Τι να γράψει κανείς για την Διδώ Σωτηρίου που δεν έχει γραφτεί ξανά; Μέσα από τα μυθιστορήματά της κατάφερε, με τον πιό απλό τρόπο, να μας γνωρίσει εποχές που δεν τις ζήσαμε, να μας κάνει συμμέτοχους στα γεγονότα της Ιστορίας, που η ίδια και η γενιά της έζησαν από πρώτο χέρι. Μας έκανε συμμέτοχους σε κρίσιμες στιγμές της νεοελληνικής μας Ιστορίας, περιγράφοντας και η ίδια με ρεαλιστικό τρόπο, δημοσιογράφος βλέπετε, αυτά που τότε που συνέβησαν, η επίσημη Ιστορία ήταν απούσα. Διαβάζοντας όμως τις «Ανασκαφές», που είναι σκόρπιες σκέψεις της γραμμένες σε σημειωματάρια και πρόχειρα χαρτιά, ουσιαστικά την τελευταία δεκαετία της ζωής της, καταλαβαίνεις πόσα πολλά ήθελε να πει ακόμα.
΄΄Καλοκαίρι του’ 89, Ιούλιος, κάτω από τα σκιερά πλατάνια. Ο συγγραφέας σκάβει μέσα του ν΄ανακαλύψει κρυμμένους θησαυρούς από το παρελθόν, μαρτυρίες ατομικές, ιστορικές, κάποιων άλλων εποχών, συνέχειες μιας ιστορίας, αγάλματα που μιλούν, σκελετούς που αποκτούν ξανά τη σάρκα και τα μάτια τους, το νού και τη λαλιά τους.
Τώρα που και η δική μου πορεία ανάμεσα στους ζωντανούς βαδίζει πρός το τέλος της...να προλάβω να πω κάτι΄΄.
Κάπως έτσι αρχίζει αυτό το βιβλίο, ένα βιβλίο που αποτελείται από καταγεγραμμένες σκέψεις της, κοντά στη δύση του βίου της. Μόνο που, από προσωπικότητες σαν της Διδούς Σωτηρίου, πού πέρασε όλη της τη ζωή μέσα στο καμίνι των κοινωνικών αγώνων, οι σκέψεις αυτές αφορούν και όλους τους άλλους, τους αναγνώστες της. Με την πάροδο του χρόνου, με την ωριμότητα, κατάφερε να συμπτύξει σε λίγες γραμμές νοήματα που άλλοι, χρειάζονται πολλές σελίδες για να αναπτύξουν.
΄΄Μαφιόζοι, τζογαδόροι, πολιτικάντες, στρατιωτικοί μηχανισμοί κρατούν πάντα στην κωλότσεπη για ρεζέρβα την απειλή του πυρηνικού ολοκαυτώματος. Αυτοί που πέρνουν αποφάσεις καταδικαστικές ερήμην των λαών και κινούν Σίες και Μίες και πολεμάκους και Πεντάγωνα και Λευκούς ως περιστερές οίκους ανοχής και ενοχής, κι ούτε τους καίγεται καρφί για την οικολογική παραμόρφωση της γής, το τρυπημένο όζον, και προκαλούν καύσωνες και παγετούς, σεισμούς, λοιμούς, καταποντισμούς, τους καρκίνους, τα έιτζ και τη θανατηφόρα οικονομική αιμοραγία των εξοπλισμών, που φέρνει σε απελπισία τους λαούς... Και δηλαδή, μ’ αυτά όλα βλέπεις, σαν να λέμε, να είναι πιο αισιόδοξοι οι οιωνοί για τον επερχόμενο, εν τω μέσω της πυρηνικής νυκτός, εικοστό πρώτο αιώνα;
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου κραυγάζει: «Παρών!» Πολίτες της γής, κυρίες και κύριοι, τι θα απαντήσετε;»
Αλήθεια τι θα απαντήσουμε; Ας σκεφτούμε μόνο πως αυτές τις γραμμές η Διδώ Δωτηρίου τις έγραψε στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μπαίνοντας και η ίδια στην ένατη δεκαετία της ζωής της. Από τότε έχουν περάσει περίπου τριάντα χρόνια και τώρα πιά ζούμε, σε απευθείας μετάδοση, την καταστροφή του πλανήτη. Καταστροφικές πυρκαγιές που εξαφανίζουν τα δάση, το ζήσαμε κι αυτό το καλοκαίρι που πέρασε, η άνοδος της θάλασσας που απειλεί στο πολύ κοντινό μέλλον να εξαφανίσει τις παράκτιες πόλεις, που προκαλείται, βέβαια, από το λιώσιμο των παγετώνων στους πόλους της γής, όλα αυτά που κάποτε ήταν απλά θεωρίες και τώρα πιά έχουν γίνει χειροπιαστές αλήθειες.
