Σαν σήμερα…
Στις 17 Ιανουαρίου 1984 έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 81 ετών ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του «ελαφρού» τραγουδιού, ο Κώστας Γιαννίδης (ή Γιάννης Κωνσταντινίδης όπως ήταν το πραγματικό του όνομα). Είχε γεννηθεί στη Σμύρνη στις 21 Αυγούστου 1903.
Ο θάνατος του Κώστα Γιαννίδη επισκιάσθηκε από τη «φυγή» του Βασίλη Τσιτσάνη στις 18 του Γενάρη της ίδιας χρονιάς. Ο Βασίλης Τσιτσάνης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 69 ετών, τη μέρα των γενεθλίων του, σε νοσοκομείο του Λονδίνου όπου νοσηλευόταν.
Ο Γιώργος Παπαστεφάνου θυμάται…
Είναι χαρακτηριστικές οι αφηγήσεις του Γιώργου Παπαστεφάνου για εκείνες τις ημέρες, όπως αποτυπώνονται στο κανάλι του στο youtube, κάτω από την ανάρτηση του μοναδικού τηλεοπτικού αφιερώματος στον Κώστα Γιαννίδη, που πραγματοποιήθηκε με δική του επιμέλεια το 1983 στην ΕΡΤ:
Τον Κώστα Γιαννίδη - ή Γιάννη Κωνσταντινίδη, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, αλλά και το όνομα με το οποίο υπέγραφε τα έργα του στην λεγόμενη σοβαρή μουσική, τον ήξερα από τα πρώτα μου βήματα στο ραδιόφωνο. Όταν έκανα τη θητεία μου στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Ενόπλων Δυνάμεων, τον συναντούσα και εκεί συχνά, αφού έκανε κι εκείνος εκπομπές, μόνος του ή με τον Δημήτρη Γιαννουκάκη. Επιπλέον, ήμασταν και γείτονες. Έτσι, είχα την τύχη να δημιουργήσω μαζί του μια μακρόχρονη και δυνατή φιλία η οποία κράτησε ως το τέλος. Και τον θαύμαζα, όχι μόνο για τη μουσική του, αλλά και για τις απίστευτες γνώσεις του, τη βαθιά του καλλιέργεια και το χιούμορ του.
Την εκπομπή με τον Κώστα Γιαννίδη τη γυρίσαμε την άνοιξη του 1983 με σκηνοθέτη τον Ερμή Βελόπουλο και διευθυντή φωτογραφίας τον Ντίνο Κατσουρίδη. Τις ενορχηστρώσεις έκανε για μια ακόμη φορά, ο Στέλιος Φωτιάδης. Κάποια από τα κλασσικά τραγούδια του Γιαννίδη, ερμήνευσαν η Άννα Καλουτά, η Σμαράγδα Σμυρναίου και η Δήμητρα Γαλάνη, ενώ ο μουσικολόγος Ανδρέας Γ. Παπαϊωάννου και η Έλενα Μουζάλα στο πιάνο, σκιαγράφησαν την άλλη πλευρά του δισυπόστατου συνθέτη, δηλαδή του Γιάννη Κωνσταντινίδη.
Όταν στις 17 Ιανουαρίου του επόμενου χρόνου (1984) ο Κώστας Γιαννίδης έφυγε από τη ζωή, στην κηδεία του ήμασταν λίγοι, πολύ λίγοι. Την επομένη, έφυγε από τη ζωή και ο Βασίλης Τσιτσάνης. Η ΕΡΤ, κήρυξε σχεδόν εθνικό πένθος. «Ξέρεις, Βασίλη» είπα στον Βασίλη Βασιλικό, «Χτες πέθανε και ο Κώστας Γιαννίδης. Δεν θα κάνουμε κάτι και γι' αυτόν;». «Α! πέθανε;» μού απάντησε αδιάφορα. «Καλά. Ε, τότε ξαναπαίξε την εκπομπή που του είχες κάνει..».
