έναν διακριτό δικό του κόσμο, ο οποίος επανέρχεται στο καινούργιο του βιβλίο. Ο ΄΄κόσμος΄΄ αυτός περιλαμβάνει τον ντετέκτιβ Πέτρο Ριβέρη, και μια Θεσσαλονίκη που δεν είναι ορατή στον τουρίστα, ούτε καν, ίσως, στην πλειονότητα των κατοίκων της. Είναι η Θεσσαλονίκη των συλλογικοτήτων, των ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτές, των ανθρώπων που σκέφτονται και πράττουν διαφορετικά από τον μέσο όρο. Και ο Πάνος Ιωαννίδης καταφέρνει, για μια ακόμα φορά, να περιγράψει εξαιρετικά το σύγχρονο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης, με όλες τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά που αυτό κουβαλάει.
Από την άλλη μεριά, το ίδιο καλά περιγράφει αυτόν τον ιδιαίτερο κόσμο των ανθρώπων που δεν είναι βολεμένοι, που συμμετέχουν ενεργά στις καταλήψεις, στα υπόγεια συλλογικά κινήματα που δεν θα δούμε ποτέ στις ειδήσεις της τηλεόρασης, στούς ανθρώπους που εξακολουθούν να έχουν ένα όραμα και την πίστη ότι μέσα από αυτή τη δράση ο κόσμος μπορεί να αλλάξει, έστω και λίγο, για το καλυτερο. Όλα αυτά μέσα στα χρονικά πλαίσια αυτού που βιώσαμε και ονομάσαμε ΄΄Οικονομική κρίση΄΄.
Ο Πέτρος Ριβέρης, ο ντετέκτιβ της ιστορίας, είναι ένας από αυτούς. Και καλείται ,στον ΄΄Καιρό των Ρόδων΄΄ να βρεί το θύμα μιας απαγωγής. Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
΄΄Η συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την επιβολή των Capital controls στην περιοχή του παλιού Φραγκομαχαλά της Θεσσαλονίκης εξελίσσεται απρόοπτα. Αγνωστοι αφήνουν ελεύθερα μέσα στο πλήθος τρία μικρά ελάφια προκαλώντας αναστάτωση. Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης η διοργανώτρια Ιφιγένεια Ρούσσου και ιδρυτικό μέλος της συλλογικότητας Ροδάνθη εξαφανίζεται. Λίγες ώρες αργότερα, μιά συνοδός πολυτελείας, φίλη της Ρούσσου, ξεγελά τον παρτενέρ της , τον ναρκώνει και του κλέβει ένα πολύτιμο αντικείμενο.
Ο σύντροφος της Ιφιγένειας Ρούσσου αναθέτει στον ιδιωτικό ντετέκτιβ Πέτρο Ριβέρη να τη βρεί ζωντανή. Η έρευνα του Ριβέρη ξεκινά από το σημείο της μυστηριώδους εξαφάνισής και φτάνει μέχρι τις πολλαπλές κοινωνικές δραστηριότητες της Ροδάνθης. Ωστόσο, η ανακάλυψη στοιχείων που αφορούν την ύπαρξη μιας μυστικής αδελφότητας που δρά στην πόλη και λειτουργεί σύμφωνα με θεσμούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλάζει ριζικά τον προσανατολισμό της έρευνάς του.
Με χειρουργική ακρίβεια ο ντετέκτιβ συνδέει τα φαινομενικά άσχετα μεταξύ τους στοιχεία για να λύσει το μυστήριο της εξαφάνισης και να φέρει πίσω τη γυναίκα. Καθώς πλησιάζει στη λύση του γρίφου, συνειδητοποιεί πως όταν η αλήθεια και η πραγματικότητα δεν ταυτίζονται, το κόστος της λύτρωσης είναι πολύ μεγάλο για όλους΄΄.
Αυτά αναφέρει ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο και σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα δεν μπορείς να αναφέρεις περισσότερα χωρίς τον κίνδυνο να αποκαλύψεις πράγματα που ο αναγνώστης θα ανακαλύψει διαβάζοντας το μυθιστόρημα. Ωστόσο αυτό που έχει σημασία, όπως πάντα, πέρα από την υπόθεση, είναι ο τρόπος που ο συγγραφέας πλησιάζει το θέμα του. Και ο Πάνος Ιωαννίδης πέρα από την περιγραφή μιάς πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης, όπου το Βυζαντινό παρελθόν της πόλης είναι πανταχού παρόν,καθώς και οι θεσμοί που καθιερώθηκαν-άτυπα- στο ελληνικό μεταπολεμικό κράτος, σχολιάζει με τον δικό του τρόπο και την εποχή που ζούμε μέσα από τα λόγια και τις πράξεις των ηρώων του.
΄΄Απώτερος σκοπός του ήταν να εκμαιεύει πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο αποπομπής της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, ο διακαής πόθος ορισμένων δογματικών νεοφιλελεύθερων που υιοθετούν τη λογική του Μέτερνιχ επιδιώκοντας να καταπνίξουν παραδειγματικά κάθε εστία αντίστασης. Ετσι θα κοβόταν η όρεξη των επίδοξων πρωτοπόρων, που στο εγγύς μέλλον θα αμφισβητούσαν τις γραφές και τα μυστήρια της νέας Ιερής Συμμαχίας που είχε σχηματιστεί γύρω από το κοινό νόμισμα.