Τα γράφω όλα αυτά για να γίνει κατανοητό πως πολύ πρίν συμβούν όλα αυτά, άνθρωποι και πνεύματα σαν της Διδούς Σωτηρίου, τα είχαν καταγράψει, χωρίς να είναι προφήτες. Η κοινή λογική μάλλον δεν είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους.
Στίς ΄΄Ανασκαφές΄΄ θα βρούμε μικρά κείμενα, σκόρπιες σκέψεις, ανησυχίες για το τί συμβαίνει στον κόσμο αλλά και τι συμβαίνει στην ίδια την συγγραφέα μέσα της, καθώς αισθάνεται την ηλικία να προσπαθεί να της επιβληθεί. Η ίδια αντιστέκεται, το μυαλό της κρατάει γερά, αλλά γνωρίζει πως βαδίζει πρός το τέλος. Γράφει κάπου:
΄΄Ενας αόρατος εχθρός σε απομακρύνει από την ουράνια γαλήνη της σεμνότητας. Τίτλοι όπως, π.χ., του ΄΄επώνυμου΄΄, του ΄΄διάσημου΄΄, του ΄΄μεγάλου΄΄ και τα τέτοια.
Πρόσεξε μην πέσειςστην παγίδα της ματαιοδοξίας, να φορτωθείς ΄΄τίτλους εφιάλτες΄΄ δίχως αντίκρυσμα΄΄.
Τα κειμενα αυτά αποπνέουν ουσοιαστική γνώση, εμπειρία από τη ζωή, σεμνότητα αλλά και εφηβική όρεξη να καταγράψει αυτά που συμβαίνουν γύρω της. Παρακολουθείς ένα ανήσυχο πνεύμα που μεγαλώνει στην ηλικία, γερνάει αλλά δεν το βάζει κάτω. Δεν παραιτείται.
Οπως σημειώνει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Νίκος Μπελογιάννης,ανηψιός της Διδώς Σωτηρίου, γιός της αδελφής της Ελλης Παππά και του Νίκου Μπελογιάννη, τον Ιούλιο του 2018, λίγο πρίν πεθάνει και ο ίδιος:΄΄ Το γράψιμο είναι το οξυγόνο που αναπνέω΄΄, έλεγε η Διδώ σε συνεντεύξεις της. Το γράφει και σε ένα σημείο σε αυτό το βιβλίο, και όποιος την είχε γνωρίσει από κοντά, το διαπίστωνε καθημερινά. Μπορούσε να ξυπνήσει στις διόμισι τη νύχτα και να πάρει στυλό να γράψει κάποιες σκέψεις. Μπορούσε όμως η έμπνευση να ήταν και για ένα ολόκληρο κεφάλαιο, οπότε καθόταν μέχρι να φτάσει μεσημέρι και τότε έπρεπε να ετοιμάσει το φαγητό. Σημείωνε σε ό,τι υπήρχε πρόχειρο-μπορεί να ήταν κανονικό χαρτί, μπορεί να ήταν και ο φάκελος του λογαριασμού του ΟΤΕ. Καθόλου περίεργο λοιπόν που το αρχείο της είναι ένα από τα μεγαλύτερα από όσα βρίσκονται στο ΕΛΙΑ΄΄.