Τα λαϊκά του Κώστα Γιαννίδη
Εκτός από τα αριστουργήματα που έγραψε ο Κώστας Γιαννίδης, συνεργαζόμενος με στιχουργούς και ερμηνευτές από το χώρο του «ελαφρού» τραγουδιού, από το 1960 μέχρι το 1963 επιχείρησε να γράψει μια σειρά από λαϊκά τραγούδια, που ηχογράφησε με τραγουδιστές μικρότερης «εμβέλειας», σε εξίσου μικρότερες δισκογραφικές εταιρείες, με εξαίρεση δυο με τον Βαγγέλη Περπινιάδη κι ένα με τον Πάνο Γαβαλά.
Όλα τα τραγούδια κυκλοφόρησαν σε δίσκους 45 στροφών, ενώ αξίζει να σημειώσουμε πως το 1993 η Βίκυ Μοσχολιού επανέφερε ένα από αυτά στην επικαιρότητα. Ήταν το «Μπιζουδάκι μου», που έδωσε και το γενικό τίτλο στα «Μπιζουδάκια», το δεύτερο δίσκο που με αρχοντορεμπέτικα που ηχογράφησε στην πορεία της, σε επιλογή του Γιώργου Παπαστεφάνου και ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας του Γιώργου Κατσαρού.
Για τον Κώστα Γιαννίδη ο σημαντικός ερευνητής Όθων Τσουνάκος έγραφε πριν από μερικά χρόνια στο περιοδικό «Όασις»:
…Και είναι πραγματικά σουρεαλιστικό να μην θεωρούνται αυθεντικοί εκφραστές της παράδοσης αυτής δημιουργοί σαν τον Νίκο Σκαλκώτα (που αποτόλμησε να αναπτύξει τη μελωδία του «Θα πάω εκεί στην Αραπιά» στο δεύτερο μέρος του Κοντσέρτου για δύο βιολιά) ή τον Κώστα Γιαννίδη (που μας χάρισε -ως Κωνσταντινίδης- τις δυο Δωδεκανησιακές σουίτες και τη Μικρασιατική ραψωδία του) και να θεωρούνται «λαϊκοί» κάποιοι άλλοι που εμφανώς δεν διαθέτουν τα προς τούτο προσόντα. Και ίσως σ’ αυτούς τους άλλους να ήθελε ν’ απαντήσει ο Κώστας Γιαννίδης όταν έγραφε το αμίμητο «Αυτά λοιπόν τα νέα της Αλεξάνδρας», το οποίο πατούσε στέρεα -ιδίως με την ιδιόρρυθμη λαϊκή φωνή του Βαγγέλη Περπινιάδη- πάνω στον αυθεντικό ρεμπέτικο ήχο, χωρίς βεβαίως να ανήκει στην «οικογένεια» των ρεμπέτικων. Ήταν σαν να τους έλεγε «Εγώ, ο “ελαφρός”, μπορώ, αν θέλω, να μπω στα χωράφια σας. Εσείς δεν μπορείτε να μπείτε στα δικά μου»… (1)
«Αυτά λοιπόν τα νέα της Αλεξάνδρας»
Το τραγούδι που επέπλευσε από τα λαϊκά του Κώστα Γιαννίδη, γνώρισε μεγάλη επιτυχία κι ακούγεται μέχρι σήμερα, ήταν βεβαίως «Τα νέα της Αλεξάνδρας» με τον Βαγγέλη Περπινιάδη. Ένα τραγούδι που ξεκινούσε με το χαρακτηριστικό ήχο με τα πούλια από το τάβλι και με τον ήχο του μπουζουκιού του Χάρη Λεμονόπουλου και κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών, έχοντας από την άλλη ένα εξίσου ωραίο ζεϊμπέκικο του Κώστα Γιαννίδη με τον Περπινιάδη, το «Μανούλα μου, μανούλα μου». Η «Αλεξάνδρα» γνώρισε στα επόμενα χρόνια αρκετές επανεκτελέσεις από καλλιτέχνες όπως ο Στράτος Παγιουμτζής, ο Γιώργος Νταλάρας, η Αθηναϊκή Κομπανία, ο γιος του Βαγγέλη Στέλιος Περπινιάδης, αλλά και ο ίδιος ο πρώτος διδάξας που ξαναηχογράφησε το τραγούδι το 1980.