Είχε πεί ΄΄οχι΄΄ σε ένα σύστημα που θρέφει τους λίγους από τις σάρκες των πολλών. Είχε ψηφίσει ΄΄οχι΄΄ γιατί επιτέλους αυτός ο λαός όφειλε, έστω και καθυστερημένα, με αυτόν τον στρεβλό τρόπο, μεσω της άρνησης για μια κατάφαση που κανείς δεν ήξερε αν υπήρχε, να πεί τη γαμημένη άποψή του για όλα όσα είχαν αποφασιστεί για αυτόν χωρίς αυτόν. Είχε ρίξει ΄΄οχι΄΄ , έχοντας μάθει να μην πιστεύει στα φτηνά λόγια του chiken game. Οι απειλές σε αυτού του είδους τις διαπραγματεύσεις δεν αποδεικνύουν κάτι παραπάνω από το ότι το ένα μέρος δεν μπορεί να κάνει χωρίς το άλλο.
Τον ενοχλούσαν η αδικία και ο εξευτελισμός που υπέστη η χώρα του τα τελευταία χρόνια. Τα πρώτα χρόνια της κρίσης είχε βαρεθεί κάθε φορά που ήταν στο εξωτερικό, να αντικρίζει βλέμματα καχυποψίας στο άκουσμα της εθνικής του ταυτότητας, από τύπους που το μεγαλύτερό τους κατόρθωμα ήταν να προσαρμόσουν την προτεσταντική ηθική της ανατροφής τους στους αυταρχικούς όρους αναπαραγωγής του ύστερου καπιταλισμού. Επίσης, η αδιαφορία που έδειχνε τον διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι κολαούζοι του στην ανεπανάληπτη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, στις αυτοκτονίες, στη μαζικοποίηση των συσσιτίων λόγω της εκτεταμένης ανεργίας, στην παρατεταμένη οικογενειακή συγκατοίκηση των νέων με τους γονείς τους, επιβεβαίωνε τη θέση ότι η Δύση βιώνει παρακμιακούς καιρούς. Στο τέλος, όμως, στη Γηραιά Ηπειρο οι καταθέτες επικράτησαν των ανέργων και των ημιαπασχολούμενων ως κοινωνική ομάδα με περισσότερη αγοραστική δύναμη και διαρκέστερη ψηφοθηρική ισχύ. Η μεσαία τάξη διέθετε την ενσυναίσθηση του βολεμένου. Τα συμφέροντά της μπορούσαν κατά περίπτωση να ταυτιστούν με αυτά των κατοίκων των υψηλότερων ορόφων του κοινωνικού ουρανοξύστη΄΄.
Τα ζήσαμε και τα ζούμε όλα αυτά. Κι αυτές είναι και οι απόψεις του πρωταγωνιστή του βιβλίου Πέτρου Ριβέρη. Καταλαβαίνουμε πολύ εύκολα ότι με πρόσχημα ένα νουάρ μυθιστόρημα ο Πάνος Ιωαννίδης έχει γράψει και ένα πολιτικό, με την ευρεία έννοια, βιβλίο. Ενα βιβλίο που σχολιάζει , από αυτή την οπτική γωνία όλα αυτά που ζήσαμε τα τελευταία 10-15 χρόνια. Και όλα αυτά μέσα απο το σχήμα του νουάρ μυθιστορήματος. Οι χαρακτήρες, οι ατμόσφαιρες, οι πιστές φιλίες,η εντιμότητα των μέσων για την επίτευξη του σκοπού, παραπέμπουν σε ένα μυθιστόρημα που σέβεται τούς κανόνες της νουαρ αστυνομικής λογοτεχνίας. Αναρωτιέμαι αν έγραφε ένα όχι αστυνομικό μυθιστόρημα πως θα ήταν. Ο Πάνος Ιωαννίδης έχει να γράψει πολλά ακόμα, γιατί αυτό που κάνει το κάνει καλά. ΄΄Ο καιρός των ρόδων΄΄ είναι ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα που ο αναγνώστης δεν μπορεί να αφήσει από τα χέρια του μέχρι να το τελειώσει. Δεν έχει βέβαια τις φοβερές ανατροπές που μας έχουν συνηθίσει τα σύγχρονα αστυνομικά μυθιστορήματα, αλλά, νομίζω, δεν ήταν στις προθέσεις του συγγραφέα, που επικεντρώνει στο σημερινό πολιτικοοικονομικό γίγνεσθαι και τις συνέπειες του στην ελληνική κοινωνία. Ισως όχι τυχαίο το γεγονός ότι η απαχθείσα ηρωίδα του ονομάζεται Ιφιγένεια, μιά Ιφιγένεια που οδηγείται στην θυσία, όπως η ηρωίδα της αρχαίας τραγωδίας.
Αξιοσημείωτη, κατά τη γνώμη μου, η αναφορά σε τραγούδια της παγκόσμιας αλλά και ελληνικής ανεξάρτητης μουσικής σκηνής, που δένουν με τη σκηνή στην οποία αναφέρονται.
Όπως δήλωσε ο ίδιος ο συγγραφέας σε μιά πρόσφατη συνέντευξή του:
΄΄ Αναμφίβολα, το σημείο καμπής της έμπνευσης μου βρίσκεται στην αναγκαστική και, εκ των έξω επιβολή των capital controls στην οικονομία της χώρας μας και στον ζόφο που επικράτησε εκείνες τις διαβολοβδομάδες. Η πίκρα και η θλίψη μου εκείνο τον καιρό ήταν ανυπέρβλητες. Σε ένα είδος όπως είναι το νουάρ μυθιστόρημα, και δη το κοινωνικό-πολιτικό που έχω τη χαρά να υπηρετώ, χωρίς τις ήττες που μας επιφυλάσσει η ζωή, δεν θα μπορούσε να γίνει τέχνη.
Συνεπώς ναι, εμπνέομαι κυρίως από αληθινά γεγονότα. Δίχως να υποτιμώ τις στιγμιαίες παρορμήσεις και, όλα αυτά που βρίσκονται στο υποσυνείδητο μου και φυσικά στα συναισθήματα μου.΄΄