Η Διδώ Σωτηρίου, το γένος Παππά, γεννήθηκε στο Αιδίνι της Μικράς Ασίας το 1909. Με τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922, η οικογένειά της κατέφυγε στην Αθήνα. Εδώ, η Διδώ τελείωσε τις γυμνασιακές της σπουδές και συνέχισε με σπουδές γαλλικής φιλολογίας στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στη Σορβόνη. Το 1933 παντρεύτηκε τον φωτισμένο εκπαιδευτικό Πλάτωνα Σωτηρίου. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 εντάχθηκε στις γραμμές του Αριστερού Κινήματος, του οποίου υπήρξε δραστήριο μέλος. Από το 1936 στράφηκε επαγγελματικά προς τη δημοσιογραφία. Συνεργάστηκε με το περιοδικό "Γυναίκα" (ως αρχισυντάκτρια) και τις εφημερίδες "Νέος Κόσμος" και "Ριζοσπάστης" (αρχισυντάκτρια από το 1944), ενώ κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνεργάστηκε με τις Μέλπω Αξιώτη, Έλλη Αλεξίου, Έλλη Παππά, Τιτίκα Δαμασκηνού, Ηλέκτρα Αποστόλου, Χρύσα Χατζηβασιλείου και άλλες ελληνίδες της αντίστασης. Πήρε μέρος στο συνέδριο της Κοινωνίας των Εθνών στη Γενεύη το 1935, όπου γνωρίστηκε με τη σύντροφο του Λένιν Αλεξάνδρα Κολοντάι και στο ιδρυτικό συνέδριο της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών το 1945 στο Παρίσι.
Στην Κατοχή έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση και, στα μετεμφυλιακά χρόνια, βρέθηκε στη δίνη των γεγονότων όταν η αδελφή της ,Ελλη Παππά, σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο στην ιστορική δίκη του 1951-δεν έφτασε όμως στο εκτελεστικό απόσπασμα γιατί η κυβέρνηση Πλαστήρα δε θέλησε να εκτελέσει μητέρα βρέφους.
Η Διδώ Σωτηρίου δόθηκε με πάθος στη δημοσιογραφία,όπου διακρίθηκε με τη σειρά καθημερινών άρθρων για τη διεθνή επικαιρότητα, τις ζωντανές ανταποκρίσεις και τα ρεπορτάζ.. Με τη λογοτεχνία ασχολήιηκε κατ’αρχάς σποραδικά. Το πρώτο της μυθιστόρημα,΄΄Οι νεκροί περιμένουν΄΄, κυκλοφόρησε το 1959, για να ακολουθήσουν τα ΄΄Ματωμένα Χώματα΄΄,το 1962, η ΄΄Εντολή΄΄ το 1976, και το ΄΄Κατεδαφιζόμαστε΄΄ το 1982. Εχει γράψει επίσης θεατρικά μονόπρακτα, μελέτες, βιβλία για εφήβους, καθώς και ιστορικά δοκίμια: ΄΄Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο΄΄.1975, και ΄΄Τα πρώτα βήματα του Ψυχρού Πολέμου΄΄, το 2009.Το 2004 εκδόθηκε σειρά διηγημάτων της με τον τίτλο ΄΄Τυχαίο συναπάντημα και άλλες ιστορίες΄΄, το 2011 το μυθιστόρημά της ΄΄Τα παιδιά του Σπάρτακου΄΄ και το 2014 η μυθιστορηματική βιογραφία ΄΄Ηλέκτρα΄΄.
Εργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Εχει βραβευτεί με το Βραβείο Ιπεκτσί, το 1985, το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο της προσφοράς της,το 1990, και τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, το 1995.