Συζητώντας με τον Κώστα Μπαλαχούτη, στο πλαίσιο της βιογραφίας του με τίτλο «Πριν το τέλος», ο Βαγγέλης Περπινιάδης αναφέρθηκε, όπως ήταν φυσικό και στην ηχογράφηση των τραγουδιών του Κώστα Γιαννίδη:
Το 1960 τραγουδάω δυο θρυλικά τραγούδια «Τα νέα της Αλεξάνδρας» του Κώστα Γιαννίδη και τη «Μαχαρανή». Ο Γιαννίδης ήταν μαέστρος στην ΥΕΝΕΔ στο ευρωπαϊκό στυλ. Μια μέρα ήρθε και με βρήκε και μου πρότεινε να ερμηνεύσω το τραγούδι του. Μάλιστα, έμαθα αργότερα ότι το έγραψε έχοντας στο μυαλό του τη φωνή μου. Όταν τον ρώτησε κάποιος πώς ένας ευρωπαΐστας συνθέτης έγραψε ένα καθαρά λαϊκό τραγούδι και βρήκε και τον κατάλληλο τραγουδιστή για να το κάνει επιτυχία είπε: «Όταν ψάχνεις και ξέρεις, βρίσκεις». Μαζί με τα «Νέα της Αλεξάνδρας», μου έδωσε και το εκπληκτικό τραγούδι, που υπάρχει στην άλλη πλευρά του δίσκου των 45 στροφών και λέει: «Σαν χιονισμένη κορυφή γινήκαν τα μαλλιά σου, μανούλα μου, μανούλα μου…» Την ημέρα της ηχογράφησης είμαι βαριά συναχωμένος και αισθάνομαι χάλια. Πηγαίνω όμως στο στούντιο, για να με δει ο Γιαννίδης, ο οποίος ήταν σοβαρός άνθρωπος, να του εξηγήσω και να καταλάβει ότι δεν μπορώ να γράψω…
-Μαέστρο, όπως βλέπεις είμαι πολύ συναχωμένος. Πρέπει να αναβάλουμε την φωνοληψία.
-Μπες μέσα έτσι όπως είσαι και πες τη λέξη «μανούλα μου».
Μπαίνω και τραγουδώ τη φράση «μανούλα μου, μανούλα μου». Και τι μου λέει:
-Έτσι ακριβώς ήθελα να ‘σαι.
-Τον κοίταξα με απορία.
-Δεν μπορείς να καταλάβεις πόσο ωραία λες τη λέξη «μανούλα μου» συναχωμένος. Γιατί η λέξη αυτή, το «μμμ», θέλει μύτη…
Κι έκανα τη φωνοληψία συναχωμένος και χάλασε ο κόσμος. (2)
Αν εξαιρέσουμε λοιπόν «Τα νέα της Αλεξάνδρας», είναι βέβαιο πως ο Κώστας Γιαννίδης δεν θα μείνει στην ιστορία για τα λαϊκά του τραγούδια. Νομίζω όμως πως κι αυτά, χωρίς να φέρνουν τα πάνω - κάτω στο λαϊκό τραγούδι, αποτελούν μια ξεχωριστή και ιδιαίτερη πτυχή της διαδρομής του δημιουργού.