Εφυγε από τη ζωή το 2004.
Αυτά γράφει το επίσημο βιογραφικό της Διδούς Σωτηρίου. Το ανεπίσημο είναι αυτό που έχει γράψει στην ψυχή κάθε Ελληνα που διάβασε τα ΄΄Ματωμένα Χώματα΄΄, την ΄΄Εντολή΄΄ και το ΄΄Κατεδαφιζόμεθα΄΄. Μιά συγγραφέας που έγραψε με βάση τα βιώματά της , σε γλώσσα απλή και κατανοητή, για θέματα που αφορούσαν όλον τον κόσμο,και γι΄αυτόν ακριβώς αγαπήθηκε από τον Ελληνικό λαό όσο λίγοι Ελληνες συγγραφείς.
Καί όπως γράφει η ίδια στις ΄΄Ανασκαφές΄΄:
΄΄Οι προσπάθειές μου να κερδίσω τον χαμένο χρόνο.
Νομίζω δεν πήγαν χαμένες. Αρχισαν από το 1945 κι έπειτα, όταν η πολιτική και η συμπεριφορά κάποιων ΄΄ηγετών΄΄ με ΄΄βοήθησε΄΄ να πάψω να θυσιάζω όλο το χρόνο μου για να εκτελώ τη στραβή πολιτική της ζαχαριαδικής ηγεσίας...Θεώρησα αγωνιστικό χρέος να περιμαζευτώ από άσκοπες ή, καλύτερα, βλαβερές ΄΄τρεχάλες΄΄, να απομονωθώ, και νύχτα μέρα να δουλέψω, να προσπαθήσω να δώσω με βοηθό τη λογοτεχνική μου έφεση τα πάθη του τόπου μας. Αργησε, αλλά έγινε αυτό που απόπαιδί λαχταρούσα. Να γράψω, σκαλωμένη σε πλούσιες εμπειρίες, σε μνήμες ζωντανές, στη λαχτάρα που είχα να εκφραστώ, να κάνω τα πλούσια βιώματά μου τέχνη. Να πώ τολμηρές αλήθειες με μιά γλώσσα που έκαιγε και οαρηγορούσε συνάμα. Τώρα στα ογδόντα πέντε μουμκ΄λανω στις αγρύπνιες μου μια σούμα και δεν τον μαλώνω πια τον φουκαρά τον εαυτό μου. Κάτι πρόσθεσα....΄΄
΄΄Καλοκαίρι του’ 89, Ιούλιος, κάτω από τα σκιερά πλατάνια. Ο συγγραφέας σκάβει μέσα του ν΄ανακαλύψει κρυμμένους θησαυρούς από το παρελθόν, μαρτυρίες ατομικές, ιστορικές, κάποιων άλλων εποχών, συνέχειες μιας ιστορίας, αγάλματα που μιλούν, σκελετούς που αποκτούν ξανά τη σάρκα και τα μάτια τους, το νού και τη λαλιά τους.
Τώρα που και η δική μου πορεία ανάμεσα στους ζωντανούς βαδίζει πρός το τέλος της...να προλάβω να πω κάτι΄΄.
Κάπως έτσι αρχίζει αυτό το βιβλίο, ένα βιβλίο που αποτελείται από καταγεγραμμένες σκέψεις της, κοντά στη δύση του βίου της. Μόνο που, από προσωπικότητες σαν της Διδούς Σωτηρίου, πού πέρασε όλη της τη ζωή μέσα στο καμίνι των κοινωνικών αγώνων, οι σκέψεις αυτές αφορούν και όλους τους άλλους, τους αναγνώστες της. Με την πάροδο του χρόνου, με την ωριμότητα, κατάφερε να συμπτύξει σε λίγες γραμμές νοήματα που άλλοι, χρειάζονται πολλές σελίδες για να αναπτύξουν.
΄΄Μαφιόζοι, τζογαδόροι, πολιτικάντες, στρατιωτικοί μηχανισμοί κρατούν πάντα στην κωλότσεπη για ρεζέρβα την απειλή του πυρηνικού ολοκαυτώματος. Αυτοί που πέρνουν αποφάσεις καταδικαστικές ερήμην των λαών και κινούν Σίες και Μίες και πολεμάκους και Πεντάγωνα και Λευκούς ως περιστερές οίκους ανοχής και ενοχής, κι ούτε τους καίγεται καρφί για την οικολογική παραμόρφωση της γής, το τρυπημένο όζον, και προκαλούν καύσωνες και παγετούς, σεισμούς, λοιμούς, καταποντισμούς, τους καρκίνους, τα έιτζ και τη θανατηφόρα οικονομική αιμοραγία των εξοπλισμών, που φέρνει σε απελπισία τους λαούς... Και δηλαδή, μ’ αυτά όλα βλέπεις, σαν να λέμε, να είναι πιο αισιόδοξοι οι οιωνοί για τον επερχόμενο, εν τω μέσω της πυρηνικής νυκτός, εικοστό πρώτο αιώνα;
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου κραυγάζει: «Παρών!» Πολίτες της γής, κυρίες και κύριοι, τι θα απαντήσετε;»
Αλήθεια τι θα απαντήσουμε; Ας σκεφτούμε μόνο πως αυτές τις γραμμές η Διδώ Δωτηρίου τις έγραψε στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μπαίνοντας και η ίδια στην ένατη δεκαετία της ζωής της. Από τότε έχουν περάσει περίπου τριάντα χρόνια και τώρα πιά ζούμε, σε απευθείας μετάδοση, την καταστροφή του πλανήτη. Καταστροφικές πυρκαγιές που εξαφανίζουν τα δάση, το ζήσαμε κι αυτό το καλοκαίρι που πέρασε, η άνοδος της θάλασσας που απειλεί στο πολύ κοντινό μέλλον να εξαφανίσει τις παράκτιες πόλεις, που προκαλείται, βέβαια, από το λιώσιμο των παγετώνων στους πόλους της γής, όλα αυτά που κάποτε ήταν απλά θεωρίες και τώρα πιά έχουν γίνει χειροπιαστές αλήθειες.
Τα γράφω όλα αυτά για να γίνει κατανοητό πως πολύ πρίν συμβούν όλα αυτά, άνθρωποι και πνεύματα σαν της Διδούς Σωτηρίου, τα είχαν καταγράψει, χωρίς να είναι προφήτες. Η κοινή λογική μάλλον δεν είναι ίδια για όλους τους ανθρώπους.
Στίς ΄΄Ανασκαφές΄΄ θα βρούμε μικρά κείμενα, σκόρπιες σκέψεις, ανησυχίες για το τί συμβαίνει στον κόσμο αλλά και τι συμβαίνει στην ίδια την συγγραφέα μέσα της, καθώς αισθάνεται την ηλικία να προσπαθεί να της επιβληθεί. Η ίδια αντιστέκεται, το μυαλό της κρατάει γερά, αλλά γνωρίζει πως βαδίζει πρός το τέλος. Γράφει κάπου:
΄΄Ενας αόρατος εχθρός σε απομακρύνει από την ουράνια γαλήνη της σεμνότητας. Τίτλοι όπως, π.χ., του ΄΄επώνυμου΄΄, του ΄΄διάσημου΄΄, του ΄΄μεγάλου΄΄ και τα τέτοια.
Πρόσεξε μην πέσειςστην παγίδα της ματαιοδοξίας, να φορτωθείς ΄΄τίτλους εφιάλτες΄΄ δίχως αντίκρυσμα΄΄.