Τα λαϊκά τραγούδια του Κώστα Γιαννίδη
1) α) Εκείνοι που δεν κλάψανε (Κώστας Γιαννίδης) Πάνος Γαβαλάς – Σπύρος Ζαγοραίος
β) Η χαρτορίχτρα (Κώστας Γιαννίδης) Βούλα Γκίκα
(Odeon DSOG – 2656, 1960)
2) α) Η αχάριστη (Κώστας Γιαννίδης) Μάκης Κουρτίδης
β) Κάτω απ’ το κλειστό σου παραθύρι (Κώστας Γιαννίδης) Μάκης Κουρτίδης
(Fidelity 7101, 1960)
3) α) Μπιζουδάκι μου (Κώστας Γιαννίδης) Παντελής Τιτάκης
β) Η μαϊμού η Ζαφειρίτσα (Κώστας Γιαννίδης) Παντελής Τιτάκης
(Polydisc 14003, 1960)
4) α) Τα νέα της Αλεξάνδρας (Κώστας Γιαννίδης) Βαγγέλης Περπινιάδης
β) Μανούλα μου μανούλα μου (Κώστας Γιαννίδης) Βαγγέλης Περπινιάδης
(Parlophone GDSP – 2609, 1961)
5) α) Άσε με ν’ απολογηθώ (Κώστας Γιαννίδης – Φώτης Μιχαλάτος) Νόνη Κωστοπούλου
β) Θέλω κι εγώ έναν άνθρωπο (Κώστας Γιαννίδης – Φώτης Μιχαλάτος) Νόνη Κωστοπούλου
(Fidelity 7243, 1962 - κυκλοφόρησαν στο όνομα του Φώτη Μιχαλάτου)
6) α) Τετράγωνο, τετράγωνο (Κώστας Γιαννίδης – Φώτης Μιχαλάτος) Λίτσα Ζάνετ (Κυκλοφόρησε στο όνομα του Φώτη Μιχαλάτου)
β) Δεν το ξανακάνω (Κώστας Γιαννίδης – Φώτης Μιχαλάτος) Πάνος Φώσκολος & Λίτσα Ζάνετ
(Music Box, MB – 355, 1963)
7) α) Μαύρο κόκκινο (Κώστας Γιαννίδης – Φώτης Μιχαλάτος) Πάνος Φώσκολος & Λίτσα Ζάνετ (Κυκλοφόρησε στο όνομα του Φώτη Μιχαλάτου)
β) Κάποια μέρα θα σκοντάψεις (Κώστας Γιαννίδης – Φώτης Μιχαλάτος) Λίτσα Ζάνετ
(Music Box, MB – 356, 1963)
«Από τα “ελαφρά” του Τσιτσάνη στα λαϊκά του Γιαννίδη»
Στο video που ακολουθεί μπορείτε να ακούσετε ένα ραδιοφωνικό αφιέρωμα της εκπομπής «Εγώ, δεν έχω βγάλει το… ωδείο» (που επιμελείται και παρουσιάζει ο υπογράφων στο Εθελοντικό Ραδιόφωνο του Δήμου Θεσσαλονίκης), με τίτλο «Από τα “ελαφρά” του Βασίλη Τσιτσάνη στα λαϊκά του Κώστα Γιαννίδη», που μεταδόθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2018. (Ιδιαίτερα σημαντική στη διαμόρφωση της εκπομπής ήταν η βοήθεια του φίλου συλλέκτη Νίκου Παπανικήτα και του φίλου ραδιοφωνικού παραγωγού και «γκουρού» του «ελαφρού» τραγουδιού Σιδερή Πρίντεζη).
Πηγές:
1) «Κώστας Γιαννίδης - 26 χρόνια μετά» Άρθρο του Όθωνα Τσουνάκου στο περιοδικό «Όασις» (τεύχος 16, Φεβρουάριος 2010)
2) Κώστας Μπαλαχούτης «Βαγγέλης Περπινιάδης, Πριν το τέλος» (Εκδόσεις «Προσκήνιο» 2000)