Τα κειμενα αυτά αποπνέουν ουσοιαστική γνώση, εμπειρία από τη ζωή, σεμνότητα αλλά και εφηβική όρεξη να καταγράψει αυτά που συμβαίνουν γύρω της. Παρακολουθείς ένα ανήσυχο πνεύμα που μεγαλώνει στην ηλικία, γερνάει αλλά δεν το βάζει κάτω. Δεν παραιτείται.
Οπως σημειώνει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Νίκος Μπελογιάννης,ανηψιός της Διδώς Σωτηρίου, γιός της αδελφής της Ελλης Παππά και του Νίκου Μπελογιάννη, τον Ιούλιο του 2018, λίγο πρίν πεθάνει και ο ίδιος:΄΄ Το γράψιμο είναι το οξυγόνο που αναπνέω΄΄, έλεγε η Διδώ σε συνεντεύξεις της. Το γράφει και σε ένα σημείο σε αυτό το βιβλίο, και όποιος την είχε γνωρίσει από κοντά, το διαπίστωνε καθημερινά. Μπορούσε να ξυπνήσει στις διόμισι τη νύχτα και να πάρει στυλό να γράψει κάποιες σκέψεις. Μπορούσε όμως η έμπνευση να ήταν και για ένα ολόκληρο κεφάλαιο, οπότε καθόταν μέχρι να φτάσει μεσημέρι και τότε έπρεπε να ετοιμάσει το φαγητό. Σημείωνε σε ό,τι υπήρχε πρόχειρο-μπορεί να ήταν κανονικό χαρτί, μπορεί να ήταν και ο φάκελος του λογαριασμού του ΟΤΕ. Καθόλου περίεργο λοιπόν που το αρχείο της είναι ένα από τα μεγαλύτερα από όσα βρίσκονται στο ΕΛΙΑ΄΄.
Η Διδώ Σωτηρίου, το γένος Παππά, γεννήθηκε στο Αιδίνι της Μικράς Ασίας το 1909. Με τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922, η οικογένειά της κατέφυγε στην Αθήνα. Εδώ, η Διδώ τελείωσε τις γυμνασιακές της σπουδές και συνέχισε με σπουδές γαλλικής φιλολογίας στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στη Σορβόνη. Το 1933 παντρεύτηκε τον φωτισμένο εκπαιδευτικό Πλάτωνα Σωτηρίου. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 εντάχθηκε στις γραμμές του Αριστερού Κινήματος, του οποίου υπήρξε δραστήριο μέλος. Από το 1936 στράφηκε επαγγελματικά προς τη δημοσιογραφία. Συνεργάστηκε με το περιοδικό "Γυναίκα" (ως αρχισυντάκτρια) και τις εφημερίδες "Νέος Κόσμος" και "Ριζοσπάστης" (αρχισυντάκτρια από το 1944), ενώ κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής συνεργάστηκε με τις Μέλπω Αξιώτη, Έλλη Αλεξίου, Έλλη Παππά, Τιτίκα Δαμασκηνού, Ηλέκτρα Αποστόλου, Χρύσα Χατζηβασιλείου και άλλες ελληνίδες της αντίστασης. Πήρε μέρος στο συνέδριο της Κοινωνίας των Εθνών στη Γενεύη το 1935, όπου γνωρίστηκε με τη σύντροφο του Λένιν Αλεξάνδρα Κολοντάι και στο ιδρυτικό συνέδριο της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών το 1945 στο Παρίσι.
Στην Κατοχή έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση και, στα μετεμφυλιακά χρόνια, βρέθηκε στη δίνη των γεγονότων όταν η αδελφή της ,Ελλη Παππά, σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο στην ιστορική δίκη του 1951-δεν έφτασε όμως στο εκτελεστικό απόσπασμα γιατί η κυβέρνηση Πλαστήρα δε θέλησε να εκτελέσει μητέρα βρέφους.
Η Διδώ Σωτηρίου δόθηκε με πάθος στη δημοσιογραφία,όπου διακρίθηκε με τη σειρά καθημερινών άρθρων για τη διεθνή επικαιρότητα, τις ζωντανές ανταποκρίσεις και τα ρεπορτάζ.. Με τη λογοτεχνία ασχολήιηκε κατ’αρχάς σποραδικά. Το πρώτο της μυθιστόρημα,΄΄Οι νεκροί περιμένουν΄΄, κυκλοφόρησε το 1959, για να ακολουθήσουν τα ΄΄Ματωμένα Χώματα΄΄,το 1962, η ΄΄Εντολή΄΄ το 1976, και το ΄΄Κατεδαφιζόμαστε΄΄ το 1982. Εχει γράψει επίσης θεατρικά μονόπρακτα, μελέτες, βιβλία για εφήβους, καθώς και ιστορικά δοκίμια: ΄΄Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο΄΄.1975, και ΄΄Τα πρώτα βήματα του Ψυχρού Πολέμου΄΄, το 2009.Το 2004 εκδόθηκε σειρά διηγημάτων της με τον τίτλο ΄΄Τυχαίο συναπάντημα και άλλες ιστορίες΄΄, το 2011 το μυθιστόρημά της ΄΄Τα παιδιά του Σπάρτακου΄΄ και το 2014 η μυθιστορηματική βιογραφία ΄΄Ηλέκτρα΄΄.
Εργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Εχει βραβευτεί με το Βραβείο Ιπεκτσί, το 1985, το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο της προσφοράς της,το 1990, και τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, το 1995.
Εφυγε από τη ζωή το 2004.
Αυτά γράφει το επίσημο βιογραφικό της Διδούς Σωτηρίου. Το ανεπίσημο είναι αυτό που έχει γράψει στην ψυχή κάθε Ελληνα που διάβασε τα ΄΄Ματωμένα Χώματα΄΄, την ΄΄Εντολή΄΄ και το ΄΄Κατεδαφιζόμεθα΄΄. Μιά συγγραφέας που έγραψε με βάση τα βιώματά της , σε γλώσσα απλή και κατανοητή, για θέματα που αφορούσαν όλον τον κόσμο,και γι΄αυτόν ακριβώς αγαπήθηκε από τον Ελληνικό λαό όσο λίγοι Ελληνες συγγραφείς.
Καί όπως γράφει η ίδια στις ΄΄Ανασκαφές΄΄:
΄΄Οι προσπάθειές μου να κερδίσω τον χαμένο χρόνο.
Νομίζω δεν πήγαν χαμένες. Αρχισαν από το 1945 κι έπειτα, όταν η πολιτική και η συμπεριφορά κάποιων ΄΄ηγετών΄΄ με ΄΄βοήθησε΄΄ να πάψω να θυσιάζω όλο το χρόνο μου για να εκτελώ τη στραβή πολιτική της ζαχαριαδικής ηγεσίας...Θεώρησα αγωνιστικό χρέος να περιμαζευτώ από άσκοπες ή, καλύτερα, βλαβερές ΄΄τρεχάλες΄΄, να απομονωθώ, και νύχτα μέρα να δουλέψω, να προσπαθήσω να δώσω με βοηθό τη λογοτεχνική μου έφεση τα πάθη του τόπου μας. Αργησε, αλλά έγινε αυτό που απόπαιδί λαχταρούσα. Να γράψω, σκαλωμένη σε πλούσιες εμπειρίες, σε μνήμες ζωντανές, στη λαχτάρα που είχα να εκφραστώ, να κάνω τα πλούσια βιώματά μου τέχνη. Να πώ τολμηρές αλήθειες με μιά γλώσσα που έκαιγε και οαρηγορούσε συνάμα. Τώρα στα ογδόντα πέντε μουμκ΄λανω στις αγρύπνιες μου μια σούμα και δεν τον μαλώνω πια τον φουκαρά τον εαυτό μου. Κάτι πρόσθεσα....΄΄
